Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама және аудит ролі
Кіріспе
І бөлім. Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама және аудит ролі
1.1. Қоғамдық тамақтандыру қызметінің жіктемесі.
1.2. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорында аудиттің ролі, аудит стандарттары
ІІ бөлім Қоғамдық тамақтандыру ұйымдардың аудит ерекшелігі
2.1 Тамақтандыру ұйымның қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері.
2.2 Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарда аудиттің жүргізулі тәртібі мен ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
І бөлім. Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама және аудит ролі
1.1. Қоғамдық тамақтандыру қызметінің жіктемесі.
1.2. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорында аудиттің ролі, аудит стандарттары
ІІ бөлім Қоғамдық тамақтандыру ұйымдардың аудит ерекшелігі
2.1 Тамақтандыру ұйымның қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері.
2.2 Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарда аудиттің жүргізулі тәртібі мен ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Қоғамдық сектор экономикасында қызмет істейтін немесе қызмет көрсететін қызметтің еңбек қорытындысы тауар, қызмет, жұмыс. Адамның талғамы мол, талғамына байланысты заттар материалдық және рухани болып бөлінеді.
Рухани: кино, кітап, би, ән және т.б.
Материалдық: үй, жиhаз, киім және т.б.
Қоғам белгілі бір нәрсеге қажеттілік етеді. Белгілі бір тауарға, қызметке. Сол қажеттілікті дайындайтын, қоғамдық секторға қызмет ететін адам болып табылады. Ол қажеттілік белгілі бір сұраныс есебінен болады.
Қоғамдық сектор қызметінің негізгі нәтижесі қоғамдық игіліктермен қорытындыланады. Қоғамдық игіліктер екі түрлі қасиетімен ерекшеленеді: тұтынуда бәсекелестік тудырмайды және айрықшаланбайды. Бәсекелестік тудырмайды дегеніміз сол, игіліктерді бір мезгілде көптеген тұтынушылар иемдене алады, әрі оларды жеке тұтынушыға берген кезде алынатын шекті шығын нолге тең.
Айрықшаланбайтын игілік деп біз техникалық мүмкіншіліктің жоқтығы немесе қосымша тұтынушылардың қоғамдық игілікке өте жоғарғы шығын себебінен қол жеткізе алмауы деп білеміз.
Осы екі негізгі қасиеті бар игіліктерді біз нағыз қоғамдық игілік деп білеміз. Аталған қасиеттердің біреуі болмаса біреуі шектелген жағдайда болса, онда бұл жерде аралас қоғамдық игілік орын алады. Сонымен қоғамдық игілік өндірісіндегі қоғамдық сектордың ролін талдай келе мен қоғамдық тамақтандыру кәсіпорынын қарастырдым. Біз қоғамдық тамақтандыру терминологиясын келесідей себептерге байланысты сақтап қалдық.
Рухани: кино, кітап, би, ән және т.б.
Материалдық: үй, жиhаз, киім және т.б.
Қоғам белгілі бір нәрсеге қажеттілік етеді. Белгілі бір тауарға, қызметке. Сол қажеттілікті дайындайтын, қоғамдық секторға қызмет ететін адам болып табылады. Ол қажеттілік белгілі бір сұраныс есебінен болады.
Қоғамдық сектор қызметінің негізгі нәтижесі қоғамдық игіліктермен қорытындыланады. Қоғамдық игіліктер екі түрлі қасиетімен ерекшеленеді: тұтынуда бәсекелестік тудырмайды және айрықшаланбайды. Бәсекелестік тудырмайды дегеніміз сол, игіліктерді бір мезгілде көптеген тұтынушылар иемдене алады, әрі оларды жеке тұтынушыға берген кезде алынатын шекті шығын нолге тең.
Айрықшаланбайтын игілік деп біз техникалық мүмкіншіліктің жоқтығы немесе қосымша тұтынушылардың қоғамдық игілікке өте жоғарғы шығын себебінен қол жеткізе алмауы деп білеміз.
Осы екі негізгі қасиеті бар игіліктерді біз нағыз қоғамдық игілік деп білеміз. Аталған қасиеттердің біреуі болмаса біреуі шектелген жағдайда болса, онда бұл жерде аралас қоғамдық игілік орын алады. Сонымен қоғамдық игілік өндірісіндегі қоғамдық сектордың ролін талдай келе мен қоғамдық тамақтандыру кәсіпорынын қарастырдым. Біз қоғамдық тамақтандыру терминологиясын келесідей себептерге байланысты сақтап қалдық.
1. «Государственный сектор экономики» Л.И. Якобсон
2. «Экономика и менеджмент в сфере услуг» Нарибаев, Жумабаев
3. Ежегодник Казахстана 2008-2009 г.г.
4. Аль-Пари, 2006 № 5
5. Закон Республики Казахстан от 29 июня 2003г № 237-1 «О платежах и переводах денег» (с изменениями от 28. 12. 98 г.)
6. Генеральный план счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов утвержден постановлением Национальной комиссии Республики Казахстан по бухгалтерскому учету от 18 ноября 2001 года №6.
7. Приказ Депортамента методологии бухгалтерского учета и аудита МФ РК от 12 ноября 2002 года №64 «Корреспонденция счетов типовых хозяйственных операций по генеральному плану счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов.
8. Правила использования платежных документов и осуществления безналичных платежей и переводов денег на территории РК Утверждены постановлением правления Национального банка Республики Казахстан от 25 апреля 2006 года №179.
9. Инструкция от 2 июня 2006 года № 266 «О порядке открытия, ведения и закрытия банковских счетов клиентов в банках Республике Казахстан» (Бюллетень бухгалтера № 36, сентябрь 2006 г).
10. Постановление правления Национального банка Республики Казахстан от 5 декабря 2003г № 226 «Об утверждении Правил применения чеков на территории Республики Казахстан».
11. Андросов А. М., Викулов Е.В. Бухгалтерский учет - М.: Андросов, 2006.
12. Банки и банковское дело / Под ред И.Т. Балабанова - СПб: Питер, 2007.
13. Бухгалтерский учет Практ. Пособие для самостоятельного обучения
14. Бухгалтерский учет Учебник/Под ред. П.С. Безруких 2-е изд., перераб. и доп. М Бухгалтерский учет, 2001.
15. Козлова Е.П., Парашутина Н. В., Бабченко Т.Н., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет 2-е изд., доп. М.: финансы и статистика, 2001.
16. Макальская М.Л. Корреспонденция счетов. План счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности предприятий. Инструкция к плану счетов: Справочное пособие. Изд. 2-е, доп. И перераб. М.: АО «ДИС», 2001.
17. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: А.: Центраудит-Казахстан 2003.
18. Шеремет А.Д., Сейфулин Р.С., Методика филосовского анализа: Информ, 2000.
19. Харпоин Г.Т., Фостер Ж. Д.,: Бухгалтерский учет: Управленческий аспект: пер. с англ, (под ред. Я. В. Соколова).
20. Аудит, учебник для ВУЗов 2002 г. В.И. Подольский, Г.Б. Поляк, А.А. Савин, Л.В. Сотикова, М.: Аудит 2002 г.
21. О налогах и других обязательных платежах. Газета «Казахстанская правда», январь 2008 г. Налоговый кодекс, сборник Алматы 1992 г.
22. Корреспонденция счетов хозяйствующих операций по генеральному плану счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов. Алматы 2008 г. К.К. Кулимжанов.
23. Финансовый менеджмент: теория и практика. Учебник под ред. Е.С. Стоянова, : Издательство и перспектива 2009 г.
24. Андреев В.А. Практичекий аудит. Справочное пособие. Экономика 2004 г.
25. Стоянов Е.А., Стоянова Е.С., Экономическая динамика и аудит финансово-хозяйствующего положения предприятий. М.: «Национальная перспектива» 2005 г.
2. «Экономика и менеджмент в сфере услуг» Нарибаев, Жумабаев
3. Ежегодник Казахстана 2008-2009 г.г.
4. Аль-Пари, 2006 № 5
5. Закон Республики Казахстан от 29 июня 2003г № 237-1 «О платежах и переводах денег» (с изменениями от 28. 12. 98 г.)
6. Генеральный план счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов утвержден постановлением Национальной комиссии Республики Казахстан по бухгалтерскому учету от 18 ноября 2001 года №6.
7. Приказ Депортамента методологии бухгалтерского учета и аудита МФ РК от 12 ноября 2002 года №64 «Корреспонденция счетов типовых хозяйственных операций по генеральному плану счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов.
8. Правила использования платежных документов и осуществления безналичных платежей и переводов денег на территории РК Утверждены постановлением правления Национального банка Республики Казахстан от 25 апреля 2006 года №179.
9. Инструкция от 2 июня 2006 года № 266 «О порядке открытия, ведения и закрытия банковских счетов клиентов в банках Республике Казахстан» (Бюллетень бухгалтера № 36, сентябрь 2006 г).
10. Постановление правления Национального банка Республики Казахстан от 5 декабря 2003г № 226 «Об утверждении Правил применения чеков на территории Республики Казахстан».
11. Андросов А. М., Викулов Е.В. Бухгалтерский учет - М.: Андросов, 2006.
12. Банки и банковское дело / Под ред И.Т. Балабанова - СПб: Питер, 2007.
13. Бухгалтерский учет Практ. Пособие для самостоятельного обучения
14. Бухгалтерский учет Учебник/Под ред. П.С. Безруких 2-е изд., перераб. и доп. М Бухгалтерский учет, 2001.
15. Козлова Е.П., Парашутина Н. В., Бабченко Т.Н., Галанина Е.Н. Бухгалтерский учет 2-е изд., доп. М.: финансы и статистика, 2001.
16. Макальская М.Л. Корреспонденция счетов. План счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности предприятий. Инструкция к плану счетов: Справочное пособие. Изд. 2-е, доп. И перераб. М.: АО «ДИС», 2001.
17. Радостовец В.К., Радостовец В.В., Шмидт О.И. Бухгалтерский учет на предприятии: А.: Центраудит-Казахстан 2003.
18. Шеремет А.Д., Сейфулин Р.С., Методика филосовского анализа: Информ, 2000.
19. Харпоин Г.Т., Фостер Ж. Д.,: Бухгалтерский учет: Управленческий аспект: пер. с англ, (под ред. Я. В. Соколова).
20. Аудит, учебник для ВУЗов 2002 г. В.И. Подольский, Г.Б. Поляк, А.А. Савин, Л.В. Сотикова, М.: Аудит 2002 г.
21. О налогах и других обязательных платежах. Газета «Казахстанская правда», январь 2008 г. Налоговый кодекс, сборник Алматы 1992 г.
22. Корреспонденция счетов хозяйствующих операций по генеральному плану счетов бухгалтерского учета финансово-хозяйственной деятельности субъектов. Алматы 2008 г. К.К. Кулимжанов.
23. Финансовый менеджмент: теория и практика. Учебник под ред. Е.С. Стоянова, : Издательство и перспектива 2009 г.
24. Андреев В.А. Практичекий аудит. Справочное пособие. Экономика 2004 г.
25. Стоянов Е.А., Стоянова Е.С., Экономическая динамика и аудит финансово-хозяйствующего положения предприятий. М.: «Национальная перспектива» 2005 г.
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
І бөлім. Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама және аудит
ролі
1. Қоғамдық тамақтандыру қызметінің жіктемесі.
1.2. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорында аудиттің ролі, аудит
стандарттары
ІІ бөлім Қоғамдық тамақтандыру ұйымдардың аудит ерекшелігі
2.1 Тамақтандыру ұйымның қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері.
2.2 Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарда аудиттің жүргізулі тәртібі мен
ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қоғамдық сектор экономикасында қызмет істейтін немесе қызмет
көрсететін қызметтің еңбек қорытындысы тауар, қызмет, жұмыс. Адамның
талғамы мол, талғамына байланысты заттар материалдық және рухани болып
бөлінеді.
Рухани: кино, кітап, би, ән және т.б.
Материалдық: үй, жиhаз, киім және т.б.
Қоғам белгілі бір нәрсеге қажеттілік етеді. Белгілі бір тауарға,
қызметке. Сол қажеттілікті дайындайтын, қоғамдық секторға қызмет ететін
адам болып табылады. Ол қажеттілік белгілі бір сұраныс есебінен болады.
Қоғамдық сектор қызметінің негізгі нәтижесі қоғамдық игіліктермен
қорытындыланады. Қоғамдық игіліктер екі түрлі қасиетімен ерекшеленеді:
тұтынуда бәсекелестік тудырмайды және айрықшаланбайды. Бәсекелестік
тудырмайды дегеніміз сол, игіліктерді бір мезгілде көптеген тұтынушылар
иемдене алады, әрі оларды жеке тұтынушыға берген кезде алынатын шекті
шығын нолге тең.
Айрықшаланбайтын игілік деп біз техникалық мүмкіншіліктің жоқтығы
немесе қосымша тұтынушылардың қоғамдық игілікке өте жоғарғы шығын
себебінен қол жеткізе алмауы деп білеміз.
Осы екі негізгі қасиеті бар игіліктерді біз нағыз қоғамдық игілік
деп білеміз. Аталған қасиеттердің біреуі болмаса біреуі шектелген
жағдайда болса, онда бұл жерде аралас қоғамдық игілік орын алады. Сонымен
қоғамдық игілік өндірісіндегі қоғамдық сектордың ролін талдай келе мен
қоғамдық тамақтандыру кәсіпорынын қарастырдым. Біз қоғамдық тамақтандыру
терминологиясын келесідей себептерге байланысты сақтап қалдық.
Біріншіден, бұл категория тұтынушыларға тікелей тағамдарды дайындау
және сатумен айналысатын кәсіпорын ұйымдарын білдіреді.
Екіншіден, бұл кәсіпорындар адамның тағамға деген қажеттілігін
қанағаттандыра отырып, әлеуметтік-қоғамдық функцияларды атқарады.
Үшіншіден, қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының жиынтығы халық
шаруашылығының жеке саласы ретінде қарастырылады.
Басқару әдістерін таңдауға, ең алдымен объектінің өндірістік
құрылымы әсер етеді. Соңғы кәсіпорынның қызметтері қандай шығарылатын
өнімнің ассортименті, өндіріс көлемі, мамандыру және кооперциялау
деңгейіне байланысты болады. Өз кезегі бойынша, кәсіпорынның құрылымдық,
өндірістік және саудалық іс-әрекеттер процесстері жатады.
Өндірістік кәсіпорынның өндірістік іс-әрекетіне шикізатты қабылдау
және жартылай фабриканттар дайындауы, тағамдарды жылжыту арқылы өңдеу
және тағам ыдыстарын әсемдеу кіреді.
Экономикалық бақылау жүйесіндегі аудиттің мәні мен орны бөлімінде аудит
әртүрлі түрлерінің сипаттамалары атап көрсетілген және қысқаша берілген.
Тек сыртқы аудиттің мәселелері ғана әбден зерттелген. Берілген бөлімде
аудиттің негізгі түрлері толық қарастырылады.
Аудиторлық қызмет аудиторлық фирмалармен немесе тәуелсіз
аудиторлармен орындалатын сыртқы аудит түрінде және де қызметі аудиторлық
тексеріске ұшырайтын ұйымның арнайы бөлімшесі өткізетін ішкі аудит түрінде
де жүзеге асырылады.
Осы курстық жұмысымның мақсаты : қоғамдық тамақтандыру ұйымдарындағы аудит
ерекшелігі, және аудит тексерісінің жүргізілу тәртібі.
І бөлім. Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама.
1. Қоғамдық тамақтандыру қызметінің жіктемесі.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорының көп түрлі ұйымдастырылған
формалары кездеседі. Осыған байланысты олардың жіктемесі туындайды.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорнының келесідей типтерін бөледі:
ресторан, бар, кафе, жеңіл асхана, асхана.
Кәсіпорындардың әртүрлі типтерінің арасындағы негізгі айырмашылықты
қарастырайық.
Ресторан – фирмалық және заказ, сусын, арақ-шарап, темекі және
кондитерлік өнімдерді қосқанда, дайындалуы күрделі тағамдардың кең
ассортименттерінен тұратын, қызмет көрсетудің ең жоғарғы деңгейі бар
қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын айтады.
Бар – кондитерлік және нан өнімдерімен, сатып алу тауарымен,
десерт, жеңіл тамақ, аралас, күшті, әлсіз алкогольды, алкогольсыз
сусындарды таратумен айналысатын, бар үлдірігі (стойка) бар кәсіпорын.
Кафе – тұтынушыларға ресторан өнімдерінің ассортиментімен
салыстырғанда шектелген тамақтандырумен демалуды ұйымдастырады. Ол
фирмалың және заказ тағамдарды, өнім және сусын таратумен ерекшеленеді.
Асхана - әртүрлі күнделікті дайындайтын және тарататын, белгіленген
тұтынушылар контингентіне қызмет ететін кәсіпорын.
Жеңіл асхана – тұтынушыларға тез қызмет көрсетуге бағытталған, тез
белгілі шикізат түрлерінен дайындалатын, шектелген тағам түрлерімен
ерекшеленеді.
Кәсіпорын типтерін анықтауда келесі факторлар қарастырылады:
өнімдер ассортименті, оның әртүрлігімен дайындау күрделілігі, техникамен
жабдықталғандығы, қызмет көрсету сапасы, тұтынушыларға ұсынылған қызмет
номенклатурасы.
Сонымен, ресторан және барлар қызмет көрсету деңгейімен ұсынылған
қызмет номенклатурасы бойынша үш классқа бөлінеді: люкс, жоғарғы және
бірінші кластар және олар келесідей талаптарға сәйкес келуі керек.
• Люкс - интерьер сыпайылығы, жабдықталғандықтың ең жоғағы деңгейі,
қызмет көрсетудің кең таңдауы, оригинальды, фирмалық және заказ
тағамдарының ассортименті, ресторандар үшін өнімдер, сусындардың кең
таңдауы, бар үшін-коктейль.
• Жоғарғы класс - интерьер тартымдылығы, қызмет таңдау
жабдықталғандығы әртүрлі оригиналды, таңдаулы фирмалық және заказ
сусындарының кең таңдауы және барлар үшін-коктейль.
• Бірінші класс - үйлесімділік, ыңғайлылық және қызмет таңдау, әртүрлі
фирмалық тағамдар ассортименті, ресторандар үшін күрделі дайындаудан
өтетін сусындар.
Жалпыға бірдей қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары белгіленген
контингентке байланыссыз, қала халқына қызмет көрсету үшін бағытталған.
Олар әртүрлі тағамдардың ассортименті бойынша маманданған, тек тамақ
қабылдау үшін ғана емес, сонымен бірге демалуға бағытталған қоғамдық
тамақтандыру кәсіпорындары. Жалпыға бірдей қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындары тұрғылықты жерге байланысты орналасып, қонақ үйлер ішінде,
қоғамдық – сауда орталығында, автожолдарда, жеке орналасқан демалу
зоналарында, қоғамдық мекемелерде орналасқан. Сонымен бірге, нақты
контигент жұмысшылар, студентер.
1.2. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорында аудиттің ролі, аудит
стандарттары
Аудиторлық қызмет аудиторлық фирмалармен немесе тәуелсіз аудиторлармен
орындалатын сыртқы аудит түрінде және де қызметі аудиторлық тексеріске
ұшырайтын ұйымның арнайы бөлімшесі өткізетін ішкі аудит түрінде де жүзеге
асырылады.
Аудиттің екі түрінің де соңғы жалпы мақсаттары көбіне сәйкес келеді –
бұл бақылау.
Сыртқы аудиттің басты міндеті – тексеріліп отырған ұйымның ұсынып
отырған қаржылық есеп берулерінің шындық сәйкестігін белгілеу, белгілі бір
период ішіндегі оның қаржылық жағдайы мен қызмет нәтижесін бағалау. Сыртқы
аудит периодикалық түрде жүргізіледі, және әдетте, сырттан шақырылған
әртүрлі фирмалар немесе аудиторлармен жүргізіледі. Аудиторлық есеп беру ең
басты, жоғары тұрған органдарға, акционерлерге, кредиторларға және т.б.
арналған. Ол өз жұмысында ішкі аудиторлармен де пайдаланылады.
Ішкі аудиттің сыртқымен салыстырғанда, табиғат, мағынасы, бағытталуы
және ұйымдастырылуы басқа. Ең басында, ішкі аудит қызметі (немесе оны тағы
да ішкі ревизия қызметі, ішкі бақылау қызметі деп те айтады) ұйым шегінде
құрылған бөлімше бола отырып, оның қызметін тексеру және бағалау бойынша
жүйелік, күнделікті жұмысты орындайтынын атап өту қажет.
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында аудит тексерістеріне мыналар жатады:
1. қаржылық және операциондық ақпаратты тексеру. Бұл сыртқы аудитор
жұмысына ұқсас, ұзақ процесс;
2. операциялардың үнемділігінің, тиімділігінің анализі ( талдауы ) соның
ішінде қаржылық емес бақылау. Кейде оны ақша құнының аудиті деп
атайды.
3. заңдары мен ережелерге, әртүрлі сыртқы талаптар мен менеджмент
саясатына және басқа ішкі талаптарға сәйкестікті талдау.
Ол үшін келесілер қажет:
а) активтердің алынуы мен шығарылып тасталуы бекітілгеніне және бұл
активтердің сәйкес сақталуы мен тиімді пайдалануы қамтамасыз етілгендігіне
көз жеткізу. Ішкі аудитор активтердің менеджмент мақұлдаумен сәйкес
алынатынына немесе өткізілетініне ғана емес, кәсіпорын иелігіндегі
активтерді сәйкес сақтылықпен қамтамасыз етілуіне, мысалы, олар
сақтандырылған, сақтайтын жерде орналасқандығына сенімді болу қажет. Бұдан
басқа, ол активтердің тиімді пайдалануына сенімді болу керек, мысалы,
қалдықтарды минимумға жеткізілген, жарамсыз материалдар мүмкіндігінше
өткізіледі немесе қайта өңделеді.
б) міндеттемелер ұйымның заңнамалық операцияларына ғана қатысты екендігін
растау.
Ішкі аудитор ұйымның жүргізетін операцияларының барлық типтері
туралы білу қажет, себебі ол дер кезінде жүзеге асырылып отырған бірде -
бір операцияға сәйкес келмейтін жағдайды айыру керек. Ол барлық ақпаратқа,
соның ішінде ерекше мәмлелерді тіркейтін хаттамаларға да қол жеткізе алу
керек;
4. арнайы тексеру, соның ішінде алаяқтық жағдайларын тексеру.
Ішкі аудит қызметі орташа және ірі кәсіпорындарда құрылады. Кейбір
жағдайларда мұндай қызметті құру заңдармен қарастырылады. Осылайша, жеке
алғанда, Акционерлік қоғамдар туралы Заңның 33 бабының 5 бөлімінде ұлттық
акционерлері қоғамдарда ішкі аудит қызметінің міндетті бар болуы
қарастырылған.
Ішкі аудит қызметінің жұмысы Ереже жиыны деп аталатын, кәсіпорынның
жоғары басшылығымен бекітілген фирмашілік ант шегіде алқалық, хабарлылық,
дербестілік пен жауапкершілік құрылады. ( 1.1. Қосымшасы ).
МСА 610 Ішкі аудит қызметінің жұмысын қарастыруда келесі
көрсетілген: Ішкі аудит субъект ішінде оның қызметінің бірі ретінде
құрылған жұмысты бағалау бойынша іс-әрекетті білдіреді. Басқа мәселелермен
қатар оның функцияларына бухартерлік есеп жүйелері мен ішкі бақылаудың
тиімділігі және барабарлығын тексеру, бағалау, мониторинг кіреді.
Ішкі және сыртқы аудиторлар арасындағы негізгі айырмашылықтар.
Жалпы мүдделеріне қарамастан, бұл облыста принципиалды айырмашылықтар да
бар.
Кесте 1. Сыртқы және ішкі аудиттің негізгі айырмашылықтары
Айырмашылық сферасы Ішкі аудитор Сыртқы аудитор
Масштаб Менеджмент анықтайды Заңмен анықталады
Тәсіл ( амал ) Бухгалтер есеп тиімді Акционерлерге ұсынылатын
екенін кепілдендіреді және қаржылық есеп берулер
менеджментті нақты және әділетті және дұрыс
мәнді ақпаратпен қамтамасызкөзқарасты баяндайтынына
етеді сендіруге тырысады
Жауапкершілік Менеджмент алдында Тапсырушылар алдында
Қаржылық, операциондық, басқарушылық ішкі аудиттің айырмашылықтары.
Ішкі аудит бөлімінің міндеттерін анықтауда оларды үш бағытқа бөлуге болады:
қаржылық, операциондық, басқарушылық.
Ішкі қаржылық аудит қателерді табу және алаяқтылық алдын алу пәніне
дәлелдеулермен және шоттарды зерттеумен байланысты тапсырмаларды орындауды
ұйғарады. Оның ішіне ағымдағы қаржылық және басқарушылық есеп берулерді
көру, щифрлардағы трендтерді іздеу, бұл аудиторға нормадан едәуір
ауытқуларды анықтауға мүмкіндік береді.
Ішкі операциондық аудитке бақылау процедураларын зерттеу және олар
орындалды ма, жоқ па анықтау кіреді. Мұндай зерттеуде аудитор тиімділігі
жақсартылуы қажет сфераларды және де ішкі бақылау мен ішкі тексерудің
кемшіліктерін анықтауға тырысу қажет.
Ішкі басқарушылық аудит ұйымның басқарушылық құрылымы мен менеджерлер
қызметін шолу мен бағалауға қатысты. Ол басшылық дағдыларын қолдану бойынша
жалпы бағалауды және де белгіленген критерилерге сәйкес сыртқы басқарушылық
қызметті бағалауды қамтиды.
Ішкі аудит кезінде орындалатын міндеттер әр түрлі және оның мақсатына,
тексерілетін ұйымның типіне және оның іс-әрекетінің сипатына байланысты.
Мемлекеттік ұйымдардың, коммерциялық банктердің, сақтандыру компанияларының
және зейнетақы қорларының аудитінің өз ерекшелігі бар екені белгілі. Бұдан
басқа, көптеген мәселелер әр түрлі тереңділікпен және толықтылықпен, әр
түрлі критерийлерге бағыттала отырып, әр түрлі тәсілдермен шешуге болады.
Осымен байланысты, аудиторлық қызметті регламентациялау проблемасы еріксіз
пайда болады. Проблема сәйкес ережелер немесе стандарттарды және де аудитті
өткізудің нақты әдістемелерін жасақтау көмегімен шешуге болады.
Дамыған елдерде аудит проблемаларына, соның ішінде ішкі, көп көңіл
бөлінеді. Бақылаудың жоғарғы институттарының халықаралық ұйымы бар, аған
он шақты ел кіреді, солардың ішінде АҚШ, Англия және Жапония. Халықаралық
болып ішкі аудиторлар институты да табылады. Бұл бағытта үкіметтік
ұйымдардың арнайы бөлімшелері де жұмыс жасайды. Мысалы, АҚШ- та ішкі
аудиторлар институты 1941 жылы ұйымдастырылған. Ол “ант берген ішкі
аудитор” атағын береді, кәсіби стандарттарды жасақтайды және тәжірибелі
жұмысшы білімінің жалпы көлемін анықтайды.
Ішкі аудиттің халықаралық тәжірибесінде сәикес институттармен кәсіби
стандарттар жасақталады.
Стандарттар мақсаттары(
- ішкі аудит тәжірибесінің негізгі принциптерін белгілеу(
- ішкі аудит облысындағы қызметтердің кең спектрі негізінде жатқан
концептуальды базаны анықтау(
- ішкі аудит қызметін бағалау үшін негіз құру(
- ұйым ішінде жүйелер мен үрдістердің жетілуіне әректтесу.
Әдетте ішкі аудит стандарттары үш, кейде төрт, топқа топтпстырылу мүмкін.
Бұл стандарттарды үш топқатоптастырып, қарастырайық.
Аудит процесі бірнеше негізгі сатыға бөліну мүмкін. Кез келген аудиторлық
тексерулерге, соның ішінде ішкі аудитке (оның ерекшеліктерінің есебімен)
әдеттегі болып келесі сатылар табылады:
- алдын ала жоспарлау;
- тәуекелдің бағаланулары;
- жалпы жоспар мен аудит бағдарламаларын жасақтау;
- аудитті өткізу;
- аудит нәтижелерін бағалау және құжаттық рәсімдеу.
Алдын ала жоспарлау. Алдын ала жоспарлауға тексерілетін обьектілер
туралы толық түсінікті алу, аудит обьектілеріне қолданылатын құқықтық
мідеттемелердің, нормативтердің және есептік стандарттардың анализі,
негізгі тәуекелдер мен аудит міндеттерін алдын ала анықтау, қажетті еңбек
шығындарын бағалау, аудит графигін анықтау, басқа аудиторлық құрылым
жағынан қажетті көмекті бағалау жатады.Аудит обьектісі туралы толық
түсінікті алу үшін аудитор алғашында берілген объектіге тұрақты досьені
зерттейді.
Тәуекелдің бағалары. Аудиторлық тексерулерді соңғы жоспарлау мен
оларды өткізуге қажетті ресурстарды анықтау негізінде белгілі бір кәсіпорын
бөлімшесіне тән тәуекелдерді жүйелік бағалау процесі жатыр.Мұндай бағалар
ішкі аудиторлық қызмет басшылығына аудиттің белгілі бір обьектің
тәуекелділігінің есебімен тексерулерді жоспарлауға мүмкіндік береді.
Аудит обьектісін, оған қолданылатын бухгалтерлік есептің нормативтері
мен процедураларын алдын ала зерттеу мәліметтерінен шыға отырып, аудиторлар
басты тәукелдерді анықтайды және бұл тәуекелдерге сәйкес аудит міндеттерін
құрайды. Тәуекелді бағалаудың қажетті алғы шарт аудит обьектінің
бейнеленуін алу болып табылады. Обьект туралы құжаттық ақпараттың массиві
операциялардың әр түрлі типтерін, ақпаратты айырбастауды, ішкі бақылаудың
мәселелерін, қызмет ететін персоналды, бухгалтерлік есептің пайдаланатын
шоттарын қамтиды.
Берілген сатыда маңызды элемент әлсіз бақылау тәуекелін бағалау
болады, ол қателер мен дұрыс емес әрекеттердің алдын алуы мен табу
көзқарасынан ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін анықтау болып табылады. Ол
келесі іс-әрекеттерді қарастырады:
- берілген объектіге тән тәуекелдер мен әлеуметті қателерді анықтау;
- белгілі бір тәуекелді немесе қате ықтималдығын төмендететін бақылау
жүйесін таңдау;
- бақылаудың таңдалған жүйелер сенімділігін бағалау;
- нақты бақылау жүйелерінің қызмет етуін жан- жақты тексеру қажеттілігін
анықтау.
ІІ бөлім Қоғамдық тамақтандыру ұйымдардың аудит ерекшелігі
2.1 Тамақтандыру ұйымның қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын басқару процесін олардың
алдына қойылған мақсаттарына жетуге бағытталған шаралар мен іс-
әрекеттердің өзара қактынастар жиынтығы деп көрсетуге болады. Осы
мақсатқа жету тек жоғары сападағы өнімдер өндірісімен қамтамасыз етумен
және жоғары деңгейдегі қызмет ету тиімді ресурстар пайдаланумен
байланысты емес, ол басқаратын адамның іскерлігіне де байланысты.
Қоғамдық тамақтану жұмысшыларының құқықтары мен міндеттері ішкі
тәртіп ережелері мен арнайы инструкцияларымен анықталады. Солардың
кейбіреуіне тоқталайық.
Коллектив басында адамдармен жұмыс істей алатын осы сферада ең
қазіргі инновациялармен игеру қабілеті бар, компонентті, тапқыр, талапты
басқарушы тұрады. Басқарушыға қойылатын маңызды талап-қатал
бәсекелестікте жұмыс жасау қабілеті, тамақтану ұйымының мүмкіндіктерін
тиімді қолдану. Қоғамдық тамақтану ұйым ретінде ресторанды қарастырайық:
Ресторан өндірісінің меңгерушісі – тұтынушының сұранысын зерттеу,
шикізатты рационалды пайдалануын қамтамасыз ету, жоғары сапалы тағамдарды
дайындау технологияларын ұйымдастыру, күнделікті бар өнімдер есебімен
меню құрастыру, жұмысшылардың жұмысқа шығу графигін құрастыру, өндірісте
тазалық және санитария ережелерін сақтауды қамтамасыз ету, техника
ережелерімен еңбекті қорғау. Өз уақытында тауар – материалдар құндылығын
пайдаланғаны жөнінде бухгалтерияға есеп тапсыруы қажет.
Метрдотель – официанттар, гардеробшылар, зал тазалаушы, сервиз
буфетінің жұмысшыларының, бармендер және буфетшілердің жұмыстарын
басқарады. Метрдотель персоналдың тұтынушыларға қызмет көрсету
ережелерінің сақталуын бақылауға, ішкі тәртіп, жеке тазалық, ыдыстар және
басқа да сервиз құралдарын официанттардың тапсыруын ресторан ашылуына
қазіргі уақыттағы залды дайындауды қамтамасыз етуге міндеттенеді. Ол
тағамдарды дайындау технологиясын, оларды ұлттық ерекшіліктерімен
шетелдің туристердің әдеттерін есепке ала отырып, тұтынушыларға ұсыну
ережелерін білуге міндетті. Метрдотельдің негізгі міндеті – ресторан
тұтынушыларына өздерінің үйіндегідей сезінетіндей жағдай жасау.
Официант – залдың толық құқықты қожайыны. Оның күнделікті жұмысы
адамдармен байланысты болады. Сондықтан официанттан ережелер мен қызмет
көрсетудің техникалық әдістерін білу және оны практикалық жұмыста
қолдануын талап етеді. Сонымен бірге официант залдың құралдарын, қызмет
көрсетуге қолданылатын ыдыстармен приборларды білуге міндетті. Шетелдік
туристерге қызмет көрсететін официанттар кез-келген жағдайда шет тілін
білуге міндетті. Кәсіби деңгейіне байланысты официанттарға дәреже
беріледі: бесінші, төртінші және үшінші..
Ресторандарда официанттар еңбектерін ұйымдастырудың екі әдісін
қолданады. Олар жеке күту әдісі және бригадалық әдістер.
Жеке әдіс. Бұл әдістің мәні мынада: әрбір жеке официант алдында 2-3
төрт орында столдармен залдың участкесі белгіленеді. Қызмет көрсетумен
байланысты барлық операцияларды бір официант атқарады. Бұл әдіс
жетіспеушілікті тудырады. Официант жеке жұмыс жасай отырып, ұсынысты
әсемдеу, сусын және тағамдарды алу, ыдыстар мен сервизді аспаптарды
қабылдаумен байланысты басқада да жұмыстармен айналысып, залдан кетуге
мәжбүр болады. Нәтижесінде тұтынушыларда официант өзінің жұмыстарымен бос
емес, біздің сұранысымызға немқұрайлы қарайды деген ой тууы мүмкін.
Мынаны есте сақтау керек: мысалы, тұтынушы қосымша ұсыныс беруі мүмкін,
кейде олар официант жағынан кеңес алғысы келеді, ал кейде олармен тез
есептесуді сұрайды, осы операциялардың барлығын орындау үшін официант
әрдайым залда болу керек.
Звено немесе бригадалық әдіс.
Бұл әдіс қолайлы әдіс, қызмет көрсету процесін біршама тез
жылдамдатады, тұтынушыларда официанттар немқұрайлығына наразылық
туындамайды. Официанттар бірнеше бригаданың құралдарына кіреді. Жауапты
және күрделі жұмысты жоғары маманданған официанттар атқарады. Бригадир
заказ қабылдайды, үнемі залда болады, есептесу жүргізеді. Бригаданың
қалған мүшелері заказдарды асханаға жібереді, сусын және буфеттін
өнімдерді қабылдайды, толықтырады, қолданылған ыдыстарды, аспаптарды
жинап алумен айналысады.
Звено, әртүрлі топтастырылған 3-4 официанттардан тұрады. Звено
бригадирін бесінші дәрежедегі ең тәжірибелі және жоғары маманданған
официантты таңдайды.
Елімізде рыноктық қатынастардың құрылуымен, дамуымен байланысты
ресторан бизнесі күтпеген шегін алды. 1996 жылы Қазақстанда 1500-ге жуық
ресторандар есептелді, олардың көп бөлігін жекелеген негізде қайта
құрылған акционерлік қоғам, бұрынғы мемлекеттік қоғамдық тамақтандыру
орындары құрды. Мысал ретінде, 1996 жылы ресторан коллективінің
акцияларды сатып алу жолымен жабық акционерлік қоғам ретінде құрылған.
Иссык ресторанын алуға болады. Акцияның 25%-і мемлекетте, 60%-і
коллективте, ал 15%-і басқа заңды тұлғаларға тиістілі. Тұтынушыларға
қызмет көрсету деңгейімен бағалауына байланысты оған жоғары категория
берілді. Ресторан өзінің өнімдерін Льдинка және Аққу кафесіне
жеткізуге, сонымен бірге демалыс күндері банкеттер өткізуге маманданған.
Бәрәне белгілі әр ұйымның іс-әрекеті жоспарлаудан басталады.
Иссык ресторанында жоспарлау бұрынғы периодтың экономикалық
көрсеткіш негізінде және маркетингтін зерттеулер негізінде жүзеге асты.
Қаржылық ресурстар аймағын алдын-ала бақылауды шектелген шығындар
белгілейтін бухгалтерия айналысады. Ал ағымды бақылау жүзеге істелу
барысында жүзеге асады. Ресторанда ағымды бақылауда өндірісті басқарушы
және бастапқы бухгалтер атқарады.
2.2 Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарда аудиттің жүргізулі тәртібі мен
ерекшеліктері
Материалдық емес активтер ұзақ мерзімді активтерге жататындықтан олар
тамақтандыру кәсіпорынның шаруашылық қызметіне қолданатын еңбек
құралдары, өндіріс құралы болып табылады. Активтерді жасауға, құруға
кеткен шығындарды есептеуге болатын активтер, сатуға келмейтін активтер
материалдық емес активтерге жатпайды. Материалдық емес активті есепке
алуда тамақтандыру кәсіпорын есепке алынғалы отырған материалдық емес
активтердің болашақта белгілі бір табыс келтіретіне, дәлдігі мен
нақтылығына, пайдалану мерзімінің делдігі мен нақтылығына сенімділігі
жоғары болуы керек. Материалдық емес активтердің басқа активтерден
ерекшелігі есепке алынып, баланста тұруының негізділігі, есепке алу
кезіндегі бағалау және оның әрі қарайғы қозғалысын дұрыс есептеу,
амортизациялық шығындарды дұрыс есептеу және салық салуға әсері немесе
салық есептеуге әсеріне байланысты болып келеді.
Материалдық емес активтерді салықтық есептеу негізінен салықтың үш түріне
байланысты: корпоративтік табыс салығы, мүлік салығы, қосылған құн
салығы. Бұдан басқа алымдардың кейбір түрлеріне де байланыстылары бар.
Мысалы: лицензиялық алым, потенттік алым, заңды тұлғаларды тіркеу алымы.
Мүлік салығы дұрыс есептелінуі үшін салық салынатын база, яғни тұрақты
активтердің орташа жылдық құнының дұрыс анықталынуы және оның нақтылығы
маңызды. Сатып алынған материалдық емес активтер және сатылған
материалдық емес активтерінің құнының құрамындағы ққс дұрыс бөлектеніп
есептелінуі керек. Коорпоративтік табыс салығына байланысты салықтық
есептеу ерекшелігі амортизация шығындарын , сонымен бірге қаржылық
нәтижені және салық салынатын табысты есептеуге тікелей байланысты.
Сонымен бірге материалдық емес активтердің қозғалысы құндық баланста
дұрыс есептелінуі керек. Қазіргі қолданыстағы салық кодексінің
нормаларына сәйкес:
1. алғашы іске қосылған материалдық емес активтер бойынша амортизация
нормасын екі еселеп падалануға болады;
2. Материалдық емес активтер түгел есептен шығарылған жағдайда құндық
баланстың қалдығы түгелімен шегерілімге жіберіледі;
3. Көлемі 100 айлық есептік көрсеткіштен кем құндық баланстың қалдығы
түгелімен шегерілімге жіберіледі;
4. Егер есептен шығарылған (сатылған,т.б.) материалдық емес активтердың
құны жыл басындағы құндық баланстың құнынан артық болса, артығы жиынтық
жылдық табысты қосып салық салынады.
Негізгі құралдарды аудиттеу кезінде оның пайдалану мерзімі, өндірісте,
қызмет ету орындарында жылжитын және жылжымайтын еңбек құралы ретінде
алатын орны, оның тозуы қарастырылады. Негізгі құралдардың ішінде жер,
өнім беретін мал, музейлік құндылықтар, архитектура және өнер
ескерткіштері, аяқталмаған құрылыс және басқа да түрлері
амортизациялануға жатпайды. Бухгалтерлік есепте негізгі құралдарға жер,
ғимараттар, машина және қондырғылар, көлік және бөгде негізгі құралдары
жатса, ал салықтық есепте негізінен салалық пайдалану сипатына қарай
топтарға және кіші топтарға бөлініп жіктеледі. Амортизация шығындары
бухгалтерлік есепте амортизация нормасы бойынша бес түрлі әдіспен
есептелінсе, салықтық есепте салықтық кодексте беркітілген шектік
амортизация нормасының көлемінде және басқа салықтық кодекс нормаларына
сәйкес тек қана шегерілмелі қалдық құн әдісімен есептеледі. Ал негізгі
құралдардың жөндеу шығындары бухгалтерлік және салықтық есепте әртүрлі
есептелінеді. Сондықтан негізгі құралдарды аудиттеу кезінде есептеуге
тиісті ерекшеліктер мыналарға байланысты:
1. бухгалтерлік есептегі ерекшелігі мүліктің негізгі құрал ретінде есепке
алудың негізі мен нақтылығына;
2. негізгі құралдардың қозғалысының дұрыс құжатталынуын және есептелінуіне;
3. Негізгі құралдардың сақталуына;
4. Негізгі құралдардың амортизация шығындарының және жөндеу шығындарының
бухгалтерлік есепте дұрыс есептелінуіне;
5. Негізгі құралдарды жою, есептен шығару нәтижесін дұрыс есептеуге;
6. Салық салуға;
7. Негізгіқұралдардың тиімді пайдаланылуына.
Негізгі құралдарды салықтық есептеудің ерекшелігі негізінен корпоративтік
табыс салығына, ҚҚС-на, мүлік салығына, жер және көлік салығына
байланысты. Ол ерекшеліктер негізгі құралдардың амортизациялық
шығындарын, жөндеу шығындарын, құндық баланс қалдығын, есепке алынған
ққс, негізгі құралдардың орташа жылдық қалдық құнын анықтауға, жер
учаскісі мен көлік құралдарының салық салуға байланысты кейбір сипаттарын
бөлектеп есептепуге байланысты.
Тауар-материалды жинақтың тұрақты активтерде емес, пайдалану сәтінде өз
құнын сатылған өнім, жұмыс, қызметтің құнына тікелей бірден ауыстырады.
Сондықтан ТМЖ-ты сандық және құндық есебін жүргізу, сақталынуын
қамтамасыз ету. Сақталу жағдайы сапалық және басқа да ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
І бөлім. Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама және аудит
ролі
1. Қоғамдық тамақтандыру қызметінің жіктемесі.
1.2. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорында аудиттің ролі, аудит
стандарттары
ІІ бөлім Қоғамдық тамақтандыру ұйымдардың аудит ерекшелігі
2.1 Тамақтандыру ұйымның қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері.
2.2 Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарда аудиттің жүргізулі тәртібі мен
ерекшеліктері
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қоғамдық сектор экономикасында қызмет істейтін немесе қызмет
көрсететін қызметтің еңбек қорытындысы тауар, қызмет, жұмыс. Адамның
талғамы мол, талғамына байланысты заттар материалдық және рухани болып
бөлінеді.
Рухани: кино, кітап, би, ән және т.б.
Материалдық: үй, жиhаз, киім және т.б.
Қоғам белгілі бір нәрсеге қажеттілік етеді. Белгілі бір тауарға,
қызметке. Сол қажеттілікті дайындайтын, қоғамдық секторға қызмет ететін
адам болып табылады. Ол қажеттілік белгілі бір сұраныс есебінен болады.
Қоғамдық сектор қызметінің негізгі нәтижесі қоғамдық игіліктермен
қорытындыланады. Қоғамдық игіліктер екі түрлі қасиетімен ерекшеленеді:
тұтынуда бәсекелестік тудырмайды және айрықшаланбайды. Бәсекелестік
тудырмайды дегеніміз сол, игіліктерді бір мезгілде көптеген тұтынушылар
иемдене алады, әрі оларды жеке тұтынушыға берген кезде алынатын шекті
шығын нолге тең.
Айрықшаланбайтын игілік деп біз техникалық мүмкіншіліктің жоқтығы
немесе қосымша тұтынушылардың қоғамдық игілікке өте жоғарғы шығын
себебінен қол жеткізе алмауы деп білеміз.
Осы екі негізгі қасиеті бар игіліктерді біз нағыз қоғамдық игілік
деп білеміз. Аталған қасиеттердің біреуі болмаса біреуі шектелген
жағдайда болса, онда бұл жерде аралас қоғамдық игілік орын алады. Сонымен
қоғамдық игілік өндірісіндегі қоғамдық сектордың ролін талдай келе мен
қоғамдық тамақтандыру кәсіпорынын қарастырдым. Біз қоғамдық тамақтандыру
терминологиясын келесідей себептерге байланысты сақтап қалдық.
Біріншіден, бұл категория тұтынушыларға тікелей тағамдарды дайындау
және сатумен айналысатын кәсіпорын ұйымдарын білдіреді.
Екіншіден, бұл кәсіпорындар адамның тағамға деген қажеттілігін
қанағаттандыра отырып, әлеуметтік-қоғамдық функцияларды атқарады.
Үшіншіден, қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының жиынтығы халық
шаруашылығының жеке саласы ретінде қарастырылады.
Басқару әдістерін таңдауға, ең алдымен объектінің өндірістік
құрылымы әсер етеді. Соңғы кәсіпорынның қызметтері қандай шығарылатын
өнімнің ассортименті, өндіріс көлемі, мамандыру және кооперциялау
деңгейіне байланысты болады. Өз кезегі бойынша, кәсіпорынның құрылымдық,
өндірістік және саудалық іс-әрекеттер процесстері жатады.
Өндірістік кәсіпорынның өндірістік іс-әрекетіне шикізатты қабылдау
және жартылай фабриканттар дайындауы, тағамдарды жылжыту арқылы өңдеу
және тағам ыдыстарын әсемдеу кіреді.
Экономикалық бақылау жүйесіндегі аудиттің мәні мен орны бөлімінде аудит
әртүрлі түрлерінің сипаттамалары атап көрсетілген және қысқаша берілген.
Тек сыртқы аудиттің мәселелері ғана әбден зерттелген. Берілген бөлімде
аудиттің негізгі түрлері толық қарастырылады.
Аудиторлық қызмет аудиторлық фирмалармен немесе тәуелсіз
аудиторлармен орындалатын сыртқы аудит түрінде және де қызметі аудиторлық
тексеріске ұшырайтын ұйымның арнайы бөлімшесі өткізетін ішкі аудит түрінде
де жүзеге асырылады.
Осы курстық жұмысымның мақсаты : қоғамдық тамақтандыру ұйымдарындағы аудит
ерекшелігі, және аудит тексерісінің жүргізілу тәртібі.
І бөлім. Жалпы қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарына сипаттама.
1. Қоғамдық тамақтандыру қызметінің жіктемесі.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорының көп түрлі ұйымдастырылған
формалары кездеседі. Осыған байланысты олардың жіктемесі туындайды.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорнының келесідей типтерін бөледі:
ресторан, бар, кафе, жеңіл асхана, асхана.
Кәсіпорындардың әртүрлі типтерінің арасындағы негізгі айырмашылықты
қарастырайық.
Ресторан – фирмалық және заказ, сусын, арақ-шарап, темекі және
кондитерлік өнімдерді қосқанда, дайындалуы күрделі тағамдардың кең
ассортименттерінен тұратын, қызмет көрсетудің ең жоғарғы деңгейі бар
қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын айтады.
Бар – кондитерлік және нан өнімдерімен, сатып алу тауарымен,
десерт, жеңіл тамақ, аралас, күшті, әлсіз алкогольды, алкогольсыз
сусындарды таратумен айналысатын, бар үлдірігі (стойка) бар кәсіпорын.
Кафе – тұтынушыларға ресторан өнімдерінің ассортиментімен
салыстырғанда шектелген тамақтандырумен демалуды ұйымдастырады. Ол
фирмалың және заказ тағамдарды, өнім және сусын таратумен ерекшеленеді.
Асхана - әртүрлі күнделікті дайындайтын және тарататын, белгіленген
тұтынушылар контингентіне қызмет ететін кәсіпорын.
Жеңіл асхана – тұтынушыларға тез қызмет көрсетуге бағытталған, тез
белгілі шикізат түрлерінен дайындалатын, шектелген тағам түрлерімен
ерекшеленеді.
Кәсіпорын типтерін анықтауда келесі факторлар қарастырылады:
өнімдер ассортименті, оның әртүрлігімен дайындау күрделілігі, техникамен
жабдықталғандығы, қызмет көрсету сапасы, тұтынушыларға ұсынылған қызмет
номенклатурасы.
Сонымен, ресторан және барлар қызмет көрсету деңгейімен ұсынылған
қызмет номенклатурасы бойынша үш классқа бөлінеді: люкс, жоғарғы және
бірінші кластар және олар келесідей талаптарға сәйкес келуі керек.
• Люкс - интерьер сыпайылығы, жабдықталғандықтың ең жоғағы деңгейі,
қызмет көрсетудің кең таңдауы, оригинальды, фирмалық және заказ
тағамдарының ассортименті, ресторандар үшін өнімдер, сусындардың кең
таңдауы, бар үшін-коктейль.
• Жоғарғы класс - интерьер тартымдылығы, қызмет таңдау
жабдықталғандығы әртүрлі оригиналды, таңдаулы фирмалық және заказ
сусындарының кең таңдауы және барлар үшін-коктейль.
• Бірінші класс - үйлесімділік, ыңғайлылық және қызмет таңдау, әртүрлі
фирмалық тағамдар ассортименті, ресторандар үшін күрделі дайындаудан
өтетін сусындар.
Жалпыға бірдей қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындары белгіленген
контингентке байланыссыз, қала халқына қызмет көрсету үшін бағытталған.
Олар әртүрлі тағамдардың ассортименті бойынша маманданған, тек тамақ
қабылдау үшін ғана емес, сонымен бірге демалуға бағытталған қоғамдық
тамақтандыру кәсіпорындары. Жалпыға бірдей қоғамдық тамақтандыру
кәсіпорындары тұрғылықты жерге байланысты орналасып, қонақ үйлер ішінде,
қоғамдық – сауда орталығында, автожолдарда, жеке орналасқан демалу
зоналарында, қоғамдық мекемелерде орналасқан. Сонымен бірге, нақты
контигент жұмысшылар, студентер.
1.2. Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорында аудиттің ролі, аудит
стандарттары
Аудиторлық қызмет аудиторлық фирмалармен немесе тәуелсіз аудиторлармен
орындалатын сыртқы аудит түрінде және де қызметі аудиторлық тексеріске
ұшырайтын ұйымның арнайы бөлімшесі өткізетін ішкі аудит түрінде де жүзеге
асырылады.
Аудиттің екі түрінің де соңғы жалпы мақсаттары көбіне сәйкес келеді –
бұл бақылау.
Сыртқы аудиттің басты міндеті – тексеріліп отырған ұйымның ұсынып
отырған қаржылық есеп берулерінің шындық сәйкестігін белгілеу, белгілі бір
период ішіндегі оның қаржылық жағдайы мен қызмет нәтижесін бағалау. Сыртқы
аудит периодикалық түрде жүргізіледі, және әдетте, сырттан шақырылған
әртүрлі фирмалар немесе аудиторлармен жүргізіледі. Аудиторлық есеп беру ең
басты, жоғары тұрған органдарға, акционерлерге, кредиторларға және т.б.
арналған. Ол өз жұмысында ішкі аудиторлармен де пайдаланылады.
Ішкі аудиттің сыртқымен салыстырғанда, табиғат, мағынасы, бағытталуы
және ұйымдастырылуы басқа. Ең басында, ішкі аудит қызметі (немесе оны тағы
да ішкі ревизия қызметі, ішкі бақылау қызметі деп те айтады) ұйым шегінде
құрылған бөлімше бола отырып, оның қызметін тексеру және бағалау бойынша
жүйелік, күнделікті жұмысты орындайтынын атап өту қажет.
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында аудит тексерістеріне мыналар жатады:
1. қаржылық және операциондық ақпаратты тексеру. Бұл сыртқы аудитор
жұмысына ұқсас, ұзақ процесс;
2. операциялардың үнемділігінің, тиімділігінің анализі ( талдауы ) соның
ішінде қаржылық емес бақылау. Кейде оны ақша құнының аудиті деп
атайды.
3. заңдары мен ережелерге, әртүрлі сыртқы талаптар мен менеджмент
саясатына және басқа ішкі талаптарға сәйкестікті талдау.
Ол үшін келесілер қажет:
а) активтердің алынуы мен шығарылып тасталуы бекітілгеніне және бұл
активтердің сәйкес сақталуы мен тиімді пайдалануы қамтамасыз етілгендігіне
көз жеткізу. Ішкі аудитор активтердің менеджмент мақұлдаумен сәйкес
алынатынына немесе өткізілетініне ғана емес, кәсіпорын иелігіндегі
активтерді сәйкес сақтылықпен қамтамасыз етілуіне, мысалы, олар
сақтандырылған, сақтайтын жерде орналасқандығына сенімді болу қажет. Бұдан
басқа, ол активтердің тиімді пайдалануына сенімді болу керек, мысалы,
қалдықтарды минимумға жеткізілген, жарамсыз материалдар мүмкіндігінше
өткізіледі немесе қайта өңделеді.
б) міндеттемелер ұйымның заңнамалық операцияларына ғана қатысты екендігін
растау.
Ішкі аудитор ұйымның жүргізетін операцияларының барлық типтері
туралы білу қажет, себебі ол дер кезінде жүзеге асырылып отырған бірде -
бір операцияға сәйкес келмейтін жағдайды айыру керек. Ол барлық ақпаратқа,
соның ішінде ерекше мәмлелерді тіркейтін хаттамаларға да қол жеткізе алу
керек;
4. арнайы тексеру, соның ішінде алаяқтық жағдайларын тексеру.
Ішкі аудит қызметі орташа және ірі кәсіпорындарда құрылады. Кейбір
жағдайларда мұндай қызметті құру заңдармен қарастырылады. Осылайша, жеке
алғанда, Акционерлік қоғамдар туралы Заңның 33 бабының 5 бөлімінде ұлттық
акционерлері қоғамдарда ішкі аудит қызметінің міндетті бар болуы
қарастырылған.
Ішкі аудит қызметінің жұмысы Ереже жиыны деп аталатын, кәсіпорынның
жоғары басшылығымен бекітілген фирмашілік ант шегіде алқалық, хабарлылық,
дербестілік пен жауапкершілік құрылады. ( 1.1. Қосымшасы ).
МСА 610 Ішкі аудит қызметінің жұмысын қарастыруда келесі
көрсетілген: Ішкі аудит субъект ішінде оның қызметінің бірі ретінде
құрылған жұмысты бағалау бойынша іс-әрекетті білдіреді. Басқа мәселелермен
қатар оның функцияларына бухартерлік есеп жүйелері мен ішкі бақылаудың
тиімділігі және барабарлығын тексеру, бағалау, мониторинг кіреді.
Ішкі және сыртқы аудиторлар арасындағы негізгі айырмашылықтар.
Жалпы мүдделеріне қарамастан, бұл облыста принципиалды айырмашылықтар да
бар.
Кесте 1. Сыртқы және ішкі аудиттің негізгі айырмашылықтары
Айырмашылық сферасы Ішкі аудитор Сыртқы аудитор
Масштаб Менеджмент анықтайды Заңмен анықталады
Тәсіл ( амал ) Бухгалтер есеп тиімді Акционерлерге ұсынылатын
екенін кепілдендіреді және қаржылық есеп берулер
менеджментті нақты және әділетті және дұрыс
мәнді ақпаратпен қамтамасызкөзқарасты баяндайтынына
етеді сендіруге тырысады
Жауапкершілік Менеджмент алдында Тапсырушылар алдында
Қаржылық, операциондық, басқарушылық ішкі аудиттің айырмашылықтары.
Ішкі аудит бөлімінің міндеттерін анықтауда оларды үш бағытқа бөлуге болады:
қаржылық, операциондық, басқарушылық.
Ішкі қаржылық аудит қателерді табу және алаяқтылық алдын алу пәніне
дәлелдеулермен және шоттарды зерттеумен байланысты тапсырмаларды орындауды
ұйғарады. Оның ішіне ағымдағы қаржылық және басқарушылық есеп берулерді
көру, щифрлардағы трендтерді іздеу, бұл аудиторға нормадан едәуір
ауытқуларды анықтауға мүмкіндік береді.
Ішкі операциондық аудитке бақылау процедураларын зерттеу және олар
орындалды ма, жоқ па анықтау кіреді. Мұндай зерттеуде аудитор тиімділігі
жақсартылуы қажет сфераларды және де ішкі бақылау мен ішкі тексерудің
кемшіліктерін анықтауға тырысу қажет.
Ішкі басқарушылық аудит ұйымның басқарушылық құрылымы мен менеджерлер
қызметін шолу мен бағалауға қатысты. Ол басшылық дағдыларын қолдану бойынша
жалпы бағалауды және де белгіленген критерилерге сәйкес сыртқы басқарушылық
қызметті бағалауды қамтиды.
Ішкі аудит кезінде орындалатын міндеттер әр түрлі және оның мақсатына,
тексерілетін ұйымның типіне және оның іс-әрекетінің сипатына байланысты.
Мемлекеттік ұйымдардың, коммерциялық банктердің, сақтандыру компанияларының
және зейнетақы қорларының аудитінің өз ерекшелігі бар екені белгілі. Бұдан
басқа, көптеген мәселелер әр түрлі тереңділікпен және толықтылықпен, әр
түрлі критерийлерге бағыттала отырып, әр түрлі тәсілдермен шешуге болады.
Осымен байланысты, аудиторлық қызметті регламентациялау проблемасы еріксіз
пайда болады. Проблема сәйкес ережелер немесе стандарттарды және де аудитті
өткізудің нақты әдістемелерін жасақтау көмегімен шешуге болады.
Дамыған елдерде аудит проблемаларына, соның ішінде ішкі, көп көңіл
бөлінеді. Бақылаудың жоғарғы институттарының халықаралық ұйымы бар, аған
он шақты ел кіреді, солардың ішінде АҚШ, Англия және Жапония. Халықаралық
болып ішкі аудиторлар институты да табылады. Бұл бағытта үкіметтік
ұйымдардың арнайы бөлімшелері де жұмыс жасайды. Мысалы, АҚШ- та ішкі
аудиторлар институты 1941 жылы ұйымдастырылған. Ол “ант берген ішкі
аудитор” атағын береді, кәсіби стандарттарды жасақтайды және тәжірибелі
жұмысшы білімінің жалпы көлемін анықтайды.
Ішкі аудиттің халықаралық тәжірибесінде сәикес институттармен кәсіби
стандарттар жасақталады.
Стандарттар мақсаттары(
- ішкі аудит тәжірибесінің негізгі принциптерін белгілеу(
- ішкі аудит облысындағы қызметтердің кең спектрі негізінде жатқан
концептуальды базаны анықтау(
- ішкі аудит қызметін бағалау үшін негіз құру(
- ұйым ішінде жүйелер мен үрдістердің жетілуіне әректтесу.
Әдетте ішкі аудит стандарттары үш, кейде төрт, топқа топтпстырылу мүмкін.
Бұл стандарттарды үш топқатоптастырып, қарастырайық.
Аудит процесі бірнеше негізгі сатыға бөліну мүмкін. Кез келген аудиторлық
тексерулерге, соның ішінде ішкі аудитке (оның ерекшеліктерінің есебімен)
әдеттегі болып келесі сатылар табылады:
- алдын ала жоспарлау;
- тәуекелдің бағаланулары;
- жалпы жоспар мен аудит бағдарламаларын жасақтау;
- аудитті өткізу;
- аудит нәтижелерін бағалау және құжаттық рәсімдеу.
Алдын ала жоспарлау. Алдын ала жоспарлауға тексерілетін обьектілер
туралы толық түсінікті алу, аудит обьектілеріне қолданылатын құқықтық
мідеттемелердің, нормативтердің және есептік стандарттардың анализі,
негізгі тәуекелдер мен аудит міндеттерін алдын ала анықтау, қажетті еңбек
шығындарын бағалау, аудит графигін анықтау, басқа аудиторлық құрылым
жағынан қажетті көмекті бағалау жатады.Аудит обьектісі туралы толық
түсінікті алу үшін аудитор алғашында берілген объектіге тұрақты досьені
зерттейді.
Тәуекелдің бағалары. Аудиторлық тексерулерді соңғы жоспарлау мен
оларды өткізуге қажетті ресурстарды анықтау негізінде белгілі бір кәсіпорын
бөлімшесіне тән тәуекелдерді жүйелік бағалау процесі жатыр.Мұндай бағалар
ішкі аудиторлық қызмет басшылығына аудиттің белгілі бір обьектің
тәуекелділігінің есебімен тексерулерді жоспарлауға мүмкіндік береді.
Аудит обьектісін, оған қолданылатын бухгалтерлік есептің нормативтері
мен процедураларын алдын ала зерттеу мәліметтерінен шыға отырып, аудиторлар
басты тәукелдерді анықтайды және бұл тәуекелдерге сәйкес аудит міндеттерін
құрайды. Тәуекелді бағалаудың қажетті алғы шарт аудит обьектінің
бейнеленуін алу болып табылады. Обьект туралы құжаттық ақпараттың массиві
операциялардың әр түрлі типтерін, ақпаратты айырбастауды, ішкі бақылаудың
мәселелерін, қызмет ететін персоналды, бухгалтерлік есептің пайдаланатын
шоттарын қамтиды.
Берілген сатыда маңызды элемент әлсіз бақылау тәуекелін бағалау
болады, ол қателер мен дұрыс емес әрекеттердің алдын алуы мен табу
көзқарасынан ішкі бақылау жүйесінің тиімділігін анықтау болып табылады. Ол
келесі іс-әрекеттерді қарастырады:
- берілген объектіге тән тәуекелдер мен әлеуметті қателерді анықтау;
- белгілі бір тәуекелді немесе қате ықтималдығын төмендететін бақылау
жүйесін таңдау;
- бақылаудың таңдалған жүйелер сенімділігін бағалау;
- нақты бақылау жүйелерінің қызмет етуін жан- жақты тексеру қажеттілігін
анықтау.
ІІ бөлім Қоғамдық тамақтандыру ұйымдардың аудит ерекшелігі
2.1 Тамақтандыру ұйымның қызметкерлерінің құқықтары мен міндеттері.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарын басқару процесін олардың
алдына қойылған мақсаттарына жетуге бағытталған шаралар мен іс-
әрекеттердің өзара қактынастар жиынтығы деп көрсетуге болады. Осы
мақсатқа жету тек жоғары сападағы өнімдер өндірісімен қамтамасыз етумен
және жоғары деңгейдегі қызмет ету тиімді ресурстар пайдаланумен
байланысты емес, ол басқаратын адамның іскерлігіне де байланысты.
Қоғамдық тамақтану жұмысшыларының құқықтары мен міндеттері ішкі
тәртіп ережелері мен арнайы инструкцияларымен анықталады. Солардың
кейбіреуіне тоқталайық.
Коллектив басында адамдармен жұмыс істей алатын осы сферада ең
қазіргі инновациялармен игеру қабілеті бар, компонентті, тапқыр, талапты
басқарушы тұрады. Басқарушыға қойылатын маңызды талап-қатал
бәсекелестікте жұмыс жасау қабілеті, тамақтану ұйымының мүмкіндіктерін
тиімді қолдану. Қоғамдық тамақтану ұйым ретінде ресторанды қарастырайық:
Ресторан өндірісінің меңгерушісі – тұтынушының сұранысын зерттеу,
шикізатты рационалды пайдалануын қамтамасыз ету, жоғары сапалы тағамдарды
дайындау технологияларын ұйымдастыру, күнделікті бар өнімдер есебімен
меню құрастыру, жұмысшылардың жұмысқа шығу графигін құрастыру, өндірісте
тазалық және санитария ережелерін сақтауды қамтамасыз ету, техника
ережелерімен еңбекті қорғау. Өз уақытында тауар – материалдар құндылығын
пайдаланғаны жөнінде бухгалтерияға есеп тапсыруы қажет.
Метрдотель – официанттар, гардеробшылар, зал тазалаушы, сервиз
буфетінің жұмысшыларының, бармендер және буфетшілердің жұмыстарын
басқарады. Метрдотель персоналдың тұтынушыларға қызмет көрсету
ережелерінің сақталуын бақылауға, ішкі тәртіп, жеке тазалық, ыдыстар және
басқа да сервиз құралдарын официанттардың тапсыруын ресторан ашылуына
қазіргі уақыттағы залды дайындауды қамтамасыз етуге міндеттенеді. Ол
тағамдарды дайындау технологиясын, оларды ұлттық ерекшіліктерімен
шетелдің туристердің әдеттерін есепке ала отырып, тұтынушыларға ұсыну
ережелерін білуге міндетті. Метрдотельдің негізгі міндеті – ресторан
тұтынушыларына өздерінің үйіндегідей сезінетіндей жағдай жасау.
Официант – залдың толық құқықты қожайыны. Оның күнделікті жұмысы
адамдармен байланысты болады. Сондықтан официанттан ережелер мен қызмет
көрсетудің техникалық әдістерін білу және оны практикалық жұмыста
қолдануын талап етеді. Сонымен бірге официант залдың құралдарын, қызмет
көрсетуге қолданылатын ыдыстармен приборларды білуге міндетті. Шетелдік
туристерге қызмет көрсететін официанттар кез-келген жағдайда шет тілін
білуге міндетті. Кәсіби деңгейіне байланысты официанттарға дәреже
беріледі: бесінші, төртінші және үшінші..
Ресторандарда официанттар еңбектерін ұйымдастырудың екі әдісін
қолданады. Олар жеке күту әдісі және бригадалық әдістер.
Жеке әдіс. Бұл әдістің мәні мынада: әрбір жеке официант алдында 2-3
төрт орында столдармен залдың участкесі белгіленеді. Қызмет көрсетумен
байланысты барлық операцияларды бір официант атқарады. Бұл әдіс
жетіспеушілікті тудырады. Официант жеке жұмыс жасай отырып, ұсынысты
әсемдеу, сусын және тағамдарды алу, ыдыстар мен сервизді аспаптарды
қабылдаумен байланысты басқада да жұмыстармен айналысып, залдан кетуге
мәжбүр болады. Нәтижесінде тұтынушыларда официант өзінің жұмыстарымен бос
емес, біздің сұранысымызға немқұрайлы қарайды деген ой тууы мүмкін.
Мынаны есте сақтау керек: мысалы, тұтынушы қосымша ұсыныс беруі мүмкін,
кейде олар официант жағынан кеңес алғысы келеді, ал кейде олармен тез
есептесуді сұрайды, осы операциялардың барлығын орындау үшін официант
әрдайым залда болу керек.
Звено немесе бригадалық әдіс.
Бұл әдіс қолайлы әдіс, қызмет көрсету процесін біршама тез
жылдамдатады, тұтынушыларда официанттар немқұрайлығына наразылық
туындамайды. Официанттар бірнеше бригаданың құралдарына кіреді. Жауапты
және күрделі жұмысты жоғары маманданған официанттар атқарады. Бригадир
заказ қабылдайды, үнемі залда болады, есептесу жүргізеді. Бригаданың
қалған мүшелері заказдарды асханаға жібереді, сусын және буфеттін
өнімдерді қабылдайды, толықтырады, қолданылған ыдыстарды, аспаптарды
жинап алумен айналысады.
Звено, әртүрлі топтастырылған 3-4 официанттардан тұрады. Звено
бригадирін бесінші дәрежедегі ең тәжірибелі және жоғары маманданған
официантты таңдайды.
Елімізде рыноктық қатынастардың құрылуымен, дамуымен байланысты
ресторан бизнесі күтпеген шегін алды. 1996 жылы Қазақстанда 1500-ге жуық
ресторандар есептелді, олардың көп бөлігін жекелеген негізде қайта
құрылған акционерлік қоғам, бұрынғы мемлекеттік қоғамдық тамақтандыру
орындары құрды. Мысал ретінде, 1996 жылы ресторан коллективінің
акцияларды сатып алу жолымен жабық акционерлік қоғам ретінде құрылған.
Иссык ресторанын алуға болады. Акцияның 25%-і мемлекетте, 60%-і
коллективте, ал 15%-і басқа заңды тұлғаларға тиістілі. Тұтынушыларға
қызмет көрсету деңгейімен бағалауына байланысты оған жоғары категория
берілді. Ресторан өзінің өнімдерін Льдинка және Аққу кафесіне
жеткізуге, сонымен бірге демалыс күндері банкеттер өткізуге маманданған.
Бәрәне белгілі әр ұйымның іс-әрекеті жоспарлаудан басталады.
Иссык ресторанында жоспарлау бұрынғы периодтың экономикалық
көрсеткіш негізінде және маркетингтін зерттеулер негізінде жүзеге асты.
Қаржылық ресурстар аймағын алдын-ала бақылауды шектелген шығындар
белгілейтін бухгалтерия айналысады. Ал ағымды бақылау жүзеге істелу
барысында жүзеге асады. Ресторанда ағымды бақылауда өндірісті басқарушы
және бастапқы бухгалтер атқарады.
2.2 Қоғамдық тамақтандыру ұйымдарда аудиттің жүргізулі тәртібі мен
ерекшеліктері
Материалдық емес активтер ұзақ мерзімді активтерге жататындықтан олар
тамақтандыру кәсіпорынның шаруашылық қызметіне қолданатын еңбек
құралдары, өндіріс құралы болып табылады. Активтерді жасауға, құруға
кеткен шығындарды есептеуге болатын активтер, сатуға келмейтін активтер
материалдық емес активтерге жатпайды. Материалдық емес активті есепке
алуда тамақтандыру кәсіпорын есепке алынғалы отырған материалдық емес
активтердің болашақта белгілі бір табыс келтіретіне, дәлдігі мен
нақтылығына, пайдалану мерзімінің делдігі мен нақтылығына сенімділігі
жоғары болуы керек. Материалдық емес активтердің басқа активтерден
ерекшелігі есепке алынып, баланста тұруының негізділігі, есепке алу
кезіндегі бағалау және оның әрі қарайғы қозғалысын дұрыс есептеу,
амортизациялық шығындарды дұрыс есептеу және салық салуға әсері немесе
салық есептеуге әсеріне байланысты болып келеді.
Материалдық емес активтерді салықтық есептеу негізінен салықтың үш түріне
байланысты: корпоративтік табыс салығы, мүлік салығы, қосылған құн
салығы. Бұдан басқа алымдардың кейбір түрлеріне де байланыстылары бар.
Мысалы: лицензиялық алым, потенттік алым, заңды тұлғаларды тіркеу алымы.
Мүлік салығы дұрыс есептелінуі үшін салық салынатын база, яғни тұрақты
активтердің орташа жылдық құнының дұрыс анықталынуы және оның нақтылығы
маңызды. Сатып алынған материалдық емес активтер және сатылған
материалдық емес активтерінің құнының құрамындағы ққс дұрыс бөлектеніп
есептелінуі керек. Коорпоративтік табыс салығына байланысты салықтық
есептеу ерекшелігі амортизация шығындарын , сонымен бірге қаржылық
нәтижені және салық салынатын табысты есептеуге тікелей байланысты.
Сонымен бірге материалдық емес активтердің қозғалысы құндық баланста
дұрыс есептелінуі керек. Қазіргі қолданыстағы салық кодексінің
нормаларына сәйкес:
1. алғашы іске қосылған материалдық емес активтер бойынша амортизация
нормасын екі еселеп падалануға болады;
2. Материалдық емес активтер түгел есептен шығарылған жағдайда құндық
баланстың қалдығы түгелімен шегерілімге жіберіледі;
3. Көлемі 100 айлық есептік көрсеткіштен кем құндық баланстың қалдығы
түгелімен шегерілімге жіберіледі;
4. Егер есептен шығарылған (сатылған,т.б.) материалдық емес активтердың
құны жыл басындағы құндық баланстың құнынан артық болса, артығы жиынтық
жылдық табысты қосып салық салынады.
Негізгі құралдарды аудиттеу кезінде оның пайдалану мерзімі, өндірісте,
қызмет ету орындарында жылжитын және жылжымайтын еңбек құралы ретінде
алатын орны, оның тозуы қарастырылады. Негізгі құралдардың ішінде жер,
өнім беретін мал, музейлік құндылықтар, архитектура және өнер
ескерткіштері, аяқталмаған құрылыс және басқа да түрлері
амортизациялануға жатпайды. Бухгалтерлік есепте негізгі құралдарға жер,
ғимараттар, машина және қондырғылар, көлік және бөгде негізгі құралдары
жатса, ал салықтық есепте негізінен салалық пайдалану сипатына қарай
топтарға және кіші топтарға бөлініп жіктеледі. Амортизация шығындары
бухгалтерлік есепте амортизация нормасы бойынша бес түрлі әдіспен
есептелінсе, салықтық есепте салықтық кодексте беркітілген шектік
амортизация нормасының көлемінде және басқа салықтық кодекс нормаларына
сәйкес тек қана шегерілмелі қалдық құн әдісімен есептеледі. Ал негізгі
құралдардың жөндеу шығындары бухгалтерлік және салықтық есепте әртүрлі
есептелінеді. Сондықтан негізгі құралдарды аудиттеу кезінде есептеуге
тиісті ерекшеліктер мыналарға байланысты:
1. бухгалтерлік есептегі ерекшелігі мүліктің негізгі құрал ретінде есепке
алудың негізі мен нақтылығына;
2. негізгі құралдардың қозғалысының дұрыс құжатталынуын және есептелінуіне;
3. Негізгі құралдардың сақталуына;
4. Негізгі құралдардың амортизация шығындарының және жөндеу шығындарының
бухгалтерлік есепте дұрыс есептелінуіне;
5. Негізгі құралдарды жою, есептен шығару нәтижесін дұрыс есептеуге;
6. Салық салуға;
7. Негізгіқұралдардың тиімді пайдаланылуына.
Негізгі құралдарды салықтық есептеудің ерекшелігі негізінен корпоративтік
табыс салығына, ҚҚС-на, мүлік салығына, жер және көлік салығына
байланысты. Ол ерекшеліктер негізгі құралдардың амортизациялық
шығындарын, жөндеу шығындарын, құндық баланс қалдығын, есепке алынған
ққс, негізгі құралдардың орташа жылдық қалдық құнын анықтауға, жер
учаскісі мен көлік құралдарының салық салуға байланысты кейбір сипаттарын
бөлектеп есептепуге байланысты.
Тауар-материалды жинақтың тұрақты активтерде емес, пайдалану сәтінде өз
құнын сатылған өнім, жұмыс, қызметтің құнына тікелей бірден ауыстырады.
Сондықтан ТМЖ-ты сандық және құндық есебін жүргізу, сақталынуын
қамтамасыз ету. Сақталу жағдайы сапалық және басқа да ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz