Бөбек жасындағы қабылдау, ес, ойлау

І. Кіріспе.
Бөбек жасындағы қабылдау, ес, ойлау.
ІІ. Негізгі бөлім.
а) Бөбектің психикалық дамуы.
б) Бөбектің қабылдау, ес, ойлау туралы таным процестері.
ІІІ. Қортынды.
ІҮ. Қолданылған әдебиеттер.

Егер нәрестенің психикалық даму тым қарапайым түрде кездессе, алдағы екі жылдың ішінде психикалық даму ірі өзгерістерге ұшырайды. Бөбек жасының аяқ кезінде 3 жастағы кезі бала ақыл-ойының дамуы жағынан недәуір жетістікке жетіп қалады. Психолог Блеренс Гудинаф өзінің таныстарына мынаны ұсынады: «Сіздер жаңа туған баланы бақылаңыз да, оның қолынан не келеді, не келмейтінін біліңіз. Бұдан соң ересек кісілерді бақылап интеллект жағынан алып қарағанда қаблеті қандай екен , соны біліңіз. Осыдан соң бебекті алып, ол жаңа туған балаға, не ересектерге ақыл-ойы мен іс жағынан ұқсас па екен, соны біліңіз»,-дейді. Сонда Гудинафтың айтайын дегені, жаңа туған бала мен үлкендердің психикалық дамуының тең ортасы деуге АҚШ психологы Э. Торндайк қосылыпты.
Бөбек психологиясының дамуына негізгі әсер ететін негізгі фактордың бірі- оның қарапайым ойындары және балалар бақшасында тиісті өнерге үйренуі сызуға не үй салу т.б. бұл бөбектер үшін өзінше әрекеттің түрлері, сондықтан ойын мен жаңағы іс-әрекеттер бөбек психологиясының дамуына үлкен әсер етеді. Бөбектерде ойынның тек қарапайым түрлері ғана кездеседі. Мысалы, ойыншықтармен ойнау осы жас кезеңінің аяғында кездеседі. Әуелгі кезде бөбектер ойыншықтың сылдырлауына, не бояуына мән берсе, бірақ нендей жәндіктің не машинаның бейнесі екеніне мән беріп жарымайды. Бөбек жасында ойынншыққа байланысты ұлдар мен қыздардың ойыны бірдей емес. 3 жастағы қыз аюдың ойыншығын оған бергенде оның үстіне көйлек тігіп, кигізіп, кішкентай тарелкаға ас салып қасықпен оны тамақтандыралы, ұлға осындай ойын ұсынғанда ол бас тартып, бұл әйел жынысына жататындардың қызметі, сондықтан оған қатысы жоқ екенін айтады. Ал ұлдар таяқты ат қып мініп, « осы менің атым » деп жүгіретіні кездеседі. Осындай ойынға кішкентай қыз балалар әуес келмейді. Олар да жаңағыдай істің өздеріне қатысы жоқ екенін біледі.
Бөбек психикасының дамуын онан әрі өрістетуде оның сөйлеу әрекетінің қалыптасуының ерекше маңызы бар. Біз ілгеріде 12 ай толған баланың сөздігі 10-пай жеке сөздерден тұрады дедік. Бірақ олар жеке сөздерден сөйлем құрастыру білмейді. Осы сөзден бастап сол сөздерден сөйлем құрастыруға талпынады. Осы сөз қорынан бала 1000-нан аса сөйлем құрастыра алуы ықтимал.
Адам тек ұғымға сүйеніп ойланбайды. Оның ой-өрісі елестету бейнелеріне де негізделеді. Сондықтан әуелі бөбектің қабылдауы мен елестеуіне тоқталайық. Бөбек жасының бас кезінде 1,5-2 жаста бала жан-жағына қарап заттарды айтып не таныстырып таныс еместерінен ажырататын болғанымен оның қабылдауы әлі нашар дамыған. Бөбек әуелгі кезде заттың тек бар қасиетіне, не белгесіне мән беріп, өзге жағын елемейтін болады. Мысалы, бөбек « торғай » деген сөз естіп, кейін осы сөзді нақты торғаймен ұштастырса да, бұдан соң торғай деген сөз естігенде торғайдың мұрны сияқты ағашты да торғай деп атайтын болған. Себебі торғайдың бейнесін бөбек әлі тұтас ажырата алмайды. Сол сияқты бөбек танысының суретін көргенде солар оның көшірмесі бейнесі демей, сол кісіні ол танитын болғанымен, оның тек бір мүшесін мұрнын, не шашы мен көзін есте қалдырған. Ал онда ол өз шешесін қалай таниды десек, оны тек бір белгісіне қарап ажыратады, бірақ тұтас әлі қабылдай алмайды.

1. Мұқанов « жас және педогогикалық - психология »
Алматы 1991 жыл.
2. Немов Г. « психология » ІІ-том Москва 2003 жыл.
3. Петровский « жас ерекшелігі психологиясы » 1991 жыл.