Қазақстандағы индустриалды - инновацияны жетілдіру

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 3

1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУ НЕГІЗДЕРІ . . . 5

1. 1 Инновацияларды басқарудың теориялық негіздері . . . 5

1. 2 Инновацияларды басқарудың шетелдік тәжірибесі . . . 13

2 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНДУСТРИАЛДЫ- ИННОВАЦИЯЛЫҚ

ДАМУДЫҢ ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙЫН ТАЛДАУ . . . 24

2. 1 ҚР индустриалды-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік Бағдарламаның экономикалық негізі . . . 24

2. 2 Қазақстандағы индустриалды-инновациялық дамудың тенденциясы . . . 32

3 ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ИНДУСТРИАЛДЫ - ИННОВАЦИЯНЫ

ЖЕТІЛДІРУДІҢ НЕГІЗГІ ЖОЛДАРЫ . . . 44

Қазақстан Республикасының инновациялық қызметінің перспективалары және мемлекеттің инновациялық саясат шаралары . . . 44

3. 2 Отандық кәсіпкерлікті басқаруды мемлекеттік қолдау - Стратегияны тиімді жүзеге асырудың құралы ретінде . . . 51

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 60

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 62

ҚОСЫМША . . . 64

КІРІСПЕ

Зерттеу тақырыбының өзектілігі келесіде : соңғы жылдары Қазақстан Республикасы бірқатар әлеуметтік-экономикалық табыстарға қол жеткізді. Минералды-шикізаттық ресурстар экспорты ұлттық экономикаға қайта құру кезеңінің дағдарысына төтеп беруге және экономикалық өсудің жоғарғы қарқынын қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Бірақ қазіргі өсім сапасы қанағаттандырарлық дәрежеде емес, себебі ол жоғары технологиялар есебінен жүзеге асырылмай жатыр. Жағымды сыртқы экономикалық конъюктура ондаған жылдарға сақтала бермейді. Жинақталған экономикалық әлеует, әрине ең алдымен минералды-шикізаттық, ғылыми-технологиялық және адами ресурстарды толық қолдану есебінен экономиканың одан әрі қарай дамуына алғышарттар құрайды.

Дипломдық жұмыстың мақсаты: Индустриалды-инновациялық даму Стратегиясының экономикалық мәнін ашу, сонымен бірге қазіргі нарықтық экономика жағдайындағы жүргізіліп отырған еліміздегі инновациялық саясатқа тоқталып, Қазақстан кәсіпорындарындарында инновацияларды басқару мүмкіндіктерін қарастыру.

Мақсаттық бағыттың нәтижесінен мынадай міндеттерді анықтауға болады, олардың негізгілері мыналар болып табылады:

инновацияларды басқарудың теориялық негіздерін қарастыру;
индустриалды инновацияның әлемдік озық тәжірибелеріне сипаттама беру;
Қазақстандағы индустриалды-инновациялық дамудың тенденциясын қарастыру;
Қазақстандағы индустриалды инновацияны жетілдірудің негізгі жолдарын анықтау.

Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі - Алматы облысының индустриалды-инновациялық жағдайы болып табылады.

Зерттеу пәні - Қазақстан кәсіпорындарында инновацияларды басқару мүмкіндіктерін қарастыру.

Еліміздің экономикасын әртараптандыру және жаңғырту негізінде елдің тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін Ел Президентінің 2010 жылы «Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған мемелекеттік бағдарламасы» бекітілген. Бұл бағдарламаның түпкілікті мақсаты - іргелі зерттеулерді коммерциялық қолдануға жеткізіп, әлемдік нарықта ғылымды қажет ететін, бәсекеге қабілетті өнімдер шығара алатын кәсіпорындар жүйесін құру, шикізатқа бағытталған экономикадан сервистік-технологиялық экономикаға көшу болып табылады [1] .

Ал өз кезегінде бұл Бағдарламаны ұтымды жүзеге асырудың негізгі алғышарттарының бірі ол - отандық кәсіпкерліктің дамуы болып табылады.

Дүниежүзілік экономиканың жаһандануы аясында Қазақстан экономикасы бірқатар проблемаларға тап болып отыр. Негізгі проблемаларға мыналарды жатқызуға болады: бір жақты шикізат бағыттылығы, әлемдік экономикаға ықпалдасудың әлсіздігі, ел ішіндегі салааралық және өңіраралық экономикалық ықпалдасудың босаңдығы, ішкі нарықта тауарлар мен қызметтерге деген тұтыну сұранысының мардымсыздығы, өндірістік және әлеуметтік инфрақұрылымның дамымауы, кәсіпорындардың жалпы техникалық-технологиялық жағынан артта қалуы, ғылым мен өндірістің арасында ықпалды байланыстың болмауы, т. б.

Осы жоғарыда аталған проблемаларды отандық кәсіпкерлікті қолдай отырып, үдемелі индустриалды-инновациялық даму бағдарламасының негізгі бағыттары бойынша жұмыс жасау арқылы оңтайлы шешуге болады. Сондықтан да бұл мәселелерді жетілдіру қажет.

Тақырыпты зерттеу барысында ғылыми-теориялық және аналитикалық әдістер қолданылды.

1 ИННОВАЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ БАСҚАРУ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Инновацияларды басқарудың теориялық негіздері

Отандық ғылымда жаңалық енгізу мәселесіне көптеген зерттеу жұмыстары арналған, бірақ айта кететін жай, жаңалық енгізу туралы ғылым жалпы ғылыми техникалық прогресс (ҒТП) концепциясы шеңберінде қалыптасқан. Шын мәнінде, техникалық-технологиялық жаңалықтар ҒТП-нің мәселелер топтамасына кіреді, кіре тұра, ол өз бетінше зерттеу объектісін құрайды. Жаңалық енгізу процестерін зерттеудің өзі-бұл ҒТП-ке ерекше көзқарас болып табылады. Алайда, шетелдік және отандық зерттеушілер әртүрлі мәселелерге көп көңіл аударғанымен, ақырында инновациялық процестің бірыңғай теориясын құруға ұмтылды [2, 6б. ] .

Көптеген ресейлік, сонымен қатар, шет елдік зерттеушілер ғылыми-техникалық прогрестің жаңа кезеңінің қалыптасуы мен дамуын ең алдымен әртүрлі өндіріс салаларында және қоғамдық өмірде микроэлектрониканы қолдануға негізделген жаңа техникалармен және технологиялармен байланыстырады. Ал, 1987 жылы жарияланған бір топ кеңестік ғалымдардың ұжымдық жұмысында ғылыми-техникалық прогрестің жаңа кезеңі ең алдымен сол ғылыми-техникалық шығармашылықтың өзін, материалдық өндірісті, тауар айналымды және өткізу аясындағы электронды автоматтандырумен сипатталады делінген.

Көптеген батыстық ғалымдар микроэлектронды технологияның таралуын үшінші өнеркәсіптік төңкерілістің басы (мұнда алғашқы өнеркәсіптік төңкеріліс ХVІІ-ХІХ ғ. ғ. және ҒТП алғашқы кезеңін ХХ ғасырдың ортасынан бастап есептеп, оны екінші өнеркәсіптік төңкеріліс деп білген) деп есептейді [3, 5б. ] .

Американдық зерттеуші Р. Айерс былай деп жазады: «Микроэлектроникадағы төңкеріліс, ЭЕМ-дегі, микропроцессордағы, интегралды сызбалардағы, математикалық қамтудағы, автоматтандырылған жобалаудағы прогресті қоса алғанда, үшінші өнеркәсіптік төңкерілістің қозғаушы күші болып табылады».

Колумбиялық университеттен Е. Гинцберг, Т. Ноэль және Т. Стенбак жаңа ғылыми-техниканың дамуын микроэлектронды технологияға негізделген жаңа компъютерлендіру дәуірі деп сипатттайды: 70-ші жылдардың ортасынан бастап ақпараттарды беру құралдарын жетілдіретін және оның барлығын көптеп сақтайтын, ЭЕМ-нің шапшаң жұмыс істеуін жоғарылатуға мүмкіндік беретін, математикалық қамтуды қолданушылар үшін қолайлылықты тудыратын компьютерлендірудің жаңа кезеңі басталды дейді. Ал австриялық экономист А. Кингтің тұжырымдамасы бойынша ҒТП жаңа кезеңін екінші өнеркәсіптік төңкеріліс ретінде қарастыруды ұсынады, ол машиналарды және өндірістік жүйелерді ақпараттармен және компьютерлік санамен қамтудан тұрады дейді. Ағылшын экономисті Т. Блекберн ғылыми-техникалық дамуды басқаша жіктейді. Ол механикаландыру, өнімді өңдеу, оны тасымалдау мен өндіріске бақылау жүргізудің үш кезеңін атап көрсетеді [4, 14б] .

Кейбір зерттеушілер, оның ішінде Й. Шумпетер, Р. Форестер, Дж. Стерман, мынадай пікірді ұстанады: «қазіргі ҒТП-тің жаңа кезеңі Н. Кондратьевтің «ұзын толқындар» атты жалпы теориясына негізделген Й. Шумпетердің «жаңалық енгізудің ұзын толқындары» теориясын дәлелдейді». Олар Америка экономикасындағы 80-ші жылдардың жаңалықтар енгізу толқыны ұзын толқынның жоғарылататын кезеңін немесе ұзын толқынның төмендеткіш кезеңін көрсетеді деп тұжырымдайды, ал соңғы кезеңге жаппай технологиялық жаңалық енгізу тән (1-ші кесте)

Кесте 1

Н. Кондратьевтің циклдары және техникалық жаңалықтар

Ұзын толқындар

Өсу кезеңі, жылдармен алынған

Құлдырау кезеңі, жылдармен алынған

Техникалық жаңалықтар

Ұзын толқындар: 1

Өсу кезеңі, жылдармен алынған: 2

Құлдырау кезеңі, жылдармен алынған: 3

Техникалық жаңалықтар: 4

Ұзын толқындар:

Циклдар:

Индустриалды

Буржуазиялық

Неомеркантилисттік

Интервенциялық

Жаңа

Өсу кезеңі, жылдармен алынған:

1778-1813

1843-1869

1890/95-1914/20

1940/45-1965

1980-1990

Құлдырау кезеңі, жылдармен алынған:

1814-1842

1870-1890/95

1920-1935/40

1965/70-1985

Техникалық жаңалықтар:

Бу двигателі, тоқыма және көмір өнеркәсібі

Кеме, темір жол, болат өнеркәсібі

Электрлі-техникалық және химиялық жаңалықтар, дизельдік двигатель және ішкі от алу двигателі

Автомобильді, электрлі-техникалық және химиялық өнеркәсіп

Микроэлектроника, генді инженерия, жарықты және материалды үнемдейтін технология

Қайнар көзі: Акчурин А. Некоторые проблемы инновационного развития Республики Казахстан // Қаржы-қаражат-Финансы Казахстана. - 2005. - №3. - 67-76бб.

Й Шумпетер кәсіпкерлікке инновацияны тарту жолымен жетуге болатын экономикалық даму теориясын қалыптастырды. Кәсіпкер деп барлық бизнесмендер емес, жаңа өндірістің негізін салушылар немесе жаңа технологияны қолданатындарды түсіндіреді. Шумпетер теориясында инновациялық жобаларға несиелік эмиссияны салу жолымен өнеркәсіптік саясатты жүргізу механизміне негізделген. Әлемде технологияның қарқынды түрде дамуы, нарықтардың жаһандандырылуы, техникалық және ғылыми экспертизаның аймақтандырылуы, стратегиялық альянстардың құрылуы инновациялық теорияны әрі қарай жетілдіруді талап етуде.

Инновациялық кәсіпкерлік қолдану үшінт технопарк клиентерін әртүрлі офистік, өндірістік, лабороториялық ғимараттарды жеңілдікпен беру қарастырылған.

Инновациялық кәсіпкерлікті қолданудың екінші нысанына консалтингтік қызмет көрсету жатады. Бухалтерлік есеп, бюджеттік жоспарлау, несиені басқару, маркетингтік талдау, санаткерлік меншіктегі қорғау және т. б.

Технопарктерді жасақтау кең ауқымды жобалар қатарына жатады. Жоғары ғылыми-өндірістік әлеуетке ие өңірлерде бірінші кезекте аймақтық инновациялық-технологиялық орталықтары кеңінен қанат жайғаны жөн. Бұл істе облыстардағы өнеркәсіп салалары соның ішінде, бірінші кезекте технологиясы озық үлгідегі кәсіпорындары белсенділік көрсетуі тиіс. Қазіргі Ресей жеке орналасырылған, ұтымсыз конверсиядан бас тартып, оны қайта бағдарлап, әскери-өнеркәсіптік кешен әлеуетін қалпына келтіруде.

Н. Кондратьевтің «Ұзын толқындар» теориясын экономисттердің көбісі ғылыми еңбектерінде қолдайды [5, 26б. ] .

Мысалға, Й. Валлерштайн 50-60 жылдары Кондратьевтің циклдары - экономикалық және әлеуметтік дамуды ғылыми-техникалық жаңалық енгізуге интеграцияландыратын нақты бір дәлел деп пайымдады.

Й. Шумпеттер Н. Кондратьевтің «ұзын толқындар» идеяларын ары қарай дамытып, оны эволюциялық бағытта қолданды.

«Ұзын толқындар» теориясы С. Борнердің «азық-түлік циклдары» концепциясымен және Й. Бергердің капиталдық қоғамның даму сатыларының теориясымен толықтырылды. Мұнда мынадай тезис қарастырылады, технологиялық жаңалықтар төрт өмір сүру сатысын бастан кешіреді: балалық кезеңі- жаңалықтардың төмен қарқынмен таралуы; есейген кезеңі- жылдам қарқынмен таралуы; жетілу кезеңі- қайтадан төмен қарқынға түсуі және қартайған кезеңі-нөлдік қарқынмен сипатталады. Жетілу кезеңінде нарық бұрынғы жаңалықтармен толтырылып, үстемдік етіп тұрған бәсеке «сапа бәсекелестігінен» «баға бәсекелестігіне» өтеді, қоғам техникалық және технологиялық жаңалықтардың жаңа толқынын қажетсінеді. Алайда, Кондратьевтің теориясы бойынша пісіп жетілу кезеңіне сәйкес келетін ұзын толқындардың құлдырау кезеңі, нарықтық конъюнктурада анықсыздық тудырады және келешекті технологияларға салған капиталдардың тәуекелдігі артады.

Жаңалықтарға деген жетілген қоғамдық қажеттілік пен нарықтағы тұрақсыздық арасындағы қарама-қайшылықты - экономист А. Клянкнехт капитализмнің ғылыми-техникалық дамуындағы негізгісі деп бөлді [6, 67б. ] .

Біздің ойымызша, ҒТП және «Жаңалықтардың ұзын толқындары» туралы түрлі концепцияларды талдау көрсетіп отырғандай, ғылыми-техникалық және экономикалық дамудың ұзақ тербелістеріне әлі де толық түсіндірмелер берілмеген. Ресейлік зерттеушілердің пікірлері бойынша қоғамның ғылыми-техникалық және экономикалық дамуына «ұзын толқындар» концепциялары арқылы түсініктеме беру ҒТП және оның жаңа кезеңдері теориясынан алшақтау кетеді. «Ұзын толқындар» экономикалық дамудың негізгі сандық көрсеткіштерінің ұзақ тербелісін тудыратын ғылыми-техникалық және нақты-экономикалық факторлар ретінде қарастырылады. Мұнда әрбір ұзын толқынға тән ғылыми-техникалық жаңалықтар өндірістік күшке, оның ішінде өндіріс құралдарына аса бір үлкен өзгеріс әкелмейді. Ал ҒТП және оның жаңа кезеңдерінде қоғамдық өндірістік күштердегі, оның ішінде еңбек құралдарындағы сапалы қозғалыстар бағаланады және олар капитализмнің өндірістік қатынастарына әсер етеді.

Бүгінгі күнде ҒТП-тің жаңа кезеңдерін және жаңа ұзын толқындарды талдап, дәлелдеу сол бұрынғы техникалық және технологиялық тұжырымдамаға (мұндағысы микроэлектрониканың дамуы - ол бірқатар ғалымдардың пікірінше балалық шақ кезеңін бастан кешіруде) сүйенеді.

Мамандардың жорамалы бойынша, жақын арадағы 10 жылдықта ғылыми-техникалық жаңалықтардың негізгі облыстары келесілер болады:

- ұйымдастырушылық-басқару техникасы және ақпараттық техника мен технологиялар негізіндегі байланыс техникасы, мүлдем жаңа көлік жүйелерін құру;

- көп операциялық құрылғыларды, өнім сапасына бақылау жасау бойынша жаңа технологияларды, компьютерлік басқаруымен интеграцияланған өндірістік-жобалық жүйелерді қоса алғандағы компьютерлік технологияларды автоматтандыру;

- ақырғы өндірістік циклмен жүретін кен өндіру және қайта өңдеу өнеркәсіптеріндегі экологиялық таза, қауіпсіз жаңа технология, биотехнологияны өнеркәсіптік қолдану;

- жаңа материалдар, ең алдымен шыны-талшықтық және шыны-керамикалық негіздер.

Осыған байланысты біздің ойымызша ҒТП-тің жаңа кезеңдері ретінде болсын, жаңа ұзын толқын ретінде де жаңа технологиялық мүмкіндіктердің жүзеге асуы көптеген экономикалық және әлеуметтік факторларға тәуелді болатыны анық. Жалпы ҒТП-тің дамуы, бір жағынан- қоғамның өндірістік қуаттарындағы ары қарай өсетін сапалы өзгерістермен анықталса, екінші жағынан- жаңа қоғамдық қажеттіліктерге жауап болып табылады. ҒТП-тің жаңа кезеңдеріндегі өзара қызметтестік қоғамның өндірістік қуаттарындағы сапалы өзгерістермен шектеліп қалмайды, ол экономикалық байланыстар мен қоғамдық өндіріс жиынтығында, экономиканың қызмет етуінен көрініс табады.

Қандай да бір түсініктің мәнін және маңыздылығын сипаттайтын нақты аспектілер ортасын анықтау ары қарай зерттеу жүргізу мақсаттарын, құрылымы мен көлемін құру үшін негізгі бағыт болып табылады.

Әдебиеттерде «инновация» терминіне байланысты нұсқалар көптеп кездеседі. Мысалға мазмұнының белгісі немесе ішкі құрылымы бойынша техникалық, экономикалық, ұйымдастырушылық және тағы басқа инновациялар болып бөлінеді.

Инновацияның теориялық негізін қалауға үлкен үлес қосқан алғашқы экономисттердің бірі Шумпетер болды. Ол экономиканың дамуындағы өзекті мәселелер мен механизмдерге көңіл аударуға шақырды.

«Инновация» түсінігін алғаш рет Й. Шумпетер өзінің «Экономикалық даму теориясы» (1912 ж) және «Капитализм, социализм және демократия» (1942ж) жұмыстарында қолданды. И. Шумпетердің пікірінше инновацияның негізгі қайнар көзі ірі корпорациялардың ғылыми-зерттеушілік іс-әрекеті болып табылады. Бұл салалар мен нарықтардың «күйзеліске» түсуіне алып келеді. Екіншіден, бұл тиімді экономикалық шешімдерге жаңа ой-пікірлер қосуға қабілетті жаңалық ашушы-кәсіпкерлердің шығармашылығы. Шумпетер инновацияны тек жаңалық енгізу үшін ғана емес, жаңа өндіріс функциясы ретінде анықтады.

Шумпеттердің көзқарасы бойынша инновация кірістің басты қайнар көзін білдіреді: «кіріс, мәні жағынан жаңа үйлесімдікті орындаудың нәтижесі болып табылады». Ол инновацияға берілген түрлі анықтамаларға талдау жасау инновацияның өзіне тән мазмұнын өзгертеді дейді.

Ол инновацияға берілген түрлі анықтамаларға талдау жасау инновацияның өзіне тән мазмұнын өзгертеді, ал инновациялық істің басты функциясы өзгеру функциясы болып табылады деген қорытынды шығарады.

Осы бағытта И. Шумпетер бес қарапайым өзгерістерді атап көрсетеді: 1) жаңа технологияларды, жаңа технологиялық процестерді қолдану немесе өндірісті жаңа нарықпен қамтамасыз ету (сату-сатып алу) ; 2) жаңа қасиеттері бар өнімдерді енгізу; 3) жаңа шикізаттарды қолдану; 4) өндірісті және материалдық қамтамасыз етудегі өзгерістер; 5) жаңа өткізу нарықтарының пайда болуы.

Бұл қағидаларды Шумпетер 1911 жылы құрған болатын. Кейінірек, 30-шы жылдары ол жаңа тұтыну тауарларын, жаңа өндірістік және көлік құралдарын, нарықтарды, өнеркәсіптегі ұйымдастыру формаларын енгізу және қолдану мақсатында инновацияны өзгерістер ретінде қарастырды.

Шумпетердің көзқарасын талдау көрсетіп отырғандай, біздің пікірімізше, Шумпетердің теориясының негізгі ережелеріндегі инновациялық даму төменгі технологиялық сатыдан экономикалық өсу қарқынын күрт арттыратын сатыға өтумен байланысты экономикадағы жаңа процестерді білдіреді.

1980 жылдары ұлттық инновациялық жүйелердің Концепциясын бірқатар ғалымдар бір уақытта зерттеді. Олардың ішіндегі көшбасшылары, атап айтсақ, Б. Лундвалл (Упсала қаласындағы университеттің профессоры, Швеция), К. Фримен (Ұлыбритания университеті жанындағы ғылыми саясатты зерттеу орталығының негізін қалаушы, профессор), Р. Нельсон (АҚШ-тағы Колумбиялық университеттің профессоры) болды. Олар И. Шумпетердің жалпы әдістемелік қағидаларына, ой-пікірлеріне сүйенді.

Ұлыбританиялық және Канадалық зерттеушілер Ф. Агийон және П. Хоуитт эндогендік өсу моделін ұсынды, оның негізінде И. Шумпетердің «негізгі күйзеліс механизмі туралы пікірі» жатыр. Бұл модельдегі орташа өсу жылдамдығы модельденетін жүйе мөлшерінің жоғарылауымен қатар өседі.

Қазіргі заманғы технологиялық даму кезеңінде халықаралық сауда рөлі туралы бірқатар қорытындыларды Дж. Гроссман (Принстондық Университет) және Е. Хелпман (Тель-Авив Университеті) жасады.

Чикаго университетінің зерттеушісі П. Ромер экономикалық өсу қарқыны тікелей адам капиталының шамасына байланысты деп есептейді.

П. Ромер құрған моделінің негізінде адам капиталы көп жинақталған елдерде даму қарқыны жоғары болады, халықаралық сауданың кеңеюі өсу қарқынын жоғарылатуға себеп болады, өйткені өніммен алмасу экономикалық жүйе шекарасын ашады және осылайша жалпы адам капиталын жоғарылатады деп қорытындылады.

Оның құрған моделінде ғылыми зерттеу жұмыстарын қаржыландыру үшін капиталдар ағымының мүмкіндіктері қарастырылды және белгілі бір жағдайда тепе-теңдік траекториясына жуықтау шамасына қарай трансұлттық корпорацияларды құруды болжайды

Н. Д. Кондратьев инновацияны зерттеу экономикалық конъюнктураның ұзақ уақыт тербелісте болуымен қатар жүретін эмпирикалық заңдылықты анықтайды деген пікірде болды. Ол әрбір үлкен циклдің жоғарылайтын толқындары басталар алдында және оның басында қоғамның экономикалық өмірінде терең өзгерістер болады, олар техника өзгерісінде біршама көрініс табады деп есептеді, оның пікірінше ғылыми-техникалық жаңалықтар басты рөл атқарады.

Кондратьевтің алғашқы жоғарылайтын толқындарының дамуында (ХVIII ғ. ортасы) тоқыма өнеркәсіптеріндегі және шойын өндірісіндегі өнертабыстар және қозғалыстар шешуші рөл атқарады.

Екінші толқын кезеңіндегі өсім (ХIХ ғ. ортасы) ең алдымен темір жолдар құрылысына, теңіз көлігін дамытуға негізделген.

Үшінші жоғарылайтын толқын (ХIХ ғ. аяғы ХХ ғасырдың басы) электроника аясындағы өнертабыстармен және электржарығы, радио және басқа да жаңалықтарды жаппай енгізумен байланысты болды.

40-60 жылдары өсу моделін құруға неокласикалық бағыт шеңберінде мынадай түсінік пайда болды, яғни негізгі өндірістік факторлар еңбек және капиталмен бірге үшінші өндірістік фактор ретінде қабылданған технологиялық прогресс маңызды рөл атқарды. Еңбек және еңбек қатынастарына деген көзқарастар табиғи эволюцияны басынан өткерді. Егер еңбек туралы ғылымға дейінгі түсініктер физикалық күштердің приоритетін, оның материалдық сипатын және табиғи құбылыстармен байланысын білдірсе, Т. Гегель бұл түсінікті адамзат іс-әрекетінің бүкіл саласына қатысты деп түсіндірді. Гегельдің тужырымдауынша, еңбек адам болмысының субстанциясы ретінде адам санасының жүзеге асу формасы болып табылады [7, 77б. ] .

«Экономикалық дәуірлер не өндіретіндігімен емес, қалай еңбек құралдармен өндіретіндігімен ерекшелінеді», - деді К. Маркс. Ол қоғамдық даму үшін материалдық салада шешуші іс-әрекет ретінде өндірісті емес, материалдық өндірісті, қандай да бір еңбекті емес, жанданған өндірістік еңбекті бөліп қарастырды. К. Маркс сана мен қол жұмысының ажырамас бірлігін ескере отыра, еңбекті саналы іс деп анықтайды.

ХIХ ғ. аяғы мен ХХ ғ. басындағы ресейлік философ-идеалисттер бұл түсінікті басқаша түсінді. Олар әлемнің материалисттік көрінісін жоққа шығарып, еңбектің адамгершілік негізінің приоритетін атады.

Ресейлік ғылым және мәдениет қайраткерлері еңбек қатынастарының адамгершілікке бастайтын бастамасын «еңбек- құрушы», «еңбек-ар», «еңбек-бақыт» түсініктерінен іздеді. В. Соловьев және Л. Толстой еңбек қатынастарын діни адамгершілік негізі бар рухани құбылыс деп қарастырса, С. Франк, И. Ильин және П. Новгородцев негізгі белгілері адам бостандығы және қызметтестігі болып табылатын азаматтық қоғамдағы руханияттан іздеді.

Отандық ғылымдағы инновация мәселелеріне көптеген жұмыстар арналды. Әрбір зерттеуші инновацияны өз аспектісінде қарастырады. Мысалға, Б. А. Кембаев және тағы басқа ғалымдар инновацияны - әртүрлі сипаттағы жаңалықтар, жаңа немесе жетік тауар (қызмет) өндірісін ұйымдастыру үшін ұйымдастырушылық, технологиялық, техникалық және басқа да қолданылатындар деп қарастырады. Сонымен қатар, автор инновациялық іс аясында қолданылатын бірқатар терминдерге анықтама береді. «Инновациялық іс» терминін автор жаңа өнеркәсіптік өнім түрлерін өндіруге бағытталған іс-әрекет, тауарлар мен қызметтердің бәсекелестік артықшылықтарына жету және қолдау, ұйымдастырушылық, технологиялық, техникалық және басқа да жаңалықтарды қолдану негізінде жаңа өткізу нарықтарын кеңейту және меңгеру деп түсіндіреді [8, 22б. ] .

«Инновация» түсінігі қазақстандық тағы бір танымал зерттеушілердің бірі -С. Абдыгаппарованың ғылыми жұмысында кеңінен қарастырылған. Ол «жаңалық енгізу» жағдайында ұдайы өндірісті өзгертудің басты жолы «жинақтау» түсінігін дамыту және жаңа ұғымдармен толықтыру болып табылады деп тұжырымдайды. Автордың көзқарасы бойынша инновация - бұл шаруашылық етуші субъектілердің жаңа ғылыми негізделген ой-пікірлерді зерттеуін, жасап шығаруын және енгізуін қамтитын мемлекеттік және нарықтық реттеу арқылы қоғамдық өмір сапасын жоғарылатуға бағытталған мақсатқа жету процесі.

Отандық әдебиеттерде «жаңалық енгізу», «инновациялық процесс», «инновациялық өндіріс» түсініктері әлі де жетік меңгерілмеген.

Инновация мәселесі аясында бірқатар Тәуелсіз мемлекеттер Достастығының (ары қарай ТМД) ғалымдары да үлкен үлес қосуда.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.