Фирманың тауар саясаты
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
I тарау: Ұйымның басқару құжаттамасының жүйесі теориалық негіздері...6
1.1. Басқаруды құжатпен қамтамасыз етудің мақсаты мен мәні ..6
1.2. Мемлекеттік кәсіпорынды басқару құжаттардың мазмұны және ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
II тарау: Үшарал әкімінің басқару жүйесіндегі қолданатын құжаттардың түрлері, мазмұны, сипаты ... ... ... ... ... ... 31
2.1. Үшарал әкімшілігінің жалпы мақсаттары мен
міндеттері және ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... 31
2.2. Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің қолданатын құжаттарын талдау және баға беру ... ... ... ... ... ... ... ... 43
III тарау: Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің құжаттарды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .52
3.1. Үшарал әкімшілігінің құжаттарды жетілдіру жолдары ... 52
3.2. Үшарал әкімшілігінің еңбек қатынастарын реттеу құжаттарды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қорытынды: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .70
Қосымшалар.
I тарау: Ұйымның басқару құжаттамасының жүйесі теориалық негіздері...6
1.1. Басқаруды құжатпен қамтамасыз етудің мақсаты мен мәні ..6
1.2. Мемлекеттік кәсіпорынды басқару құжаттардың мазмұны және ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
II тарау: Үшарал әкімінің басқару жүйесіндегі қолданатын құжаттардың түрлері, мазмұны, сипаты ... ... ... ... ... ... 31
2.1. Үшарал әкімшілігінің жалпы мақсаттары мен
міндеттері және ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... 31
2.2. Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің қолданатын құжаттарын талдау және баға беру ... ... ... ... ... ... ... ... 43
III тарау: Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің құжаттарды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .52
3.1. Үшарал әкімшілігінің құжаттарды жетілдіру жолдары ... 52
3.2. Үшарал әкімшілігінің еңбек қатынастарын реттеу құжаттарды жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қорытынды: ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 69
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .70
Қосымшалар.
Нарықтық экономика кез – келген кәсіпорын дербес түрде іс әрекетін жүргізеді.Тұтынушылардың қажетті тауарлар және қызметтермен қамтамасыз ету үшін әр түрлі ұйымдар мен кәсіпорындар құрылады.Олардың іс - әрекетіне жедел көмек ету, реттеу жұмысын мемлекеттік кәсіпорын атқарады. Бұл мақсаттарды жүзеге асы үшін алуан түрлі құжаттар қолданылады. Барлық құжаттардың ішінде ерекше орын алатын басқару құжаттар, себебі нарықтық қатынаста кез – келген кәсіпорынның мақсаты тұтынушылардың сұранысын талаптарын сапалы түрде жүзеге асыру болып табылады.
Басқару құжаттарының түрлерін, мақсатын, мазмұнын, әзірлеу тәртібін, пайдалану жағдайын, жетістіктерімен кемшіліктерін зерттеу өте қажетті және актуалды. Сондықтан дипломдық жұмысының тақырыбы «Ұйымның басқару құжаттамасының жүйесі».Басқару құжаттардың жүйесі дегеніміз – бұл кәсіпорын іс әрекетінде қолданатын барлық құжаттардың түрлері, яғни құрылтай, ұйымдық, өкімгерлік, анықтамалық – ақпараттық, персонал туралы құжаттардың жиынтығы, оларды әзірлеу, қолдану тәртібі. Басқару құжаттартың ерекшеліктері дегеніміз – бұл әрқұжаттың пайдалану процесіндегі жетістіктері мен кемшіліктері, осы проблемаларды нақты Үшарал әкімшілігінің құжаттарына талдау жасап, әр құжаттың мазмұны мен қолдану тәртібіне баға беріп, олрдың ерекшеліктерін, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтадық.
Басқару құжаттарының түрлерін, мақсатын, мазмұнын, әзірлеу тәртібін, пайдалану жағдайын, жетістіктерімен кемшіліктерін зерттеу өте қажетті және актуалды. Сондықтан дипломдық жұмысының тақырыбы «Ұйымның басқару құжаттамасының жүйесі».Басқару құжаттардың жүйесі дегеніміз – бұл кәсіпорын іс әрекетінде қолданатын барлық құжаттардың түрлері, яғни құрылтай, ұйымдық, өкімгерлік, анықтамалық – ақпараттық, персонал туралы құжаттардың жиынтығы, оларды әзірлеу, қолдану тәртібі. Басқару құжаттартың ерекшеліктері дегеніміз – бұл әрқұжаттың пайдалану процесіндегі жетістіктері мен кемшіліктері, осы проблемаларды нақты Үшарал әкімшілігінің құжаттарына талдау жасап, әр құжаттың мазмұны мен қолдану тәртібіне баға беріп, олрдың ерекшеліктерін, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтадық.
1.Конституция РК
2.Гражданский Кодекс РК
3.Андреева В.И. «Делопроизводство», Москва «Бизнес – школа», 2003 год
4.Бондырева Т.Н. «Секретное дело», Москва, «ВШ» 2001 год
5.Большакова Н.И. «Секретное дело со знанием английского языка», Ростов на Дону, «Феникс», 2004 год
6.Давыдова Э.Н., Рыбаков А.Е. «Делопроизводство» (уч.- практическое руководство), Минск, 2003 год
7.Дизель П.М., Мак – Кинли Р.У. «Поведение человека в организации», Москва «Прогресс», 2002 год
8.Замыцкова О.И. «Делопроизводство», Ростов на Дону, «Феникс», 2001 год
9.Еремченко В.П. «Совершенствование ДОУ в современных условиях» С-П, 2002 год
10. Кирсанова М.В., Аксенов Ю.М. «Курс делопроизводства», Москва «Инфра», 2004 год
11.Кунц Г.,Доннел С. «Управление.Системный и ситуационный анализ управленческих Функций», Москва , 2002 год
12.Любков А.Х. «Делопроизводство предпринимателя в Казакстане», Алматы 2000 год
13.Мартынов С.Д. «Профессионалы в управлении», Санкт – Петербург «Лениздат», 2001 год
14.Марченко И.П. «Какой руководитель нам нужен?» Москва «Экономика», 2001 год
15.Паневчик В.В. «Делопроизводство», Москва «Высшая школа», 2005 год
16.Сокова А.Н. «Архивы и управление документацией зарубежом»
17.Скворцов И.Н., Назимова Н.В. «Теория и практика менеджемента: зарубежный опыт», Москва , 2002 год
18.Стенюков М.В. «Документы, делопроизводство» (практическое пособие), Москва 2003 год
19.Солагаев В., Шолалбай Б. «Іс қағаздарын жүргізу», Алматы, 2004 жыл
20.«Делопроизводство», Москва, 2003 год
21.Распоряжение Президента РК от 24 октября 1998 года № 4129 «Обинструкции по делопроизводству»
22.Фуллер Д. «Управляй или подчиняйся», Москва , 2002 год
23.Шевцов А.Д. «Азбука офиса», Минск, 2001 год
24.Эван Дж. М., Берман Б. «Экономика» Москва, 2003 год.
25.Есімжанова «Маркетинг» Алматы экономика 2003 ж.
2.Гражданский Кодекс РК
3.Андреева В.И. «Делопроизводство», Москва «Бизнес – школа», 2003 год
4.Бондырева Т.Н. «Секретное дело», Москва, «ВШ» 2001 год
5.Большакова Н.И. «Секретное дело со знанием английского языка», Ростов на Дону, «Феникс», 2004 год
6.Давыдова Э.Н., Рыбаков А.Е. «Делопроизводство» (уч.- практическое руководство), Минск, 2003 год
7.Дизель П.М., Мак – Кинли Р.У. «Поведение человека в организации», Москва «Прогресс», 2002 год
8.Замыцкова О.И. «Делопроизводство», Ростов на Дону, «Феникс», 2001 год
9.Еремченко В.П. «Совершенствование ДОУ в современных условиях» С-П, 2002 год
10. Кирсанова М.В., Аксенов Ю.М. «Курс делопроизводства», Москва «Инфра», 2004 год
11.Кунц Г.,Доннел С. «Управление.Системный и ситуационный анализ управленческих Функций», Москва , 2002 год
12.Любков А.Х. «Делопроизводство предпринимателя в Казакстане», Алматы 2000 год
13.Мартынов С.Д. «Профессионалы в управлении», Санкт – Петербург «Лениздат», 2001 год
14.Марченко И.П. «Какой руководитель нам нужен?» Москва «Экономика», 2001 год
15.Паневчик В.В. «Делопроизводство», Москва «Высшая школа», 2005 год
16.Сокова А.Н. «Архивы и управление документацией зарубежом»
17.Скворцов И.Н., Назимова Н.В. «Теория и практика менеджемента: зарубежный опыт», Москва , 2002 год
18.Стенюков М.В. «Документы, делопроизводство» (практическое пособие), Москва 2003 год
19.Солагаев В., Шолалбай Б. «Іс қағаздарын жүргізу», Алматы, 2004 жыл
20.«Делопроизводство», Москва, 2003 год
21.Распоряжение Президента РК от 24 октября 1998 года № 4129 «Обинструкции по делопроизводству»
22.Фуллер Д. «Управляй или подчиняйся», Москва , 2002 год
23.Шевцов А.Д. «Азбука офиса», Минск, 2001 год
24.Эван Дж. М., Берман Б. «Экономика» Москва, 2003 год.
25.Есімжанова «Маркетинг» Алматы экономика 2003 ж.
Тақырыбы: Фирманың тауар саясаты
Мамандығы: Маркетинг
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
I тарау: Ұйымның басқару құжаттамасының жүйесі теориалық негіздері...6
1.1. Басқаруды құжатпен қамтамасыз етудің мақсаты мен мәні ..6
1.2. Мемлекеттік кәсіпорынды басқару құжаттардың мазмұны және
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12
II тарау: Үшарал әкімінің басқару жүйесіндегі қолданатын құжаттардың
түрлері, мазмұны, сипаты ... ... ... ... ... ... 31
2.1. Үшарал әкімшілігінің жалпы мақсаттары мен
міндеттері және ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... .31
2.2. Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің қолданатын құжаттарын
талдау және баға беру ... ... ... ... ... ... ... ... .43
III тарау: Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің құжаттарды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .52
3.1. Үшарал әкімшілігінің құжаттарды жетілдіру жолдары ... 52
3.2. Үшарал әкімшілігінің еңбек қатынастарын реттеу құжаттарды
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қорытынды:
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
69
Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
Қосымшалар.
Кіріспе
Нарықтық экономика кез – келген кәсіпорын дербес түрде іс әрекетін
жүргізеді.Тұтынушылардың қажетті тауарлар және қызметтермен қамтамасыз ету
үшін әр түрлі ұйымдар мен кәсіпорындар құрылады.Олардың іс - әрекетіне
жедел көмек ету, реттеу жұмысын мемлекеттік кәсіпорын атқарады. Бұл
мақсаттарды жүзеге асы үшін алуан түрлі құжаттар қолданылады. Барлық
құжаттардың ішінде ерекше орын алатын басқару құжаттар, себебі нарықтық
қатынаста кез – келген кәсіпорынның мақсаты тұтынушылардың сұранысын
талаптарын сапалы түрде жүзеге асыру болып табылады.
Басқару құжаттарының түрлерін, мақсатын, мазмұнын, әзірлеу тәртібін,
пайдалану жағдайын, жетістіктерімен кемшіліктерін зерттеу өте қажетті және
актуалды. Сондықтан дипломдық жұмысының тақырыбы Ұйымның басқару
құжаттамасының жүйесі.Басқару құжаттардың жүйесі дегеніміз – бұл
кәсіпорын іс әрекетінде қолданатын барлық құжаттардың түрлері, яғни
құрылтай, ұйымдық, өкімгерлік, анықтамалық – ақпараттық, персонал туралы
құжаттардың жиынтығы, оларды әзірлеу, қолдану тәртібі. Басқару құжаттартың
ерекшеліктері дегеніміз – бұл әрқұжаттың пайдалану процесіндегі
жетістіктері мен кемшіліктері, осы проблемаларды нақты Үшарал әкімшілігінің
құжаттарына талдау жасап, әр құжаттың мазмұны мен қолдану тәртібіне баға
беріп, олрдың ерекшеліктерін, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтадық.
Әкімшілік адамдарға кең мағнада әр түрлі қызмет көрсетеді.
Дипломдық жұмысының мақсатын үш бағытты анықтау болады, біріншіден,
құжаттардың теориалық мәнін, мақсатын, мазмұны мен түрлерін сипаттау,
пайдалану тәртібі мен қажеттілігіне байланысты топтастыру принциптерін
анықтау; екіншідіен, нақты мемлекеттік кәсіпорыннның іс - әрекетінде
пайдаланатын басқару құжаттарға баға беру, талдау, жетістіктері мен
кемшіліктерін айқындау, әрбір құжатты дайындау тәртібін, олардың құрылымын
бағалау; үшіншіден, нақты кәсіпорынның құжаттарын жетілдіру жолдарын ұсыну
немесе кейбір құжаттарды әзірлеп кәсіпорынға ұсыну.Осы бағыттан дипломдық
жұмысының мазмұны үш тарауды қамтиды, яғни кіріспе, құжаттардың теориалық
негіздері мен дайындау тәртібі; екінші тарауда үшарал әкімшілінде басқару
құжаттарын топтастыру, әзірлеу, қолдану тәртібіне талдау жасап, баға беру
және үшінші тарауда кемшіліктерін жою үшін құжаттарды әзірлеу және
пайдалану жөнінде нақты ұсыныстар мен жолдарын тағайындадық,
I тару: Басқару құжаттама жүйесінің теориалық негіздері.
1.1. Басқаруды құжатпен қамтамасыз етудің мақсаты мен мәні.
Мемлекеттік кәсіпорындардың басқаруды құжаттармен қамтамасыз ету
жөніндегі нормативтік құжаттарды бағынышты ұйымдарға кәсіпорындар туралы
заңмен және басқа заңды құжаттармен берілген құқықтарды шектеуге тиісті
емес.
Ұйымда басқаруды құжатпен қамтамасыз етуді тікелей ұйымның басшысына
бағытталған арнайы қызмет жүзеге асырады.
Ұйымның лауазымды тұлғалары құжаттармен жұмыс істеген кезде басқаруды
құжаттармен қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі негізгі ережелерінің және
оның дамуы үшін қабылданған жалпыодақтық, салық және республикалық
нормативтік және әдістемелік құжаттардың талаптарын басшылыққа
алады.Құжаттарға және құжаттармен қамтамасыз ету қызметіне қойылған жалпы
талаптар есептеу техникасы мен микрография құралдарымен жасалған құжаттарды
қоса алғанда одақтық және прокуротураның, арбитаждардың, сондай–ақ
мекемелердің ұйымдар мен кәсіпорындардың бүкіл құжаттама жүйесіне
пайдаланады.
Құжаттарға және құжаттар мен қамтамасыз ету және қызметіне қойылатын
жалпы талаптар басқаруды құжатпен қамтамасыз ету және оның тиімділігін
құжаттардың құрамы мен нысандарын бірегейлендіру арқылы көтеру, олардың
сапасын жоғарлату, жұмысты ғылыми түрде ұйымдастыру және жаңа техникалық
құралдарды енгізу негізінде құжатпен қамтамасыз ету қызметінің жұмыстарын
жақсартуды бірегей негізде жетілдіру үшін нормативтік - әдістемелік база
болып табылады.
Жалпы талаптар одақтық республикалардың мемлекеттік аппаратты
ұйымдастыру және қызметін жүргізу тәртібін белгілейтін заңдарына,
мемлекеттік аппаратты ұйымдастыру және қызметін жүргізу тәртібін
белгілейтін заңдарына, мемлекеттік басқарудың жоғарғы органдарының басқару
шешімдерін қабылдау және ресімдеу, құжаттарының орындалуына бақылауды
жүзеге асыру, басқару әдістері мен ұйымдық құрылымдарды және олардың
ақпаратпен қамсыздануын жетілдіру жөніндегі актілерінде, құжаттардың
бірегейленген жүйесін және техникалық–экономикалық ақпараттың жалпыодақтық
жіктеуіштерін пайдалану тәжірбиесін ескере отырып құжаттау және құжаттарды
автоматты өңдеу саласындағы мемлекеттік стандарттарға сәйкес негізделген.
Құжаттаудың бүкіл жүйелеріне қойылған бірегей талаптар ерекшелігін
ескеретін басқару қызметін басқару құжаттармен қамтамасыз ету мәселелері
жөніндегі мемлекеттік, республикалық және салық стандарттар мен
нұсқауларды, сондай – ақ құжаттардың салалық бірегейленген жүйелерін,
істердің типтік номенклатураларын, сақтау мерзімі көрсетілген құжаттардың
типтік тізбесін шығару жолымен енгізіледі.
Олардың негізінде бағынышты ұйымдар басқаруды құжатпен қамтамасыз
етуді ұйымдастыратын нормативтік актілерді әзірлейді.
Қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі есептеу техникасының құралдарын
қолдану жағдайларында да, сондай – ақ ақпараттарды өңдеудің әдеттегі
әдістерін қолданған кезде пайдалануға арналған. Жалпы одақтық жіктеуіштер
белгіленген тәртіппен әзірленген және бекітілген, ақпараттарды өңдеу
процестерін автоматтандыруды қамтамасыз ету кезінде қолдануға міндетті
жіктеу объектілері мен жіктелетін топтардың атаулары мен кодтарының
жүйеленген тізбесін білдіреді.
Жалпы одақтық мақсаттағы құжатпен қамтамасыз етудің мемлекеттік
жүйесі, басқарудың басқа деңгейлеріндегі құжаттардың бірегейлігін
нысандарын және техникалық – экономикалық ақпараттардың жалпыодақтық
жіктеуіштерін бекіту, енгізу, жүргізу және тіркеу тәртібін мемлекеттік
стандартты белгілейді.
Басқару құжаттары атаулары нысандары және деректемелердің құралы
бойынша басқару құжаттамасының жүйесіне басқаруды құжатпен қамтамасыз
етудің мемлекеттік жүйесі талаптарына, ұйым туралы ережелерге және
құжаттандыру ережелерін қамтитын басқа нормативтік құжаттарға сәйкес келуі
тиіс.
Басқару органдары қолданыстағы заңдарға және өздерінің құзіреттеріне
сәйкес мынандай өкімдік құжаттарды шығарады.
Одақтық және автономдық республиканың Министрлер Кеңесі қаулылар,
өкімдер және тапсырмалар береді; одақтың және бұйрықтар, нұсқаулар,
нұсқаулықтар, мемлекеттік коммитеттер, коммитеттер мен комиссиялар қаулылар
бұйрықтар т.б. Бас басқармалар және одақтық, автономдық республикалардың
Министрлер Кеңесі жанындағы басқармалар т.б. Белгілі нысан бойынша бірегей
нысаны құжаттарды шығаратын ұйымның бірлескен өкімдік құжаты.Жоғары тұрған
органдардың құжаттарын немесе басқа ұйымдардың құжаттарына бағынышты
ұйыдарға, хабарлау құжаттардың авторы белгіленген нысанда жүзеге асырылады.
Комегиялық органдардың хаттамалық шешімдері орындаушыларға осы орган
туралы белгіленген нысанда хабарланады.
Өкімдік құжат ұйымның өзінің немесе жоғарғы тұрған органдардың өкімдік
құжаттармен жайылуы мүмкін.
Басқа ұйымдық мүддесіне қатысты бар құжаттардың жобалары олармен алдын
– ала келісуге тиіс. Пікір қайшылығы туындаған жағдайда жобаға ескертулер
қоса беріледі немесе қайшылықтардың мәні ілеспе хатта көрсетіледі.
Хаттамалар мәжіліс барысын жазу, стенограмалар дыбыстық жазбалар мен
мәжәліске әзірленген материалдардың, мәтіндердің, сөйлеген сөздерінің,
анықтамалардың, қаулылардың немесе шешімдердің жобалардың, күн тәртібінің
шақырылғандардың тізімдердің және т.б. негізінде рәсімделеді. Егер мәжіліс
барысында стенограмма жасалса, стенограммалардың мәтіні жіктеледі,
басылады, расталады және хаттармен бірге сақталады. Айрықша жағдайда сөз
сөйлеген адам өз сөзінің стенограммасына қол қоюға тиіс. Егер мәжіліс
барысы магниттік лентаға жазылса, ол Мемлекеттік архивтердің кино – фота,
фоноқұжаттармен жұмысының негізгі ережесіне сәйкес жалпы түрде сақталады.
Хаттар әдетте, ақпарат алмасу құжатсыз тәсілдері ауызша түсіндірулер
нұсқаулар т.б.
Ұйымдар өздері туралы ережелердің және өздерінің құзіретін
белгілейтін басқа актілердің негізінде басқа да құжаттарды шығарады.
Басқару құжатының мәтіні ағартушылармен мүдделі құрылымдық
бөлімшелердің немесе ұйымдардың басшыларымен келісуге тиіс.
Құжат жобасымен ішкі келісу мынандай кезекпен жүргізілуі тиіс:
салалық функционалдық, аумақтық, бөлімшелермен, т.б.
Сыртқы келісу құжатттардың мазмұнына байланысты былай болып келеді:
бағынатын және бағынбайтын ұйымдармен, мұндайда соңғылары құқықтық
ұйымдармен қатынастарда немесе құжаттың мазмұны олардың мүдделерін
қозғайтын жағдайда міндетті талап ретінде болады. Құжат мазмұнының қатысы
бар саладағы зерттеулер мен айналысатын ұйымдармен және ғылыми өндірістік
белсенділіктармен: қоғамдық ұйымдармен қажеттілік жағдайында немесе осы
органдардың құжаттарында көзделген жағдайда жалпы немесе салалық
құзіреттегі жоғарғы құрған органдармен басқару әрекеттерін жасау тек осы
органдардың рұқсаты бойынша мүмкін болуы заңдарда көрсетілген.
Басқару құжатына ұйымның басшысы немесе оны алмастыратын лауазымды
тұлға құқықтық актілермен бөлімше туралы жарғы немесе ереже лауазымды
нұсқаулық, міндеттемелерді бөлу туралы бұйрық және тағы сол сияқты болып
келеді.
Хаттама коллегиялық органның жиналыстық мәжілісінде төрағалық етуші
тұлға мен хатшы қолын қояды. Баяндамаларға, баяндаушы, жазуларға
анықтамаларға және ақпараттық, анықтамалық немесе талдамдық сипаттағы басқа
құжаттарға анықтаушы қолын қояды.
Құжат – қосымшаларының түрі үшке бөлінеді:
- тиісті өкімдік құжатпен бекітілген немесе күшіне енгізілген, дербес
мәні бар құқықтық актілерге қосымшалар;
- басқа құжаттың мазмұнын түсіндіруші немесе толықтырушы;
- хатпен басқа ұйымдарға жіберілген өкімдік құжаттарға қосымшалардың және
басқа құжаттың мазмұнын толықтырушы немесе түсіндіруші қосымшалардың өз жақ
жоғарғы бұрышы былай басталады. Бірнеше қосымшалар бар болса, олар
нөмірленеді. Қосымшаларды өкімдік құжаттарсыз таратқан кезде қосымшаларға
өкімдік құжаттардың атауы , оның жасалған күні мен нөмірі ( 2.3. 2.4 ) –
тармақ, көрсетілген бекіту грифі қойылады. Деректемелердің құрамы мен құжат
қосымшалары ресімдеудің тәртібі құжат қосымша жатқызылатын құжаттардың
бірегейленген жүйелерінің талаптарына сай келуі тиіс. Құжаттардың
қолданылатын нысандарының санын қысқарту мақсатында министрліктер мен
ведомствалар ұйымның функциялары мен міндеттерін іске асыруға қажетті және
жергілікті құжаттардың салық табельдерін әзірлейді.
Табельге әдеттегі, сондай – ақ есептеу техникасының құралдарымен
жасалатын құжаттарды дайындайды.Табельге оның жасалуына жауапты тұлға қолын
қояды және оны ведомствоның басшысы бекітіледі.Табельдегі жүргізуді, оған
өзгерістер енгізуді құжатпен қамтамасыз ету қызметі жүзеге асырады.
Табельде көрсетілген құжаттарды жасауға тиім салынады.
Әзірленген техникалық – экономикалық ақпараттардың жалпыодақтық
жіктеушілерін енгізу.
Ақпараттың шынайлығын және олардың одан әрі дамуын қолдау мақсатында
қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі мен техникалық – экономикалық
ақпараттың жалпы одақтық жіктеушілерін бір қатар ережелермен енгізу.
Саланың ерекшелігін көрсететін және қамтамасыз етудің мемлекеттік
жүйесі кірмеген, сондай – ақ олардың мемлекеттік тіркеуін көрсететін
құжаттардың салалық бірегейлендірілген нысандарының кешенін әзірлеу болып
табылады.
Саланың ерекшелігін көрсететін техникалық экономикалық ақпараттың
салалық жіктеуіштерін әзірлеу.
Құжаттандыру бірегейленуі менен стандарттауына ұйымдық және әдістемелік
басшылықты, жұмыспен бақылауды үйлестіруді республикада қамтамасыз етудің
мемлекеттік жүйесі мен техникалық – экономикалық ақпараттық жалпыодақтық
жіктеуіштерін енгізуді үйлестіру жөніндегі бас ұйым жүзеге асырады.
1.2. Мемлекеттік кәсіпорынды басқару құжаттардың, мазмұны және
ерекшеліктері .
Нарықтық экономиканың ерекшелігі бұрынғы экономика мен салыстырғанда
жаппай мемлекеттік меншік пен мемлекеттік кәсіпорындардың орнына бірнеше
меншік түрлері мен коммерциялық кәсіпорындар қалыптасқан. Бұған жататындар
ашық, жабық акционерлік қоғамдар, жауапкершілігі шектелген және толық ,
командидтық серіктестер, жеке меншік кәсіпорыны , жеке тұлға кәсіпкерлер.
Заңдылық жағынан кәсіпорындар мемлекеттік және коммерциялық түрлеріне
бөлінеді. Мемлекеттік кәсіпорындарға жататындар үкімет органдары және облыс
аудандағы мекемелері, ұлттық банк, білім, денсаулық саласындағы мекемелер,
әскери, құқықтық органдар т.б.
Кез – келген кәсіпорында, мемлекеттік пе әлде комерциалық, жеке
меншік пе басқару әрекеттер құжатсыз мүмкін емес. Соны мен қатар, басқару
процессінде қай деңгейде болсада, яғни мемлекеттік, аймақтық, облыстық,
аудандық, кәсіпорын және ішкі құрылым деңгейінде, құжаттар қойған
мақсаттарға жету жолындағы пайдаланатын құралболып табылады. Құжаттарды
құрастыру, қолдану, сақтау, өңдеу, жетілдіру мемлекет заңдармен актілеріне
сүйенет отыра, ұл әрбір ұйымның негізгі мақсаты, сондағана басқару
нәтижесі тиімді болады. Соны мен қатар, кейбір құжаттар ұйымның құқығын
қорғайды.
Басқару жүйеде құжаттардың пайдалануы, кәсіпорынның ерекшелігінен
тығыз байланысты болады. Нарықтық экономикада коммерциялық кәсіпорындар
міндетті түрде құрылтай құжаттарын әзірлейді және қолданады. Бұған
жататындар кәсіпорынның жарғысы, және құрылтай келісім – шарт. Соны мен
қаттар бұл топқа жататын құжаттар – басқа ұйымдармен қарым – қатынас
жүргізетін келісім – шарт, еңбек келісім – шарт. Басқа көптеген ішкі
ұйымдық құжаттардан қолданатын бұйрық, коммерциялық хат алмасу, хаттама,
т.б. Ал бөлім ерекшелері, лауазымдық нұсқаулықтары, күн тәртібі, персонал
туралы ереже көптеген коммерциялық кәсіпорындарда қолданбайды, оның себебі
– басшыларға бұл құжаттар аса тиімсіз, сондықтан оларды қолданбайды.
Мемлекеттік кәсіпорында құжаттарды әзірлеу, құрастыру, қолдану
ерекшеліктері келесі жағдайларды қамтиды.
Мемлекетікм кәсіпорындар міндетті түрде республиканың заңдарын,
жарғылықтарын, нормативтік құжаттар мен актілері, қаулылары мен шешімдерін
қолданады.
Мемлекеттік кәсіпорындар коммерциялық ұйымдарға жатпайды, оларды
қаржыландыру мемлекет бюджетіне жүктеледі.
Мемлекеттік кәсіпорынды басқару тік жүйе әдісімен жүзеге асырылады.
Мұның мәні Мемлекеттің жоғары органдарының, яғни үкімет, министрлігі
шығарған, құрастырған құжаттар төмендегі мекемелер, яғни облыс, аймақ,
аудан, кәсіпорындар барлығы міндетті түрде орындау тиіс. Мұндай құжаттар:
ережелер, жарғылар, қаулылар, шешімдер, нормативтер, стандарт пен актілер,
директивті, акімшілік құжаттарға жатады.
Мемлекеттік кәсіпорындарда басымды түрде ұйымдық – құқықтық құжаттар,
яғни ұйым мен бөлімдердің ережесі, лауазымдық нұсқаулықтар, басқару
ақпараттың және жиналыстың регламенті, инструкциялар, күн тәртібі
пайдалынады. Бұл құжаттар жоғары органдармен бекітіледі және төменгі
ұйымдарға қолдануға жіберіледі.
Ұйымдық – құқықтық құжаттар мерзімсіз құжаттарға жатады , негіздеген
заңдар мен актілер де өзгерістер болса сонда бұл құжаттарға да өзгерістер
енгізіледі.
Басқарудың негізгі мақсаты басқарылатын объектінің барлық іс - әрекетін
жоспарлау, ұйымдастыру, реттеу және бақылау, яғни алдына қойған
мақсаттарына жету үшін тиімді іс -әрекеттерді ұйымдастыру болып табылады.
Ал басқару іс - әрекеттері міндеттерін атқару үшін, басшылар мен мамандар
әр түрлі құжаттар қолданады. Құжаттарды дайындау үшін және тиімді пайдалану
үшін, оны әзірлеу, құрастыру тәртібі мен стилін білу қажет.
Бізге белгілі, әдеби тілдің бес негізгі стилі бар: ғылыми, ресми іс –
қағаздары, публицистикалық, көркем әдебиет (кітап стильдері) және ауызекі
сөйлеу тілінің стилі.
Бұлай бөлудің бірнеше негізі бар. Біріншіден, бұлар тілдің қоғамдық қызмет
аясына жатады. Іс құжаттары тілі үшін мұндай қызмет аясына құқықтық
қатынастар саласы, яғни, басқару саласы жатады. Бірақ мұнда құқықтық
қатынастар мемлекетаралық қатынастарда, мемлекеттің өз азаматтары мен және
олардың бірлестіктерімен, сондай – ақ мекмелер мен кәсіпорын ішіндегі
азаматтар арасындағы ресми қатынастарда және шаруашылық субъектілерінің
арасындағы қатынастарда орын алады. Осыған байланысты іс – құжаттары
стилінің үш түрі ажыратылады. Олар: дипломатиялық, заң шығарушылық және
күнделікті іс жүргізу стильдері. Мұны кесте түрінде былай көрсетуге болады:
Ресми іс жүргізу стилі
Дипломатиялық Заң шығарушылық Күнделікті іс
стиль стиль жүргізу
стилі
Екіншіден, ресми іс жүргізу стилі әлеуметтік сананың ерекше формасы –
құқықтық санамен сәйкеседі. Біздің әрқайсымыз белгілі бір дәрежеде өз
құқығымыз туралы, мысалға отбасы қарым – қатынасындағы, қызметтегі,
қоғамдық орындардағы және мемлекет алдындағы міндеттемелеріміз бен
жауапкершіліктеріміз туралы білеміз. Мұндай құқықтық нормаларды тәжірибе
жүзінде меңгеруіміз бізге басқа адамдармен қатынас жасауға мүмкіндік
береді.
Адамдарды басқару заңдар, ережелер, жарғылар негізінде, сондай – ақ
моральдық – этикалық ұйғарымдар мен тыйымдар негізінде жүргізілетіндіктен,
басқарушы үшін құқықтық және моральдық нормаларды білу ерекше мәнге ие
болады.
Іскерлік қатынастың өзіндік мәні, әсіресе, нақты түрде жазба мәтіні,
құжаттарда көрінеді. Құжат жасаушы бұл жағдайда компания президенті мен
жүргізушісі, вице – президенті мен кеңсе қызметкері, менеджер мен күзетшісі
сияқты белгілі бір әлеуметтік рөлді орындаушы ретінде болады. Сондықтан
қандай да бір қызметтің өзі белгілі бір құжаттарды толтыра білу міндеттерін
және түрлі жанрдағы қызметтік қарым – қатынастарды кәсіби түрде игеру
қажеттігін талап етеді.
Заң шығару, сот ісін жүргізу, әкімшілік шаруашылық салаларында сөйлеу
тілінің табиғаты екі жақты: оның мазмұны нақты болғанмен, сол мазмұнды
бейнелеудің құралдары дерексіз. Кезінде бұл туралы белгілі лингвист Шарль
Балли былай деп жазды. Әкімшілік тілінің мәні мынадан көрінеді: оның
негізі ғылыми сипатта болады, сонымен бірге күнделікті өмірмен үйлесіп
жатады. Өмірдің түрлі құбылыстары іс жүргізу стилінде белгілі бір қалыпқа
түскен жағдайлардың, терминденген сөздердің ( сауалнама, анықтама,
нұсқаулық, қаулы – қарар, хаттама, акт, бұйрық, заң т.б.), сондай – ақ
тұрақты тіркестердің шектеулі мөлшеріне сыйғызылып беріледі. Бейнелеу
құралдарының жалпылылығы, дерексіздігі – басқару тілінің стильдік бір
белгісі. Бұл белгі, әсіресе, мынадай термин сөдердің: жалдаушы, жұмыс
беруші, франко – зауыт, фрахт
(жалдау кіресі ), кедендік тазалау, жалға алу шарты, таңбалау, наразылық
шағым т.б. сипаттардан анық көрінеді.
Іс жүргізу тілінің терминденуі тіл әсерлілігінің маңызды белгісі
болып табылады және дәлдігін көрсетеді. Бұл турасында француз ағартушысы Ш
. Монтескье былай деп жазады:
Заңда қолданылатын сөздер адамдардың санасына белгілі бір идеяларды ғана
тудыруы керек.
Құжат - латын тілінде куәлік, дәлелдеу тәсілі деген мағына
береді. Бүгінгі қолданыста оның негізгі үш мағынасы бар: 1) қандай бір
фактіні не бір нәрсеге деген құқықты растайтын іс қағазы;
2) жеке басты ресми түрде куәландыратын құжат (төлқұжат);
3) бір нәрсе туралы жазбаша куәлік.
Кез – келген кәсіпорынның іс - әрекетіне көптеген құжаттарды, яғни
жаңа кәсіпорынды ашу үшін оның іс - әрекетін реттейтін және құқығын
қорғайтын құрылтай құжаттары; кәсіпорынның ішкі іс - әрекетін реттейтін
және басқарушылық шешімдерін жүзеге асыру үшін ұйымдық, бұйрық – жарлық,
ақпараттық – анықтамалық, еңбек құжаттары, сыртқы басқа ұйымдармен
қарым–қатынастарын реттейтін әртүрлі коммерциялық құжаттар.
Жалпы, құжаттар дегеніміз – кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлер
стратегиялық және жедел мақсаттарын жүзеге асыру үшін қолданатын
құралдардың жиынтығы.
Классикалық құжаттандыру теория мен тәжірибе бойынша, кәсіпорында
пайдаланатын құжаттарды былай топтастыруға болады.
1. Құрылтай құжаттары, яғни кәсіпорынның жарғысы мен құрылтай шарты.
2. Ұйымдық құжаттар, яғни кәсіпорын бөлімшелерінің ережесі; лауазымдық
нұсқаулықтар; жеке құрам бойынша ереже; штат кестесі т.б.
3. Бұйрық – жарлық құжаттары, яғни әртүрлі бұйрықтар, нұсқаулықтар мен
жарлықтар, қаулылар.
4. Ақпараттық – анықтамалық құжаттар, яғни әртүрлі қызметтік баяндау,
жеделхаттар,
көптеген анықтамалар мен мақсатты актілер т.б.
5. Еңбек қатынастарын реттейтін құжаттар, яғни еңбек келісім шарт,
бұйрық, өтініш, түйін, мінездеме, өмірбаян т.б.
6. Коммерциялық іс - әрекеттерді реттейтін құжаттар, яғни әртүрлі
келісім шарттар, хат алмасу т.б. Бұл құжаттардың бірсыпырасы барлық
кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлер
басқару іс - әрекеттерінде қолданылады.
Қысқаша әрбір құжаттардың мазмұны мен сипатына, пайдалану
ерекшелігіне тоқталып кетейік.
Нарықтық экономикада барлық кәсіпорындардың іс - әрекеттері
азаматтық кодекспен, нақты заңдарға негізделеді.
Фирманы ұйымдастырудың қандай да бір нысанын және оның құқықтық
мәртебесін таңдау кәсіпкердің өз қарасы мен сырқы жағдайларға байланысты
болады.Қай жағдайда да табысты қызмет жасау үшін барлық жағдайларды өлшеп –
пішіп барып, іске кірісу қажет.
Жарғылық бірлестіктер жарғы негізінде құрылады, оның өзі тараптар
арасындағы келісімді жоққа шығармайды.
Серіктестіктер мен акционерлерлік қоғамдардың, компаниялардың ұйымдық
нысандарына ассоциациялар, корпорациялар , консорциумдар , өнеркәсіптік –
делдалдық және басқа да шаруашылық, делдалдық компаниялар мен фирмалар,
бірлескен кәсіпорындар, тауар, қор биржалары, коммерциялық банктер мен
сақтандыру қоғамдары, шағын кәсіпорындар мен басқа да ұйымдар жатады.
Нарықтық экономиканың ерекшелігі – барлық коммерциялық кәсіпорындардың
іс - әрекеттері екі түрлі құрылтай құжаттарға негізделеді, яғни 1) фирма
жарғысы ; 2) құрылтай келісім – шарт.
Фирма жарғысы – бұл кез – кезкелген кәсіпорынның басты ресми құжаты,
барлық іс - әрекеттер мен қарым – қатынасты реттейтін заңды құжат болып
табылады.
Жарғы келесі міндеттерді атқарады: фирманның құқығын қорғайды ;
өндірістік , коммерциялық іс - әрекеттерін реттейді; қаржылық нәтижесі мен
жауапкершілігін тағайындайды; еңбек ақы төлеу мен күн тәртібін реттейді;
фирма пайдасы мен дивиденті төлеу тәртібін белгілейді; фирма жұмысын
тоқтату немесе тарату тәртібін тағайындайды.
Жарғының негізгі деректемесі – мәтін – ол саны мен рет тәртібі қатаң
белгіленбеген бөлімдерден тұрады. Алайда, мәтінде мынадай мәліметтер
берілуі тиіс.
- жалпы ережелер : ұйымдық – құқықтық нысаны, атауы, мекен - жайы;
- қызметтің мақсаты мен мәні ( туризм, сауда, жарнамалық және делдалдық
қызмет т.б.);
- серіктестік қатысушылардың құқықтары мен міндеттері және
жауапкершілігі;
- мүлкі, қорлары, табысы ;
- басқару және бақылау органдары;
- жұмысшылардың еңбегі, жалақысы және оларға берілетін әлеуметтік
кепілдіктер;
- есепке алу және есеп беру;
- дауларды шешу;
- қызметін тоқтату;
Жарғыны рәсімдеу тәртібі оның деректемелерін, безендіру үлгісі мен
тіркеу жағдайларды қамтиды.
Жарғының деректемелері:
1. Құрылтайшылар жиналысының бекіту белгісі;
2. Мемлекеттік тіркеудің белгісі;
3. Мәтіннің атауы;
4. Жарғының мәтіні;
5. Фирманың атқарушы органы басшысының қолы
Жарғының үлгісі мынадай:
Жарғы Бекітілді
00.00.0.
Құрылтайшылар
Басылым орны жиналысының хаттамасы
00.00.0000. №1
Мәтін
Бас директор Қолы Тегі , есімі , әкесінің аты
Егер еншілес кәсіпорын немесе филиал ашылатын болса, жарғы бас ұйымның
бланкісіне толтырылып, Келісілді деген арнайы белгі қойылады.
Серіктестіктер үшін тіркеу құжаттарының толық пакеті мынандай: тіркеу
туралы арыз; құрылтайшылар бекіткен жарғы; құрылтай шарты (құрылтайшылар
біреуден көп болса ); құрылтай құжаттарында көрсетілген негізгі жарғылық
қордың 25 пайызы банк депозитіне төленгендігі жөнінде банктен алынған
анықтама ( ал заттай төленсе, аудиторлық тұжырымдама керек болады); санақ
карточкасы; егер құрылтайшылардың біреуі мемлекеттік кәсіпорын меншік
иесінің немесе оның өкілінің келісімі; заңды тұлғаның мекен – жайын
растайтын құжат; тіркеу үшін алымдардың төленгендігін растайтын немесе
түбіртек немесе оның көшірмесі.
Жарғы немесе құрылтай шарты, фирманың негізгі құжаттары ретінде,
міндетті түрде нотариалдық куәландыруды талап етіледі. Онсыз олар заңды
деп саналмайды.
Екі құжат та мазмұндары сәйкестендіріліп, мұқият дайындалған болуы
тиіс. Олар банктер, салық, төрелік сот, әділет және рұқсат қағаз беруші
ұйымдар тарапынан қатаң тексеруден өтеді. Тағы бір ескерктін жай, жарғыда
жазылғаннан басқа нәрселермен айналысқыңыз келсе, жарғыны ауыстырып, қайта
тіркеуден өтуге тура келеді.
Құрылтай шарт - бұл азаматтардың заңды тұлғалардың тауар өндіруге
басқа қызметке қажет қаржыларын немесе басқа мүліктерін біріктіру жөніндегі
келісім. Тараптар құқықтық жағдай жасауға, яғни, мемлекеттің рұқсатымен
нарық ережесіне сәйкес қандай да іспен шұғылдануға икемді заңды тұлға
жасауға міндеттенеді. Егер жарғыда ұйымдық – құқықтық жағына қатты көңіл
бөлінсе, шартта кәсіпорынды қалыптастырудың мүліктік жағына айрықша мән
беріледі. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне ( 41 - бөлім, 4 –
бап) сәйкес, құрылтайшылар заңды тұлға құруға міндеттенеді, оны құру
жөніндегі бірлескен қызмет тәртібін, оның меншігіне
(шаруашылық жүргізуіне, оралымды басқаруына) өз мүлкін беру және оның
қызметіне қатысу ережелерін белгілейді. Шартта табыс пен шығынның
құрылтайшылар арасындағы бөліну тәртібі, заңды тұлғаның қызметін басқару,
құрылтайшылардың мүшеліктен шығуы, заңды тұлғаға қажет болған жағдайда оның
жарғысын бекіту көрсетіледі.
Құжаттың деректемелері мынадай:
- құжаттың аты – шаруашылық серіктестік құру туралы құрылтай шарты ( ЖШС,
АҚ екені және оның аты көрсетіледі);
- шарттың жасалған орны;
- шарттың жасалған күні;
- шарттың мәтіні;
- құрылтайшылардың қолы.
Құрылтай шарты мәтініне мынадай бөлімдер енуі мүмкін: құрылтайшылары
аталған кіріспе бөлім; шарттың мәні – ұйымды құру ниеті, ұйымды қандай
мақсатпен құрғаны; оның заңды мекен – жайы көрсетіледі; серіктестік
қызметінің шарттары; серіктестікті басқару; құрылтайшылардың міндеті;
құрылтайшылардың құқықтары; құрылтайшылар мен серіктестіктің
жауапкершілігі; серіктестіктің қызметін тоқтату.
Құрылтай шартына мүшелерінің келісімі бойынша басқа да ережелерді
енгізуге болады.
Шартқа құрылтайшылардың жарғылық қорға салған салымдары жөніндегі
анықтама қосымша тіркеледі, кейін дивидендтер соған сәйкес бөлінеді.
Мемлекет заңына сәйкес құрылтай құжаттары жарғы мен құрылтай шарты
болып табылады. Дегенмен, ұйымдастырушыларға қалыптасу тіркелу барысында
басқа да құжаттар толтыруға тура келеді. Президенттің Заңды тұлғаларды
мемлекеттік тіркеу туралы жарлығына сәйкес, түрлі құқықтық – ұйымдық
нысандар әділет органдарына құжаттардың әр түрлі мәтіндерін ұсынады.
Олардың жалпы жобасы мынандай: арыз, нұсқау, өтініш және басқа құжаттар
пакеті.
Мемлекеттік тіркеу үшін алымдардың төленгенін растайтын түбіртек немесе
оның көшірмесі. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін тіркеу
құжаттарының толық пакеті мынадай:
1. тіркеу туралы арыз;
2. бекіткен жарғы;
3. құрылтай шарты;
4. санақ карточкасы;
5. меншік иесінің немесе оның өкімінің келісімі;
6. заңды тұлғаның мекен – жайын растайтын құжат;
7. тіркеу үшін салымдарының растайтын түбіртек немесе оның көшірмесі;
Жарғы немесе құрылтай шарты, фирманың негізгі құжаттары ретінде,
міндетті түрде нотариалдық куәландыруды талап етеді. Онсыз олар заңды деп
танылмайды.
Құжат та мазмұндары сәйкестендіріліп, мұқият дайындалған болуы тиіс.
Олар банктер, салық төрелік сот, әділет және рұқсат қағаз беруші ұйымдар
тарапынан қатаң тексеруден өтеді. Тағы бір ескеретін жай жарғыда
жазылғаннан басқа нәрселермен айналысқыңыз келсе, жарғыны ауыстырып қайта
тіркеуден өтуге тура келеді.
Жарғының негізгі деректемесі – мәтін – ол иін мен рет тәртібі, қатаң
белгіленген бөлімдерден тұрады. Алайда, мәтінде мынандай мәліметтер берілуі
тиіс.
- жалпы ережелер, ұйымдық – құрылымдық нысаны атауы, мекен– жайы;
- қызметтің мақсаты мен мәні;
- серіктестік қатысушыларының құқықтары мен міндеттрі және жауапкершілігі;
- мүлкі қорлары, табысы;
- басқару және бақылау органдары;
- жұмысшылардың еңбегі, жалақысы және оларға берілетін әлеуметтік
кепілдіктер;
- есепке алу және есеп беру;
- дауларды шешу;
- қызметін тоқтату.
Егер еншілес кәсіпорын немесе филиал ашылатын болса, жарғы бас
ұйымның бланкісіне толтырылып, Келісілді деген арнайы белгі қойылады.
Кәсіпорын үлкен болған сайын, оны басқарудың жүйесі де күрделене
түседі. Олай болса, сізге өкілеттілігін ажыратуға, құжат толтырудағы
бірлескен іс - әрекетке жауаптырақ қарауға тура келеді.
Ұйымдастыру және басқару мәселелері бойынша вице – президент, бас
директорға бағынады. Ұйымдастыру және басқару мәселелері бойынша
вице–президент бөлімі мынадай қызметтердің орындалуына әкімшілік
жауапкершілікте болады:
- жоспарлауды ұйымдастыру ;
- қаржыны жоспарлау және бақылау;
- іс жүргізу жүйесі;
- болашақ жоспарлау;
Құрылтай құжаттарының атқаратын негізгі мақсаты – кәсіпорындардың іс -
әрекетін, құрылтайшылардың мақсаты мен функциялапын, меншік қоры мен
капиталын, дивидентін құқық жағынан реттеу, сақтау және қорғау болып
табылады. Сонымен қатар, құрылтай құжаттар коммерциялық құжаттарында басты
рөлін атқарады, себебі кәсіпорынды құрудан бастап, тоқтату немесе тарату
жағдайына дейін барлық іс-әрекеттерін экономикалық, қаржылық және
ұйымдастыру жөнінде реттейтін, құқықтық құжат.
Кез – келген кәсіпорын стратегиялық және жедел мақсаттарын жүзеге
асыру үшін, көптеген ішкі фирмалық, ұйымдық құжаттарды қолданады. Мұндай
құжаттарға жататындар, кәсіпорынның ішкі бөлімшелердің ережесі, лауазымдық
нұсқаулықтар, күн тәртібі т.б.
Ұйымдық құжаттардың көбінесе ішкі фирмалық іс - әрекеттері мен қарым
– қатынастарын реттейтін құжаттар, яғни бөлімшелердің мақсаттары мен
міндеттерін, қызметкерлердің бағыныштық тәртібін, лауазымдылық
нұсқаулықтар т.б. Ұйымдық құжаттардың мазмұны келесі жағдайларды қамтиды.
Құрылымдық бөлімшелер ( бухгалтерия, жарнама, өткізу, күзет бөлімдері )
жарғыға бағына отырып, соның негізінде күнделікті жұмыстарын жүзеге
асыратын құжатқа ие болады. Ондай құжат құрылымдық бөлімшелер туралы ереже
болып табылады.
Ереже әрбір бөлімше үшін жеке жасалынады және онда бөлімшенің
құқықтық мәртебесі, міндеттері, қызметі, құқығы, жауапкершілігі мен
міндеттемелері көрсетіледі.
Мәтіннің Жалпы ережесінде ( кіріспеде ) бөлімшелердің
бағыныштылығы, басшыны тағайындау және босату тәртібі, басшыға қойылатын
квалификациялық талаптар, басшы болмаған кезде оны ауыстырудың тәртібі
көрсетіледі. Бөлімде құрылымдық бөлімше басшылыққа алатын құқықтық актілер
алады.
Негізгі міндеттер атты бөлімде аталған бөлімшенің қызметінің бағыты
баяндалады.
Қызметтер бөлімінде шаруашылық қызметінің нақты түрлері
көрсетіледі.
Құқықтары мен міндеттемелері бөлімінде бөлімшенің басшылық пен
басқа бөлімшелерге және өзге ұйымдарға қатысты алғанда орындайтын
міндеттемелері мен қызметтерін жүзеге асыруға қажетті құқықтары ашылады.
Жауапкершілік бөлімінде міндеттемелердің мезгілінде орындалмағаны
немесе сапасыз орындалғаны үшін, яғни, берілген құқығын дұрыс
пайдаланбағаны үшін бөлімше басшысын қандай, қай мөлшерде және кім
жауапкершілікке тартатыны сипатталады.
Өзара қарым – қатынас. Байланыстар бөлімінде аталған бөлімше кіммен
және қандай бағытта әрекет ететіні, кіммен бірлесіп жұмыс жасайтыны т.б.
анықталады.
Жұмысты ұйымдастыру бөлімінде бөлімшенің жұмыс тәртібі, қызметін
тексеру қалай жүзеге асатыны, оның қайта құрылуы мен таратылуы сияқты
мәселелер айқындалады.
Бұл ережелердің бөлімшелердің жетекшілері, вице – президенттер жасап,
оларды бірінші басшы бекітеді. Осы бекіту сатысында кәсіпорын қызметтері
арасындағы жауапкершілік пен құзіреттерін бөлу нақты жүзеге асады.
Құжат үлгісі мынадай :
Кәсіпорын атауы Кәсіпорын атауы
(қазақ тілінде) (орыс
тілінде)
ЕРЕЖЕ БЕКІТЕМІН
00.00.00 №00 Кәсіпорын
басшысы
Алматы Қолы
Тегі, есімі,
________туралы әкесінің аты
Мәтіннің құрылысы
Жалпы ережелер. Негізгі міндеттер. Қызметтер. Құқықтары мен
міндеттемелері. Жауапкершілігі. Өзара қарым – қатынастары. Байланыстары.
Жұмыстың ұйымдастырылуы.
Құрылымдық бөлімшенің
Басшысы Қолы Тегі, есімі, әкесінің
аты.
Лауазымдық нұсқаулықтардың мазмұны келесі жағдайларды қамтиды.
Лауазымдық нұсқаулық кәсіпорын қызметкерлерінің құқықтық жағдайын,
қызметтерін, құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін белгілейді. Жақсы
жасалған, тәжірибеде сыналған құжат үміткерді лауазымды қызметке таңдауда
жақсы бағдар болады. Соған қоса ол үміткерлерді аталған лауазымда алуда
келісім – шарттардың көлемін елеулі түрде қысқартуға мүмкіндік береді.
Тиімді басқару жұмысы лауазымды адамның қызметі мен сол қызметті жүзеге
асырудағы мүмкіндіктерінің тепе – теңдігі арқылы мүмкін болады. Лауазымдық
нұсқаулықтың тепе – теңдігі мынаны білдіреді. Лауазымға тек оларды
орындауды қамтамасыз ететін құралдар арқылы орындалатын қызметтер ғана
беріледі. Соның өзінде құқықтары мен міндеттері өзара теңестірілуі керек,
яғни әрбір міндеттеме белгілі бір құқықпен қамтамасыз етілуі қажет және
әрбір құқық тек белгілі бір міндеттемелерінің арқасында жүзеге асырылуы
тиіс. Жауапкершілік көлемі мен билік көлемі де солай сәйкестендірілуі
қажет, яғни, бір нәрсеге жауапкершілік соған сай билік көлемімен қамтамасыз
етілуі керек және керісінше.
Лауазымдық нұсқаулық мәтініне ең алдымен Жалпы ережелер кіреді.
Онда маманның қызмет аясы, оны тағайындау, ауыстыру және босату тәртібі
белгіленеді, квалификациялық талаптар анықталады. Сондай – ақ кімге
бағынатыны, кімді басқаратыны айқындалады. Бөлімде маман өз жұмысында
басшылыққа алуға тиіс заң актілері көрсетіледі.
Қызметтері бөлім маманның қызметінің бағыттарын анықтайды.
Лауазымдық міндеттемелері бөлімінде маманның нақты міндеттері, оның
басқару процесінде қатысу түрлері (басқарады, бекітеді, даярлайды,
қамтамасыз етеді, орындайды, бақылайды т.б.) санамалап көрсетеді.
Құқықтары бөлімінде маманның өз міндеттемелерін орындауға қажетті
құқықтары анықталады.
Жауапкершілік бөлімі өз міндеттемелерін сапасыз өз мезгілінде
орындамағаны үшін жауапкершілікті белгілейді.
Лауазым бойынша байланыстар бөлімінде хабар алмасу мен қызметтік
өзара қатынастар шеңбері, құжаттардың жүргізілу тәртібі т.б. белгіленеді.
Лауазымдық нұсқаулықты бөлімшенің басшысы жасайды және кәсіпорынның
директоры бекітеді.
Лауазымдық нұсқаулықтың нысаны
Кәсіпорын атауы Кәспорын атауы
(қазақ тілінде) (орыс
тілінде)
ЛАУАЗЫМДЫҚ НҰСҚАУЛЫҚ БЕКІТЕМІН
00.00.00 №00 Кәсіпорын
басшысы
Алматы Қолы Тегі, есімі,
әкесінің аты
ЛАУАЗЫМДЫҚ АТАУЫ
Мәтін
Құрылымдық бөлімнің басшысы Қолы
Тегі, есімі, әкесінің аты
Бұрыштама
Кез – келген кәсіпорын күнделік ағымды іс әрекетінде бірқатар
құжаттарды пайдаланады. Соның тағы бір тобына өкімгерлік құжаттар жатады,
яғни, нұсқау, жарлық, бұйрық, шешімдер, хаттама тағы басқа. Әр қайсысының
мазмұнын төменде сипатталады.
Нұсқау – ақпараттық - әдістемелік немесе ұйымдастырушылық сипатқа ие
құжат. Нұсқаулар бұйрық, нұсқау, жарлықтардың орындалу тәртібін
түсіндіреді. Нұсқауға қол қою құқығына бірінші басшы, бас мамандар ие.
Нұсқаудың мәтіні бұйрықтағыдай белгілеуші және жарлық бөліктерінен
тұрады.
Белгілеуші бөлігі: орындау мақсатымен соған сәйкес, мақсатында
деген сөздермен басталады. Жарлық бөлігі бұйрықтағыдай құрылады.
Жарлық – басқарудың шұғыл мәселелері бойынша шығарылатын құқықтық
акт. Оған директорлардың орынбасарлары, өз өкілеттіліктері шегінде
құрылымдық бөлімше басшылары қол қояды.
Жарлықтың мәтіні бұйрықтағыдай құрамды бөліктерден тұрады. Жарлық
құжатының сапалы болуы пішіні жағынан дұрыс болуына ғана емес, мазмұны
жағынан толық, анық, дәл болуына да байланысты. Тәжірибе көрсеткендей,
бұйрықты құруда көбінесе мынадай қателер жіберіледі:
- Құжатты шығаруға себеп болған дәлелдерді талдаудың орнына қабылданған
шешімге байланысты басшыны ақтау орын алады;
- Жарлық құжаты бір мезгілде бірнеше адамға немесе бірнеше
бөлімшелерге қатысты болып келеді де, кімге не істеу қажеттігі нақты
айтылмайды;
- Құжат не шамадан тыс болып келеді де, орындаушының бастама көрсетуге
ынтасын жояды, не бұйрықты орындаудың оған бұрыннан жақсы таныс
жолдары мен әдіс – тәсілдерін көрсетеді;
- Құжатта оны орындауға жауапты адамдар аталмайды, мерзімі
көрсетілмейді;
- Құжатта деңгейін көтеру керек, жоғарлату қажет, төмендету қажет
т.б. осындай жалпылама нұсқаулар болады. Нақты кімге арналғаны, орындалу
мерзімі көрсетілмегендіктен, бұндай нұсқаулардың орындалуын тексеру қиын
болады. Мұндай жалпылама басшылық - жаман әдет, мәнсіз – мағынасыз іс.
Нарықтық экономикада басымды кәсіпорындар комерциямен айналысады,
сондықтан қолданатын құжаттар арасында ерекше орын алатын жедел комерциялық
құжаттар. Осы құжаттарға жеке топ ретінде коммерциалдық келісім шарттарды
бөліп қарастырады, себебі ол кәсіпкерлік қызметтің негізгі құжаттары болып
табылады.
Осы бұйымды басқару құжаттардың көбі рәсімдері жағынан ұқсас болып
келеді, бірақ әр құжаттың өзіне тән реквизиттері болады.
Қызметтік жазба құжаттары мекеменің ішкі және сыртқы қарым –
қатынастарына ықпал етеді. Сонымен қатар ақпараттың көзі болып табылады.
Сондықтан анықтама ақпараттық құжатта тікелей шешім қабылдайды да осы
шешімді қабылдауға ықпал етеді.
Акт анықтама, хаттама қызметтік жазбалар резюме тағы сондай сияқты.
Қызметтік құжат түрлері – қызметтік жазба құжаттары қызмет бабындағы
қарастыратын құжаттарға арналып құжаттандырады. Олардың өзіндік
ерекшеліктері бар. Ол біріншіден аз мерзімді дайындық, екіншіден
дайындайтын адамдар өзіне қойылатын сұрақты нақты білу керек.
Ақпараттық анықтамамалық құжат мекеменің ішкі айналымында
қарастырылатын құжат. Ол жоспар, әкімшілік ұйымдық құқықтың дайындығы
ықпал етеді.
Жұмыстың барысы туралы қызметтік құжат мекеменің атауы, күні, Алматы
қаласы қызметтік жазба.
Қызметтік жазбасы қызмет барысында болып жатқан жағдайды байланыстырып
мәлімдеме береді.
Айталық мекеме басқармайды бір үлкен іс осы мерзімдегі болған іске қатысты
түсініктеме талап етуі мүмкін. Сондықтан есептеудің орнына бұл құжаттар
анализ жүргізу қысқаша тұжырым беріледі. Қызметтік жазба арнайы бланкіде
толтырылады.
Лаготивті дегеніміз - әрбір мекеменің таңбасы;
1. деректеме
2. адресат
Қызмет құрамы бойынша бұйрықтардың өзінің кейбір ерекшеліктері бар.
1. баяндаушы
2. аналитикалық
3. шешу
4. ақпараттық статистика
5. мерзім арасында болған жұмыс жағдайына қатысты жазба.
IІ тарау: Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесіндегі қолданатын
құжаттардың түрлері , мазмұны , сипаты.
2.1. Үшарал әкімшілігінің жалпы мақсаттары мен міндеттері және
ұйымдық құрылымы.
Үшарал әкімшілігі Алматы облысы, Алакөл ауданында орналасқан,
мемлекеттік кәсіпорынға жатады, сондықтан мақсаттары мен міндеттері,
бағыныштылық тәртібі Алакөл аудандық әкімшілігінің құзырында.
Үшарал әкімшілігінің негізгі мақсаты өзінің аймағындағы адамдардың
өмір деңгейін ұйымдастыру, оларға әлеуметтік қызмет көрсету, ауыл
шаруашылық кәсіпорындарға көмек көрсету, т.б.
Үшарал қала әкімшілігі Қазақстан Республикасы атқарушы органдарының
біртұтас жүйесіне кіреді, атқарушы биліктің жалпы мемлекеттік саясатын
тиісті аумақты дамыту мүдделерімен және қажеттілігімен үйлестіре жүргізуді
қамтамасыз етеді.
Әкім әкімшілік құрамын әкім орынбасарынан, әкім аппаратының
басшысынан, жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың
бірнеше басшыларынан құрады.
Әкім әкімшілік мүшелерінің санын айқындайды.
Әкім әкімшіліктің дербес құрамын айқындайды және аудандық мәслихат
сессиясының шешімімен келіседі.
Әкімшілік қызметі Қазақстан Республикасының Конституциясымен,
Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы
Қазақстан Республикасының Заңымен, Қазақстан Республикасының өзге де
нормативтік құқықтық актілермен және осы Регламентпен реттеледі.
Әкімшілік қызметін ақпараттық-талдау тұрғысынан, ұйымдық құқықтық
және материалдық – техникалық жағынан қамтамасыз етуді аудан әкімінің
аппараты бұдан әрі - аппарат жүзеге асырады.
Әкімшілік іс қағаздарын жүргізу және әкімшілікке хат – хабарларды
өңдеу аппаратқа жүктеледі және Әкімшілік ресімдер туралы Қазақстан
Республикасы заңында Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық
актілерінің талаптарына сәйкес әзірленетін әрі аудан әкімі бұдан әрі -
әкім бекітетін тәртіппен жүзеге асырылады.
Әкім орынбасарлары мен аппар басшысы әкімшіліктің және әкімнің
қарауына енгізілетін актілер жобалары өтуінің осы регламентпен белгіленген
тәтібінің сақталуын қамтамасыз етеді.
Әкімнің орынбасарлары мен аппарат басшысы әкімшілік және әкімнің
қарауына енгізілетін актілер жобалары өтуінің осы Регламентпен белгіленген
тәртібінің сақталуын қамтамассыз етеді.
Аппарат әкімшілік мүшелерінің және аудандық бюджеттен
қаржыландырылатын атқарушы органдар бұдан әрі – атқарушы органдар
басшыларының ұсыныстары бойынша әкімшілік мәжілістерінде қаралатын
мәселелердің тоқсан сайынғы тізбесін жасайды.
Әкімшіліктің мәжілістерінде қарауға жоспарланатын мәселелердің
тізбесін әкім бекітеді.
Бекітілген тізбе әкімшілік мүшелеріне, сондай-ақ ,қажет болған
жағдайда, атқарушы органдардың басшыларына және басқа да лауазымды
адамдарға таратылады
Әкім тиісті атқарушы органның бірінші басшысы не аппарат басшысы
ұсынатын анықтама негізінде тізбеден жоспарланған мәселені алып тастау
немесе оны қарауды басқа мерзімге ауыстыру туралы шешім қабылдайды.
Әкімшілік мәжілісі айына кемінде бір рет өткізіледі және оны әкім
шақырады.
Әкімшілік мәжілістерінде әкім,ал ол болмаған кезде-әкімнің міндетін
атқарушы орынбасары төрағалық етеді.
Әкімшілік мәжілістері, әдетте, ашық болады. Мәжіліс мемлекеттік тілде
және орыс тілінде жүргізіледі. Қажет болған ретте, жекеленген мәселелер
жабық мәжілісте қаралуы мүмкін.
Әкімшілік мәжілісі, егер оған әкімшілік мүшелерінің кемінде үштен
екісі қатысса, заңды болып есептеледі.
Әкімшілік мәжілісінде мәселені қараудың нәтижелері бойынша қаулы
қабылданады.Қаулы әкімшіліктің қатысып отырған мүшелерінің көпшілік
дауысымен қабылданады.
Әкімшілік мәжілістерінде Қазақстан республикасы Парламентінің,
мәслихаттың депутаттары, кент, ауыл село әкімдері, сондай-ақ әкім
бекіткен тізбе бойынша кеңесші дауыс құқығымен орталық атқарушы органдар
аумақтық бөлімшелерінің басшылары және өзге де лауазмды адамдар қатыса
алады.
Аппараттың және атқарушы органдардың әкімшілік мәжілістерінде қарауға
мәселелер дайындау мынандай жолдармен жүзеге асырылады:
әкімшілік мәжілісіне енгізілетін анықтамаларға, талдау материалдарына,
қаулылардың жобаларына құжатты енгізетін органның бірінші басшысы не оны
алмастыратын адам бұдан әрі – бірінші басшы алдын ала бұрыштама
қояды,оның қолы осы органның ресми көзқарасын растау болып табылады;
жоба мен анықтама, әдетте, аралығы екі жол арқылы басылған 5 бет
мәтіннен аспауы тиіс;
әрбір мәселе бойынша жобаның және анықтаманың тақырыптары бірдей болуы
тиіс;
әкімшілік мәжілісіне енгізілетін материалдарға, қажет болған ретте,
қосымша ақпараттық мәліметтер қоса беріледі;
мәселе енгізетін орган немесе аппараттың құрылымдық бөлімшесі
талқыланатын мәселелер бойынша мәжіліске шақырылғандардың тізімін
айқындайды және нақтылайды.
Аппарат шақырылғандардың келуін қамтамасыз етеді.
Аппарат мәжіліс күн тәртібінің жасайды және әкім не оны алмастыратын
адаммен келісілгеннен кейін, оны және тиісті материалдарды аппарат басшысы
бекіткен жіберілім көрсеткішіне сай, мәжіліске дейінгі үш күнде әкімшілік
мүшелеріне және шақырылғандарға, ал қажет болған ретте, басқа да лауазымды
адамдарға таратады.
Тиісті органдар материалдарды уақытылы ұсынбаған жағдайда аппарат
басшысы бұл туралы әкімге немесе оны алмастыратын адамға
баяндайды.Материалдардың уақытылы ұсынылмауына жауапкершілік тиісті
органдардың бірінші басшыларына жүктеледі.
Әкімнің тапсырмасы бойынша шұғыл түрде әкімшілік мәжілісін өткізген
кезде қаралатын мәселелер бойынша материалдар аппаратқа ол өткізілетін күні
енгізілуі мүмкін.
Әкімшілік мәжілісінде хаттама жүргізіліп, онда қатысқан лауазымды
адамдар, талқыланатын мәселелердің аты және мән-жайы, талқылау кезіндегі
баяндамашылар мен сөз сөйлеушілер, олардың сөйлеген сөздерінің негізгі
мазмұны, ескертулер және әкімшілік мүшелері қабылдаған қаулы
көрсетіледі.Әдетте мәжілістің стенографиясы жүргізіледі, мәжілістерде
қаралатын мәселелер ақпаратын электронды көздеріне жазылады.
Аппараттың тиісті бөлімі әкімшілік мәжілісі аяқталған күннен бастап
үш күн мерзімде хаттаманы ресімдейді, оған аппарат басшысы бұрыштама қояды
және мәжілісте төрағалық етуші қол қояды.
Әкімшілік мәжілістерінің хаттамаларына күнтізбелік жылға арналған
реттік нөмірлер беріледі.Хаттамалар немесе олардың үзінділері оларға қол
қойылған күні әкімшілік мүшелеріне, ал қажет болған ретте, мәжілістерде
тиісті тапсырмалар берілген басқа органдарға және лауазымды адамдарға
таратылады.Жіберілім басшысы аппарат басшысы бекітеді.
Әкімшілік мәжілістерінің хаттамалары түпнұсқалары, сондай-ақ
олардың құжаттары аппаратта сақталады.
Әкімшілік мәжілістерінің хаттамалары және олардың құжаттары уақытша
сақтау мерзімдері өткеннен кейін мұрағатқа өткізіледі.
Атқарушы органдар әкімшілік тиісті шешім қабылдауы үшін оның атына
мынадай жағдайларда ұсыныстар енгізеді:
1мәселені шешу әкімшілік құзыретіне кіргенде;
2жергілікті атқарушы органдар арасында келіспеушілік туындаған кезде.
Аппарат және жергілікті атқарушы органдар әкімшілік қаулыларының,
әкім шешімдері мен өкімдерінің жобаларын бұдан әрі – жобалар дайындауды
Нормативтік құқықтық актілер туралы, Әкімшілік рәсімдер туралы
Қазақстан Республикасының Заңдарына және осы Регламентке сәйкес жүзеге
асырады.
Мүдделі органдармен келісілген, бірінші басшылары немесе оларды
алмастыратын адамдар қол қойған жобалар мемлекеттік тілде және орыс тілінде
ұсынылады.
Жобаларды міндетті түрде мыналармен келісіледі:
1 Құзыретіне орай мүдделі атқарушы органдармен, бұл ретте жобаны
келісудегі мұндай мүдделік қаралатын мәселелердің мән-жайы ескеріле отырып,
белгіленеді.
2 қаржы саласындағы тиісті атқарушы органмен – жобаны қаржылық
орындылығы және қаржыландырумен қамтамасыз етілуі мәселелері бойынша.
Жобаны әзірлеуші жобаның көшірмелерін бір мезгілде барлық мүдделі
атқарушы органдарға жіберіледі. Бұл ретте атқарушы органдарда келісу
мерзімі бір мезгілде есептеледі және жобалардың түскен әрі тіркелген
кезінен бастап 3 жұмыс күнінен аспауы тиіс.
Әкім, әкімнің орынбасарлары және аппарат басшысы келісудің өзге
мерзімдерін белгілей алады.
Әкімнің, әкім орынбасарларының тапсырмалары бойынша шешімдерді
неғұрлым жедел қабылдау мақсатында атқарушы органдардың басшылары немесе
лауазымды адамдар лауазымы бойынша басшының орынбасарларынан төмен емес
жобағат бұрыштаманы кеңесте мәжілісте қоюы мүмкін.Бұл ретте көрсетілген
лауазымды адамдар жобаның жасалуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мамандығы: Маркетинг
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
I тарау: Ұйымның басқару құжаттамасының жүйесі теориалық негіздері...6
1.1. Басқаруды құжатпен қамтамасыз етудің мақсаты мен мәні ..6
1.2. Мемлекеттік кәсіпорынды басқару құжаттардың мазмұны және
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..
12
II тарау: Үшарал әкімінің басқару жүйесіндегі қолданатын құжаттардың
түрлері, мазмұны, сипаты ... ... ... ... ... ... 31
2.1. Үшарал әкімшілігінің жалпы мақсаттары мен
міндеттері және ұйымдық құрылымы ... ... ... ... ... ... ... .31
2.2. Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің қолданатын құжаттарын
талдау және баға беру ... ... ... ... ... ... ... ... .43
III тарау: Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесінің құжаттарды жетілдіру
жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .52
3.1. Үшарал әкімшілігінің құжаттарды жетілдіру жолдары ... 52
3.2. Үшарал әкімшілігінің еңбек қатынастарын реттеу құжаттарды
жетілдіру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..62
Қорытынды:
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
69
Пайдаланған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..70
Қосымшалар.
Кіріспе
Нарықтық экономика кез – келген кәсіпорын дербес түрде іс әрекетін
жүргізеді.Тұтынушылардың қажетті тауарлар және қызметтермен қамтамасыз ету
үшін әр түрлі ұйымдар мен кәсіпорындар құрылады.Олардың іс - әрекетіне
жедел көмек ету, реттеу жұмысын мемлекеттік кәсіпорын атқарады. Бұл
мақсаттарды жүзеге асы үшін алуан түрлі құжаттар қолданылады. Барлық
құжаттардың ішінде ерекше орын алатын басқару құжаттар, себебі нарықтық
қатынаста кез – келген кәсіпорынның мақсаты тұтынушылардың сұранысын
талаптарын сапалы түрде жүзеге асыру болып табылады.
Басқару құжаттарының түрлерін, мақсатын, мазмұнын, әзірлеу тәртібін,
пайдалану жағдайын, жетістіктерімен кемшіліктерін зерттеу өте қажетті және
актуалды. Сондықтан дипломдық жұмысының тақырыбы Ұйымның басқару
құжаттамасының жүйесі.Басқару құжаттардың жүйесі дегеніміз – бұл
кәсіпорын іс әрекетінде қолданатын барлық құжаттардың түрлері, яғни
құрылтай, ұйымдық, өкімгерлік, анықтамалық – ақпараттық, персонал туралы
құжаттардың жиынтығы, оларды әзірлеу, қолдану тәртібі. Басқару құжаттартың
ерекшеліктері дегеніміз – бұл әрқұжаттың пайдалану процесіндегі
жетістіктері мен кемшіліктері, осы проблемаларды нақты Үшарал әкімшілігінің
құжаттарына талдау жасап, әр құжаттың мазмұны мен қолдану тәртібіне баға
беріп, олрдың ерекшеліктерін, жетістіктері мен кемшіліктерін анықтадық.
Әкімшілік адамдарға кең мағнада әр түрлі қызмет көрсетеді.
Дипломдық жұмысының мақсатын үш бағытты анықтау болады, біріншіден,
құжаттардың теориалық мәнін, мақсатын, мазмұны мен түрлерін сипаттау,
пайдалану тәртібі мен қажеттілігіне байланысты топтастыру принциптерін
анықтау; екіншідіен, нақты мемлекеттік кәсіпорыннның іс - әрекетінде
пайдаланатын басқару құжаттарға баға беру, талдау, жетістіктері мен
кемшіліктерін айқындау, әрбір құжатты дайындау тәртібін, олардың құрылымын
бағалау; үшіншіден, нақты кәсіпорынның құжаттарын жетілдіру жолдарын ұсыну
немесе кейбір құжаттарды әзірлеп кәсіпорынға ұсыну.Осы бағыттан дипломдық
жұмысының мазмұны үш тарауды қамтиды, яғни кіріспе, құжаттардың теориалық
негіздері мен дайындау тәртібі; екінші тарауда үшарал әкімшілінде басқару
құжаттарын топтастыру, әзірлеу, қолдану тәртібіне талдау жасап, баға беру
және үшінші тарауда кемшіліктерін жою үшін құжаттарды әзірлеу және
пайдалану жөнінде нақты ұсыныстар мен жолдарын тағайындадық,
I тару: Басқару құжаттама жүйесінің теориалық негіздері.
1.1. Басқаруды құжатпен қамтамасыз етудің мақсаты мен мәні.
Мемлекеттік кәсіпорындардың басқаруды құжаттармен қамтамасыз ету
жөніндегі нормативтік құжаттарды бағынышты ұйымдарға кәсіпорындар туралы
заңмен және басқа заңды құжаттармен берілген құқықтарды шектеуге тиісті
емес.
Ұйымда басқаруды құжатпен қамтамасыз етуді тікелей ұйымның басшысына
бағытталған арнайы қызмет жүзеге асырады.
Ұйымның лауазымды тұлғалары құжаттармен жұмыс істеген кезде басқаруды
құжаттармен қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі негізгі ережелерінің және
оның дамуы үшін қабылданған жалпыодақтық, салық және республикалық
нормативтік және әдістемелік құжаттардың талаптарын басшылыққа
алады.Құжаттарға және құжаттармен қамтамасыз ету қызметіне қойылған жалпы
талаптар есептеу техникасы мен микрография құралдарымен жасалған құжаттарды
қоса алғанда одақтық және прокуротураның, арбитаждардың, сондай–ақ
мекемелердің ұйымдар мен кәсіпорындардың бүкіл құжаттама жүйесіне
пайдаланады.
Құжаттарға және құжаттар мен қамтамасыз ету және қызметіне қойылатын
жалпы талаптар басқаруды құжатпен қамтамасыз ету және оның тиімділігін
құжаттардың құрамы мен нысандарын бірегейлендіру арқылы көтеру, олардың
сапасын жоғарлату, жұмысты ғылыми түрде ұйымдастыру және жаңа техникалық
құралдарды енгізу негізінде құжатпен қамтамасыз ету қызметінің жұмыстарын
жақсартуды бірегей негізде жетілдіру үшін нормативтік - әдістемелік база
болып табылады.
Жалпы талаптар одақтық республикалардың мемлекеттік аппаратты
ұйымдастыру және қызметін жүргізу тәртібін белгілейтін заңдарына,
мемлекеттік аппаратты ұйымдастыру және қызметін жүргізу тәртібін
белгілейтін заңдарына, мемлекеттік басқарудың жоғарғы органдарының басқару
шешімдерін қабылдау және ресімдеу, құжаттарының орындалуына бақылауды
жүзеге асыру, басқару әдістері мен ұйымдық құрылымдарды және олардың
ақпаратпен қамсыздануын жетілдіру жөніндегі актілерінде, құжаттардың
бірегейленген жүйесін және техникалық–экономикалық ақпараттың жалпыодақтық
жіктеуіштерін пайдалану тәжірбиесін ескере отырып құжаттау және құжаттарды
автоматты өңдеу саласындағы мемлекеттік стандарттарға сәйкес негізделген.
Құжаттаудың бүкіл жүйелеріне қойылған бірегей талаптар ерекшелігін
ескеретін басқару қызметін басқару құжаттармен қамтамасыз ету мәселелері
жөніндегі мемлекеттік, республикалық және салық стандарттар мен
нұсқауларды, сондай – ақ құжаттардың салалық бірегейленген жүйелерін,
істердің типтік номенклатураларын, сақтау мерзімі көрсетілген құжаттардың
типтік тізбесін шығару жолымен енгізіледі.
Олардың негізінде бағынышты ұйымдар басқаруды құжатпен қамтамасыз
етуді ұйымдастыратын нормативтік актілерді әзірлейді.
Қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі есептеу техникасының құралдарын
қолдану жағдайларында да, сондай – ақ ақпараттарды өңдеудің әдеттегі
әдістерін қолданған кезде пайдалануға арналған. Жалпы одақтық жіктеуіштер
белгіленген тәртіппен әзірленген және бекітілген, ақпараттарды өңдеу
процестерін автоматтандыруды қамтамасыз ету кезінде қолдануға міндетті
жіктеу объектілері мен жіктелетін топтардың атаулары мен кодтарының
жүйеленген тізбесін білдіреді.
Жалпы одақтық мақсаттағы құжатпен қамтамасыз етудің мемлекеттік
жүйесі, басқарудың басқа деңгейлеріндегі құжаттардың бірегейлігін
нысандарын және техникалық – экономикалық ақпараттардың жалпыодақтық
жіктеуіштерін бекіту, енгізу, жүргізу және тіркеу тәртібін мемлекеттік
стандартты белгілейді.
Басқару құжаттары атаулары нысандары және деректемелердің құралы
бойынша басқару құжаттамасының жүйесіне басқаруды құжатпен қамтамасыз
етудің мемлекеттік жүйесі талаптарына, ұйым туралы ережелерге және
құжаттандыру ережелерін қамтитын басқа нормативтік құжаттарға сәйкес келуі
тиіс.
Басқару органдары қолданыстағы заңдарға және өздерінің құзіреттеріне
сәйкес мынандай өкімдік құжаттарды шығарады.
Одақтық және автономдық республиканың Министрлер Кеңесі қаулылар,
өкімдер және тапсырмалар береді; одақтың және бұйрықтар, нұсқаулар,
нұсқаулықтар, мемлекеттік коммитеттер, коммитеттер мен комиссиялар қаулылар
бұйрықтар т.б. Бас басқармалар және одақтық, автономдық республикалардың
Министрлер Кеңесі жанындағы басқармалар т.б. Белгілі нысан бойынша бірегей
нысаны құжаттарды шығаратын ұйымның бірлескен өкімдік құжаты.Жоғары тұрған
органдардың құжаттарын немесе басқа ұйымдардың құжаттарына бағынышты
ұйыдарға, хабарлау құжаттардың авторы белгіленген нысанда жүзеге асырылады.
Комегиялық органдардың хаттамалық шешімдері орындаушыларға осы орган
туралы белгіленген нысанда хабарланады.
Өкімдік құжат ұйымның өзінің немесе жоғарғы тұрған органдардың өкімдік
құжаттармен жайылуы мүмкін.
Басқа ұйымдық мүддесіне қатысты бар құжаттардың жобалары олармен алдын
– ала келісуге тиіс. Пікір қайшылығы туындаған жағдайда жобаға ескертулер
қоса беріледі немесе қайшылықтардың мәні ілеспе хатта көрсетіледі.
Хаттамалар мәжіліс барысын жазу, стенограмалар дыбыстық жазбалар мен
мәжәліске әзірленген материалдардың, мәтіндердің, сөйлеген сөздерінің,
анықтамалардың, қаулылардың немесе шешімдердің жобалардың, күн тәртібінің
шақырылғандардың тізімдердің және т.б. негізінде рәсімделеді. Егер мәжіліс
барысында стенограмма жасалса, стенограммалардың мәтіні жіктеледі,
басылады, расталады және хаттармен бірге сақталады. Айрықша жағдайда сөз
сөйлеген адам өз сөзінің стенограммасына қол қоюға тиіс. Егер мәжіліс
барысы магниттік лентаға жазылса, ол Мемлекеттік архивтердің кино – фота,
фоноқұжаттармен жұмысының негізгі ережесіне сәйкес жалпы түрде сақталады.
Хаттар әдетте, ақпарат алмасу құжатсыз тәсілдері ауызша түсіндірулер
нұсқаулар т.б.
Ұйымдар өздері туралы ережелердің және өздерінің құзіретін
белгілейтін басқа актілердің негізінде басқа да құжаттарды шығарады.
Басқару құжатының мәтіні ағартушылармен мүдделі құрылымдық
бөлімшелердің немесе ұйымдардың басшыларымен келісуге тиіс.
Құжат жобасымен ішкі келісу мынандай кезекпен жүргізілуі тиіс:
салалық функционалдық, аумақтық, бөлімшелермен, т.б.
Сыртқы келісу құжатттардың мазмұнына байланысты былай болып келеді:
бағынатын және бағынбайтын ұйымдармен, мұндайда соңғылары құқықтық
ұйымдармен қатынастарда немесе құжаттың мазмұны олардың мүдделерін
қозғайтын жағдайда міндетті талап ретінде болады. Құжат мазмұнының қатысы
бар саладағы зерттеулер мен айналысатын ұйымдармен және ғылыми өндірістік
белсенділіктармен: қоғамдық ұйымдармен қажеттілік жағдайында немесе осы
органдардың құжаттарында көзделген жағдайда жалпы немесе салалық
құзіреттегі жоғарғы құрған органдармен басқару әрекеттерін жасау тек осы
органдардың рұқсаты бойынша мүмкін болуы заңдарда көрсетілген.
Басқару құжатына ұйымның басшысы немесе оны алмастыратын лауазымды
тұлға құқықтық актілермен бөлімше туралы жарғы немесе ереже лауазымды
нұсқаулық, міндеттемелерді бөлу туралы бұйрық және тағы сол сияқты болып
келеді.
Хаттама коллегиялық органның жиналыстық мәжілісінде төрағалық етуші
тұлға мен хатшы қолын қояды. Баяндамаларға, баяндаушы, жазуларға
анықтамаларға және ақпараттық, анықтамалық немесе талдамдық сипаттағы басқа
құжаттарға анықтаушы қолын қояды.
Құжат – қосымшаларының түрі үшке бөлінеді:
- тиісті өкімдік құжатпен бекітілген немесе күшіне енгізілген, дербес
мәні бар құқықтық актілерге қосымшалар;
- басқа құжаттың мазмұнын түсіндіруші немесе толықтырушы;
- хатпен басқа ұйымдарға жіберілген өкімдік құжаттарға қосымшалардың және
басқа құжаттың мазмұнын толықтырушы немесе түсіндіруші қосымшалардың өз жақ
жоғарғы бұрышы былай басталады. Бірнеше қосымшалар бар болса, олар
нөмірленеді. Қосымшаларды өкімдік құжаттарсыз таратқан кезде қосымшаларға
өкімдік құжаттардың атауы , оның жасалған күні мен нөмірі ( 2.3. 2.4 ) –
тармақ, көрсетілген бекіту грифі қойылады. Деректемелердің құрамы мен құжат
қосымшалары ресімдеудің тәртібі құжат қосымша жатқызылатын құжаттардың
бірегейленген жүйелерінің талаптарына сай келуі тиіс. Құжаттардың
қолданылатын нысандарының санын қысқарту мақсатында министрліктер мен
ведомствалар ұйымның функциялары мен міндеттерін іске асыруға қажетті және
жергілікті құжаттардың салық табельдерін әзірлейді.
Табельге әдеттегі, сондай – ақ есептеу техникасының құралдарымен
жасалатын құжаттарды дайындайды.Табельге оның жасалуына жауапты тұлға қолын
қояды және оны ведомствоның басшысы бекітіледі.Табельдегі жүргізуді, оған
өзгерістер енгізуді құжатпен қамтамасыз ету қызметі жүзеге асырады.
Табельде көрсетілген құжаттарды жасауға тиім салынады.
Әзірленген техникалық – экономикалық ақпараттардың жалпыодақтық
жіктеушілерін енгізу.
Ақпараттың шынайлығын және олардың одан әрі дамуын қолдау мақсатында
қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі мен техникалық – экономикалық
ақпараттың жалпы одақтық жіктеушілерін бір қатар ережелермен енгізу.
Саланың ерекшелігін көрсететін және қамтамасыз етудің мемлекеттік
жүйесі кірмеген, сондай – ақ олардың мемлекеттік тіркеуін көрсететін
құжаттардың салалық бірегейлендірілген нысандарының кешенін әзірлеу болып
табылады.
Саланың ерекшелігін көрсететін техникалық экономикалық ақпараттың
салалық жіктеуіштерін әзірлеу.
Құжаттандыру бірегейленуі менен стандарттауына ұйымдық және әдістемелік
басшылықты, жұмыспен бақылауды үйлестіруді республикада қамтамасыз етудің
мемлекеттік жүйесі мен техникалық – экономикалық ақпараттық жалпыодақтық
жіктеуіштерін енгізуді үйлестіру жөніндегі бас ұйым жүзеге асырады.
1.2. Мемлекеттік кәсіпорынды басқару құжаттардың, мазмұны және
ерекшеліктері .
Нарықтық экономиканың ерекшелігі бұрынғы экономика мен салыстырғанда
жаппай мемлекеттік меншік пен мемлекеттік кәсіпорындардың орнына бірнеше
меншік түрлері мен коммерциялық кәсіпорындар қалыптасқан. Бұған жататындар
ашық, жабық акционерлік қоғамдар, жауапкершілігі шектелген және толық ,
командидтық серіктестер, жеке меншік кәсіпорыны , жеке тұлға кәсіпкерлер.
Заңдылық жағынан кәсіпорындар мемлекеттік және коммерциялық түрлеріне
бөлінеді. Мемлекеттік кәсіпорындарға жататындар үкімет органдары және облыс
аудандағы мекемелері, ұлттық банк, білім, денсаулық саласындағы мекемелер,
әскери, құқықтық органдар т.б.
Кез – келген кәсіпорында, мемлекеттік пе әлде комерциалық, жеке
меншік пе басқару әрекеттер құжатсыз мүмкін емес. Соны мен қатар, басқару
процессінде қай деңгейде болсада, яғни мемлекеттік, аймақтық, облыстық,
аудандық, кәсіпорын және ішкі құрылым деңгейінде, құжаттар қойған
мақсаттарға жету жолындағы пайдаланатын құралболып табылады. Құжаттарды
құрастыру, қолдану, сақтау, өңдеу, жетілдіру мемлекет заңдармен актілеріне
сүйенет отыра, ұл әрбір ұйымның негізгі мақсаты, сондағана басқару
нәтижесі тиімді болады. Соны мен қатар, кейбір құжаттар ұйымның құқығын
қорғайды.
Басқару жүйеде құжаттардың пайдалануы, кәсіпорынның ерекшелігінен
тығыз байланысты болады. Нарықтық экономикада коммерциялық кәсіпорындар
міндетті түрде құрылтай құжаттарын әзірлейді және қолданады. Бұған
жататындар кәсіпорынның жарғысы, және құрылтай келісім – шарт. Соны мен
қаттар бұл топқа жататын құжаттар – басқа ұйымдармен қарым – қатынас
жүргізетін келісім – шарт, еңбек келісім – шарт. Басқа көптеген ішкі
ұйымдық құжаттардан қолданатын бұйрық, коммерциялық хат алмасу, хаттама,
т.б. Ал бөлім ерекшелері, лауазымдық нұсқаулықтары, күн тәртібі, персонал
туралы ереже көптеген коммерциялық кәсіпорындарда қолданбайды, оның себебі
– басшыларға бұл құжаттар аса тиімсіз, сондықтан оларды қолданбайды.
Мемлекеттік кәсіпорында құжаттарды әзірлеу, құрастыру, қолдану
ерекшеліктері келесі жағдайларды қамтиды.
Мемлекетікм кәсіпорындар міндетті түрде республиканың заңдарын,
жарғылықтарын, нормативтік құжаттар мен актілері, қаулылары мен шешімдерін
қолданады.
Мемлекеттік кәсіпорындар коммерциялық ұйымдарға жатпайды, оларды
қаржыландыру мемлекет бюджетіне жүктеледі.
Мемлекеттік кәсіпорынды басқару тік жүйе әдісімен жүзеге асырылады.
Мұның мәні Мемлекеттің жоғары органдарының, яғни үкімет, министрлігі
шығарған, құрастырған құжаттар төмендегі мекемелер, яғни облыс, аймақ,
аудан, кәсіпорындар барлығы міндетті түрде орындау тиіс. Мұндай құжаттар:
ережелер, жарғылар, қаулылар, шешімдер, нормативтер, стандарт пен актілер,
директивті, акімшілік құжаттарға жатады.
Мемлекеттік кәсіпорындарда басымды түрде ұйымдық – құқықтық құжаттар,
яғни ұйым мен бөлімдердің ережесі, лауазымдық нұсқаулықтар, басқару
ақпараттың және жиналыстың регламенті, инструкциялар, күн тәртібі
пайдалынады. Бұл құжаттар жоғары органдармен бекітіледі және төменгі
ұйымдарға қолдануға жіберіледі.
Ұйымдық – құқықтық құжаттар мерзімсіз құжаттарға жатады , негіздеген
заңдар мен актілер де өзгерістер болса сонда бұл құжаттарға да өзгерістер
енгізіледі.
Басқарудың негізгі мақсаты басқарылатын объектінің барлық іс - әрекетін
жоспарлау, ұйымдастыру, реттеу және бақылау, яғни алдына қойған
мақсаттарына жету үшін тиімді іс -әрекеттерді ұйымдастыру болып табылады.
Ал басқару іс - әрекеттері міндеттерін атқару үшін, басшылар мен мамандар
әр түрлі құжаттар қолданады. Құжаттарды дайындау үшін және тиімді пайдалану
үшін, оны әзірлеу, құрастыру тәртібі мен стилін білу қажет.
Бізге белгілі, әдеби тілдің бес негізгі стилі бар: ғылыми, ресми іс –
қағаздары, публицистикалық, көркем әдебиет (кітап стильдері) және ауызекі
сөйлеу тілінің стилі.
Бұлай бөлудің бірнеше негізі бар. Біріншіден, бұлар тілдің қоғамдық қызмет
аясына жатады. Іс құжаттары тілі үшін мұндай қызмет аясына құқықтық
қатынастар саласы, яғни, басқару саласы жатады. Бірақ мұнда құқықтық
қатынастар мемлекетаралық қатынастарда, мемлекеттің өз азаматтары мен және
олардың бірлестіктерімен, сондай – ақ мекмелер мен кәсіпорын ішіндегі
азаматтар арасындағы ресми қатынастарда және шаруашылық субъектілерінің
арасындағы қатынастарда орын алады. Осыған байланысты іс – құжаттары
стилінің үш түрі ажыратылады. Олар: дипломатиялық, заң шығарушылық және
күнделікті іс жүргізу стильдері. Мұны кесте түрінде былай көрсетуге болады:
Ресми іс жүргізу стилі
Дипломатиялық Заң шығарушылық Күнделікті іс
стиль стиль жүргізу
стилі
Екіншіден, ресми іс жүргізу стилі әлеуметтік сананың ерекше формасы –
құқықтық санамен сәйкеседі. Біздің әрқайсымыз белгілі бір дәрежеде өз
құқығымыз туралы, мысалға отбасы қарым – қатынасындағы, қызметтегі,
қоғамдық орындардағы және мемлекет алдындағы міндеттемелеріміз бен
жауапкершіліктеріміз туралы білеміз. Мұндай құқықтық нормаларды тәжірибе
жүзінде меңгеруіміз бізге басқа адамдармен қатынас жасауға мүмкіндік
береді.
Адамдарды басқару заңдар, ережелер, жарғылар негізінде, сондай – ақ
моральдық – этикалық ұйғарымдар мен тыйымдар негізінде жүргізілетіндіктен,
басқарушы үшін құқықтық және моральдық нормаларды білу ерекше мәнге ие
болады.
Іскерлік қатынастың өзіндік мәні, әсіресе, нақты түрде жазба мәтіні,
құжаттарда көрінеді. Құжат жасаушы бұл жағдайда компания президенті мен
жүргізушісі, вице – президенті мен кеңсе қызметкері, менеджер мен күзетшісі
сияқты белгілі бір әлеуметтік рөлді орындаушы ретінде болады. Сондықтан
қандай да бір қызметтің өзі белгілі бір құжаттарды толтыра білу міндеттерін
және түрлі жанрдағы қызметтік қарым – қатынастарды кәсіби түрде игеру
қажеттігін талап етеді.
Заң шығару, сот ісін жүргізу, әкімшілік шаруашылық салаларында сөйлеу
тілінің табиғаты екі жақты: оның мазмұны нақты болғанмен, сол мазмұнды
бейнелеудің құралдары дерексіз. Кезінде бұл туралы белгілі лингвист Шарль
Балли былай деп жазды. Әкімшілік тілінің мәні мынадан көрінеді: оның
негізі ғылыми сипатта болады, сонымен бірге күнделікті өмірмен үйлесіп
жатады. Өмірдің түрлі құбылыстары іс жүргізу стилінде белгілі бір қалыпқа
түскен жағдайлардың, терминденген сөздердің ( сауалнама, анықтама,
нұсқаулық, қаулы – қарар, хаттама, акт, бұйрық, заң т.б.), сондай – ақ
тұрақты тіркестердің шектеулі мөлшеріне сыйғызылып беріледі. Бейнелеу
құралдарының жалпылылығы, дерексіздігі – басқару тілінің стильдік бір
белгісі. Бұл белгі, әсіресе, мынадай термин сөдердің: жалдаушы, жұмыс
беруші, франко – зауыт, фрахт
(жалдау кіресі ), кедендік тазалау, жалға алу шарты, таңбалау, наразылық
шағым т.б. сипаттардан анық көрінеді.
Іс жүргізу тілінің терминденуі тіл әсерлілігінің маңызды белгісі
болып табылады және дәлдігін көрсетеді. Бұл турасында француз ағартушысы Ш
. Монтескье былай деп жазады:
Заңда қолданылатын сөздер адамдардың санасына белгілі бір идеяларды ғана
тудыруы керек.
Құжат - латын тілінде куәлік, дәлелдеу тәсілі деген мағына
береді. Бүгінгі қолданыста оның негізгі үш мағынасы бар: 1) қандай бір
фактіні не бір нәрсеге деген құқықты растайтын іс қағазы;
2) жеке басты ресми түрде куәландыратын құжат (төлқұжат);
3) бір нәрсе туралы жазбаша куәлік.
Кез – келген кәсіпорынның іс - әрекетіне көптеген құжаттарды, яғни
жаңа кәсіпорынды ашу үшін оның іс - әрекетін реттейтін және құқығын
қорғайтын құрылтай құжаттары; кәсіпорынның ішкі іс - әрекетін реттейтін
және басқарушылық шешімдерін жүзеге асыру үшін ұйымдық, бұйрық – жарлық,
ақпараттық – анықтамалық, еңбек құжаттары, сыртқы басқа ұйымдармен
қарым–қатынастарын реттейтін әртүрлі коммерциялық құжаттар.
Жалпы, құжаттар дегеніміз – кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлер
стратегиялық және жедел мақсаттарын жүзеге асыру үшін қолданатын
құралдардың жиынтығы.
Классикалық құжаттандыру теория мен тәжірибе бойынша, кәсіпорында
пайдаланатын құжаттарды былай топтастыруға болады.
1. Құрылтай құжаттары, яғни кәсіпорынның жарғысы мен құрылтай шарты.
2. Ұйымдық құжаттар, яғни кәсіпорын бөлімшелерінің ережесі; лауазымдық
нұсқаулықтар; жеке құрам бойынша ереже; штат кестесі т.б.
3. Бұйрық – жарлық құжаттары, яғни әртүрлі бұйрықтар, нұсқаулықтар мен
жарлықтар, қаулылар.
4. Ақпараттық – анықтамалық құжаттар, яғни әртүрлі қызметтік баяндау,
жеделхаттар,
көптеген анықтамалар мен мақсатты актілер т.б.
5. Еңбек қатынастарын реттейтін құжаттар, яғни еңбек келісім шарт,
бұйрық, өтініш, түйін, мінездеме, өмірбаян т.б.
6. Коммерциялық іс - әрекеттерді реттейтін құжаттар, яғни әртүрлі
келісім шарттар, хат алмасу т.б. Бұл құжаттардың бірсыпырасы барлық
кәсіпорындар мен жеке кәсіпкерлер
басқару іс - әрекеттерінде қолданылады.
Қысқаша әрбір құжаттардың мазмұны мен сипатына, пайдалану
ерекшелігіне тоқталып кетейік.
Нарықтық экономикада барлық кәсіпорындардың іс - әрекеттері
азаматтық кодекспен, нақты заңдарға негізделеді.
Фирманы ұйымдастырудың қандай да бір нысанын және оның құқықтық
мәртебесін таңдау кәсіпкердің өз қарасы мен сырқы жағдайларға байланысты
болады.Қай жағдайда да табысты қызмет жасау үшін барлық жағдайларды өлшеп –
пішіп барып, іске кірісу қажет.
Жарғылық бірлестіктер жарғы негізінде құрылады, оның өзі тараптар
арасындағы келісімді жоққа шығармайды.
Серіктестіктер мен акционерлерлік қоғамдардың, компаниялардың ұйымдық
нысандарына ассоциациялар, корпорациялар , консорциумдар , өнеркәсіптік –
делдалдық және басқа да шаруашылық, делдалдық компаниялар мен фирмалар,
бірлескен кәсіпорындар, тауар, қор биржалары, коммерциялық банктер мен
сақтандыру қоғамдары, шағын кәсіпорындар мен басқа да ұйымдар жатады.
Нарықтық экономиканың ерекшелігі – барлық коммерциялық кәсіпорындардың
іс - әрекеттері екі түрлі құрылтай құжаттарға негізделеді, яғни 1) фирма
жарғысы ; 2) құрылтай келісім – шарт.
Фирма жарғысы – бұл кез – кезкелген кәсіпорынның басты ресми құжаты,
барлық іс - әрекеттер мен қарым – қатынасты реттейтін заңды құжат болып
табылады.
Жарғы келесі міндеттерді атқарады: фирманның құқығын қорғайды ;
өндірістік , коммерциялық іс - әрекеттерін реттейді; қаржылық нәтижесі мен
жауапкершілігін тағайындайды; еңбек ақы төлеу мен күн тәртібін реттейді;
фирма пайдасы мен дивиденті төлеу тәртібін белгілейді; фирма жұмысын
тоқтату немесе тарату тәртібін тағайындайды.
Жарғының негізгі деректемесі – мәтін – ол саны мен рет тәртібі қатаң
белгіленбеген бөлімдерден тұрады. Алайда, мәтінде мынадай мәліметтер
берілуі тиіс.
- жалпы ережелер : ұйымдық – құқықтық нысаны, атауы, мекен - жайы;
- қызметтің мақсаты мен мәні ( туризм, сауда, жарнамалық және делдалдық
қызмет т.б.);
- серіктестік қатысушылардың құқықтары мен міндеттері және
жауапкершілігі;
- мүлкі, қорлары, табысы ;
- басқару және бақылау органдары;
- жұмысшылардың еңбегі, жалақысы және оларға берілетін әлеуметтік
кепілдіктер;
- есепке алу және есеп беру;
- дауларды шешу;
- қызметін тоқтату;
Жарғыны рәсімдеу тәртібі оның деректемелерін, безендіру үлгісі мен
тіркеу жағдайларды қамтиды.
Жарғының деректемелері:
1. Құрылтайшылар жиналысының бекіту белгісі;
2. Мемлекеттік тіркеудің белгісі;
3. Мәтіннің атауы;
4. Жарғының мәтіні;
5. Фирманың атқарушы органы басшысының қолы
Жарғының үлгісі мынадай:
Жарғы Бекітілді
00.00.0.
Құрылтайшылар
Басылым орны жиналысының хаттамасы
00.00.0000. №1
Мәтін
Бас директор Қолы Тегі , есімі , әкесінің аты
Егер еншілес кәсіпорын немесе филиал ашылатын болса, жарғы бас ұйымның
бланкісіне толтырылып, Келісілді деген арнайы белгі қойылады.
Серіктестіктер үшін тіркеу құжаттарының толық пакеті мынандай: тіркеу
туралы арыз; құрылтайшылар бекіткен жарғы; құрылтай шарты (құрылтайшылар
біреуден көп болса ); құрылтай құжаттарында көрсетілген негізгі жарғылық
қордың 25 пайызы банк депозитіне төленгендігі жөнінде банктен алынған
анықтама ( ал заттай төленсе, аудиторлық тұжырымдама керек болады); санақ
карточкасы; егер құрылтайшылардың біреуі мемлекеттік кәсіпорын меншік
иесінің немесе оның өкілінің келісімі; заңды тұлғаның мекен – жайын
растайтын құжат; тіркеу үшін алымдардың төленгендігін растайтын немесе
түбіртек немесе оның көшірмесі.
Жарғы немесе құрылтай шарты, фирманың негізгі құжаттары ретінде,
міндетті түрде нотариалдық куәландыруды талап етіледі. Онсыз олар заңды
деп саналмайды.
Екі құжат та мазмұндары сәйкестендіріліп, мұқият дайындалған болуы
тиіс. Олар банктер, салық, төрелік сот, әділет және рұқсат қағаз беруші
ұйымдар тарапынан қатаң тексеруден өтеді. Тағы бір ескерктін жай, жарғыда
жазылғаннан басқа нәрселермен айналысқыңыз келсе, жарғыны ауыстырып, қайта
тіркеуден өтуге тура келеді.
Құрылтай шарт - бұл азаматтардың заңды тұлғалардың тауар өндіруге
басқа қызметке қажет қаржыларын немесе басқа мүліктерін біріктіру жөніндегі
келісім. Тараптар құқықтық жағдай жасауға, яғни, мемлекеттің рұқсатымен
нарық ережесіне сәйкес қандай да іспен шұғылдануға икемді заңды тұлға
жасауға міндеттенеді. Егер жарғыда ұйымдық – құқықтық жағына қатты көңіл
бөлінсе, шартта кәсіпорынды қалыптастырудың мүліктік жағына айрықша мән
беріледі. Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексіне ( 41 - бөлім, 4 –
бап) сәйкес, құрылтайшылар заңды тұлға құруға міндеттенеді, оны құру
жөніндегі бірлескен қызмет тәртібін, оның меншігіне
(шаруашылық жүргізуіне, оралымды басқаруына) өз мүлкін беру және оның
қызметіне қатысу ережелерін белгілейді. Шартта табыс пен шығынның
құрылтайшылар арасындағы бөліну тәртібі, заңды тұлғаның қызметін басқару,
құрылтайшылардың мүшеліктен шығуы, заңды тұлғаға қажет болған жағдайда оның
жарғысын бекіту көрсетіледі.
Құжаттың деректемелері мынадай:
- құжаттың аты – шаруашылық серіктестік құру туралы құрылтай шарты ( ЖШС,
АҚ екені және оның аты көрсетіледі);
- шарттың жасалған орны;
- шарттың жасалған күні;
- шарттың мәтіні;
- құрылтайшылардың қолы.
Құрылтай шарты мәтініне мынадай бөлімдер енуі мүмкін: құрылтайшылары
аталған кіріспе бөлім; шарттың мәні – ұйымды құру ниеті, ұйымды қандай
мақсатпен құрғаны; оның заңды мекен – жайы көрсетіледі; серіктестік
қызметінің шарттары; серіктестікті басқару; құрылтайшылардың міндеті;
құрылтайшылардың құқықтары; құрылтайшылар мен серіктестіктің
жауапкершілігі; серіктестіктің қызметін тоқтату.
Құрылтай шартына мүшелерінің келісімі бойынша басқа да ережелерді
енгізуге болады.
Шартқа құрылтайшылардың жарғылық қорға салған салымдары жөніндегі
анықтама қосымша тіркеледі, кейін дивидендтер соған сәйкес бөлінеді.
Мемлекет заңына сәйкес құрылтай құжаттары жарғы мен құрылтай шарты
болып табылады. Дегенмен, ұйымдастырушыларға қалыптасу тіркелу барысында
басқа да құжаттар толтыруға тура келеді. Президенттің Заңды тұлғаларды
мемлекеттік тіркеу туралы жарлығына сәйкес, түрлі құқықтық – ұйымдық
нысандар әділет органдарына құжаттардың әр түрлі мәтіндерін ұсынады.
Олардың жалпы жобасы мынандай: арыз, нұсқау, өтініш және басқа құжаттар
пакеті.
Мемлекеттік тіркеу үшін алымдардың төленгенін растайтын түбіртек немесе
оның көшірмесі. Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктер үшін тіркеу
құжаттарының толық пакеті мынадай:
1. тіркеу туралы арыз;
2. бекіткен жарғы;
3. құрылтай шарты;
4. санақ карточкасы;
5. меншік иесінің немесе оның өкімінің келісімі;
6. заңды тұлғаның мекен – жайын растайтын құжат;
7. тіркеу үшін салымдарының растайтын түбіртек немесе оның көшірмесі;
Жарғы немесе құрылтай шарты, фирманың негізгі құжаттары ретінде,
міндетті түрде нотариалдық куәландыруды талап етеді. Онсыз олар заңды деп
танылмайды.
Құжат та мазмұндары сәйкестендіріліп, мұқият дайындалған болуы тиіс.
Олар банктер, салық төрелік сот, әділет және рұқсат қағаз беруші ұйымдар
тарапынан қатаң тексеруден өтеді. Тағы бір ескеретін жай жарғыда
жазылғаннан басқа нәрселермен айналысқыңыз келсе, жарғыны ауыстырып қайта
тіркеуден өтуге тура келеді.
Жарғының негізгі деректемесі – мәтін – ол иін мен рет тәртібі, қатаң
белгіленген бөлімдерден тұрады. Алайда, мәтінде мынандай мәліметтер берілуі
тиіс.
- жалпы ережелер, ұйымдық – құрылымдық нысаны атауы, мекен– жайы;
- қызметтің мақсаты мен мәні;
- серіктестік қатысушыларының құқықтары мен міндеттрі және жауапкершілігі;
- мүлкі қорлары, табысы;
- басқару және бақылау органдары;
- жұмысшылардың еңбегі, жалақысы және оларға берілетін әлеуметтік
кепілдіктер;
- есепке алу және есеп беру;
- дауларды шешу;
- қызметін тоқтату.
Егер еншілес кәсіпорын немесе филиал ашылатын болса, жарғы бас
ұйымның бланкісіне толтырылып, Келісілді деген арнайы белгі қойылады.
Кәсіпорын үлкен болған сайын, оны басқарудың жүйесі де күрделене
түседі. Олай болса, сізге өкілеттілігін ажыратуға, құжат толтырудағы
бірлескен іс - әрекетке жауаптырақ қарауға тура келеді.
Ұйымдастыру және басқару мәселелері бойынша вице – президент, бас
директорға бағынады. Ұйымдастыру және басқару мәселелері бойынша
вице–президент бөлімі мынадай қызметтердің орындалуына әкімшілік
жауапкершілікте болады:
- жоспарлауды ұйымдастыру ;
- қаржыны жоспарлау және бақылау;
- іс жүргізу жүйесі;
- болашақ жоспарлау;
Құрылтай құжаттарының атқаратын негізгі мақсаты – кәсіпорындардың іс -
әрекетін, құрылтайшылардың мақсаты мен функциялапын, меншік қоры мен
капиталын, дивидентін құқық жағынан реттеу, сақтау және қорғау болып
табылады. Сонымен қатар, құрылтай құжаттар коммерциялық құжаттарында басты
рөлін атқарады, себебі кәсіпорынды құрудан бастап, тоқтату немесе тарату
жағдайына дейін барлық іс-әрекеттерін экономикалық, қаржылық және
ұйымдастыру жөнінде реттейтін, құқықтық құжат.
Кез – келген кәсіпорын стратегиялық және жедел мақсаттарын жүзеге
асыру үшін, көптеген ішкі фирмалық, ұйымдық құжаттарды қолданады. Мұндай
құжаттарға жататындар, кәсіпорынның ішкі бөлімшелердің ережесі, лауазымдық
нұсқаулықтар, күн тәртібі т.б.
Ұйымдық құжаттардың көбінесе ішкі фирмалық іс - әрекеттері мен қарым
– қатынастарын реттейтін құжаттар, яғни бөлімшелердің мақсаттары мен
міндеттерін, қызметкерлердің бағыныштық тәртібін, лауазымдылық
нұсқаулықтар т.б. Ұйымдық құжаттардың мазмұны келесі жағдайларды қамтиды.
Құрылымдық бөлімшелер ( бухгалтерия, жарнама, өткізу, күзет бөлімдері )
жарғыға бағына отырып, соның негізінде күнделікті жұмыстарын жүзеге
асыратын құжатқа ие болады. Ондай құжат құрылымдық бөлімшелер туралы ереже
болып табылады.
Ереже әрбір бөлімше үшін жеке жасалынады және онда бөлімшенің
құқықтық мәртебесі, міндеттері, қызметі, құқығы, жауапкершілігі мен
міндеттемелері көрсетіледі.
Мәтіннің Жалпы ережесінде ( кіріспеде ) бөлімшелердің
бағыныштылығы, басшыны тағайындау және босату тәртібі, басшыға қойылатын
квалификациялық талаптар, басшы болмаған кезде оны ауыстырудың тәртібі
көрсетіледі. Бөлімде құрылымдық бөлімше басшылыққа алатын құқықтық актілер
алады.
Негізгі міндеттер атты бөлімде аталған бөлімшенің қызметінің бағыты
баяндалады.
Қызметтер бөлімінде шаруашылық қызметінің нақты түрлері
көрсетіледі.
Құқықтары мен міндеттемелері бөлімінде бөлімшенің басшылық пен
басқа бөлімшелерге және өзге ұйымдарға қатысты алғанда орындайтын
міндеттемелері мен қызметтерін жүзеге асыруға қажетті құқықтары ашылады.
Жауапкершілік бөлімінде міндеттемелердің мезгілінде орындалмағаны
немесе сапасыз орындалғаны үшін, яғни, берілген құқығын дұрыс
пайдаланбағаны үшін бөлімше басшысын қандай, қай мөлшерде және кім
жауапкершілікке тартатыны сипатталады.
Өзара қарым – қатынас. Байланыстар бөлімінде аталған бөлімше кіммен
және қандай бағытта әрекет ететіні, кіммен бірлесіп жұмыс жасайтыны т.б.
анықталады.
Жұмысты ұйымдастыру бөлімінде бөлімшенің жұмыс тәртібі, қызметін
тексеру қалай жүзеге асатыны, оның қайта құрылуы мен таратылуы сияқты
мәселелер айқындалады.
Бұл ережелердің бөлімшелердің жетекшілері, вице – президенттер жасап,
оларды бірінші басшы бекітеді. Осы бекіту сатысында кәсіпорын қызметтері
арасындағы жауапкершілік пен құзіреттерін бөлу нақты жүзеге асады.
Құжат үлгісі мынадай :
Кәсіпорын атауы Кәсіпорын атауы
(қазақ тілінде) (орыс
тілінде)
ЕРЕЖЕ БЕКІТЕМІН
00.00.00 №00 Кәсіпорын
басшысы
Алматы Қолы
Тегі, есімі,
________туралы әкесінің аты
Мәтіннің құрылысы
Жалпы ережелер. Негізгі міндеттер. Қызметтер. Құқықтары мен
міндеттемелері. Жауапкершілігі. Өзара қарым – қатынастары. Байланыстары.
Жұмыстың ұйымдастырылуы.
Құрылымдық бөлімшенің
Басшысы Қолы Тегі, есімі, әкесінің
аты.
Лауазымдық нұсқаулықтардың мазмұны келесі жағдайларды қамтиды.
Лауазымдық нұсқаулық кәсіпорын қызметкерлерінің құқықтық жағдайын,
қызметтерін, құқықтарын, міндеттері мен жауапкершілігін белгілейді. Жақсы
жасалған, тәжірибеде сыналған құжат үміткерді лауазымды қызметке таңдауда
жақсы бағдар болады. Соған қоса ол үміткерлерді аталған лауазымда алуда
келісім – шарттардың көлемін елеулі түрде қысқартуға мүмкіндік береді.
Тиімді басқару жұмысы лауазымды адамның қызметі мен сол қызметті жүзеге
асырудағы мүмкіндіктерінің тепе – теңдігі арқылы мүмкін болады. Лауазымдық
нұсқаулықтың тепе – теңдігі мынаны білдіреді. Лауазымға тек оларды
орындауды қамтамасыз ететін құралдар арқылы орындалатын қызметтер ғана
беріледі. Соның өзінде құқықтары мен міндеттері өзара теңестірілуі керек,
яғни әрбір міндеттеме белгілі бір құқықпен қамтамасыз етілуі қажет және
әрбір құқық тек белгілі бір міндеттемелерінің арқасында жүзеге асырылуы
тиіс. Жауапкершілік көлемі мен билік көлемі де солай сәйкестендірілуі
қажет, яғни, бір нәрсеге жауапкершілік соған сай билік көлемімен қамтамасыз
етілуі керек және керісінше.
Лауазымдық нұсқаулық мәтініне ең алдымен Жалпы ережелер кіреді.
Онда маманның қызмет аясы, оны тағайындау, ауыстыру және босату тәртібі
белгіленеді, квалификациялық талаптар анықталады. Сондай – ақ кімге
бағынатыны, кімді басқаратыны айқындалады. Бөлімде маман өз жұмысында
басшылыққа алуға тиіс заң актілері көрсетіледі.
Қызметтері бөлім маманның қызметінің бағыттарын анықтайды.
Лауазымдық міндеттемелері бөлімінде маманның нақты міндеттері, оның
басқару процесінде қатысу түрлері (басқарады, бекітеді, даярлайды,
қамтамасыз етеді, орындайды, бақылайды т.б.) санамалап көрсетеді.
Құқықтары бөлімінде маманның өз міндеттемелерін орындауға қажетті
құқықтары анықталады.
Жауапкершілік бөлімі өз міндеттемелерін сапасыз өз мезгілінде
орындамағаны үшін жауапкершілікті белгілейді.
Лауазым бойынша байланыстар бөлімінде хабар алмасу мен қызметтік
өзара қатынастар шеңбері, құжаттардың жүргізілу тәртібі т.б. белгіленеді.
Лауазымдық нұсқаулықты бөлімшенің басшысы жасайды және кәсіпорынның
директоры бекітеді.
Лауазымдық нұсқаулықтың нысаны
Кәсіпорын атауы Кәспорын атауы
(қазақ тілінде) (орыс
тілінде)
ЛАУАЗЫМДЫҚ НҰСҚАУЛЫҚ БЕКІТЕМІН
00.00.00 №00 Кәсіпорын
басшысы
Алматы Қолы Тегі, есімі,
әкесінің аты
ЛАУАЗЫМДЫҚ АТАУЫ
Мәтін
Құрылымдық бөлімнің басшысы Қолы
Тегі, есімі, әкесінің аты
Бұрыштама
Кез – келген кәсіпорын күнделік ағымды іс әрекетінде бірқатар
құжаттарды пайдаланады. Соның тағы бір тобына өкімгерлік құжаттар жатады,
яғни, нұсқау, жарлық, бұйрық, шешімдер, хаттама тағы басқа. Әр қайсысының
мазмұнын төменде сипатталады.
Нұсқау – ақпараттық - әдістемелік немесе ұйымдастырушылық сипатқа ие
құжат. Нұсқаулар бұйрық, нұсқау, жарлықтардың орындалу тәртібін
түсіндіреді. Нұсқауға қол қою құқығына бірінші басшы, бас мамандар ие.
Нұсқаудың мәтіні бұйрықтағыдай белгілеуші және жарлық бөліктерінен
тұрады.
Белгілеуші бөлігі: орындау мақсатымен соған сәйкес, мақсатында
деген сөздермен басталады. Жарлық бөлігі бұйрықтағыдай құрылады.
Жарлық – басқарудың шұғыл мәселелері бойынша шығарылатын құқықтық
акт. Оған директорлардың орынбасарлары, өз өкілеттіліктері шегінде
құрылымдық бөлімше басшылары қол қояды.
Жарлықтың мәтіні бұйрықтағыдай құрамды бөліктерден тұрады. Жарлық
құжатының сапалы болуы пішіні жағынан дұрыс болуына ғана емес, мазмұны
жағынан толық, анық, дәл болуына да байланысты. Тәжірибе көрсеткендей,
бұйрықты құруда көбінесе мынадай қателер жіберіледі:
- Құжатты шығаруға себеп болған дәлелдерді талдаудың орнына қабылданған
шешімге байланысты басшыны ақтау орын алады;
- Жарлық құжаты бір мезгілде бірнеше адамға немесе бірнеше
бөлімшелерге қатысты болып келеді де, кімге не істеу қажеттігі нақты
айтылмайды;
- Құжат не шамадан тыс болып келеді де, орындаушының бастама көрсетуге
ынтасын жояды, не бұйрықты орындаудың оған бұрыннан жақсы таныс
жолдары мен әдіс – тәсілдерін көрсетеді;
- Құжатта оны орындауға жауапты адамдар аталмайды, мерзімі
көрсетілмейді;
- Құжатта деңгейін көтеру керек, жоғарлату қажет, төмендету қажет
т.б. осындай жалпылама нұсқаулар болады. Нақты кімге арналғаны, орындалу
мерзімі көрсетілмегендіктен, бұндай нұсқаулардың орындалуын тексеру қиын
болады. Мұндай жалпылама басшылық - жаман әдет, мәнсіз – мағынасыз іс.
Нарықтық экономикада басымды кәсіпорындар комерциямен айналысады,
сондықтан қолданатын құжаттар арасында ерекше орын алатын жедел комерциялық
құжаттар. Осы құжаттарға жеке топ ретінде коммерциалдық келісім шарттарды
бөліп қарастырады, себебі ол кәсіпкерлік қызметтің негізгі құжаттары болып
табылады.
Осы бұйымды басқару құжаттардың көбі рәсімдері жағынан ұқсас болып
келеді, бірақ әр құжаттың өзіне тән реквизиттері болады.
Қызметтік жазба құжаттары мекеменің ішкі және сыртқы қарым –
қатынастарына ықпал етеді. Сонымен қатар ақпараттың көзі болып табылады.
Сондықтан анықтама ақпараттық құжатта тікелей шешім қабылдайды да осы
шешімді қабылдауға ықпал етеді.
Акт анықтама, хаттама қызметтік жазбалар резюме тағы сондай сияқты.
Қызметтік құжат түрлері – қызметтік жазба құжаттары қызмет бабындағы
қарастыратын құжаттарға арналып құжаттандырады. Олардың өзіндік
ерекшеліктері бар. Ол біріншіден аз мерзімді дайындық, екіншіден
дайындайтын адамдар өзіне қойылатын сұрақты нақты білу керек.
Ақпараттық анықтамамалық құжат мекеменің ішкі айналымында
қарастырылатын құжат. Ол жоспар, әкімшілік ұйымдық құқықтың дайындығы
ықпал етеді.
Жұмыстың барысы туралы қызметтік құжат мекеменің атауы, күні, Алматы
қаласы қызметтік жазба.
Қызметтік жазбасы қызмет барысында болып жатқан жағдайды байланыстырып
мәлімдеме береді.
Айталық мекеме басқармайды бір үлкен іс осы мерзімдегі болған іске қатысты
түсініктеме талап етуі мүмкін. Сондықтан есептеудің орнына бұл құжаттар
анализ жүргізу қысқаша тұжырым беріледі. Қызметтік жазба арнайы бланкіде
толтырылады.
Лаготивті дегеніміз - әрбір мекеменің таңбасы;
1. деректеме
2. адресат
Қызмет құрамы бойынша бұйрықтардың өзінің кейбір ерекшеліктері бар.
1. баяндаушы
2. аналитикалық
3. шешу
4. ақпараттық статистика
5. мерзім арасында болған жұмыс жағдайына қатысты жазба.
IІ тарау: Үшарал әкімшілігінің басқару жүйесіндегі қолданатын
құжаттардың түрлері , мазмұны , сипаты.
2.1. Үшарал әкімшілігінің жалпы мақсаттары мен міндеттері және
ұйымдық құрылымы.
Үшарал әкімшілігі Алматы облысы, Алакөл ауданында орналасқан,
мемлекеттік кәсіпорынға жатады, сондықтан мақсаттары мен міндеттері,
бағыныштылық тәртібі Алакөл аудандық әкімшілігінің құзырында.
Үшарал әкімшілігінің негізгі мақсаты өзінің аймағындағы адамдардың
өмір деңгейін ұйымдастыру, оларға әлеуметтік қызмет көрсету, ауыл
шаруашылық кәсіпорындарға көмек көрсету, т.б.
Үшарал қала әкімшілігі Қазақстан Республикасы атқарушы органдарының
біртұтас жүйесіне кіреді, атқарушы биліктің жалпы мемлекеттік саясатын
тиісті аумақты дамыту мүдделерімен және қажеттілігімен үйлестіре жүргізуді
қамтамасыз етеді.
Әкім әкімшілік құрамын әкім орынбасарынан, әкім аппаратының
басшысынан, жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын атқарушы органдардың
бірнеше басшыларынан құрады.
Әкім әкімшілік мүшелерінің санын айқындайды.
Әкім әкімшіліктің дербес құрамын айқындайды және аудандық мәслихат
сессиясының шешімімен келіседі.
Әкімшілік қызметі Қазақстан Республикасының Конституциясымен,
Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы
Қазақстан Республикасының Заңымен, Қазақстан Республикасының өзге де
нормативтік құқықтық актілермен және осы Регламентпен реттеледі.
Әкімшілік қызметін ақпараттық-талдау тұрғысынан, ұйымдық құқықтық
және материалдық – техникалық жағынан қамтамасыз етуді аудан әкімінің
аппараты бұдан әрі - аппарат жүзеге асырады.
Әкімшілік іс қағаздарын жүргізу және әкімшілікке хат – хабарларды
өңдеу аппаратқа жүктеледі және Әкімшілік ресімдер туралы Қазақстан
Республикасы заңында Қазақстан Республикасы Үкіметінің нормативтік құқықтық
актілерінің талаптарына сәйкес әзірленетін әрі аудан әкімі бұдан әрі -
әкім бекітетін тәртіппен жүзеге асырылады.
Әкім орынбасарлары мен аппар басшысы әкімшіліктің және әкімнің
қарауына енгізілетін актілер жобалары өтуінің осы регламентпен белгіленген
тәтібінің сақталуын қамтамасыз етеді.
Әкімнің орынбасарлары мен аппарат басшысы әкімшілік және әкімнің
қарауына енгізілетін актілер жобалары өтуінің осы Регламентпен белгіленген
тәртібінің сақталуын қамтамассыз етеді.
Аппарат әкімшілік мүшелерінің және аудандық бюджеттен
қаржыландырылатын атқарушы органдар бұдан әрі – атқарушы органдар
басшыларының ұсыныстары бойынша әкімшілік мәжілістерінде қаралатын
мәселелердің тоқсан сайынғы тізбесін жасайды.
Әкімшіліктің мәжілістерінде қарауға жоспарланатын мәселелердің
тізбесін әкім бекітеді.
Бекітілген тізбе әкімшілік мүшелеріне, сондай-ақ ,қажет болған
жағдайда, атқарушы органдардың басшыларына және басқа да лауазымды
адамдарға таратылады
Әкім тиісті атқарушы органның бірінші басшысы не аппарат басшысы
ұсынатын анықтама негізінде тізбеден жоспарланған мәселені алып тастау
немесе оны қарауды басқа мерзімге ауыстыру туралы шешім қабылдайды.
Әкімшілік мәжілісі айына кемінде бір рет өткізіледі және оны әкім
шақырады.
Әкімшілік мәжілістерінде әкім,ал ол болмаған кезде-әкімнің міндетін
атқарушы орынбасары төрағалық етеді.
Әкімшілік мәжілістері, әдетте, ашық болады. Мәжіліс мемлекеттік тілде
және орыс тілінде жүргізіледі. Қажет болған ретте, жекеленген мәселелер
жабық мәжілісте қаралуы мүмкін.
Әкімшілік мәжілісі, егер оған әкімшілік мүшелерінің кемінде үштен
екісі қатысса, заңды болып есептеледі.
Әкімшілік мәжілісінде мәселені қараудың нәтижелері бойынша қаулы
қабылданады.Қаулы әкімшіліктің қатысып отырған мүшелерінің көпшілік
дауысымен қабылданады.
Әкімшілік мәжілістерінде Қазақстан республикасы Парламентінің,
мәслихаттың депутаттары, кент, ауыл село әкімдері, сондай-ақ әкім
бекіткен тізбе бойынша кеңесші дауыс құқығымен орталық атқарушы органдар
аумақтық бөлімшелерінің басшылары және өзге де лауазмды адамдар қатыса
алады.
Аппараттың және атқарушы органдардың әкімшілік мәжілістерінде қарауға
мәселелер дайындау мынандай жолдармен жүзеге асырылады:
әкімшілік мәжілісіне енгізілетін анықтамаларға, талдау материалдарына,
қаулылардың жобаларына құжатты енгізетін органның бірінші басшысы не оны
алмастыратын адам бұдан әрі – бірінші басшы алдын ала бұрыштама
қояды,оның қолы осы органның ресми көзқарасын растау болып табылады;
жоба мен анықтама, әдетте, аралығы екі жол арқылы басылған 5 бет
мәтіннен аспауы тиіс;
әрбір мәселе бойынша жобаның және анықтаманың тақырыптары бірдей болуы
тиіс;
әкімшілік мәжілісіне енгізілетін материалдарға, қажет болған ретте,
қосымша ақпараттық мәліметтер қоса беріледі;
мәселе енгізетін орган немесе аппараттың құрылымдық бөлімшесі
талқыланатын мәселелер бойынша мәжіліске шақырылғандардың тізімін
айқындайды және нақтылайды.
Аппарат шақырылғандардың келуін қамтамасыз етеді.
Аппарат мәжіліс күн тәртібінің жасайды және әкім не оны алмастыратын
адаммен келісілгеннен кейін, оны және тиісті материалдарды аппарат басшысы
бекіткен жіберілім көрсеткішіне сай, мәжіліске дейінгі үш күнде әкімшілік
мүшелеріне және шақырылғандарға, ал қажет болған ретте, басқа да лауазымды
адамдарға таратады.
Тиісті органдар материалдарды уақытылы ұсынбаған жағдайда аппарат
басшысы бұл туралы әкімге немесе оны алмастыратын адамға
баяндайды.Материалдардың уақытылы ұсынылмауына жауапкершілік тиісті
органдардың бірінші басшыларына жүктеледі.
Әкімнің тапсырмасы бойынша шұғыл түрде әкімшілік мәжілісін өткізген
кезде қаралатын мәселелер бойынша материалдар аппаратқа ол өткізілетін күні
енгізілуі мүмкін.
Әкімшілік мәжілісінде хаттама жүргізіліп, онда қатысқан лауазымды
адамдар, талқыланатын мәселелердің аты және мән-жайы, талқылау кезіндегі
баяндамашылар мен сөз сөйлеушілер, олардың сөйлеген сөздерінің негізгі
мазмұны, ескертулер және әкімшілік мүшелері қабылдаған қаулы
көрсетіледі.Әдетте мәжілістің стенографиясы жүргізіледі, мәжілістерде
қаралатын мәселелер ақпаратын электронды көздеріне жазылады.
Аппараттың тиісті бөлімі әкімшілік мәжілісі аяқталған күннен бастап
үш күн мерзімде хаттаманы ресімдейді, оған аппарат басшысы бұрыштама қояды
және мәжілісте төрағалық етуші қол қояды.
Әкімшілік мәжілістерінің хаттамаларына күнтізбелік жылға арналған
реттік нөмірлер беріледі.Хаттамалар немесе олардың үзінділері оларға қол
қойылған күні әкімшілік мүшелеріне, ал қажет болған ретте, мәжілістерде
тиісті тапсырмалар берілген басқа органдарға және лауазымды адамдарға
таратылады.Жіберілім басшысы аппарат басшысы бекітеді.
Әкімшілік мәжілістерінің хаттамалары түпнұсқалары, сондай-ақ
олардың құжаттары аппаратта сақталады.
Әкімшілік мәжілістерінің хаттамалары және олардың құжаттары уақытша
сақтау мерзімдері өткеннен кейін мұрағатқа өткізіледі.
Атқарушы органдар әкімшілік тиісті шешім қабылдауы үшін оның атына
мынадай жағдайларда ұсыныстар енгізеді:
1мәселені шешу әкімшілік құзыретіне кіргенде;
2жергілікті атқарушы органдар арасында келіспеушілік туындаған кезде.
Аппарат және жергілікті атқарушы органдар әкімшілік қаулыларының,
әкім шешімдері мен өкімдерінің жобаларын бұдан әрі – жобалар дайындауды
Нормативтік құқықтық актілер туралы, Әкімшілік рәсімдер туралы
Қазақстан Республикасының Заңдарына және осы Регламентке сәйкес жүзеге
асырады.
Мүдделі органдармен келісілген, бірінші басшылары немесе оларды
алмастыратын адамдар қол қойған жобалар мемлекеттік тілде және орыс тілінде
ұсынылады.
Жобаларды міндетті түрде мыналармен келісіледі:
1 Құзыретіне орай мүдделі атқарушы органдармен, бұл ретте жобаны
келісудегі мұндай мүдделік қаралатын мәселелердің мән-жайы ескеріле отырып,
белгіленеді.
2 қаржы саласындағы тиісті атқарушы органмен – жобаны қаржылық
орындылығы және қаржыландырумен қамтамасыз етілуі мәселелері бойынша.
Жобаны әзірлеуші жобаның көшірмелерін бір мезгілде барлық мүдделі
атқарушы органдарға жіберіледі. Бұл ретте атқарушы органдарда келісу
мерзімі бір мезгілде есептеледі және жобалардың түскен әрі тіркелген
кезінен бастап 3 жұмыс күнінен аспауы тиіс.
Әкім, әкімнің орынбасарлары және аппарат басшысы келісудің өзге
мерзімдерін белгілей алады.
Әкімнің, әкім орынбасарларының тапсырмалары бойынша шешімдерді
неғұрлым жедел қабылдау мақсатында атқарушы органдардың басшылары немесе
лауазымды адамдар лауазымы бойынша басшының орынбасарларынан төмен емес
жобағат бұрыштаманы кеңесте мәжілісте қоюы мүмкін.Бұл ретте көрсетілген
лауазымды адамдар жобаның жасалуы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz