Су жүйелер экологиясы

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Су жүйелері экологиясының бүгінгі экологиядағы орны, оның өзге орайлас ғылымдармен байланысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

2. Гидросфера тірі организмдердің тіршілік ортасы ретінде ... ... ... ... ... ... ...

3. Әлемдік мұхит және ондағы тіршілік иелерінің жалпылама сипаты ... ... ...
3.1. Әлемдік мұхитқа тән тіршілік иелерінің жалпылама сипаты ... ... ... ... .

4. Көлдер және лимбионттар тіршілігіне әсер ететін абиотикалық факторлар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.1 Көлдегі тіршілік жағдайлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

5. Континенттік су алаптары және олардың тіршілік иелері. Өзендер және олардағы тіршілік иелеріне әсер ететін абиотикалық факторлар ... ... ... ... ...

6. Су қоймаларының антропогендік эвтрофтануы және Термофикациясы ... .

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

ПАЙДАЛЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Зерттеу мақсаты: Су жүйелер экологиясы пәнінің ғылыми-әдістемелік негізі және оны жоғары оқу орындарында оқыту әдістемесімен қамтамасыз ету.
Зерттеудің обьектісі: Жоғары оқу орындарының студенттер мен магистранттардың оқу процесі.
Зерттеудің пәні: Су жүйелер экологиясы пәнін оқыту кезеңіндегі қалыптасатын білім мен дағдының дидактикалық жүйесі.
Зерттеудің көкейкестілігі: Дүние жүзіндегі бүгінгі күнгі экологиялық жағдайдың асқынуы жастарға экологиялық білім мен тәрбие беріп, оларды қоршаған ортаны қорғауға, аялауға сонымен қатар тиімді пайдалануға тәрбиелеу бүгінгі күннің ең өзекті міндеттерінің бірі.
Бүгінгі таңда Республикамыздағы 323 мың мектепке дейінгі жастағы балаларға экологиялық білім мен тәрбиенің берілмеу себебінің бірі – экологялық дайындықтан өткен тәрбиешілер, бағдарламалар мен оқу құралдарының жоқтығы. Экологиялық білім беру орта мектепке де қанағаттанарлықтай емес. Республика бойынша 3 млн. оқушыларға экологиялық білім тұжырымдамасының барлығына қарамастан қазіргі кезде экология пәнінің біртұтас бағдарламасы және сонымен қатар экологялық бағыттағы мектеп, гимназия және лицейлердің жоқтың қасы. Ал жоғары оқу орындарында экологиялық білім мен тәрбие беру деңгейі біршама жоғары. Мұнда халықаралық деңгейдегі экологиялық Жоғары оқу орындарының болмағынмен де экологиялық мамандарды дайындау жоғары деңгейде жүзеге асырылуда.
2015 жылға дейінгі Қазақстан Республикасының өкіметі бекіткен Білімді дамыту тұжырымдамасында белгіленгендей қазірдің өзінде оқу жоспарлары, бағдарламалары мен оқу құралдарында фактологиялық білім мен дағдылардың басымдылығы білім беруде әр-түрлі әдістерді қолдануда құжат пен техникалық базаның және мамандандырылған мұғалімдер мен қаражаттың жетіспеуі белгіленген.
Оқу құралдары мен оқу бағдарламаларының мазмұны оқу жоспарындағы мақсаттарға сай келе бермейді және де практикалық дағдыларға бағдарланбағандықтан оқыту технологиясы мен оқу процесінде көп масштабты өзгертулерді қажет ететіндігін атап айтқан жөн. Қысқаша айтқанда оқушылар мен студенттер экологиялық білім мен тәрбие мәселелерінің ғылыми-әдістемелігін жетілдірудің жетіспушілігі болып табылады. Осыған сәйкес оқу жүйесіне және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің бағдарламасына сәйкес оқу жүйесіне және білім беруді жаңаша ұйымдастыру қолға алына бастады. Соның ішінде орта мектеп пен жоғары оқу орындарында экология пәнін оқытуды жақсарту, оның оқулықтарын жазу, жаратылыстану пәндерін жаппай экологияландыру жаппай сипат алуда. Осыған байланысты өзіміздің эколог, биолог, географ ғалымдарымыз Г.Сағымбаев “Экология негіздері”, В.Н.Фурсов пен Т.Ерғалиев “Общая экология”,Ә.С. Бейсенова мен Ж.Б.Шілдебавтың “Экология”, К.Ш.Бәкірованың “Су жүйелерінің экологиясы” және тағы басқа көптеген оқулықтар жарық көре бастады.

1. Асқарова.Ж.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау. Алматы 2005.89.
2. Атлас. География материков и океанов. Алматы.2005.
3. Атлас. Мира. Москва. 2000.
4. Бейсенбаев.А.М., Бейсенбаева.Н.Ә. География. Арман. Алматы. 2004. 427.

5. Бейсенова.Ә.С., Смақова.А., Есполов.Т.И., Шілдебаев.Ж.Б. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Ғылым. Алматы. 2004. 325.
6. Бәкірова.К.ш. Су жүйелерінің экологиясы. Алматы. 2003.84.
7. Оспанова.Г.С., Бозшатаева.Т.Г. Экология. Алматы. 2002. 404
8. Есназарова.У.А. Экологическая и социальная география республики Казахстан. Рабочая тетрадь. Алматы 2002.50.

9. Вендров.С.А. Жизнь наших рек. Л. 1986.110.
10. Моисеев.Г.А. Мировой океан и его биологические ресурсы //Биология в школе. 1975.№6.
11. Одум.Ю. Экология. Часть 1-2-М., 1986.
12. Реймерс.Н.Ф. Экология. М.,1994.

13. Шілдебаев.Ж.Б. Қызықты экология. Алматы 2000.
14.Қайымов.Қ., Әлімқұлова.Р., Қожантаева.Ж., Сәтімбеков.Р., Биология (жұмыс дәптері) Атамұра. Алматы. 2003. 111.
15. Чупахин.В.М. Физическая география Казахстана. Алматы. 1968.
16. Муханов.В. Қазақстанның өсімдіктері мен жануарлары. Алматы. 1999.

17. Омаров.Т.Р. Қазақстанның өзендері мен көлдері. Алматы. 1975.
18. Львович.М.И. Водные ресурсы будущего. М. 1974. 173.
19. Фурсов.В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алматы. Ана тілі. 1999. 191.
20. Распопов.И.М., Гейсен.С. Гидробиологические процессы в водоемах. Сборник трудов. Л.Наука.

21. Коробеин.И.В., Передельский.Л.В., Экология. Учебник. Ростов-на-Дону. Феникс. 2004.
22. Богданов.Д.В. Океаны и моря накануне ХХІ века.М.
23. Сьюзан Уэллс. Перевод Сапциной. Жизнь океана. РОСМЭН. 2004.
24. Мсисеев.Г.А. Мировой океан и его биологические ресурсы // Биология в школе. 1975
25. Горбенко.Ю.А Статистический анализ динамики морской экосистема. Киев. 1985.
26. Акимова.А.Т., Хаскин.В.В Экология. Учебник.Юнитим. Москва. 2001.
27. Карпеков.Қ., Бейсенова.Ә.С. Қазақстанның физикалық географиясы. Алматы. Атамұра. 2000.
28. Есназарова.Ұ. Қазақстанның физикалық және экономикалық географиясын оқыту. Алматы. Рауан. 1994.

29. Ахмектжанова.З.Х. Қоршаған ортаның әсерін бағалау. Алматы. 2001.
30. Петров.Н.Н., сухинин.С.А. Статистический метод в обучении географии. //География в школе №5. 2004. 39-40 стр.
31. Қайымов.Қ. Балықтар әлемінда. Алматы. Қайнар. 1981.
32. Детская Энциклопедия. ТОМ 1. Москваү 1964.
33. Большой иллюстрированный справочник страны и континенты. Иосква. Махаон. 2005.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

1. Су жүйелері экологиясының бүгінгі экологиядағы орны, оның өзге орайлас
ғылымдармен байланысы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2. Гидросфера тірі организмдердің тіршілік ортасы ретінде
... ... ... ... ... ... ...

3. Әлемдік мұхит және ондағы тіршілік иелерінің жалпылама сипаты ... ... ...

3.1. Әлемдік мұхитқа тән тіршілік иелерінің жалпылама
сипаты ... ... ... ... .

4. Көлдер және лимбионттар тіршілігіне әсер ететін абиотикалық факторлар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..

4.1 Көлдегі тіршілік жағдайлары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

5. Континенттік су алаптары және олардың тіршілік иелері. Өзендер және
олардағы тіршілік иелеріне әсер ететін абиотикалық факторлар
... ... ... ... ...

6. Су қоймаларының антропогендік эвтрофтануы және Термофикациясы ... .

ҚОРЫТЫНДЫ
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...

ПАЙДАЛЫНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Кіріспе.

Зерттеу мақсаты: Су жүйелер экологиясы пәнінің ғылыми-әдістемелік
негізі және оны жоғары оқу орындарында оқыту әдістемесімен қамтамасыз ету.

Зерттеудің обьектісі: Жоғары оқу орындарының студенттер мен
магистранттардың оқу процесі.

Зерттеудің пәні: Су жүйелер экологиясы пәнін оқыту кезеңіндегі
қалыптасатын білім мен дағдының дидактикалық жүйесі.

Зерттеудің көкейкестілігі: Дүние жүзіндегі бүгінгі күнгі экологиялық
жағдайдың асқынуы жастарға экологиялық білім мен тәрбие беріп, оларды
қоршаған ортаны қорғауға, аялауға сонымен қатар тиімді пайдалануға
тәрбиелеу бүгінгі күннің ең өзекті міндеттерінің бірі.

Бүгінгі таңда Республикамыздағы 323 мың мектепке дейінгі жастағы
балаларға экологиялық білім мен тәрбиенің берілмеу себебінің бірі –
экологялық дайындықтан өткен тәрбиешілер, бағдарламалар мен оқу
құралдарының жоқтығы. Экологиялық білім беру орта мектепке де
қанағаттанарлықтай емес. Республика бойынша 3 млн. оқушыларға экологиялық
білім тұжырымдамасының барлығына қарамастан қазіргі кезде экология
пәнінің біртұтас бағдарламасы және сонымен қатар экологялық бағыттағы
мектеп, гимназия және лицейлердің жоқтың қасы. Ал жоғары оқу орындарында
экологиялық білім мен тәрбие беру деңгейі біршама жоғары. Мұнда халықаралық
деңгейдегі экологиялық Жоғары оқу орындарының болмағынмен де экологиялық
мамандарды дайындау жоғары деңгейде жүзеге асырылуда.

2015 жылға дейінгі Қазақстан Республикасының өкіметі бекіткен Білімді
дамыту тұжырымдамасында белгіленгендей қазірдің өзінде оқу жоспарлары,
бағдарламалары мен оқу құралдарында фактологиялық білім мен дағдылардың
басымдылығы білім беруде әр-түрлі әдістерді қолдануда құжат пен техникалық
базаның және мамандандырылған мұғалімдер мен қаражаттың жетіспеуі
белгіленген.

Оқу құралдары мен оқу бағдарламаларының мазмұны оқу жоспарындағы
мақсаттарға сай келе бермейді және де практикалық дағдыларға
бағдарланбағандықтан оқыту технологиясы мен оқу процесінде көп масштабты
өзгертулерді қажет ететіндігін атап айтқан жөн. Қысқаша айтқанда
оқушылар мен студенттер экологиялық білім мен тәрбие мәселелерінің ғылыми-
әдістемелігін жетілдірудің жетіспушілігі болып табылады. Осыған сәйкес
оқу жүйесіне және Қазақстан Республикасы Білім және ғылым
министрлігінің бағдарламасына сәйкес оқу жүйесіне және білім беруді жаңаша
ұйымдастыру қолға алына бастады. Соның ішінде орта мектеп пен жоғары оқу
орындарында экология пәнін оқытуды жақсарту, оның оқулықтарын жазу,
жаратылыстану пәндерін жаппай экологияландыру жаппай сипат алуда. Осыған
байланысты өзіміздің эколог, биолог, географ ғалымдарымыз Г.Сағымбаев
“Экология негіздері”, В.Н.Фурсов пен Т.Ерғалиев “Общая экология”,Ә.С.
Бейсенова мен Ж.Б.Шілдебавтың “Экология”, К.Ш.Бәкірованың “Су жүйелерінің
экологиясы” және тағы басқа көптеген оқулықтар жарық көре бастады.

Соның ішінде К.Ш.Бәкірованың “Су жүйелерінің экологиясы” оқу құралы
құрылымы 1999 жылы халықаралық Сорос қорының грантын ұтып алған типтік
бағдарламамен сәйкестіріліп жазылған. Бұл оқу құралы су жүйелерінің әр
түрлі типтерінің (Әлемдік мұхит, көлдер, өзендер) геоэкологиялық сипаттарын
ашып беретін тараулардан тұрады. Бұл арнаулы курс көлемінде студенттер мен
магистранттарға арналған “Қазақстан Республикасының су ресурстарын
экологиялық бағалау” курсын – табысты игеруге дайындық болып табылады.

Дипломдық жұмысымда жоғарыда айтылған Су жүйелер экологиясы оқулығына
көмекші құрал болып табылатын жұмыс дәптерінің жобасын ұсынамын.
Жұмыс дәптері СЖЭ оқулығының бағдарламасына сәйкестіріле құрастырылып
төмендегідей мазмұндардан тұрады.

- Су жүйелері экологиясының бүгінгі экологиядағы орны, оның өзге орайлас
ғылымдармен байланысы

- Гидросфера тірі организмдердің тіршілік ортасы ретінде
- Әлемдік мұхит және ондағы тіршілік иелерінің жалпылама сипаты

- Әлемдік мұхитқа тән тіршілік иелерінің жалпылама сипаты

- Көлдер және лимбионттар тіршілігіне әсер ететін абиотикалық факторлар
- Көлдегі тіршілік жағдайлары

- Континенттік су алаптары және олардың тіршілік иелері. Өзендер және
олардағы тіршілік иелеріне әсер ететін абиотикалық факторлар

- Су қоймаларының антропогендік эвтрофтануы және Термофикациясы

Жұмыс дәптері жоғары оқу орындарының студенттері мен магистранттарына
арналған.
Жұмыс дәптерінің негізгі мақсаты мен міндеті студенттер мен
магистранттардың алған білімдерін бір жүйеге келтіріп, өзіндік жұмыс
істеу дағдысы мен ойлау қабілетін арттыру болып табылады. Сонымен бірге
жұмыс дәптері оқулық мәліметтерін толықтырып қана қоймай студенттер мен
магистранттардың кейбір тақырыптарды өзіндік- ізденіс жұмысы ретінде
орындауына көп көмегін тигізеді.
Аталған жұмыс дәптерінің ерекшелігі берілетін, тапсырмалар бақылау
сұрақтары, схема, кесте, график, диаграмма, тест және сөзжұмбақ сияқты әр-
түрлі формамен ұсынылады. Соның ішінде “Бақылау сұрақтары” деген бөлімі
лекция бойы алған білімдерін тексерумен қатар студент пен магистранттың жан-
жақты ойлау қабілетін дамытады. Келтірілген сөзжұмбақтың көмегімен әр
тақырыптарда кездесетін терминдердің студент пен магистранттың есте қалу
мүмкіндігін арттырады.
Студенттер мен магистранттар курс бойы оқылатын тақырыптар бойынша
қолдана алатын оқулықтар авторларымен және әр тақырып бойынша өзіндік
жұмысына арналған рефераттардың бірнеше тақырыптары берілген.
Сондай-ақ кейбір тақырыптарда оқушының қызығушылығын арттыруда “Оқы
қызық” деген бөлімдер келтірілген.
Жұмыс дәптері тек қана студенттер мен магистранттардың көмекшісі болып
қана қоймай мұғалімнің де студенттер мен магистранттарға жүйелі әрі
күрделі білім беру құралының бірі болып табылады.

1. Су жүйелері экологиясының бүгінгі экологиядағы орны, оның өзге орайлас
ғылымдармен байланысы.

1.1 Бақылау сұрақтары

1. Гидросфераны зерттейтін ғылымдар
2. Су жүйесінің экологиясын зерттейтін биологиялық ғылымдар.
3. Н.Ф.Реймерстің классификациясы бойынша гидросфераның екі ірі бөлімдері.
4. Гидробиологиямен тығыз байланыстағы ғылымдар.

1.2. Схемамен жұмыс.

Су жұйелерінің экологиясының басқа ғылымдармен байланысы.

Схема №1

Схема №2

1.3 Төмендегі мысалдар қай ғылымның көрсеткішіне жатады.

1. Судың тығыздығы мен қысымы
2. Өзенсуының бағыты мен жылдамдығы
3. Судың құрамындағы органика мен газ
4. Фитопланктонның сапалық және сандық құрамы

1.4 Кестеде келтірілген ғылымдардың көрсеткіштерін жаз.

Гидрология Гидрохимия Гидробиология Гидрофизика Гидроэкология
Судың БПК және ХПКЗоопланктонның Судың Су айдынының
температурасы, құрамы, және дисперсиясы, орналасуы,
қысым мен судың фитопланктонның Судың түсі пайда болуы
тығыздығы тұздылығы көптүрлілігі мен
мөлдірлігі

1.5 Өзіңді өзің тексер

1. Реймерстің экологиясы құрылымы бойынша СЖЭ келесі бағыттарды қамтиды
1 Әлеуметтік экология мен адам экологиясы
2 Биоэкология және геоэкология
3 Қолданбалы және әлеуметтік экология
4 Аналитикалық және қолданбалы экология
5 Динамикалық және әлеуметтік экология

2. СЖЭ біріккен ғылымдармен тығыз байланста
1 Әлеуметтік және қолданбалы экология
2 Этнопедагогика және экопсихологиямен
3 Гидробиология, лимнология және мұхитнама, гидрохимия,
гидрофизикамен
4 Физика, химия, математика
5 Философия, паропсихология, педагогика

2. Гидросфера тірі организмдердің тіршілік ортасы ретінде.

1. Бақылау сұрақтары.

1. Су тіршілік ортасының ерекшелігі.
2. Суда тіршілік ететін организмедрдің сандық, сапалық және түрлік
ерекшеліктері.
3. П.А.Зенковтың организмдерді бөлген классификациясы.
4. Биоценоз бен биотоп.
5. Су алабының ірі биотоптары: пелагиаль, бенталь және нейсталь.
6. Пелагаиаль мен пелагос, бенталь мен бентос, нейсталь мен нейстонның
айырмашылығы.
7. Пелагобентос және перифитон.
8. Пелагиаль қабатындағы организмдердің жіктелуі.
9. Детрит дегеніміз не?
10. Гологидробионттар, амфибионттар және мерогидробионттар ұқсастықтары
мен айырмашылығы.
11. Түрдің экологиялық валенттілігі дегенді түсіндір.
12. Жылулық пен салқындыққа байланысты организмдердің бөлінуі.
13. Судың тұздылығы дегеніміз не?
14. Судың қандай қасиеттері.

2.2. Схема бойынша тапсырмалар

Схема №1

Схема №2

2.3 Төмендегі кестелерді толтыр

Кесте № 1

Тіршілік ететін
№ Экологиялық зоналар организмдердің экологиялық
атауы
1 Нейсталь Нейстон
2 Пелагиаль Пелагос
3 Бенталь Бентос

Кесте №2
Организмдердің анықтамасын жаз

№ Атауы Анықтамасы
1 Гологидробионттар Тек қана сула тіршілік етуге
бейімделген организмдер
2 Амфибионттар немесе Сулы ортада да, ауа қабатында тіршілік
мерогидробионттар етуге бейімделген организмдер

2.4 Өзің өзіңді тексер

1. Су қоймасының өзін көмкерген су қабатын қоса есептегенде түбінің
атауы
А) пелагиаль В) бенталь С) нейсталь D) батипелагиаль
Е) эпипелигиаль
2. Эврибионттық дәрежесі жоғары организмдер түрлері
А) стенобионттар В)убиквистер С) криофилдер D)галофобтар
Е) галофилдер
3. Тек қана суда тіршілік етуге бейімделген организм түрлері
А) амфибионттар В) мерогидробионттар С) лимнобионттар

Д)гологидробионттар Е) реобионттар
4. Организмдердің қандай түрлері галофилдік организмдерге жатады
А) оттек режимінің шағын ғана өзгерістеріне икемделген организм түрлері
В) тұздың жоғары концентрациясына шыдамды организмдер
С) температураның кең аралықтағы өзгерістерге шыдамды организмдер
Д) температураның шағын ғана өзгерісіне икемделген организмдер
Е) оттек режимінің мол өрісіне икемделген организм
5. Сөйлемді жалғастыр
Гидросферадағы тіршілік иелері өздерінің сандық көрсеткіші тұрғысынан
құрлықта тіршілік ететін организмдерден біршама ... ... ... (азырақ немесе
көбірек)
6. Төмендегі теңеудің құрлық бетіне тиесілін белгіле
А) фитомасса = зоомасса
В) фитомасса зоомасса
С) фитомасса зоомасса

7. Төмендегі теңеудің гидросфераға тиесілін белгіле
А) фитомасса =зоомасса
В) фитомасса зоомасса
С) фитомасса зоомасса

2.5 Оқы қызық

1. Дүние жүзіндегі дамыған елдер әлдеқайда кедей елдермен салыстырғанда
таза ауыз суымен қамтамасыз етілген.
Мысалы (жалпы адам санының %)
Конго -51, Кирибати -48, Гвинея -48, Мадагаскар -47, Руанда-41, Лаос – 37,
Камбоджа – 30, Чад – 27, Эфиопия – 24, Афганистан – 13.
2. Жер шарындағы жер асты суының 10 пайызын көптеген елдерде 1,5 млрд адам
ауыз суы ретінде пайдаланады. Бірақ жерасты суын шектен тыс пайдалану оның
орнын толтыру үшін көптеген жылдарды қажет етеді.
Мысалы: Үндістанның Тамиланд штатында жер асты суын қарқынды түрде
пайдаланғандықтан грунт суының деңгейі 20 м-ге төмендеген.

2.6 Ұсынылатын рефераттар тақырыбы:

1. Әлемдік мұхит, жерасты сулары мен құрлықтағы сулардың негізгі
ерекшеліктері.
2. Гидросфера қабатында өмір сүретін оранизмдер мен құрлықта өмір
сүретін организмдердің ұқсастығы мен айырмашылығы.
3. Жер шарындағы тірі организмдер үшін гидросфераның рөлі.
4. Гидросфера экологиясы.
5. Гидросфера суының классификациясы

2.7 Қолдануға ұсынылатын қосымша әдебиеттер.

1. Львович.М.И. Водные ресурсы будущего М.1974.173с.
2. Фурсов.В.И. Экологические проблемы окружающей среды. Алматы: Ана тілі.
1999.191с.
3. Распопов.И.М., Гейн.С. Гидробиологические процессы в водоемах. Сборник
трудов.Л.Наука 1983.
4. Акимова.А.Т., Хасин.В.В. Экология. учебник. Юнити. Москва. 2001.
5. Коробкин.И.В., Экология. учебник Ростов-на-Дону. Феникс. 2004.

2.8 Сөзжұмбақтың сұрақтары.

Тігінен:
1. Су бетінде қалқып жүретеін органикалық – минералды тозаңдар.
2. Су алабының атмосферамен орайласатын беткі қабаты қалай аталады?
3. Тек қана суда тіршілік етуге бейімделген организмдер.
4. Суда тіршілік ететін әртүрлі организмдердің денесіне және басқадай
заттарға жабысып тіршілік ететін организмдер.
5. Стенебионт терминінің антонимі.
6. Салқын сүйгіш организмдер.

Көлделеңінен:
7. Пелегиальдық және бентостық тіршілік жағдайын алма – кезек ауыстырып
отыруға қабілетті организмдер атауы.
8. Пелагиаль қабатында қалқып жүретін организмдерді қалай атайды?
9. Амфибионт терминінің синонимі.
10. Жылу сүйгіш организмдер.
11. Эврибионттық дәрежесі жоғары организм түрі қалай аталады?

2.9 Төменде келтіріліген мәліметтер бойынша әлемдік судың пайдалану
графигін сызып, қорытынды жаса.

Әлемдік судың пайдалану эволюциясы.

Жыл Ауыл-шаруашылық Тұрғын-үй өнеркәсіп
(куб км) (куб км) (куб км)
1900 500 100 50
1925 750 150 150
1950 1100 200 200
1975 1850 600 300
2000 2600 800 400

2.10 Шрифтограмма

Альфавиттің көмегімен шрифтограмманы шеш
1. Тек қана суда тіршілік етуге бейімделген ағза
3.7.18.7.3.5.9.13.7.14.5.718.20.20. 24.13
2. Салқын сулы алаптарды ұнататын ағзалар
26.13.5.7.27.5.18.9.30.
3. Су бетінде қалқып жүріп өмір сүретін ағзалар
31.18.24.18.26.20.7.18
4. Суда қалқып жүретін органикалық-минералдық тозаңдар қалай аталады.
9.32.20.13.5.20
Сөзжұмбақ №1 Гидросфера

1 Эпипелагиаль 200 м-ге дейінгі тереңдік сублиторальдың
төменгі шекарасы
2 Батипелагиаль Батиальдың жоғарғы шекарасы
3 Абиссопелагиаль Батиальдың 6-7 км-ге дейінгі қабаты
4 Ультраабиссопелагиаль Су тереңдігінің 6-7 м төменгі деңгейі

4. Өзіңді өзің тексер
1. Әлемдік мұхит бенталының экологиялық белдемі
А) ультраабисаль В) эпипелагиаль С) батипелагиаль Д) абиссопелагиаль
Е) ультраабиссопелагиаль
2. Мұхит суының тереңдіктеріндегі орташа температура аралығы
А) -1,7С ;-2С В) -3С ;-4С С) -1С ;-2,7С Д) 0С ;-1,5С Е) -5С;6С

3. Шеткі теңіз
А) Баренц В) Карск С) Қара Д) Қызыл Е) Сары
4. Әлемдік мұхиттың абиотикалық факторларына мыналар жатады?
А) микрофлораның сандық көрсеткіші В) фитопланктонның биомассасы
С) грунттың сапасы Д) зообентостың массасы
Е)зоопланктонның массасы
5. Әлемдік мұхиттың тұздылығы мына көрсеткіштердің қайсысына сәйкес
А) 34-35 % В) 54-63 %
С) 20-35 % Д) 70-80 % Е) 45-60 %
5. Оқы қызық.
Антарктидада көп метрлік қалың мұздың астынан көл табылды. Оған
қазіргі ғалымдар Өмір деген атау қойған. Бұл көлдің ерекшелігі: суының
тұздылығы әлемдік мұхит суының тқздылығынан 7 есе артық. Көл суының
температурасы -10С. Көл суының тұздылығы жоғары болуына байланысты су
қатпайды. Ең қызығы онда тіршілік бар екен.

6. Ұсынылатын рефераттар тақырыбы:

1. Атлант мұхитының экологиялық жағдай.
2. Тынық мұхитының организмдерінің экологиясы.
3. Үнді мұхиты экологиялық жағдайы
4. Солтүстік мұзды мұхит
5. Жер шарындағы 4 мұхиттың экологиялық ерекшеліктері
6. Теңіздер экологиясының ерекшеліктері
7. Әлемдік мұхиттың ластану көздері
8. Соңғы кездердегі ғалымдардың әлемдік мұхит туралы ашқан жаңалықтары.

3.7 Қолдануға ұсынылатын қосымша әдебиеттер.

1.Миркин.Б.М., Наумов.Л.Г. Популярный экологический словарь.
Устойчивый мир. Москва. 1999.
2. Богданов.Д.В. Океаны и моря накануне ХХІ века. М.
3. Сьюзан Уэллс., Перевод У.В.Спанциной Жизнь океана РОСМЭН. 2004.

3.8.Сөзжұмбақ сұрақтары
Тігінен:
1. Мұхит төсеніші қалай аталады?
2. Мұхиттың бүрку тамшыларымен ылғалданып жататын жағалау бөлігін ата?
3. Эпипелегиаль мен абиссопелегиаль аралығы қалай аталады?
4. Әлемдік мұхитты зерттейтін ғылым қалай аталады?
5. Әлемдік мұхиттың көлбеу бағыттағы белдемінің бірі.
6. Әлемдік мұхиттың ең терең нүктесі.
7. Ауданы жағынан ең үлкен теңіз.
8. Батипелагиаль мен ультраабиссопелагиаль аралығы қалай аталады?
9. Судың ащылығының өлшем бірлігі не?
10. Ауданы 75940мың шаршы км болатын қайсы мұхит?

Көлделеңінен
11. Гадаль терминінің синонимі.
12. Ең ащы теңіз.
13.Мұхит суының көтерілі кезінде су басып кететін, ал су қайтқанда
құрғап қалатын жағалау бөлігі қалай аталады?
14. Мұхит суы құрамында ең көп кездесетін тұз.
15.Материктік еңістік
16. 200 м тереңдікке дейінгі мұхит суының беткі қабатының атауы

17. Әлемдік мұхит суының су қабаты.
18. 200 м тереңдіктерге дейінгі су қабаты қалай аталады?

19. Ең терең теңіз.
20. Құрлық өңірінен жеткізілген материалдардан тұратын мұхит
шөгіндісі.

3.9 Шрифтограмма
Альфавиттің көмегімен төмендегі шрифтограмманы шеш

17.1.25.8.23.12.14.25.38.14 8.19.38.24.25.38.14. 3.1.25.12.1.16.39
7.8.22 1.25.1.16.1.7.37

3.10 Диаграммаларды толтыр
а) Әлемдік мұхит жер бетінің қанша пайызын құрайды?
б) Жер шарындағы құрлықтағы сулар, мұхиттар және жерасты суларына бүкіл
су үлесінің қанша пайызы тиеді?

а)
б)

3.11 Ребусты шеш

1 Бенталь Бентос - Бактерия, саңырауқұлақтар, балдырлар және
гүлді өсімдіктер
- Тікентерілер, шаянтәрізділер, полихеттер,
бауыраяқтар, қосжармалы бақалшалар, маржандар.
2 Пелагиаль Пелагос - бактериялар, саңырауқұлақтар, балдарлар.
- қарапайымдар, ішекқуыстылар, басаяқты
ішекқуысты бақалшалар, балықтар және
сүтқоректілер.

3.1.4. Өзіңді өзің тексер.

1. Теңіз пелагиалының микрофлорасына жататын организмдер

А) Ең қарапайымдар. В) Сүтқоректілер

С) Бактериялар Д) Балықтар Е) Өсімдіктер

2. Майшабақтар тобына жататын балық?
А) Хек В) Скумбрия С) Теңіз алабұғасы Д) Сардина Е) Сазан

3. Әлемдік мұхит флорасының құрамына мына тіршілік иелері ... .. кіреді?
А) Саңырауқұлақтар В) Жасыл балдырлар
С) Радиолярийлер Д)Актиномициттер Е) Балықтар

4. Әлемдік мұхит флорасының құрамына мына тіршілік өкілдеріне ... . кіреді?
А) Диатомдық балдырлар В) Балықтар
С) Бақалшалар Д)Губкалар Е) Жәндіктер

5. Оқы қызық

1. АҚШ-ғы Орегон Университетінде мұхит планктондары шіріген кезде
шығатын қышқылдардан электр энергиясын алатын элемент ойлап шығарылды.
2. Атлант мұхитының солтүстік бөлігін мекендейтін акулалар саны соңғы
жылдары күрт төмендеді. Соның ішінде балта акула –89 пайызға, жолбарыс
акулалар – 65 % және үлкен ақ акула – (адам жегіш акула) – 79 % азайды.
3. Мұхит жылқысы әлемдегі организмдердің ішіндегі – аталығы ұрпақ
көбейтетін организм болып табылады.

6. Ұсынылатын рефераттар тақырыбы:

1 Әлемдік мұхиттағы фаунаның көптүрлігі және экологиясы.
2 Әлемдік мұхиттағы флораның көптүрлігі және экологиясы.
3 Қазіргі кездегі экологияның әлемдік мұхитта тіршілік ететін организмдерге
әсері.
4 Солтүстік Мұзды Мұхиттың тіршілік иелерінің ерекшелігі.
5 Тынық Мұхитының тіршілік иелеріне антропогендік фактордың әсері

3.1.7. Қолдануға ұсынылатын қосымша әдебиеттер тізімі.

1 Водяницкий В.А. Экологические исследования морских рыб. Киев. 1973
2 Моисеев.Г.А. Мировой океан и его биологические ресурсы Биология в
школе. 1975. с 6.
3 Горбенко.Ю.А. Статистический анализ динамики морской экосистемы. Киев.
1985.

3.1.8. Сөзжұмбақ

Көлделеңінен

1 Жануарлардың ғылыми атауы.
3 Мұхит (теңіз) су қабатының бүкіл қимасында кездесетін организм

Тігінен

2 Өсімдіктердің ғылыми атауы
4 Әлемдік мұхитта саны және биомасса мөлшері тұрғысынан ең көп таралған
балдыр.

“Әлемдік мұхиттағы тіршілік” тақырыбына сөзжұмбақ

2

1

4

9. Шрифтограмма

Альфавиттің көмегімен төмендегі шрифтограмманы шеш

18.8.14.25.20.18.7.1.23.6.1. 3.1.16.37.15.25.1.23
24.28.25.15.20.23.8.14.25.38.16.8.2 3 3.1.24.1.42.15.25.37.
3.1.15.1.16.34.1.16.1.23. 10.1.25.1.7.37.

3.1.10 Ребусты шеш

4.Көлдер және лимбионттар тіршілігіне әсер ететін абиотикалық факторлар

4.1. Бақылау сұрақтары

1 Көл дегеніміз не?
2 Көлдер пайда болу тегіне қарай бөлінуі.
3 Лагуна мен лиман қалай қалыптасады?
4 Сумен қанығу сипатына қарай көлдердің бөлінуі.
5 Көлдің суасты терасасы дегеніміз не? Савал мен қазаншұңқырдың
айырмашылығы.
6 Профундаль дегеніміз не?
7 Көл бентальі қалай жіктеледі.
8 Көл пелагиалы қалай жіктеледі.
9 А.Тинеман мен Е.Науман негізін қалаған көлдер.
10 Олиготрофты және дистрофты көлдердің айырмашылығы мен ұқсастықтары.
11 Көл суы температураның өзгеруіне байланысты қандай қабаттарға бөлінеді?
12 Эфтотрофты және мезотрофты көлдердің айырмашылығы мен ұқсастықтары.
13 Дистрофты көлдің олиготрофты көлден ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.