Өнеркәсіп салаларында атқарылатын жұмыстар
1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
• Тау . кен өнеркәсіп өндірісіндегі стратегияның мақсаттары.
• Өңдеу өнеркәсібінде атқарылатын жұмыстар.
• Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру өнеркәсібінде негізгі міндеттер.
• Стратегияның негізгі этаптары.
• Стратегияны іске асыру нәтижелері.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
2. Негізгі бөлім.
• Тау . кен өнеркәсіп өндірісіндегі стратегияның мақсаттары.
• Өңдеу өнеркәсібінде атқарылатын жұмыстар.
• Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру өнеркәсібінде негізгі міндеттер.
• Стратегияның негізгі этаптары.
• Стратегияны іске асыру нәтижелері.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
Әлемдік экономиканың ғаламдануы аясында Қазақстан экономикасы бірқатар мәселелерге тап болып отыр. Негізгі мәселелерге мыналарды жатқызуға болады: өндірістің бір жақты, шикізаттық бағыты, әлемдік экономикаға ықпалдасудың әлсіздігі, ел ішіндегі салааралық және аймақ аралық экономикалық ықпалдасудың босаңдығы, ішкі рыноктарда тауарлар мен қызметтерге деген тұтыну сұранысының мардымсыздығы (шағын экономика), өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы, кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық тұрғыдан артта қалуы, ғылым мен өндірістің арасында ықпалды байланыстың болмауы; ғылыми – зерттеу және тәжірибелік – конструкторлық жұмыстарға қаржының аз бөлінуі, менеджменттің экономиканың ғаламдану процестеріне және сервистік – технологиялық деңгейге өтуге бейімдеу міндеттеріне сәйкес келмеуі. Қазақстан кәсіпорындарының негізгі қорлары да құлдырау алдында. 2001 жылдың басында негізгі құралдардың тозу дәрежесі орта есеппен 29,7% құрады. Бірқатар салаларда негізгі құралдардың нақты тозуы 50% және одан астам деңгейге жақын. Сондықтан да республикада жаңа стратегия ойлап табу қажеті туды.
Өнеркәсіп өндірісі Қазақстан Республикасының экономикасының негізін құрайды. Жалпы ішкі өнім құрылымында өнеркәсіп өндірісінің үлесі 2003 жылы - 62,8% болды. Сонымен бірге тау – кен саласында да өнеркәсіп өндірісінің үлесі - 30,6%, өңдеу саласында - 27,1% және электроэнергияны, газды, суды өндіру және тасымалдау өнеркәсібінде - 5,1% құрайды.
Тау – кен өнеркәсібінде 2003 жылы мөлшері 1360,4 млрд. теңге қаржыға өнім өндірілді. Бұл жалпы өнеркәсіп өндірісінің шығарған өнімінің 48,7% - ын құрайды. Тау – кен саласында шығарылатын өнімнің үштен екі бөлігі республиканың оңтүстік – батыс аймағында өндіріледі (Атырау және Маңғышлақ облыстары).
Қазақстан Республикасы мұнай және газ қорының көп мөлшерін иеленеді. Әсіресе мұнай кен орындарының негізгі орналасқан аймағы республиканың оңтүстік – батыс аймағы болап табылады. Атырау және Маңғыстау облыстарының территориясында қазақстандық мұнай өндіріснің қорын құрайтын кен орындарының 70% - ы орналасқан. Мұнай өндіретін кендерінің ең ірілеріне жататындары: Теңгіз (мұнайлы), Өзен (мұнай - газ нососты), Қарашығанақ (мұнай – газ конденсатты), Қаламқас (мұнай - газ нососты).
Республиканың ең ірі газ кендерін шығару орындарының қатарына Қарашығанақ, Теңгіз, Жанажал жатады. Оңтүстік Қазақстандағы Жамбыл облысындағы газ кен орындарының Амангелді тобын зерттеген кезде газ қорының 47 млрд. куб метрі барланған. 2003 жылы республикада табиғи газдың 7,2 млрд. куб метр мөлшері табылды. Республикамызда табылатын газдың 86% шамасында Атрырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы кәсіпорындарға келеді.
Тау – кен өнеркәсібі саласында өндіріс көлемінің құрылымы 81% - дан көп мөлшерде мұнай шикізаты мен газды барлау және 19% - дан кем мөлшерде тағы басқа салаларға келеді.
Өнеркәсіп өндірісі Қазақстан Республикасының экономикасының негізін құрайды. Жалпы ішкі өнім құрылымында өнеркәсіп өндірісінің үлесі 2003 жылы - 62,8% болды. Сонымен бірге тау – кен саласында да өнеркәсіп өндірісінің үлесі - 30,6%, өңдеу саласында - 27,1% және электроэнергияны, газды, суды өндіру және тасымалдау өнеркәсібінде - 5,1% құрайды.
Тау – кен өнеркәсібінде 2003 жылы мөлшері 1360,4 млрд. теңге қаржыға өнім өндірілді. Бұл жалпы өнеркәсіп өндірісінің шығарған өнімінің 48,7% - ын құрайды. Тау – кен саласында шығарылатын өнімнің үштен екі бөлігі республиканың оңтүстік – батыс аймағында өндіріледі (Атырау және Маңғышлақ облыстары).
Қазақстан Республикасы мұнай және газ қорының көп мөлшерін иеленеді. Әсіресе мұнай кен орындарының негізгі орналасқан аймағы республиканың оңтүстік – батыс аймағы болап табылады. Атырау және Маңғыстау облыстарының территориясында қазақстандық мұнай өндіріснің қорын құрайтын кен орындарының 70% - ы орналасқан. Мұнай өндіретін кендерінің ең ірілеріне жататындары: Теңгіз (мұнайлы), Өзен (мұнай - газ нососты), Қарашығанақ (мұнай – газ конденсатты), Қаламқас (мұнай - газ нососты).
Республиканың ең ірі газ кендерін шығару орындарының қатарына Қарашығанақ, Теңгіз, Жанажал жатады. Оңтүстік Қазақстандағы Жамбыл облысындағы газ кен орындарының Амангелді тобын зерттеген кезде газ қорының 47 млрд. куб метрі барланған. 2003 жылы республикада табиғи газдың 7,2 млрд. куб метр мөлшері табылды. Республикамызда табылатын газдың 86% шамасында Атрырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы кәсіпорындарға келеді.
Тау – кен өнеркәсібі саласында өндіріс көлемінің құрылымы 81% - дан көп мөлшерде мұнай шикізаты мен газды барлау және 19% - дан кем мөлшерде тағы басқа салаларға келеді.
1. «Қазақстан экономикасы». Нұрғалиев Қ.Р. Алматы, 1999.
2. «Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы» Қ.С.Қаражан. Алматы, 2005.
3. “Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы” 9-сынып, Ахмедова К., Алматы, “Рауан”, 1994 жыл.
4. «Экономика Казахстана». К.Р.Нургалиев, А.К.Нургалиев. Алматы, 2007.
2. «Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихы» Қ.С.Қаражан. Алматы, 2005.
3. “Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы” 9-сынып, Ахмедова К., Алматы, “Рауан”, 1994 жыл.
4. «Экономика Казахстана». К.Р.Нургалиев, А.К.Нургалиев. Алматы, 2007.
Жоспар:
1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
• Тау – кен өнеркәсіп өндірісіндегі стратегияның мақсаттары.
• Өңдеу өнеркәсібінде атқарылатын жұмыстар.
• Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру
өнеркәсібінде негізгі міндеттер.
• Стратегияның негізгі этаптары.
• Стратегияны іске асыру нәтижелері.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе.
Әлемдік экономиканың ғаламдануы аясында Қазақстан экономикасы бірқатар
мәселелерге тап болып отыр. Негізгі мәселелерге мыналарды жатқызуға болады:
өндірістің бір жақты, шикізаттық бағыты, әлемдік экономикаға ықпалдасудың
әлсіздігі, ел ішіндегі салааралық және аймақ аралық экономикалық
ықпалдасудың босаңдығы, ішкі рыноктарда тауарлар мен қызметтерге деген
тұтыну сұранысының мардымсыздығы (шағын экономика), өндірістік және
әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы, кәсіпорындардың жалпы техникалық және
технологиялық тұрғыдан артта қалуы, ғылым мен өндірістің арасында ықпалды
байланыстың болмауы; ғылыми – зерттеу және тәжірибелік – конструкторлық
жұмыстарға қаржының аз бөлінуі, менеджменттің экономиканың ғаламдану
процестеріне және сервистік – технологиялық деңгейге өтуге бейімдеу
міндеттеріне сәйкес келмеуі. Қазақстан кәсіпорындарының негізгі қорлары да
құлдырау алдында. 2001 жылдың басында негізгі құралдардың тозу дәрежесі
орта есеппен 29,7% құрады. Бірқатар салаларда негізгі құралдардың нақты
тозуы 50% және одан астам деңгейге жақын. Сондықтан да республикада жаңа
стратегия ойлап табу қажеті туды.
Өнеркәсіп өндірісі Қазақстан Республикасының экономикасының негізін
құрайды. Жалпы ішкі өнім құрылымында өнеркәсіп өндірісінің үлесі 2003 жылы
- 62,8% болды. Сонымен бірге тау – кен саласында да өнеркәсіп өндірісінің
үлесі - 30,6%, өңдеу саласында - 27,1% және электроэнергияны, газды, суды
өндіру және тасымалдау өнеркәсібінде - 5,1% құрайды.
Тау – кен өнеркәсіп өндірісіндегі стратегияның мақсаттары.
Тау – кен өнеркәсібінде 2003 жылы мөлшері 1360,4 млрд. теңге
қаржыға өнім өндірілді. Бұл жалпы өнеркәсіп өндірісінің шығарған өнімінің
48,7% - ын құрайды. Тау – кен саласында шығарылатын өнімнің үштен екі
бөлігі республиканың оңтүстік – батыс аймағында өндіріледі (Атырау және
Маңғышлақ облыстары).
Қазақстан Республикасы мұнай және газ қорының көп мөлшерін
иеленеді. Әсіресе мұнай кен орындарының негізгі орналасқан аймағы
республиканың оңтүстік – батыс аймағы болап табылады. Атырау және Маңғыстау
облыстарының территориясында қазақстандық мұнай өндіріснің қорын құрайтын
кен орындарының 70% - ы орналасқан. Мұнай өндіретін кендерінің ең ірілеріне
жататындары: Теңгіз (мұнайлы), Өзен (мұнай - газ нососты), Қарашығанақ
(мұнай – газ конденсатты), Қаламқас (мұнай - газ нососты).
Республиканың ең ірі газ кендерін шығару орындарының қатарына
Қарашығанақ, Теңгіз, Жанажал жатады. Оңтүстік Қазақстандағы Жамбыл
облысындағы газ кен орындарының Амангелді тобын зерттеген кезде газ қорының
47 млрд. куб метрі барланған. 2003 жылы республикада табиғи газдың 7,2
млрд. куб метр мөлшері табылды. Республикамызда табылатын газдың 86%
шамасында Атрырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы кәсіпорындарға
келеді.
Тау – кен өнеркәсібі саласында өндіріс көлемінің құрылымы 81% - дан
көп мөлшерде мұнай шикізаты мен газды барлау және 19% - дан кем мөлшерде
тағы басқа салаларға келеді.
Металлургия рудаларын табатын кәсіпорындар үлесіне барлық өнеркәсіп
өндірісін өнімінің шамамен 4% - ы тиеді. Оның ішінде 1,4% - темір рудаларын
мен 2,6% - түсті рудаларын барлау құрайды. Қазақстан ТМД елдері ішінде
Ресей мен Украинадан кейін темір рудаларының қоры бойынша үшінші орын
алады. Республикадағы темір рудаларының негізгі бассейіндері Қашар, Соколов
– Сарыбай, магнит рудаларын шығаратын орынға Қоржынкөл және тағы басқа
темір кендерін шығаратын орындар Аят пен Лисаковск. Қазіргі таңда темір
рудаларының кендерін негізінде Қостанай және Қарағанды кәсіпорындары
өндіреді. Барлық шығарылған темір рудаларының 80% - ы және де темір
рудаларының өнімдерінің барлық көлемі АҚҚ ССГПО - ға негізделіп жұмыс
істейді.
Қазақстан түсті металл рудаларының көп қорларын иемденеді. Марганец
рудаларының қорының көлемі бойынша Қазақстан АҚШ пен Украинадан кейін
әлемде үшінші орын алады. Хром рудаларының қорының көлемі бойынша – АҚШ -
тан кейін екінші орын алады. Марганец рудаларының шығарылатын қорының
барлық мөлшері Қарағанды облысының кәсіпорындарына келеді. Хром рудаларының
қоры Ақтөбе облысына, боксит – Қостанай облысындағы кәсіпорындарға келеді;
шамамен 80% шойын – қорғасынды және құрамында 60% - ы алтын мөлшеріндегі
рудалар Шығыс – Қазақстан облысында шығарылады.
Өңдеу өнеркәсібінде атқарылатын жұмыстар.
2003 жылы өңдеу өнеркәсібінде 1207,9 млрд. теңге қаржы көлеміне өнім
өндірілді. Бұл жалпы өнеркәсіп өндірісні көлемінің 43,2% - ын құрайды.
Өңдеу өнеркәсібінің 30% - нда тек қана ауылшаруашылық өнімдері өндіріледі.
Соның ішінде 90% - ы тамақ өнімдері. Тамақ өнеркәсіптерінің ішіндегі ең
ірілері мен беделді, бәріне аян кәсіпорындар: ААҚ Рахат, ЖАҚ Шымкент –
сыра, нан комбинаты Ақсай, БК Беккер и К және тағы басқа кәсіпорындар.
2003 жылы жеңіл өнеркәсіпте 52,3 млрд. тенге қаржыға өнім өндірілді,
Бұл барлық өндіріс өндірген өнім көлемінің 4,3% - ын құрайды. Қазақстан
үкіметі жеңіл өнеркәсіппен айналысатын шағын кәсіпорындарды қолдауда
біршама істер атқарды. Импортты бәсеңдеу бағдарламасы шеңберінде қағаз –
мақта бұйымдарының өндірісіне негізделіп мата өндірісін қайта құру
көзделген.
Өңдеу салаларының ішіндегі ең маңызды салалар – мұнай бұрғылау
өнеркәсібі, кокс пен ядролық материалдарды өндіру. 2003 жылы өңдеу
өнекәсібінде бұл салалардың үлесі 10,5% құрады. 2003 жылы мұнай өңдеу
саласында өндірілген өнім көлемі 8,6 млн. тонна құрады. Соның ішінде 44% -
ы Оңтүстік – Қазақстан облысында, 27,5% - ы Атырау облысында, 26% - ы
Павлодар облысында өндірілген. Бірақ өкінішке орай, барлық өңдеу
өнеркәсіптер қуаты тек үштен бөлігімен жұмыс істейді. Жанар – жағармай
өндейтін зауыт ААҚ Конденсат - ты іске қосқаннан кейін, 1999 жылы
республиканың Батыс – Қазақстан облысында мұнай бұрғылау ісі жұмыс істей
бастады.
Ядролық энергетикалық құрылғыларға арналған уран жанар – жағармай
бойынша өндірістік кешендердің әлімдегі ең ірілері ААҚ Үлбі металлургия
зауыты болып табылады. Ол өзінің сапалық жүйесінің халықаралық деңгейге
сәйкес келетіні туралы сертификат алған Қазақстандағы бірінші кәсіпорын.
Металлургиялық өндіріс пен дайын металлургиялық өндіріс өнімдерін
шығаратын өндіріс те өңдеу саласында маңызды орын алады. Бұл өндіріс 2003
жылы 481,9 млрд. теңгеге өнім көлемін өндірді. Ол барлық өңдеу саласында
шығарылған өнімнің 40% - ын құрады. Сонымен қатар қара металлургияның
өнімі 223,9 мрлд. теңгеге, түсті металлургия 229,3 млрд. тенгеге және дайын
металл бұйымдар өнімдері 28,7 млрд. тенгеге шығарылды.
Түсті металлургия өнімдерінің негізгі түрлері – қорғасын, мырыш,
алтын, алюминий, мыс, т. б. Тәуелсіздікті алғаннан кейін бұл салада жаңа
өнімдер зерттелді. Қазақмыс корпорациясы әлемнің алдыңғы қатарлы мыс
компаниялардың ондығына кіреді.
1999 жылдан бастап машина құру саласы қарқынды дами бастайды.
Тәуелсіздік жылдарының ішінде республикада видеомагнитофондардың,
тоңазытқыштардың, шаңсорғыштардың жаңа түрлері шығарылды. Оңтүстік –
Қазақстан облысындағы ААҚ Қазақстан трактор АҚ Электроаппарат болып
қайта құрылды. Онда күннің энергиясымен жұмыс істейтін, тұрмыстық және
технологиялық мақсатта пайдаланылатын сужылытқыштар құрылғылары өндіріледі.
Павлодар облысындағы Қазэнергокабель зауыты – ТМД – дағы еуропалық
стандартқа сәйкес келетін проводты шығаратын жалғыз өнеркәсіп.
Машина құру саласында 2003 жылы 88,6 млрд. теңгеге өнім өндірілді,
бұл жалпы өңдеу өнеркәсібінде өндірілген өнімнің 7,3% - ын құрайды.
Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру
өнеркәсібінде негізгі міндеттер.
Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру өнеркәсібі
саласында 2003 жылы 226,1 млрд. теңгеге өнім өндірілді, бұл өнеркәсіп
өндірісінің өңдеу саласында шығарылған жалпы өнімнің 18,7% - ын құрайды.
Жалпы, электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау мен өндіру өнеркәсібі
саласының өндірістегі үлесі 8,1% құрайды. Электроэнергетика – бұл
өндірістің ең маңызды саласы. Бұл саладан экономиканың барлық салаларының
жұмыс істеуі, қызметі тәуелді болады.
2003 жылы республикада 63,7 млрд. кВт.сағ. – қа электроэнергия
өндірілді. 2000 жылдан бастап Қазақстанның біріккен энергожүйесі Ресей мен
Орталық Азияның энергожүйелерімен біріккен режимде жұмыс істеуде. Бұл
Павлодар облысының электроэнергияның шығындарын тасымалдайтын республиканың
оңтүстік бөлігіндегі энергетикалық мәселелерді шешуге оң әсер етеді.
Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстанның өндіріс өнеркәсібінің құрылымы
біршама өзгеріп, көп жетістіктерге жетті. Мысалы, егер 1992 жылы
республиканың меншігінде жалпы 75% көлемінде өнеркәсіп өнімдері өндірілді.
Сонымен қатар жеке меншікте - 25% өнім көлемі өндірілді. Бүгінгі таңда жеке
меншік секторының үлесі - 84%, басқа мемлекетердің меншігі - 13%,
мемлекеттік меншік үлесі - 3% құрайды.
Бірқалыпты экономикалық өсудің ең маңызды факторы әлем бойынша
эффективті өнеркәсіп өндірісінің қызметі деп анықталды. Бұл сала тек
экономиканың барлық салаларының дамуына әсер етіп қоймайды, сонымен қатар
әлеуметтік салаға да көп әсер етеді. Қазақстанның әлемдік шаруашылық
қатарына кіруге және әлемдік еңбек бөлінісіне қатысуына көмектесетін бірден
– бір жол ұлттық экономиканың толық қанды бәсекеге қабілетті болуы және
сапаның халықаралық стандартқа сәйкес болуы.
Қазақстанның тәуелсіздігінің алғашқы 10 – 13 жылында республика
экономиканың шикізат саласына көп көңіл бөлді. Бұл шара ақталды, ал ең
бастысы 90 жылдардың екінші жартысында өмір сүруге қажетті басты фактор
болып саналатын макроэкономика жағдайының бірқалыпқа келуі.
Бірақ, республика тек шикізат өндіріс факторын пайдалана отырып, көзге
көрінерлік өзгерістерге жете алмайды. Себебі мемлекеттің әлемдегі шикізатқа
деген баға конъюнктурасынан тәуелділігі өседі, өндіріс инфрақұрылымынң
толыққыны дамымауы, ал ең бастысы минералды шикізат қорының шектеулігі мен
белгіл бір уақытта таусылуы. Бұған байланысты жоғары бағадағы жаңа
өндірістердің дамуының проблемалары технологияны қолданумен стратегиялық
сипат алады. Сондай – ақ, әлемдегі маңызды салалар болып саналатын машина
жасау, жеңіл өнеркәсіп, құрылыс, металлжөндеу сияқты Қазақстандағы санаулы
салалардың мемлекет экоонмикасында жалпы үлесі 10% - дан аз болып отыр.
Экономиканың бұл салаларының өндірген өнімдері еліміздің импортының
жартысынан көп мөлшерін құрайды.
Қазіргі заманауи жағдайларда әлемдегі шикізат нарығы жаңа
технологиялар нарығынан артта қалып отыр. Және де жорамалдау бойынша бұл
айырмашылық жылдан жылға тез қарқынмен өседі. Қазір ғылымға негізделіп
жасалған өнімдердің жылдық көлемі 2,5 трлн. доллардан артық, ал
жорамалдауларға сүйенсек 2015 жылға дейін бұд көлем мөлшері 4 трлн.
долларға дейін жете алады. Яғни, экономиканың индустриалды – инновациялық
даму стратегиясы жағымды инвистициялық климатпен бірге экономиканың шынайы
мықты секторына қуатты импульс бере алады.
2003 – 2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының индустриалды -
инновациялық даму стратегиясы 2015 жылға дейін Қазақстанның мемлекеттік
экономикалық саясатын қалыптастырады. Ол экономика салаларын
диверсификациялау арқылы, дамудың шикізаттық бағыты мен бәсекеге жарамды
және эксортталатын тауарларды өндіруден бас тарту арқылы елдің
экономикасының бірқалыпты дамуына жетуге бағытталған. Қазақстан экономикасы
қазіргі жағдайдағы әлемдік экономикасының жаһандануының әсерінен біршама
мәселелерге тап болып отыр. Мысалы, бұл мәселелердің қатары:
• өндірістің шикізатқа бағытталуы және әлемдік экономикамен
интеграцияның төмендігі;
• мемлекет ішінде салаарлық және аймақаралық экономика интеграциясының
әлсіздігі;
• шағын сыйымдылық әсерінен ішкі нарықта тұтынушының тауарға және
қызметке деген сұранысының жоғары деңгейде болмауы;
• өшдірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы, және өнеркәсіптің
жалпы техникалық пен технологиялық жағынан артта қалуы;
• әлемнің сервистік – технологиялық экономикаға және жаһандануға өтуі
еліміздің экономикасының бейімделу мақсаттарының менеджментінің сәйкес
келмеуі.
Стратегияның жаңа мақсаттарына жету үшін қазіргі таңда жұмыс істеп
жатқан мемлекеттік институттарды дамыту мен нығайту, жаңа мемлекеттік
институттарды құру керек. Бұл өз алдына децентрализация, кәсіпкерлік,
транспоренттік, мамандық, бәсеке принциптеріне негізделген бірыңғай жүйе
қалыптастыру қажет. Көпмерзімдік және ортамерзімдік, төмен процентті
несиелер арқылы жеке және мемлекеттік секторлардың бастамаларына қаржылық
қолдау көрсететін Қазақстанның Даму Бакынан басқа жаңа институттар құрылды.
1. Қазақстандық инвестициялық фонды. Мақсаты – шикізатты емес өнеркәсіп
өндірісіне бағытталған жеке меншік сектордың Қазақстандағы және шет
елдегі кәсіпорындарға үлесті жіне баұылаусыз қатысу арқылы, қаржының
көмегімен қолдау көрсету. Жеке инвестициондық фондтардың пайда
болуына байланысты Қазақстандық инвистициондық фондтың мемлекеттік
қаржы институты ретіндегі рөлі кемиді. Қаржы нарығында 2 – 5 бір –
біріне тең жеке инвистициондық фонд пайда болған кезде, Қазақстандық
инвистициондық фонд мемлекет қармағына, приватизацияға алынады.
Қазақстандық инвистициондық фонды Қазақстанның Даму Банкымен толық
кооперацияда жұмыс істейді, ол тек жаңа технологиялар өндірісіне
қолдау көрсетпейді, сонымен бірге бағалы қағаздар нарығының дамуына
қолдау көрсетеді.
2. Инновациялық фонд. Мақсаты – инновациялық белсенділіктің дамуына,
жоғары технологиялы және ғылымға негізделген өнімдер өндірісінің
дамуына қолдау көрсету. Фондтың негізгі міндеттері:
• инновациялық инфрақұрылымының элементтерінің, технополисттер мен
технопарктердің, ақпаратты – аналитикалық орталықтардың, т.б.
құрылуына қатысу;
• жаңа құрылған және жұмыс істеп жатұан кәсіпорындардың капиталдарына
жаңа технологияларды ойлап табу мен жоғары техникалы, ғылымға
негізделіп жасалған өнімдер өнеркәсібін өндіру мақсатында шартты
түрде қатысу;
• жаңа технологияларды, тауарларды, қызметтерді грант беру арқылы
ойлап табуға бағытталған жеке ғылыми зерттеулер мен конструктолы –
төлем жұмыстарын қаржыландыру;
Саяси қауіпті қауіпсіздендіру жолымен тікелей қазақстандық
өндірушілердің тауарлары ... жалғасы
1. Кіріспе.
2. Негізгі бөлім.
• Тау – кен өнеркәсіп өндірісіндегі стратегияның мақсаттары.
• Өңдеу өнеркәсібінде атқарылатын жұмыстар.
• Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру
өнеркәсібінде негізгі міндеттер.
• Стратегияның негізгі этаптары.
• Стратегияны іске асыру нәтижелері.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланылған әдебиеттер.
Кіріспе.
Әлемдік экономиканың ғаламдануы аясында Қазақстан экономикасы бірқатар
мәселелерге тап болып отыр. Негізгі мәселелерге мыналарды жатқызуға болады:
өндірістің бір жақты, шикізаттық бағыты, әлемдік экономикаға ықпалдасудың
әлсіздігі, ел ішіндегі салааралық және аймақ аралық экономикалық
ықпалдасудың босаңдығы, ішкі рыноктарда тауарлар мен қызметтерге деген
тұтыну сұранысының мардымсыздығы (шағын экономика), өндірістік және
әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы, кәсіпорындардың жалпы техникалық және
технологиялық тұрғыдан артта қалуы, ғылым мен өндірістің арасында ықпалды
байланыстың болмауы; ғылыми – зерттеу және тәжірибелік – конструкторлық
жұмыстарға қаржының аз бөлінуі, менеджменттің экономиканың ғаламдану
процестеріне және сервистік – технологиялық деңгейге өтуге бейімдеу
міндеттеріне сәйкес келмеуі. Қазақстан кәсіпорындарының негізгі қорлары да
құлдырау алдында. 2001 жылдың басында негізгі құралдардың тозу дәрежесі
орта есеппен 29,7% құрады. Бірқатар салаларда негізгі құралдардың нақты
тозуы 50% және одан астам деңгейге жақын. Сондықтан да республикада жаңа
стратегия ойлап табу қажеті туды.
Өнеркәсіп өндірісі Қазақстан Республикасының экономикасының негізін
құрайды. Жалпы ішкі өнім құрылымында өнеркәсіп өндірісінің үлесі 2003 жылы
- 62,8% болды. Сонымен бірге тау – кен саласында да өнеркәсіп өндірісінің
үлесі - 30,6%, өңдеу саласында - 27,1% және электроэнергияны, газды, суды
өндіру және тасымалдау өнеркәсібінде - 5,1% құрайды.
Тау – кен өнеркәсіп өндірісіндегі стратегияның мақсаттары.
Тау – кен өнеркәсібінде 2003 жылы мөлшері 1360,4 млрд. теңге
қаржыға өнім өндірілді. Бұл жалпы өнеркәсіп өндірісінің шығарған өнімінің
48,7% - ын құрайды. Тау – кен саласында шығарылатын өнімнің үштен екі
бөлігі республиканың оңтүстік – батыс аймағында өндіріледі (Атырау және
Маңғышлақ облыстары).
Қазақстан Республикасы мұнай және газ қорының көп мөлшерін
иеленеді. Әсіресе мұнай кен орындарының негізгі орналасқан аймағы
республиканың оңтүстік – батыс аймағы болап табылады. Атырау және Маңғыстау
облыстарының территориясында қазақстандық мұнай өндіріснің қорын құрайтын
кен орындарының 70% - ы орналасқан. Мұнай өндіретін кендерінің ең ірілеріне
жататындары: Теңгіз (мұнайлы), Өзен (мұнай - газ нососты), Қарашығанақ
(мұнай – газ конденсатты), Қаламқас (мұнай - газ нососты).
Республиканың ең ірі газ кендерін шығару орындарының қатарына
Қарашығанақ, Теңгіз, Жанажал жатады. Оңтүстік Қазақстандағы Жамбыл
облысындағы газ кен орындарының Амангелді тобын зерттеген кезде газ қорының
47 млрд. куб метрі барланған. 2003 жылы республикада табиғи газдың 7,2
млрд. куб метр мөлшері табылды. Республикамызда табылатын газдың 86%
шамасында Атрырау және Батыс Қазақстан облыстарындағы кәсіпорындарға
келеді.
Тау – кен өнеркәсібі саласында өндіріс көлемінің құрылымы 81% - дан
көп мөлшерде мұнай шикізаты мен газды барлау және 19% - дан кем мөлшерде
тағы басқа салаларға келеді.
Металлургия рудаларын табатын кәсіпорындар үлесіне барлық өнеркәсіп
өндірісін өнімінің шамамен 4% - ы тиеді. Оның ішінде 1,4% - темір рудаларын
мен 2,6% - түсті рудаларын барлау құрайды. Қазақстан ТМД елдері ішінде
Ресей мен Украинадан кейін темір рудаларының қоры бойынша үшінші орын
алады. Республикадағы темір рудаларының негізгі бассейіндері Қашар, Соколов
– Сарыбай, магнит рудаларын шығаратын орынға Қоржынкөл және тағы басқа
темір кендерін шығаратын орындар Аят пен Лисаковск. Қазіргі таңда темір
рудаларының кендерін негізінде Қостанай және Қарағанды кәсіпорындары
өндіреді. Барлық шығарылған темір рудаларының 80% - ы және де темір
рудаларының өнімдерінің барлық көлемі АҚҚ ССГПО - ға негізделіп жұмыс
істейді.
Қазақстан түсті металл рудаларының көп қорларын иемденеді. Марганец
рудаларының қорының көлемі бойынша Қазақстан АҚШ пен Украинадан кейін
әлемде үшінші орын алады. Хром рудаларының қорының көлемі бойынша – АҚШ -
тан кейін екінші орын алады. Марганец рудаларының шығарылатын қорының
барлық мөлшері Қарағанды облысының кәсіпорындарына келеді. Хром рудаларының
қоры Ақтөбе облысына, боксит – Қостанай облысындағы кәсіпорындарға келеді;
шамамен 80% шойын – қорғасынды және құрамында 60% - ы алтын мөлшеріндегі
рудалар Шығыс – Қазақстан облысында шығарылады.
Өңдеу өнеркәсібінде атқарылатын жұмыстар.
2003 жылы өңдеу өнеркәсібінде 1207,9 млрд. теңге қаржы көлеміне өнім
өндірілді. Бұл жалпы өнеркәсіп өндірісні көлемінің 43,2% - ын құрайды.
Өңдеу өнеркәсібінің 30% - нда тек қана ауылшаруашылық өнімдері өндіріледі.
Соның ішінде 90% - ы тамақ өнімдері. Тамақ өнеркәсіптерінің ішіндегі ең
ірілері мен беделді, бәріне аян кәсіпорындар: ААҚ Рахат, ЖАҚ Шымкент –
сыра, нан комбинаты Ақсай, БК Беккер и К және тағы басқа кәсіпорындар.
2003 жылы жеңіл өнеркәсіпте 52,3 млрд. тенге қаржыға өнім өндірілді,
Бұл барлық өндіріс өндірген өнім көлемінің 4,3% - ын құрайды. Қазақстан
үкіметі жеңіл өнеркәсіппен айналысатын шағын кәсіпорындарды қолдауда
біршама істер атқарды. Импортты бәсеңдеу бағдарламасы шеңберінде қағаз –
мақта бұйымдарының өндірісіне негізделіп мата өндірісін қайта құру
көзделген.
Өңдеу салаларының ішіндегі ең маңызды салалар – мұнай бұрғылау
өнеркәсібі, кокс пен ядролық материалдарды өндіру. 2003 жылы өңдеу
өнекәсібінде бұл салалардың үлесі 10,5% құрады. 2003 жылы мұнай өңдеу
саласында өндірілген өнім көлемі 8,6 млн. тонна құрады. Соның ішінде 44% -
ы Оңтүстік – Қазақстан облысында, 27,5% - ы Атырау облысында, 26% - ы
Павлодар облысында өндірілген. Бірақ өкінішке орай, барлық өңдеу
өнеркәсіптер қуаты тек үштен бөлігімен жұмыс істейді. Жанар – жағармай
өндейтін зауыт ААҚ Конденсат - ты іске қосқаннан кейін, 1999 жылы
республиканың Батыс – Қазақстан облысында мұнай бұрғылау ісі жұмыс істей
бастады.
Ядролық энергетикалық құрылғыларға арналған уран жанар – жағармай
бойынша өндірістік кешендердің әлімдегі ең ірілері ААҚ Үлбі металлургия
зауыты болып табылады. Ол өзінің сапалық жүйесінің халықаралық деңгейге
сәйкес келетіні туралы сертификат алған Қазақстандағы бірінші кәсіпорын.
Металлургиялық өндіріс пен дайын металлургиялық өндіріс өнімдерін
шығаратын өндіріс те өңдеу саласында маңызды орын алады. Бұл өндіріс 2003
жылы 481,9 млрд. теңгеге өнім көлемін өндірді. Ол барлық өңдеу саласында
шығарылған өнімнің 40% - ын құрады. Сонымен қатар қара металлургияның
өнімі 223,9 мрлд. теңгеге, түсті металлургия 229,3 млрд. тенгеге және дайын
металл бұйымдар өнімдері 28,7 млрд. тенгеге шығарылды.
Түсті металлургия өнімдерінің негізгі түрлері – қорғасын, мырыш,
алтын, алюминий, мыс, т. б. Тәуелсіздікті алғаннан кейін бұл салада жаңа
өнімдер зерттелді. Қазақмыс корпорациясы әлемнің алдыңғы қатарлы мыс
компаниялардың ондығына кіреді.
1999 жылдан бастап машина құру саласы қарқынды дами бастайды.
Тәуелсіздік жылдарының ішінде республикада видеомагнитофондардың,
тоңазытқыштардың, шаңсорғыштардың жаңа түрлері шығарылды. Оңтүстік –
Қазақстан облысындағы ААҚ Қазақстан трактор АҚ Электроаппарат болып
қайта құрылды. Онда күннің энергиясымен жұмыс істейтін, тұрмыстық және
технологиялық мақсатта пайдаланылатын сужылытқыштар құрылғылары өндіріледі.
Павлодар облысындағы Қазэнергокабель зауыты – ТМД – дағы еуропалық
стандартқа сәйкес келетін проводты шығаратын жалғыз өнеркәсіп.
Машина құру саласында 2003 жылы 88,6 млрд. теңгеге өнім өндірілді,
бұл жалпы өңдеу өнеркәсібінде өндірілген өнімнің 7,3% - ын құрайды.
Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру
өнеркәсібінде негізгі міндеттер.
Электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау және өндіру өнеркәсібі
саласында 2003 жылы 226,1 млрд. теңгеге өнім өндірілді, бұл өнеркәсіп
өндірісінің өңдеу саласында шығарылған жалпы өнімнің 18,7% - ын құрайды.
Жалпы, электроэнергияны, газ бен суды тасымалдау мен өндіру өнеркәсібі
саласының өндірістегі үлесі 8,1% құрайды. Электроэнергетика – бұл
өндірістің ең маңызды саласы. Бұл саладан экономиканың барлық салаларының
жұмыс істеуі, қызметі тәуелді болады.
2003 жылы республикада 63,7 млрд. кВт.сағ. – қа электроэнергия
өндірілді. 2000 жылдан бастап Қазақстанның біріккен энергожүйесі Ресей мен
Орталық Азияның энергожүйелерімен біріккен режимде жұмыс істеуде. Бұл
Павлодар облысының электроэнергияның шығындарын тасымалдайтын республиканың
оңтүстік бөлігіндегі энергетикалық мәселелерді шешуге оң әсер етеді.
Тәуелсіздік алғаннан кейін Қазақстанның өндіріс өнеркәсібінің құрылымы
біршама өзгеріп, көп жетістіктерге жетті. Мысалы, егер 1992 жылы
республиканың меншігінде жалпы 75% көлемінде өнеркәсіп өнімдері өндірілді.
Сонымен қатар жеке меншікте - 25% өнім көлемі өндірілді. Бүгінгі таңда жеке
меншік секторының үлесі - 84%, басқа мемлекетердің меншігі - 13%,
мемлекеттік меншік үлесі - 3% құрайды.
Бірқалыпты экономикалық өсудің ең маңызды факторы әлем бойынша
эффективті өнеркәсіп өндірісінің қызметі деп анықталды. Бұл сала тек
экономиканың барлық салаларының дамуына әсер етіп қоймайды, сонымен қатар
әлеуметтік салаға да көп әсер етеді. Қазақстанның әлемдік шаруашылық
қатарына кіруге және әлемдік еңбек бөлінісіне қатысуына көмектесетін бірден
– бір жол ұлттық экономиканың толық қанды бәсекеге қабілетті болуы және
сапаның халықаралық стандартқа сәйкес болуы.
Қазақстанның тәуелсіздігінің алғашқы 10 – 13 жылында республика
экономиканың шикізат саласына көп көңіл бөлді. Бұл шара ақталды, ал ең
бастысы 90 жылдардың екінші жартысында өмір сүруге қажетті басты фактор
болып саналатын макроэкономика жағдайының бірқалыпқа келуі.
Бірақ, республика тек шикізат өндіріс факторын пайдалана отырып, көзге
көрінерлік өзгерістерге жете алмайды. Себебі мемлекеттің әлемдегі шикізатқа
деген баға конъюнктурасынан тәуелділігі өседі, өндіріс инфрақұрылымынң
толыққыны дамымауы, ал ең бастысы минералды шикізат қорының шектеулігі мен
белгіл бір уақытта таусылуы. Бұған байланысты жоғары бағадағы жаңа
өндірістердің дамуының проблемалары технологияны қолданумен стратегиялық
сипат алады. Сондай – ақ, әлемдегі маңызды салалар болып саналатын машина
жасау, жеңіл өнеркәсіп, құрылыс, металлжөндеу сияқты Қазақстандағы санаулы
салалардың мемлекет экоонмикасында жалпы үлесі 10% - дан аз болып отыр.
Экономиканың бұл салаларының өндірген өнімдері еліміздің импортының
жартысынан көп мөлшерін құрайды.
Қазіргі заманауи жағдайларда әлемдегі шикізат нарығы жаңа
технологиялар нарығынан артта қалып отыр. Және де жорамалдау бойынша бұл
айырмашылық жылдан жылға тез қарқынмен өседі. Қазір ғылымға негізделіп
жасалған өнімдердің жылдық көлемі 2,5 трлн. доллардан артық, ал
жорамалдауларға сүйенсек 2015 жылға дейін бұд көлем мөлшері 4 трлн.
долларға дейін жете алады. Яғни, экономиканың индустриалды – инновациялық
даму стратегиясы жағымды инвистициялық климатпен бірге экономиканың шынайы
мықты секторына қуатты импульс бере алады.
2003 – 2015 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының индустриалды -
инновациялық даму стратегиясы 2015 жылға дейін Қазақстанның мемлекеттік
экономикалық саясатын қалыптастырады. Ол экономика салаларын
диверсификациялау арқылы, дамудың шикізаттық бағыты мен бәсекеге жарамды
және эксортталатын тауарларды өндіруден бас тарту арқылы елдің
экономикасының бірқалыпты дамуына жетуге бағытталған. Қазақстан экономикасы
қазіргі жағдайдағы әлемдік экономикасының жаһандануының әсерінен біршама
мәселелерге тап болып отыр. Мысалы, бұл мәселелердің қатары:
• өндірістің шикізатқа бағытталуы және әлемдік экономикамен
интеграцияның төмендігі;
• мемлекет ішінде салаарлық және аймақаралық экономика интеграциясының
әлсіздігі;
• шағын сыйымдылық әсерінен ішкі нарықта тұтынушының тауарға және
қызметке деген сұранысының жоғары деңгейде болмауы;
• өшдірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы, және өнеркәсіптің
жалпы техникалық пен технологиялық жағынан артта қалуы;
• әлемнің сервистік – технологиялық экономикаға және жаһандануға өтуі
еліміздің экономикасының бейімделу мақсаттарының менеджментінің сәйкес
келмеуі.
Стратегияның жаңа мақсаттарына жету үшін қазіргі таңда жұмыс істеп
жатқан мемлекеттік институттарды дамыту мен нығайту, жаңа мемлекеттік
институттарды құру керек. Бұл өз алдына децентрализация, кәсіпкерлік,
транспоренттік, мамандық, бәсеке принциптеріне негізделген бірыңғай жүйе
қалыптастыру қажет. Көпмерзімдік және ортамерзімдік, төмен процентті
несиелер арқылы жеке және мемлекеттік секторлардың бастамаларына қаржылық
қолдау көрсететін Қазақстанның Даму Бакынан басқа жаңа институттар құрылды.
1. Қазақстандық инвестициялық фонды. Мақсаты – шикізатты емес өнеркәсіп
өндірісіне бағытталған жеке меншік сектордың Қазақстандағы және шет
елдегі кәсіпорындарға үлесті жіне баұылаусыз қатысу арқылы, қаржының
көмегімен қолдау көрсету. Жеке инвестициондық фондтардың пайда
болуына байланысты Қазақстандық инвистициондық фондтың мемлекеттік
қаржы институты ретіндегі рөлі кемиді. Қаржы нарығында 2 – 5 бір –
біріне тең жеке инвистициондық фонд пайда болған кезде, Қазақстандық
инвистициондық фонд мемлекет қармағына, приватизацияға алынады.
Қазақстандық инвистициондық фонды Қазақстанның Даму Банкымен толық
кооперацияда жұмыс істейді, ол тек жаңа технологиялар өндірісіне
қолдау көрсетпейді, сонымен бірге бағалы қағаздар нарығының дамуына
қолдау көрсетеді.
2. Инновациялық фонд. Мақсаты – инновациялық белсенділіктің дамуына,
жоғары технологиялы және ғылымға негізделген өнімдер өндірісінің
дамуына қолдау көрсету. Фондтың негізгі міндеттері:
• инновациялық инфрақұрылымының элементтерінің, технополисттер мен
технопарктердің, ақпаратты – аналитикалық орталықтардың, т.б.
құрылуына қатысу;
• жаңа құрылған және жұмыс істеп жатұан кәсіпорындардың капиталдарына
жаңа технологияларды ойлап табу мен жоғары техникалы, ғылымға
негізделіп жасалған өнімдер өнеркәсібін өндіру мақсатында шартты
түрде қатысу;
• жаңа технологияларды, тауарларды, қызметтерді грант беру арқылы
ойлап табуға бағытталған жеке ғылыми зерттеулер мен конструктолы –
төлем жұмыстарын қаржыландыру;
Саяси қауіпті қауіпсіздендіру жолымен тікелей қазақстандық
өндірушілердің тауарлары ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz