Жалпы инклюзивті білім беру

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

Жалпы инклюзивті білім беру
Еліміздегі инклюзивті білім беру деңгейінің дамуы
Мемлекеттік бағдарлама негізінде инклюзивті білім берудің мазмұны мен инновациялық жолдарын жүзеге асыру

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер

Кіріспе

Дене және психикалық дамуында ауытқулары бар балаларды оқыту мен тәрбиелеу мәселелерін сөз етсек, елімізде шешілмей жатқан түйін жетерлік. Соның ең өзектісі - мүмкіндігі шектеулі балаларды сапалы біліммен қамту. Соңғы жылдары арнаулы білім жүйесінде кемтар балалардың білім алуға қол жетімділігін кеңейтуге оң өзгерістер жасалуда. Инклюзивті білім беру мәселелері тұңғыш рет мемлекеттік деңгейде көтеріліп, Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасында инклюзивті білім жүйесін дамыту жан-жақты қарастырылған.

Инклюзивті оқыту деген не? Және де бүгінгі күні даму мүмкіндігі шектеулі балаларды инклюзивтік оқыту неге өзекті мәселеге айналып отыр деген сұрақтарға тоқталсақ,

Инклюзивті білім беру - барлық балаларды жалпы білім үрдісінде толық енгізу және әлеуметтік бейімделуге, жынысына, шығу тегіне, дініне, жағдайына қарамай, балаларды айыратын кедергілерді жоюға, ата-аналарын белсенділікке шақыруға, баланың түзету-педагогикалық және әлеуметтік қажеттіліктерін арнайы қолдау, қоршаған ортаның балаларды жас ерекшеліктеріне және білімдік қажеттіліктеріне бейімделуіне жағдай қалыптастыру, яғни жалпы білім беру сапасы сақталған тиімді оқытуға бағытталған мемлекеттік саясат.

Жалпы инклюзивті білім беру

Инклюзивті оқыту - барлық балалардың мұқтаждықтарын ескеретін, ерекше қажеттіліктері бар балалардың білім алуын қамтамасыз ететін жалпы білім үрдісінің дамуы. Бұл оқыту түрі балалардың оқу үрдісіндегі қажеттіліктерін қанағаттандырып, оқыту мен сабақ берудің жаңа бағытын өңдеуге талпынады және мүгедек баланың адамдармен қарым-қатынасына қажетті қабілеттікті дамытуға мүмкіндік береді. Инклюзивті оқыту негізінде балалар құқығын кемсітпеу, барлық адамдарға деген теңдік қатынасты қамтамасыз ету, сонымен бірге ерекше оқыту қажеттілігі бар балаларға арнайы жағдай қалыптастыру идеологиясы жатыр.

Бала - болашағымыз, болашағымызға бәріміз жауаптымыз. Десек те, ата-аналардың басым бөлігі баласының оқу-тәрбие мәселесіне келгенде жайбарақаттық, салғырттық басым. Көптеген ата-аналар баласының тілі жай шыққанына, есте сақтау қабілетінің нашарлығына, өңі үнемі бозарып жүретініне дер кезінде мән бермейді, білікті маманға апарып көрсетуге мойыны жар бермейді, тіпті, баласының болашағына алаңдайды дегеннің өзінде қаражат жоқтығын сылтауратып, қозғала қоймайды. Олардың көбі псиологиялық-медициналық, педагогикалық комиссияның қызметі тегін екендігін, логопедтен, психологтан тегін кеңес алуға болатынын біле бермейді немесе баласының еркелігін сылтау ететіні жасырын емес. Соның кесірінен баланың ақыл-ой дамуы нашар деңгейде екені мектепке барғанда бір-ақ белгілі болады. Міне, осыдан кейін барып Үкіметтің инклюзивті білім беру мәселесіне не үшін соншама баса назар аудара бастағанын түсінуге болатындай.

Еліміздегі инклюзивті білім беру деңгейі

Біздің елімізде инклюзивті білім идеясына қоғамның қатынасы әлі де болса төмендігі байқалады. Бұқаралық ақпарат құралдары (газет, журнал, теледидар, радио) арқылы инклюзив идеясын халыққа жеткізу жеткілікті дамымаған десе де болады. Көп жағдайда бұқаралық ақпарат құралдары мүмкіндігі шектеулі балалар кейпін «кемтар», «мүгедек», «әрдайым материалдық жәрдемді қажет ететін» қоғам мүшесі ретінде көрсетеді.

Елімізде инклюзивті білімнің нашар дамуы «ҚР-да білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік білім бағдарламасында» сипатталып, оның жоспарлы дамуына әсер ететін қауіп-қатер ретінде елімізде мүмкіндігі шектеулі балалар мен мүгедек балалардың көбеюі атап көрсетілді және 2 кезеңге белгіленген инклюзивті білімді жүзеге асыруға мақсаттар мен міндеттер айқындалды. Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде ҚР-да 2015 жылға қарай инклюзивті білім берумен мүмкіндігі шектеулі балалардың 25%-н қамту көзделсе, инклюзивті білім беруге жағдай жасаған мектептер үлесі 30%-ға, 2020 жылға қарай 70%-ға ұлғаяды, инклюзивті біліммен қамтылған балалардың үлесі даму мүмкіндігі даму мүмкіндігі шектеулі балалардың жалпы санынан 50% құрайтын болады. Дегенмен бұл саланың да проблемалары жетерлік. Қазіргі уақытта инклюзивті білім беруді дамытудағы нақты прогреске бірнеше факторлар: объективті және субъективті қиындықтар кедергі келтіруде.

Интеграциялы оқытудың объективті қиындықтары:

Интеграциялық мектептерді ұйымдастыруға бір қалыпты ережелер мен талаптарды реттеуге арналған нормативтік құжаттамалардың жоқтығы.
Арнайы сыныптарды ұйымдастыру проблемалары, оларлың аса толық болуы, себебі, бұл сыныптарға тек мүмкіндігі шектеулі балалар ғана емес, девиантты мінез-құлықты, жанұясының жағдайы нашар, немесе тағы сол сияқты балалар болады.
Кемшіліктердің түрін анықтау тәсілдері мен диагностиканы жасау тиімділігінің жоқтығы, сол себептерден арнайы сыныптардың мүмкіндіктері және салалы диагноздың сәйкес келмеуі.
Стандарттық процедуралардың әзірленбегендігі, мүмкіндігі шектеулі оқушылардың оқу дәрежесін үнемі қадағалау мақсатында білімді мониторинг жүргізу үшін индикаторлардың және инструменттердің жоқтығы.
Штатта логопед, дефектолог, сурдопедагог, тифлопедагог және т. б. мамандардың жоқтығы.
Оқу-тәрбие процесінің ұйымдастыру жоспарларын өзгертуде басқару ұйымдарының қызықпаушылығы мен біліктіліктің жеткіліксіздігі.
Ресурстар орталығының мамандары жағынан тұрақты кеңестің болмауы.

Мектептер көбінесе объективті мынадай қиындықтармен кездеседі:

Төмен дәрежелі материалды-техникалық жабдықтау. Арнайы дайындалған кадрлармен және көрнекі құрал материалдарымен, бағдарламалық-әдістемелермен жеткілікті қамтамасыз етілмеуі.
Мүмкіндігі шектеулі балалармен оқыту процесінде жеке-дара тіл табуды жүзеге асыру үшін мүмкіндігінің шектеулілігі.
Мамандар мен бос оқу бөлмелерінің жетіспеуі салдарынан, сабақтан тыс уақытта жеке-дара өткізу проблемасы.
Мүмкіндігі шектеулі балалармен жұмыс істейтін, жалпы мектеп мұғалімдері үшін біліктілігін жоғарылатуы мен қайта дайындау курстары ұдайы жүргізілмейді.
Мектептер қажетті арнайы әдебиеттермен қамтамысз етілмеген.
Біріктіріп оқыту сұрақтары бойынша ақпарат пен тәжірибе алмасу үшін мектеп арасы байланыстар жүйесі дамымаған.
Мүмкіндігі шектеулі балаларға деген мектеп ұжымында қоғамдық қатынас, үстемік стереотиптер;

Дені сау балалармен мүмкіндігі шектеулі балалардың бірігіп оқу кезіндегі субъективті түрде болатын қиындықтарына тоқталсақ:

Мүмкіндігі шектеулі балалармен жеке проблемалардың болуы, олардың жеткіліксіз дамуымен байланысты (ауру, сабақтан қалу, үлгермеу, жалпы оқу мотивациясының төмендігі, сабақ үстінде өзін-өзі адекватты ұстамау) .
Ұстаздар мен ата-аналар арасындағы қарым-қатынас проблемалары, олардың арасындағы шиеленістер.
Оқушылардың жүріс-тұрысындағы проблемалары, сау балалармен мүмкіндігі шектеулі балалардың қарым-қатынас арасындағы шиеленістер.
Дені сау балалар жағынан ауру балаға дөрекі қарым-қатынас, немқұрайлықпен қарау, дискриминация.

Осы қиындықтардан инклюзивті оқыту жалпы мектептің педагогынан басқаша дайындықты, жоғары мамандандырылуды, шығармашылықты және тәжірибені талап ететіндігі байқалады. Өйткені баланың психикалық даму мәселесіне сауатсыздықпен қарау оның жеке басына қосымша кемістіктердің пайда болуына себепкер болуы мүмкін. Дәл осы тұста, білім мекемелеріне ПМПК мамандары әдістемелік көмек беруге тиісті.

ПМПК мамандарының міндеттері: арнайы педагогиканың жетістіктеріне сүйене отырып, балабақшалар мен мектептерге психологиялық, коррекциялық әдістемелік көмек көрсету, интеграциялық тәлім-тәрбиесіндегі әр оқушыны жеке даму ерекшеліктеріне сай тұжырымдар жасау кіреді. Одан басқа, инклюзивті білім беруді дамытудың сұрақтары бойынша педагогикалық қызметкерлерге, ата-аналарға арналған ағарту жұмыстарын жүргізеді және бұқаралық ақпарат құралдары арқылы үгіт-насихат жұмыстарын ұйымдастырады.

Қызылорда облысы Қазалы ауданында 2005-2006 оқу жылында аудандық ПМПК қорытындысына сәйкес инклюзивті білім беретін 2 сынып ашылды. Осы орайда ата-аналар тарапынан туындаған қарсылықтар, келіспеушіліктер, педагогтардың қарама-қайшы пікірлері алдымыздан шығып отырады. Бірақ, осындай кедергілерге қарамай, жергілікті басқару органдарымен біріккен өзара іс-қимыл жасаудың нәтижесінде кездескен қиындықтарды жеңіп, арнайы сынып әлі күнге дейін жұмыс жасап келеді. Инклюзивті класқа сабақ беретін мұғалімдер облыстық, республикалық білім жетілдіру курстарынан өткізілді. Мектепте арнайы 2 класс кабинеті бөлінген. Диагностикалық материалдарға және кабинет безендірілуге қаржы қаралмаған. Класс жетекшілер өз қаражаттары есебінен кабинетті балалардың психофизиологиялық денсаулығын, оқушылардың даму ерекшелігіне сәйкес, әр баланың психологиялық-эмоционалдық саулығына жағымды әсер ететіндей етіп безендіруде. Класс оқушылары бір мезгіл ыстық тамақпен, тегін оқулықпен қамтамасыз етілген. Балалрдың шығармашылық талаптарын ұштау және дамыту іс-шаралары өткізіліп отырады. Спорттық байқаулар, ертеңгіліктер, өнер байқаулары, балаларды қорғау күндері, мүгедектер күндеріне арналған түрлі тақырыптағы шаралар жүргізіліп отырады. Арнайы сынып оқушыларына ПМПК-ның логопед, дефектолог, психолог мамандарының коррекциялық-педагогикалық көмектері көрсетіп келеді.

Арнайы түзету класының алғашқы оқушылары қазіргі таңда жалпы кластың 7-класында білім алуларын жалғастыруда. Оларды ПМПК-ның жыл сайынғы бақылау қорытындысы интеграциялық жағдайда білім алудың нәтижелі болатындығын көрсетіп отыр. Ата-аналармен бірігіп жұмыс жасау нәтижесінде балалардың үлкендермен, құрбыларымен, жалпы айналасымен қарым-қатынасы жақсарды. Ата-аналар үшін мектепте «Ұсыныстар мен пікірлер» арнайы кітапша бар. Онда көптеген ата-аналар өз ойлары мен алғыстарын жазып қалдырған. Олардың негізгі ұсыныстары: «осындай арнайы сыныптар көптеп ашылса ПДТ балалар оқу материалын меңгерудегі қиындықтарды уақытында жеңіп, сапалы білімге қол жеткізеді» дейді.

Мемлекеттік бағдарлама негізінде инклюзивті білім берудің мазмұны мен инновациялық жолдарын жүзеге асыру

Бүгінгі таңда инклюзивті білім беруді қолдау бағытында жалпы білім беретін мектептерде белгілі себептермен ақыл - ой дамуында ауытқуы бар немесе психикалық дамуы тежелген оқушылар білім алуда. Әр оқуышының білім алуда өз ерекшеліктері бар. Мәселен әр оқушының эмоционалдық және психикалық таным процестерінің дамуы деңгейі әртүрлі.

Десекте қазіргі таңда әр оқушыға жеке тұлға ретінде қарап, саналы тәрбие сапалы білім беру өмір талабы болып табылады. Осы ретте мектебімізде әрбір мүмкіндігі шектеулі оқушының даму деңгейі мен жас ерекшелігі ескеріліп білім берілуде. Бүгінде еліміздің барлық аймағында мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беруді қолдау негізінде жалпы білім беретін мекттептерде түзете-дамыта оқыту сыныптары біртіндеп ашылып жатыр. Бұл сыныптың мақсаты: әр сыныптағы мүмкіндігі шектеулі оқушыларды бір сыныпқа топтастырып, әр оқушыға жекелеп сыныбы мен оқу бағдарламасына сай білім беру. Бұл сынып ашылғанымен өз алдына үлкен қиыншылықтары бар. Себебі: бұл сыныпқа кей мектептерде әртүрлі сыныптан жиналған оқушылар оқиды. Екіншіден олардың жас ерекшелігі әртүрлі болғандықтан әр сыныпқа өзінің сыныбына сәйкес білім берілу керек. Үшіншіден білім беру бағдарламасының әртүрлілігі. Төртіншіден мұндай сыныпқа сабақ беретін пән мұғалімдерінің арнайы педагогикалық білім көлемінің аздығы. Осының нәтижесінде балаларды оқытудың бірінші сатысынан - ақ қиыншылықтарға тап болады. Мұғалімдер бұл қиыншылықтарды субьективті талдап бала дамуындағы кемістіктерін күрделендіреді. Мұндай интеграцияның салдарынан балаларға жалпы білім беру жүйесі ретсіз дамуын жалғастырады.

Инклюзивті білім беруді дамытуға бағытталған құқықтық құжат

Республикада арнайы білім беру үшін басты және тарихи маңызды болып 2002 ж. “Мүмкіндігі шектеулі балаларға әлеуметтік дәрігерлік-педагогикалық және түзету көмегін көрсету туралы” заңын қабылдауы болып табылады. Бұл заң актісінің қабылдануы мемлекет пен қоғамның дамуында бұзылысы бар балаларға оң көзімен қарай бастағанын көрсетеді.

49 бап. Ата-аналар және басқа да заңды өкілдері:

Баланың ерекшелігін және жеке қабілетін, қалауын ескере білім беру мекемелерін таңдауға;
Психологиялық- дәрігерлік -педагогикалық кеңесте өз балаларын тәрбиелеу және оқыту мәселесі бойынша кеңестік көмек алуға құқылы.

Инклюзивті білім берудің негізгі принциптері

Инклюзивті білім беру - жалпы орта мектептерде мүмкіндігі шектеулі балаларды дені сау балалармен бірге оқыту

Инклюзивтік білім беру негізінде -

Барлық адамдарға тең қарым- қатынас

Балалар арасында дискриминацияны болдырмау,

Арнайы білім беруді қажет ететін балаларға арнайы жағдай жасау.

Бұл бағдарлама БҰҰ-ның Бас Ассамблеясы мақұлдап, БҰҰ-нң Конвенциясында 2006 жылдың 13 желтоқсанында енгізілген болатын. Инклюзивті білі беру мәселесі шкет елдерде 1970 жылдан бастау алады, ал 90 жылға қарай АҚШ пен Еуропа өздернің білім беру саясатына осы бағдарламны толық енгізді. Ал, біздің елімізде инклюзивті білім беру жүйесінің дамуы ресми дерек Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында көрсетілді. Инклюзивті білім жүйесін дамыту: 2015 жылға қарай мүмкіндігі шектеулі балаларды біріктіріп оқытудың модульдік бағдарламалары; мүмкіндігі шектеулі балалардыжалпы білім беретін ортада біріктіріп оқыту ережесі әзірленеді, түрлі кемістігі бар балалар үшін бірігу нысандары анықталады, ; 2020 жылға қарай мектептерде мүгедек балалар үшін қөтергіш жабдықтар, пандустар,, санитарлық бөлмелерде арнайы құралдар орнату, тұтқалармен арнайы парталар, арнайы үстелдер және басқа да компенсаторлық құралдармен жарақтандыру арқылы «кедергісіз аймақтар» құрылады делінген. Сондай-ақ аталмыш бағдарламада мүмкіндігі шектеулі балаларды оқытып- тәрбиелеуге тең қол жеткізу үшін жағдайлар жасалмақ. Бүгінгі таңда үйден оқып білім алатын мүмкіндігі шектеулі балалардың бірлі -жарымы компьютерлік техникамен қамтамасыз етіліп отыр. Арнайы оқытуда компьютерлік технологияны қолданудың екі жұмыс істейтін міндеттің шешіміне байланысты:

ü Жаңа құралдарды қолдану қызметімен балаларды үйрету

ü Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың жалпы дамуы және бұзылысын түзету мақсатында жаңа компьютерлік технологияны қолдану.

Оқытуда басқа құралдармен салыстыру бойынша компьютерлік технологиянының артықшылығы:

ü Жеке түзетумен оқыту мүмкіншілігі; білімді меңгеру тәсілімен тек қана оның теңдестік темпі үшін әр балалға қамтамасыз ету мүмкіншілігі;

ü Дербес өнімді қызметтер мүмкіншілігін ұсынуда;

ü Кепілденген жүйелік көмекті қамтамасыз ету;

Әртүрлі елдерден түзету педагогика саласындағы жетістік талдауы пайымдау негіз береді, бұл арнайы білім беруде компьютерлік технологияның рольі шегінен шығуда. Компьютерлік технологияны дамытуда терең және кешенді ауытқуы бар балалар үшін өзара іс-қимылды қабілетті қамтамасыз ету мен қоршаған ортамен қатынас, бірегейлі құралдар болып табылатындығын мойындаған. Компьютерлік технология арқасында мүмкіндіктер пайда болды:

v Баланы оқыту қызметін ынталандыру жағдайында басқа құралдармен мүмкін емес:

v Тек қана осы технология базасында ғана мүмкін, жаңа жолға шығу жолын оқытуды құру;

v Технология әзірлеуде оқыту мен дамыту арасындағы арақатынасты анықтау;

v Дәстүрлі оқыту мен түзетулер міндетін шешуге тиімді әдісінен аса мәнді болып табылдады;

v Сапалы жеке оқытудағы жаңа әдістерді әзірлеу;

Оқу үрдісіндегі компьютерді қолдану міндеттері:

Оқу үрдісіндегі кейінгі байланысты қамтамасыз ету;
Оқу үрдісін көрнекіліктермен қамтамасыз ету,
Кең таралағн білім көздерінен ақпаратты іздестіру,
Оқу үрдістерін немесе құбылыстарын құру;
Ұжымдық және топтық жұмыстарды ұйымдастыру;

Компьютер білім беру саласында түрлі қызметтер атқарады;

Оқыту пәні ретінде;
Педагогикалық меңгеру жүйесінің компаненті (сыңары) ретінде;
Білім беру мекемелерін басқару сыңары ретінде;
Ғылыми -педагогикалық қызмет ретінде;

Оқыту құралдары ретінде компьютермен жұмыс істеу тәсілдері әртүрлі: топпен, жеке, сыныппен. Психологиялық сипаттамаға сай беріліп отырған бағдарлама оқуға деген ынталандыруға қалай әсер етуін, қызығушылығын жоғарлату немесе төмендету оқушыларға өзіндік күшіне сенімсіздік тудырмау қажет. Белгілі ғалымдар Ж. Пиаже («Психогенездік білім» 1961) және Л. С. Выготский («Оқыту үрдісінде балалардың ақыл-есінің дамуы» 1935) ұйымдастырылған жаңа білімге немесе жаңа әрекетпен оқыту бойынша қызмет жағдайында ғана педагогтар оқыту үрдісін тиімді дамытуына үміт артатындығын өзінің жұмыстарында жазды. Демек кез-келген оқыту, тек білім беруден басқа түзете-дамыту жұмыстары болатын көрнекті - тәжірибелік сиқырлы іс-әркет, ол виртуалыдық іс-әрекет деңгейіндегі компьютермен жұмыс істеу. Жоғарыда атап өткендей мүмкіндігі шектеулі балаларды түзете-дамыта оқытудың негізіг жүйесі инклюзивті білім берудің практикалық адымы неғұрлым ерте ғылыми теориямен өзіндік үндестігін тапса, онда еліміздегі мүмкіндігі шектеулі тұлғаларға деген оң көзқарас оңалар еді. Сондай-ақ, инклюзивті білім берудің инновациялық жолдарын оның ішінде компютерлік технология, интерактивті тақта сияқты білім беруге қажетті жаңа ақпараттық технологиямен қаматамсыз етілсе, келешекте мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беру жүйесінде ешқандай кедергілер болмақ емес.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.