Болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 82 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТЫ ЖЕТКІНШЕКТЕРДІҢ КӨРКЕМДІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ . . . 9

1. 1 Көркемдік тәрбие беру -көркемдік мәдениетті қалыптастырудың негізі . . . 9 1. 2 Жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастырудың педагогикалық мазмұны . . . 23

1. 2 Болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығының құрылымы . . . 36

2 БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТЫ ЖЕТКІНШЕКТЕРДІҢ КӨРКЕМДІК МӘДЕНИЕТІН. ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ДАЯРЛАУ БОЙЫНША

ТӘЖІРИБЕЛІК ЖҰМЫС МАЗМҰНЫ . . . 35

2. 1 Болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік

көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау

формалары және әдістері . . . 35

2. 2 Болашақ мұғалiмдердiң жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау бойынша тәжірибелік эксперимент нәтижесі . . . 53

ҚОРЫТЫНДЫ . . . … . . . 59

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ……… . . . . . . 62

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі . Еліміздің егемендік алуымен байланысты әлеуметтік-экономикалық, рухани салаларымыздың барлық жақтарында жаппай өзгерістер, жаңа бастамалар мен серпінді қадамдар жүргізіліп жатыр.

Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың: «Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін, бәсекеге қабілетті ұлт үшін» Жолдауында атап өткендей «Ұлттық бәсекелестің қабілеті бірінші кезеңде білімділік деңгейімен айқындалады» деп атауы, білім беру саласының барлық жағына жаңаша көзқарас, жаңаша қарым-қатынас көркемдік мәдениетін міндеттейді[1] .

Білім - бүгінгі күнгі жаһандану жағдайында өркениеттіліктің әрі өлшемі, әрі тетігі, әрі құндылығы болып табылады. болатын себебі, кез келген мемлекеттің рухани да, әлеуметтік-эконмикалық да дәрежесі онда өмір сүретін халықтың білім деңгейіне байланысты бағаланады. Білім орындарында қалыптастырылған көркемдік мәдениет сол өркениеттіліктің тетігі болып табылады. Себебі, адамзат баласын тамсандырған таңғажайып жаналықтар қашан да білімді - деп біліп, соған бүкіл мүмкіндіктерін жұмсаған.

Қазақстан Республикасы білім жүйесін 2016-2019 жылдарға дейін дамыту тұжырымдамасында; «әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу» деп атап көрсетілген болатын [2] . Осыған орай қазіргі білім берудің мақсаты - білім алып, білік пен дағдыға қол жеткізу ғана емес, солардың негізінде дербес, жылдам өзгеріп жатқан бүгінгі дүниеде лайықты өмір сүріп, жұмыс істей алатын, әлеуметтік және көркемдік мәдениетке - жан-жақты дамыған білімді, өз ісіне және өзгенің ісіне әділ баға бере алатын, Отанының әлеуметтік-экономикалық жағынан дамуына зор үлесін қоса алатын жеткіншектердің көркемдік мәдениетін талап етіп отыр.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында (1999 ж) «Білім беру жүйесінің басты міндеті - ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптасьыруға және кәсіби шындауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау . . . жеке даму үшін жағдай туғызу арқылы интелектіні байыту жатады . . . оқытудың жаңа технологияларын енгізу, білім беруді ақпараттандыру, халықаралық ғаламдық коммуникациялық желілерге шығу» деп көрсетілген. Бұл міндеттерді шешу үшін мектеп ұжымдары, әрбір мұғалім күнделікті ізденіс арқылы жаңа практика, жаңа қарым-қатынас жасаулары қажет деп атап көрсетіледі, сонымен бірге мұғалім ісжеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығы жаңа бағыт сілтейді [3] .

Жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға қалыптастыру, өзіндік білім алуға бейімдеу, тұлғаның үздіксіз білім алуын қамтамасыз ету, тұтастай алғанда жеткіншектердің көркемдік әрекеттеріне тән дағдыларды қалыптастыру міндеті күн тәртібіне қойылып отыр. Сондықтан білімділіктің тұжырымды идеяларының дамуына байланысты мәселелер айрықша өзекті болып отыр.

Болашақ педагогтарді тәрбиелеудің теориялық саласы А. В. Луначарскийдің, П. П. Блонскийдің, С. Т. Шацкийдің, А. С. Макаренко мен В. А. Сухомлинскийдің ғылыми еңбектері мен практикалық жұмыстарында көрініс алған. Тұлғаның көркемдік мәдениетін (М. Р. Каган, А. Н. Буев, А. Г. Егоров, О. В. Лармин және т. б. ), рухани мәдениетін (А. И. Арнольдов, Э. А. Баллер, В. А. Межуев, П. Н. Федосеев, Ю. У. Фохт-Бабушкин, И. Т. Фролов және т. б. ) қалыптастыру мәселелері де бірқатар ғалымдардың еңбектерінде әдіснамалық тұрғыда қарастырылады.

Қазақ халқының көркемдік, көркемдік мәдениет, рухани-дүниетанымдық мәдениет, оның өзіндік ұлттық психологиялық ерекшеліктері, мазмұндық сипаты философтар мен мәдениеттанушылардың, психологтардың, педагогтардың еңбектерінде жан-жақты көрініс табады (Б. Қазыханова, Қ. Ж. Нұрланова, Н. Шаханова, К. Қаракөзова, А. Қасабекоов, Ж. Алтаев, Н. Джандильдин, А. Сейдімбек, Қ. Жарықбаев, С. Қалиев, Қ. Бөлеев және т. б. ) .

Болашақ педагогтарді көркемдік тәрбиелеу, оларды жеткіншектерге көркемдік тәрбие беруге даярлығы мәселенің көптеген аспектілері мен оларды шешудің жолдары Г. В. Лабунскаяның [77], М. А. Вербтің [78], П. К. Демочканың [79], С. И. Ростованың [80], Е. Д. Щедриннің [81], Н. И. Киященко мен Н. Л. Лейзерованың [82], З. Р. Ахметованың [83], С. Ш. Абенбаеваның[84], 3. Абилованың [85], К. Е. Ералиннің [86], К. Әмірғазиннің [87] және басқаларының жұыстарында қарастырылады.

Сонымен бүгінгі күнге дейін педагогикада ғылыми тұрғыдан, көркемдік мәдениет қалыптастыру мәселесі жан-жақты қарастырылып келген: философияда (В. Г. Алексеева [4] ; О. Г. Дробницкий [5] ; В. П. Тугаринов [6] ; А. Г. Здравомыслов [7] т. б. ) әлеуметтануда (В. А. Ядов [8] ; т. б) психологияда (А. С Леонтьев [9] ; Л. И. Божович [10] ; В. В. Давыдов [12], Л. С Выготский [13] т. б. ), ал педагогикада (М. Г Казакина [14] ; Т. Н., Мальковская [15] ; А. В Кирьякова [16] ; М. Е Дуранов [17] т. б. ) .

Көркемдік мәдениет мәселесінің әр түрлі аспектілерін Қазақстан ғалымдары да зерттеген: жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруғаың бірқатар, теориялық-практикалық негіздері (Г. Қ. Нұрғалиева, З. И Васильева) ; педагогикалық баспасөзге болашақ педагогтың көркемдік мәдениетін қалыптастыруға қалыптастыру (А. Тленбаева) жастардың көркемдік мәдениетін қалыптастыруға әлеуметтік педагогикалық тұрғыдан зерттеу (Б. П. Ломов қарастырған [18; 19; 20; 21] . Сонымен, бүгінгі күнде көркемдік мәдениет жайында біршама ғылыми педагогикалық білімдер жинақталған.

Бұл жайында, көрнекті қоғам қайраткері М. Жұмабаев «Қазақтың тағдары, келешекте ел болуы да мектебінің қандай құрылуына барып тіреледі. Мектебіміздің таза сау, берік һәм өз жанымызға қабысатын, үйлесетін негізде құра алмасақ, келешегіміз күңгірт» деп өз кезінде білім мен ғылымның маңыздылығына тоқталған [22] .

Алайда, тәжірибе жүзінде жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға деген талаптарының артуы мен педагогикада жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыру мәселесінің теориялық тұрғыдан жеткіліксіз зерттелуі арасындағы қарама-қайшылық бар екендігі анықталды. Осы қарама-қайшылықтардығы дұрыс шешімін іздестіру біздің зерттеу проблемамызды айқындауға және диплом жұмысының тақырыбын «Болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау» деп алуымызға негіз болды.

Зерттеу мақсаты: Болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастырудың теориялық негіздерін ашып көрсету және әдістемесін жасау.

Зерттеу объектісі: болашақ педагогты қазіргі көркемдік білім беру жүйесінде даярлау процесі.

Зерттеу пәні: болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау.

Зерттеудің болжамы: Егер: оқушыларда «көркемдік мәдениет» ұғымын теориялық тұрғыдан нақтылау және «көркемдік мәдениетін қалыптастыру», «болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау» түсініктерінің мазмұны және мәні айқындалса; болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың мазмұндық-логикалық моделінің өлшемдері мен көрсеткіштері анықталса, болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың педагогикалық шарттары және тиімді жолдарын анықталса; солардың негізінде, жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастырудың әдістемесі жасалса, онда бүгінгі заман талабына сай, жан-жақты жетілген жеткіншектерді қалыптастыруға болады. өйткені

Зерттеу міндеттері:

- «көркемдік мәдениет» ұғымын теориялық тұрғыдан нақтылау және
«жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыру», «болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау» түсініктірінің мазмұнын және мәнін ашу.

- болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың педагогикалық мазмұны мен міндеттерін ашып көрсету;

- болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығының құрылымдық-мазмұндық моделін жасау.

- болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың әдістемесін жасау және эксперименттік тексерістен өткізу.

Зерттеудің теориялық және әдіснамалық негіздері. Жеткіншектерді тәрбиелеудің әлеуметтік мәні туралы қазіргі философияның қағидалары; тәрбие мен білім берудегі жүйелілік-іс әрекеттік ілімдер; теориясы, жеке тұлғалық-көркемдік мәдениетін қалыптастыру теориясы; ғылым мен практиканы кіріктіру теориясы; пәнаралық байланыстар теориясы.

Зерттеу көздері: Қазақстан Республикасының Конституциясы (1995) ; Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы (1999) ; «Білім» мемлекеттік көркемдік тұжырымдамасы (2000) ; Қазақстан Республикасының 2016-2019 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасы (2016) ; Президент Н. Ә. Назарбаевтың Қазақстан-2030 стратегиялық бағдарламасы; Н. Ә. Назарбаевтың «Бір ел, бір тағдыр» Жолдауы (2016) ; Қазақстан Республикасының 12-жылдық жалпы білім беретін мектептегі білім мазмұны және құрылымы; философтардың, психологтардың, педагогтардың, әлеуметтанушылардың еңбектері, ҚР Білім министрлігінің бекіткен тұжырымдамалары, оқу көркемдік тұжырымдамалары, озат педагогтар тәжірибесі.

Зерттеу әдістері. Зерттелетін мәселе бойынша философиялық және психологиялық әдебиеттерге теориялық тұрғыдан талдау; мәселенің талдауы; үлгілер, анкета жүргізу, тестілеу; диагностикалық қалыптастырғыш эксперимент; жеткіншектердің өз бетінше істеген және шығармашылық жұмыстарын зерделеу; жүргізілетін эксперименттің нәтижесіне эксперименттік баға. Диагностикалық тапсырмалар жүйесін моделдеу.

Зерттеудің негізгі кезеңдері . Зерттеу міндеттерінің шешілуі үш кезеңде іске асырылды.

Бірінші кезеңде (2015 ж. қыркүйек-қазан) зерттеу проблемасы анықталды; орта мектептің құжаттарына, көркемдік білім беру
көркемдік мәдениет тұжырымдамаларына, оқулықтарға сараптама жасалды; зерттеу жұмысының ғылыми аппараты дайындалды, оның мақсаты, болжамы және міндеттері айкындалды. Бұл кезеңде мынандай зерттеу әдістері пайдаланылды: философиялық, педагогикалық, көркемдік, ғылыми-әдістемелік әдебиеттерге теориялық талдау; мектептің оқыту үрдісін бақылау, диагностикалау, модельдеу, диагностикалық әдістер (әңгіме өткізу, сауалнама жүргізу, тест, диагностикалық карта жасау, оқу-көркемдік жағдаяттар ұйымдастыру) ; анықтау эксперименті жүзеге асырылды.

Екінші кезеңде (2015 ж. қараша-желтоқсан) зерттеу проблемасының әдіснамалық-теориялық негіздері айқындалды; дидактикалық тапсырмалар дайындалды, болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығын мотивациялық, мазмұндық, процессуалдық тұрғыдан арнайы тәжірибелік-эксперимент жүргізілді.

Болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығының құрылымдық-мазмұндық моделі жасалып, өлшемдері мен көрсеткіштері анықталды; педагогикалық тәжірибелік-эксперименттің көркемдік мәдениет қалыптастыру әдістемесі дайындалды. Соның негізінде жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға қалыптастыруға арналған ұғымдар: «көркемдік мәдениет» ұғымын теориялық тұрғыдан нақтылау және «жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыру», «болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау» ұғымдары анықталды. Бұл кезеңде мынандай зерттеу әдістері пайдаланылды: қала мектеп педагогтардың тәжірибелеріне талдау жасалынды; қалыптастыру тәжірибелік эксперимент жүргізілді.

Үшінші кезеңде (2016 ж. қаңтар-наурыз) жүргізілген зерттеу жұмыстардың қорытындылары шығарылып, соның негізінде ғылыми-әдістемелік ұсыныстар жасалынды. Бұл кезеңде алынған тәжірибелік-эксперименттік нәтижелеріне математикалық өңдеу жүргізілді.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы мен теориялық мәнділігі:

- «көркемдік мәдениет» ұғымын теориялық тұрғыдан нақтыланда және
«жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыру», «болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау» түсініктірінің мазмұнын және мәні ашылды;

- жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастырудың педагогикалық мазмұны мен міндеттерін ашып көрсетілді;

- болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығының құрылымдық-мазмұндық» моделін жасалды.

- болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың педагогикалық шарттары анықталды;

Зерттеудің практикалық мәнділігі:

- болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығының құрылымдық-мазмұндық» моделінің жасалуы;

- болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаығының қалыптасуына мүмкіндік беретін нұсқау құралдарының ұсынылуы.

Магистрлік диссертация жұмысының құрылымы. Магистрлік диссертация жұмысы кіріспеден, екі тараудан, қорытындыдан, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

Кіріспеде зерттеудің көкейкестілігі негізделеді, жұмыстың мақсаты, нысаны, пәні анықталады, зерттеу міндеттері мен болжамы, құрылымы, әдіснамалық негізі, жетекші идеясы, ғылыми жаңалығы, практикалық мәнділігі, зерттеу кезеңдері, зерттеулер нәтижелерінің сынақтан өтуі мен дәйектілігі баяндалады.

«Болашақ педагогтыің жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың теориялық негіздері» атты бірінші бөлімінде жеткіншектердің тәрбие көркемдік мәдениетін көркемдік мәдениетін қалыптастырудың педагогикалық мазмұны мен міндеттері баяндалып, жоғарғы оқу орындарында болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау бағыттары және болашақ педагогтың жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлығының құрылымдық-мазмұндық» моделі, психологиялық- педагогикалық шарттары ұсынылады.

«Болашақ педагогты жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлаудың бойынша тәжірибелік жұмыс мазмұны» атты екінші бөлімде болашақ педагогтарын жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау әдістері мен формалары сипатталады, тәжірибелі-эксперимент жұмысының ұйымдастырылуы және нәтежилері сипатталады, осы іс-әрекетте жеткіншектердің көркемдік мәдениетін қалыптастыруға даярлау жүйесін қамтамасыздандыратын кешеннің мазмұны қарастырылады.

Қорытындыда зерттеудің негізгі нәтижелері, әдістемелік ұсыныстар берілді.

1БОЛАШАҚ ПЕДАГОГТЫ ЖЕТКІНШЕКТЕРДІҢ КӨРКЕМДІК МӘДЕНИЕТІН ҚАЛЫПТАСТЫРУҒА ДАЯРЛАУДЫҢ ТЕРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Көркемдік тәрбие беру -көркемдік мәдениетті қалыптастырудың негізі

Білімдердің белгілі бір саласын анықтайтын түсінік ретінде «эстетика» атауы ғылыми айналымға неміс философы Баумгартенмен ХVIII Ғасырдың ортасында енгізілген, дегенмен эстетика ғылым ретінде одан бастау алады деген қорытынды жасауға болмайды. Оның тарихы бағзы заманнан басталады (эстетиканың өркендері ежелгі мифологиялық мәтіндерден көрініс табады) . Эстетиканың пәні тарихи жағынан жылжымалы және өзгермелі, ол қоғамдық-тарихи тәжірибе үрдісінде дамып, күрделене түседі. Оның дамуының әрбір жаңа кезеңінде адамның әлемге, өз-өзіне көркемдік қатынасы туралы қалыптасқан тұжырымдардың толық еместігі анықталады. Қоғамдық-тарихи тәжірибемен үнемі байытылып отыратын, тарихи перспективада эстетика мәселесі ашык болып қалады. Қоғам дамуының казіргі кезеңінде көркемдік бастаудың адамдардың болмысы мен санасының түрлі салаларына кеңінен енуіне байланысты шынайылықты көркемдік игеру саласының өзінің бұрын болмағандай кеңеюімен байланысты, табиғат пен өнерде көркемдіктың көрініс табудың дәстүрлі мәселелерімен қатар көркемдік ғылымның қызығушылық объектісіне көркемдік шығармашылық шектерінен шығып кететін және техникалық эстетика, дизайн, заттық-кеңістіктік ортаны қалыптастыру мен реттеуге бағытталған қызмет (ортаны көркемдік ұйымдастыру) мәселелерін, көркемдік тәрбие беру мәселелерін, көркемдіктың көрініс табуының басқа салаларын, мысалы спортты (спорт эстетикасы) қамтитын көркемдік қызметтің интенсивті дамыған түрлері де кіреді.

Эстетика пәнінің осыншама кеңеюі оның бірінші кезекте бұрын дәстүрлі дамып келген философия мен өнертандан дербес білім саласына бөлініп шығуымен тығыз байланысты. Ғылым ретінде эстетика сөзсіз философиялың сипатқа ие, бірақ оның өз ерекшеліктері, өзіне тән заңдылықтарға -шынайлықты көркемдік игеру заңдылықтарына ие ерекше пәні бар. Әлемді көркемдік игеру заңдары өнерден неғұрлым толық, шоғырланған түрде және тікелей көрініс табатындықтан, эстетика оның мәні мен заңдары туралы, көркемдік шығармашылықтың табиғасы туралы ғылым ретінде заңды түрде қарастырыла алады. Өнер көркемдік құндылықтар генераторы ретінде эстетиканың тұтастай дамуына шешуші ықпал етеді. Өз тарапынан эстетиканың барлық жеке өнертанушылық ғылымдарға (әдебиеттануға, сурет өнерлерінің теориясына, музыкатануға және т. б. ) қатысты жалпы теориялық негіз (метатеория) маңызына ие. Өнер дамуының жалпы заңдарын зерттеумен айналыса келе, эстетика бұл жеке теорияларды методологиялық принциптермен каруландырады, жеке өнертану ғылымдарының арасындағы байланыстар мен қатынастарды зерттейді, зерттеу әдістерін және оларды пайдалану шектерін талдайды, жаңа өнертанушылық түсініктерді ендіру әдістерін зерттейді және т. б. Егер бүрын көркемдік теориялар тек қана өнер материалында дамыған болса, қазір жағдайдың өзгергені сөзсіз.

Эстетиканың табиғаттағы, материалдық қызметтегі, рухани өмірдің түрлі саласындағы, тұрмыстағы, демалыс саласындағы көрініс табуын жалпылайтын және түсініктік аппараты бар ғылым ретіндегі эстетиканың құрылымы күрделене түсті және оның құрамына салыстырмалы түрде дербес пәндер кіреді: көркемдік шығармашылық теориясы, заттық орта дизайны мен оны игеру теориясы; көркемдік тәрбие беру теориясы. Көркемдік тәрбие берудің түрлі теорияларын зерттеу және танысу барысында біз түрлі дәуірлер теоретиктерінің өнердін ролін көркемдік тәрбиенің аса манызды құралы ретінде бағалап, оған жастарға адамгершілік тәрбие беру жүйесінде ерекше орын бөлгендігін аңғардык. Көркемдік тәрбиедегі өнердің айрыкша ролі оның шынайылықты көркемдік игеру әдісінің, көркемдік әрекеттің жоғарғы нысаны болып табылатындығымен түсіндіріледі. Сол себептен өнер, кай ғасырда болмасын, қоғамдық өмірде маңызды орынға ие болды.

Шығыс ойшылдары, философиялық ой толғап, әсемдік, көркемдік және адамгершілік тәрбие беру мәселелері бойынша пікірталастар жүргізген. Олардың әсемдік, адамгершілік туралы этикалық және көркемдік көзқарастары мен идеялары тұлғаны барлық жас сатыларындағы тәрбиелеу мәселелерін қамтитын. әл-Фараби окыту мен тәрбиенін өзара байланысы туралы, сөз арқылы оқытудың қажеттілігі туралы, әрекет арқылы, білімдердің негізінде тәрбие беру туралы ой-пікірін айтқан. Ол түрлі ойлау операциялары арқылы рационалды интеллетуалды білім беру мен рухани даму үрдісі жүреді, ал алынған білімдерді шығармашылық тұрғыдан қолдану қажет деп айтқан еді. [75] Ойлау мен сөйлеуді дамыту, сондай-ақ қатынасқа рухани әлемді қалыптастырудың маңызды факторы ретінде ерекше маңыз беретін. Бируни мақсаттылықты, дәйектілікті, жүйелілікті, көрнекілікті білім және тәрбие берудегі жетекші принцип деп таныған. Ол білім алу мен оны басқаларға табыстау -адам үшін бақыт, ақиқат лэззат деп айтатын. Ақиқатты іздеу таным әдісі ретінде тәжірибе арқылы жүреді.

Ибн-Сина ойлау, көркемдік және адамгершілік тәрбиені бірлікте жүзеге асыруға шақырды. Балаларда өнерді түйсініп, оған ләззаттану (тиісті дайындык пен белгілі тәрбие болган жағдайда) қабілетін жетілдіру қажеттілігі туралы ой толғады. Зарнуджи ғылымдарды зерттеуге деген саналы ықыластың қажеттілігін, дербес алынған білімдер басымдылығын мойындаған. Сонымен бірге, оқыту мен тәрбие беруді оңай кол жеткізу мен түсініктілік принциптеріне негіздеп құрып, оқу материалын біртіндеп күрделілендіру қажет деп, әңгімелер мен сұхбаттарға үлкен роль бөлді. [76]

Бердах балалардың жан-жақты дамуын қолдады, тұлғаның жетілуі, тәрбие объектісін жан-жақты зерттеу туралы сөз қозғады. Өнерге үлкен көңіл бөлуге, оның ұлы қуатын ұмытпауға шақырды. Авлони де білімдерге адамды жоғары мәдениет әлеміне ендіретін жоғары қасиеті ретінде үлкен көңіл бөлді. Ол мұғалім тәрбиеленуші үшін жауапты, сондай-ақ ол өз пәнін жақсы біліп, сабақтарды тәжірибемен байланыстырып, өмірдегі Імысалдарды келтіру керек деп айтатын. Айни әсемдікті, сұлулықты тамашалауға шақырып, тәрбие берудегі үлкен ролді әдебиет пен өнерге жатқызды [75; 76] .

Көркемдік тәрбие теориясы бірқатар принципиалды философиялық-этикалық және психологиялық-педагогтық бастапқы ережелерге негізделеді. Көркемдік тәрбие теориясының аса маңызды әдіснамалық алғышарттарының бірі - бала тұлғасының көркемдік орнығуындағы мақсатқа бағытталған педагогикалық ыкпал етудің жетекші ролі туралы ереже. Көркемдік тәрбие теориясының келесі ережесі адам үшін сұлулық құбылыстарының: асқақтықтың, әсемдіктін, көркемдіктің мәңгі манызы мен рухани құндылығын мойындаудан тұрады.

Осыған байланысты көркемдік тәрбие беруде живопись, музыка, декоративтік-қолданбалы өнердің теориялық мәселелерін қарастырумен шектеліп қана коюға болмайды. Өйткені, көркемдік тәрбие - өнермен айналысу, жеткіншектердің қабілеттері мен мүдделеріне сәйкес келетін көлемдердегі шығармашылық әрекет. Көркемдік фақтілер мен құбылыстарды тек қана көркемдік цикл пәндерін зерттеу үрдісінде ғана игеру мен сезіну жеткілікті болмайтындығы баршаға мәлім. Жеткіншектердің көркемдік-шығармашылық дарындарын дамыту тек өнер түрлерінің тарихы жөніндегі білімдер мен көркемдік фақтілер мен құбылыстарды игерумен қатар шынайылықты сөз арқылы, көру-көрнекілік және дыбыстық бейнелеудің көмегімен ұсынудың біліктілігі мен дағдылары қалыптастын болған жағдайда ғана мүмкін болады. Тек осылай көркемдік тәрбиенің диалектикалық аспектілерін қарастыра отырып қана әрекет кез-келген өнердің негізгі техникалық ерекшеліктері мен көркемдік өзіндік ерекшеліктерін білусіз мүмкін болмайтындығындай, көркемдік цикл пәндерін окытудың мақсаты әрекетсіз теория көмегімен ғана мүмкін бомайды деп тұжырымдай аламыз.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.