Тарихи әңгімелер арқылы елжандылыққа тәрбиелеу



Тарих – халықтың зердесі, ол содан қуат алып, болашаққа бағыт алады. Сондықтан да халық даналығы: «Өткенге көз жібермей, болашақты болжай алмайсың», – дейді. Тәуелсіздік алғанға дейін Қазақстан тарихы біртұтас КСРО тарихының құрамдас бір бөлігі ретінде ұғындырылып келеді. Шынайы тарихқа ден қоюды кешенді қалыптастырудың маңызы күннен күнге арта түсуде. Ғалымдар атап өткендей, жастардың тарихи санасын қалыптастыру олардың төл тарихына құрметпен қарауынан басталады.
Біздің Отанымыздың, тәуелсіз Қазақстанның тарихында болашақ ұрпағы үшін «ақ найзаның ұшы мен ақ білектің күшін» аямай, туған елі, жері үшін жанын шүберекке түйген ерлер аз болмаған. Қазақ жерін біріктіруші Абылайдың өмір жолы, ерлік даңқы, ақылы мен айласы, қолбасшылық қабілеті бүкіл қазаққа аңыз болып тараған. Қазақтың бірде бір ханы оған дейін де, Абылайдан кейін де шексіз билікке ие болып, халық құрметіне бөленген емес. Абылай хан парасаты – атамекені үшін күрескен барша қазақтың ұраны болды. Одан әріге көз жіберсек, Қасым көптеген шайқастарда ерлігімен көзге түскен батыр, тапқыр қолбасшы болды. Ол хандық құрған 1511-1523 жылдары қазақ қоғамы жоғары сатыға көтеріліп, ең қуатты мемлекетке айналды. Есім хан қазақ тарихында «Еңсегей бойлы Ер Есім», «Есім ханның ескі жолы» деген аттармен қалды. Ол 1598-1645 жылдар аралығында хандық құрды. Сол кездің өзінде Қазақ хандығы 300-400 мыңға жуық атты әскер шығарған. Есім сыртқы саясатта ғана емес, ішкі ел басқару ісінде де қайраткерлігін көрсетті. «Есім ханның ескі жолы» деп аталатын ережелер жинағы ХІХ-ХХ ғасырлардың ортасына дейін сақталып келді. Ал Жәңгір хан әскери шеберлігінің арқасында 600 қолымен Батыр қонтайшының 50 мың әскерін талқандайды. Осындай ерлігіне сүйсінген халық оны «Салқам Жәңгір» деп атап кеткен. Тәуке хан билік жүргізіп тұрған кезеңде мемлекеттік басқару жүйесіне қатысты көптеген өзгерістер енгізіліп, жаңа заңдар жасалды. Алғаш рет мемлекеттік мәселелерді шешетін хан кеңесін құрды. Хан кеңесіне барлық қазақ руларының билері мен әскербасыларын тартты. 1729 жылдың жаздың басында ұлы Аңырақай шайқасы өтті. Осы шайқаста қазақ халқы қалмақтың сағын сындырды, бағын қайтарды, жер бетінде қазақ жұртының халық болып қалуын шешті. Бүгінгі біздің Тәуелсіздігіміз сонау ұлы Аңырақайдан басталады. Тарих беттерін таразылай берсек, қазақ жеріндегі әскердің тәуелсіздігімізге қосқан үлесінің шексіз екендігіне көзіміз жетеді. Арнайы жасақталмаса да, олардың бойында отаншылдық рух есіп тұрды. ХVІІІ-ХХ ғасырларда қазақ даласында Ресей отаршылдарына қарсы бірнеше ірі-ірі ұлт- азаттық қозғалыстары болды.Сырым Датұлының басқаруымен отаршылдыққа қарсы қозғалыс (1783-1797), Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлының ұлт-азаттық қозғалысы (1836-1838), Кенесары Қасымұлының ұлт-азаттық көтерілісі (1837-1847), Жанқожа Нұрмұхамедұлының көтерілісі (1856-1857), Есет Көтібарұлының қозғалысы (1868-1869), Маңғыстаудағы шаруалар қозғалысы (1870). Аталған қозғалыстардың барлығы отарлық езгі мен қанауды жоюға бағытталды. Мұның ішінде, Ресейдің және көрші мемлекеттердің саясатына, Қазақстанның ішкі өміріне тигізген әсерімен, ұзаққа созылуы және ауқымдылығымен ерекшеленетін өз халқының тәуелсіздігі мен еркіндігі үшін күрескен Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс қазақ елінің тарихында маңызы зор, ең көрнекті оқиға болып табылады.
1. Тарихи тұлғалар. Алматы. Жазушы. 2000.
2. Б.И. Иманбекова. Тұлғаны тәрбиелеуде тәрбие субъектілерінің мүмкіндігін кіріктіру. Алматы. 2009.
3. Б. Қ. Игенбаева. Жеке тұлғаның рухани адамгершілігін дамытуға арналған құрал. Алматы. Дәуір. 2000

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:   
ТАРИХИ ӘҢГІМЕЛЕР АРҚЫЛЫ ЕЛЖАНДЫЛЫҚҚА ТӘРБИЕЛЕУ
Тарих - халықтың зердесі, ол содан қуат алып, болашаққа бағыт алады. Сондықтан да халық даналығы: Өткенге көз жібермей, болашақты болжай алмайсың, - дейді. Тәуелсіздік алғанға дейін Қазақстан тарихы біртұтас КСРО тарихының құрамдас бір бөлігі ретінде ұғындырылып келеді. Шынайы тарихқа ден қоюды кешенді қалыптастырудың маңызы күннен күнге арта түсуде. Ғалымдар атап өткендей, жастардың тарихи санасын қалыптастыру олардың төл тарихына құрметпен қарауынан басталады.
Біздің Отанымыздың, тәуелсіз Қазақстанның тарихында болашақ ұрпағы үшін ақ найзаның ұшы мен ақ білектің күшін аямай, туған елі, жері үшін жанын шүберекке түйген ерлер аз болмаған. Қазақ жерін біріктіруші Абылайдың өмір жолы, ерлік даңқы, ақылы мен айласы, қолбасшылық қабілеті бүкіл қазаққа аңыз болып тараған. Қазақтың бірде бір ханы оған дейін де, Абылайдан кейін де шексіз билікке ие болып, халық құрметіне бөленген емес. Абылай хан парасаты - атамекені үшін күрескен барша қазақтың ұраны болды. Одан әріге көз жіберсек, Қасым көптеген шайқастарда ерлігімен көзге түскен батыр, тапқыр қолбасшы болды. Ол хандық құрған 1511-1523 жылдары қазақ қоғамы жоғары сатыға көтеріліп, ең қуатты мемлекетке айналды. Есім хан қазақ тарихында Еңсегей бойлы Ер Есім, Есім ханның ескі жолы деген аттармен қалды. Ол 1598-1645 жылдар аралығында хандық құрды. Сол кездің өзінде Қазақ хандығы 300-400 мыңға жуық атты әскер шығарған. Есім сыртқы саясатта ғана емес, ішкі ел басқару ісінде де қайраткерлігін көрсетті. Есім ханның ескі жолы деп аталатын ережелер жинағы ХІХ-ХХ ғасырлардың ортасына дейін сақталып келді. Ал Жәңгір хан әскери шеберлігінің арқасында 600 қолымен Батыр қонтайшының 50 мың әскерін талқандайды. Осындай ерлігіне сүйсінген халық оны Салқам Жәңгір деп атап кеткен. Тәуке хан билік жүргізіп тұрған кезеңде мемлекеттік басқару жүйесіне қатысты көптеген өзгерістер енгізіліп, жаңа заңдар жасалды. Алғаш рет мемлекеттік мәселелерді шешетін хан кеңесін құрды. Хан кеңесіне барлық қазақ руларының билері мен әскербасыларын тартты. 1729 жылдың жаздың басында ұлы Аңырақай шайқасы өтті. Осы шайқаста қазақ халқы қалмақтың сағын сындырды, бағын қайтарды, жер бетінде қазақ жұртының халық болып қалуын шешті. Бүгінгі біздің Тәуелсіздігіміз сонау ұлы Аңырақайдан басталады. Тарих беттерін таразылай берсек, қазақ жеріндегі әскердің тәуелсіздігімізге қосқан үлесінің шексіз екендігіне көзіміз жетеді. Арнайы жасақталмаса да, олардың бойында отаншылдық рух есіп тұрды. ХVІІІ-ХХ ғасырларда қазақ даласында Ресей отаршылдарына қарсы бірнеше ірі-ірі ұлт- азаттық қозғалыстары болды.Сырым Датұлының басқаруымен отаршылдыққа қарсы қозғалыс (1783-1797), Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлының ұлт-азаттық қозғалысы (1836-1838), Кенесары Қасымұлының ұлт-азаттық көтерілісі (1837-1847), Жанқожа Нұрмұхамедұлының көтерілісі (1856-1857), Есет Көтібарұлының қозғалысы (1868-1869), Маңғыстаудағы шаруалар қозғалысы (1870). Аталған қозғалыстардың барлығы отарлық езгі мен қанауды жоюға бағытталды. Мұның ішінде, Ресейдің және көрші мемлекеттердің саясатына, Қазақстанның ішкі өміріне тигізген әсерімен, ұзаққа созылуы және ауқымдылығымен ерекшеленетін өз халқының тәуелсіздігі мен еркіндігі үшін күрескен Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліс қазақ елінің тарихында маңызы зор, ең көрнекті оқиға болып табылады.
Ұлт-азаттық қозғалыс көсемдері қазақ халқының жадында ұлт батырлары ретінде қалды. Қазақ халқының жоңғарларға қарсы күресі, одан бертіндегі ұлт-азаттық көтерілісін алып қарасақ, батырлардың ешқайсысы кеңес дәуіріндегідей патриотизмге тәрбиелеудің ықпалына салынбаған, бірақ елін, жерін, Отанын қорғауда жанын аяп қалмаған. Екінші Дүниежүзілік соғыста армия қатарына 1200 мың қазақстандық шақырылды. Олардың 497-сі кеңес Одағының Батыры атағына ие болды. 410 мыңнан астам қазақстандық еліне оралмады. Бұл шығын ұзақ жылдар бойы елдің демографиялық жағдайына ықпал етті. Қазақстаннан майданға 1 млн. 200 мың жауынгер аттанды. Брест қорғанын К.Әбдірахманов, В.Лобанов, К.Иманқұлов, Ұ.Жұматов т.б. қорғады. Мәскеу үшін шайқаста қазақстандықтар даңққа бөленді. Алматыда жасақталған 316 атқыштар дивизиясы 8- панфиловшы гвардияшылар болып қайта құрылды. Мұнда аға лейтенант Б.Момышұлы басқарған батальон ерекше көзге түсті. Сондай-ақ осында Кеңес Одағының Батырлары Т.Тоқтаров, М.Ғабдуллин т.б. соғысты. Ленинград үшін шайқаста С.Баймағамбетов кеудесімен дзотты жауып, соғыс тарихында теңдесі жоқ ерлік жасады. Сталинград үшін шайқаста Н.Әбдіров, Қ.Спатаев т.б. қазақ жауынгерлері батыр атағын алды. Қазақстандықтар Курск түбіндегі, Беларусьтегі, Украинадағы шайқастарда ерлік көрсетті. Екінші Дүниежүзілік соғыстың соңғы нүктесін қойған, жеңімпаз әскердің жеңіс туын тұңғыш рет желбіреткен қарапайым қазақ батыры Р.Қошқарбаев еді. Шығыстың қос шынары атанған Ә.Молдағұлова мен М.Мәметова өздері сұранып, соғысқа аттанады. Соғыста жасаған ерліктері мен қызға тән өжеттіктері арқасында Кеңес Одағының Батыры атанады. Осы батырларымыздың ерлігі болашақ ұрпақтың жүрегіне отаншылдық рухтың дәнін септі. Өз елі емес өзге елде болып жатқан ұрыстарда қазақ әскерлері интернационалдық борышын өтеді. 1979-1989 жылдары Ауған елінде он жыл бойы ұрыс қимылдары жүрді. Деректерге қарасақ, Қазақстаннан 22 мың адам қатысып, оның 751- і қаза тапты, 21-і хабар ошарсыз кетті. Жылдар өткенімен жауынгерлеріміздің өшпес ерлігі ел есінде сақталуда. Еліміздің сол соғысқа қатысқан ұлдарын Отан алдындағы борыштарын адал атқарған азаматтар деп құрмет тұтамыз.
Тәуелсіз Қазақстан бүгінгі күні өз азаматтарының ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Естияр топ балаларын елжандылыққа тәрбиелеуде ертегілерді пайдаланудың педагогикалық шарттары
Мектепке дейінгі мекемелерде халық ертегілері негізінде елжандылық сезімдеріне тәрбиелеудің ғылыми-педагогикалық негіздері жайлы
Мектепке дейінгі мекемелерде ертегілер арқылы елжандылық сезімдерін дамыту
Әдеби туындыны бастауыш мектептің оқу - тәрбие процесінде пайдалану арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің теориялық және әдістемелік негізін жасау
Мектепке дейінгі мекемелерде халық ертегілері негізінде елжандылық сезімдеріне тәрбиелеудің ғылыми-педагогикалық негіздері
Қазақ фольклорындағы ерлік, елжандылық тақырыптары
М. Дулатов шығармаларындағы елдік рух
Халық ауыз әдебиетіндегі аңыз-әңгімелердің түрлері
Әдебиеттік оқу сабағында ұлтжандылық сезімін қалыптасыру
Көркем шығарма арқылы оқушыларға патриоттық тәрбие берудің педагогикалық мүмкіндіктері
Пәндер