Құлсары мұнай-кен орнында көлбеу бағыттағы ұңғаны игеру
Аннотация (реферат) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Мазмұны. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Техникалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Кен орнындағы ұңғыны бұрғылаудың
техникасы мен технологиясының күйін талдау ... ... ... ...
2.2 Қиындатылған аймақпен оның
түрлерін айқындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Шаю сұйығының түрі мен қасиеті ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Тау жынысы қимасының
физико.механикалық қасиеттерін талдау ... ... ... ... ... ...
2.5 Бұрғылану бойынша ұңғының геологиялық
қимасын аралыққа бөлу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6 Қашау түрін және оның шаю түйінін таңдау ... ... ... ...
2.7 Бұрғылау тәсілін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.8 Бұрғылау тізбегін жинақтауды негіздеу ... ... ... ... ... .
2.9 Бұрғылау режимін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.9.1 Тау жынысын бұзушы құралдар параметірлерін есептеу. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9.2 Шаю сұйығының шығынын жобалау ... ... ... ... ... .
2.10 Бұрғылау тізбегін қатаңдыққа есептеу ... ... ... ... ... ...
2.11Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.12 Ілмектегі жүктемені есептеу. Бұрғылау
қондырғысын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.13Геологиялық.техникалық нарядты құру ... ... ... ... ... .
2.14 Апаттар мен қиындықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.15 Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.16 Жеке тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Автоматика және БӨП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Тіршілік қауііпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5. Эканомикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6. Бизнес.жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7. Жер қойнауын және табиғатты қорғау ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Түйіндеме(орыс,қазақ және шет тіліндегі қысқаша қорытынды) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Тіркемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Спецификациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Мазмұны. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Техникалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Кен орнындағы ұңғыны бұрғылаудың
техникасы мен технологиясының күйін талдау ... ... ... ...
2.2 Қиындатылған аймақпен оның
түрлерін айқындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Шаю сұйығының түрі мен қасиеті ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Тау жынысы қимасының
физико.механикалық қасиеттерін талдау ... ... ... ... ... ...
2.5 Бұрғылану бойынша ұңғының геологиялық
қимасын аралыққа бөлу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6 Қашау түрін және оның шаю түйінін таңдау ... ... ... ...
2.7 Бұрғылау тәсілін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.8 Бұрғылау тізбегін жинақтауды негіздеу ... ... ... ... ... .
2.9 Бұрғылау режимін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.9.1 Тау жынысын бұзушы құралдар параметірлерін есептеу. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2.9.2 Шаю сұйығының шығынын жобалау ... ... ... ... ... .
2.10 Бұрғылау тізбегін қатаңдыққа есептеу ... ... ... ... ... ...
2.11Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.12 Ілмектегі жүктемені есептеу. Бұрғылау
қондырғысын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.13Геологиялық.техникалық нарядты құру ... ... ... ... ... .
2.14 Апаттар мен қиындықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.15 Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.16 Жеке тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Автоматика және БӨП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Тіршілік қауііпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5. Эканомикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6. Бизнес.жоспарлау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
7. Жер қойнауын және табиғатты қорғау ... ... ... ... ... ... ... ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Түйіндеме(орыс,қазақ және шет тіліндегі қысқаша қорытынды) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Тіркемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
Спецификациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Ұңғыны бұрғылауда қолмен атқарылатын штангілі ұрылмалы әдіске көше бастады, бұл әдіс суды алу үшін ғана ертеден бері қолданып келе жатқан болатын.
Темір штангі еркін құламалы құрылғының көмегімен (ұрылмалы-штангілі) орындалатын бұрғылау әдісі әсіресе Азербайджанның мұнай кеңінде кеңінен қолданыла бастады. Кейін техниканың одан әрі дамуына байланысты бұл әдіс механикалық әдісіне көшіп көптеген істерді жеңілдете түсті.
Бұл дипломдық жобада Құлсары мұнай кенорнын БУ2000ГУ бұрғылау қондырғысымен игеру қарастырылған.
Құлсары мұнай кенорны қазіргі Атырау қаласынан 160 км қашықтықта орналасқан және ондағы мұнайдың бар екені 1934 жылы ашылған 1911 жылдан бастап өңделуде, 1933 жылдан бастап гравиметриялық түсірулер жүргізіліп, құрамдық картировкалау бұрғылаулар жасалған. 1961 жылы барлау аяқталған
Бұл дипломдық жобаның мақсаты Құлсары мұнай кенорнының геологиялық жағдайына барлау жасап, талдап ол жерде ұңғыма бұрғылау жобасын ұсыну және қажетті бұрғылау жабдықтарын таңдап оларды негіздеу. Жобаланатын ұңғыма конструкциясы мен профильін таңдау болып саналады.
Қазақстан Республикасының территориясында 01.01.90 жылдың мәліметтеріне сүйенсек 153 кенорын ашылған, оның ішінде 80 мұнайкенорны, 24 газмұнайкенорны, 4 мұнайгазкенорны, 21 мұнайгазконденсат, 5 газконденсат және 19 газ кенорындары ашылған.
Қазақстанда мұнай қорлары бойынша Батыс Қазақстан блысы бірінші орында, ал газ және конденсат қорлары бойынша Батыс Қазақстаноблысы Орал Қаласы бірінші орынды алады.
Ең ірі, өңделуге дайын көмірсутекті шикізаттардың қоры Каспий еңісінің кунгурге дейінгі тұз қабаты астындағы палеозойға байланысты. Сонымен қатар қазіргі кездегі мұнай өнімін өндірудің негізгі көлемі Оңтүстік Маңғыстау мұнайгаз өңірінің кенорындарымен қамтамасыз етілуде.
Геолого-гидрогеологиялық түсірулер ұсақ картировкалық және гидрогеологиялық скважиналарды бұрғылауға ұластырылды.
Осы аймақтық зерттеулердің нәтижелері жарияланған және қор жұмыстары қатарында, сондай-ақ мұнай-газдылық перспективаларының карталарында, оларға берілген түсіндіру хаттарында бейнеленген. Бұл жұмыстар арқылы тайызды палегондық және неогендік тартағандық шөгінділердің метолого-стратиграфиялық құрамы, көкжиектер, тайыздық және біршама жас шөгінділерге ұштастырылған су сақтағыш көлбеулер зертелінген, мезозойттық парозойттық және ежелгі кешендердің аудандары салуға қатысатын аймақтық құрылымдарының мәселелері жарыққа шығарылған.
Қазақстан Республикасы аймағында шөгінді бассейндер тобы дамыған, олар өзінің геологиялық, стратиграфиялық құрылысы бойынша ерекшеленеді.
Республикамыздың батыс аймақтарында шөгінді бассейндерге Каспий өңірінің мезозой-кайназой және жоғары палеозойдың құатты платформалары жатады.
Темір штангі еркін құламалы құрылғының көмегімен (ұрылмалы-штангілі) орындалатын бұрғылау әдісі әсіресе Азербайджанның мұнай кеңінде кеңінен қолданыла бастады. Кейін техниканың одан әрі дамуына байланысты бұл әдіс механикалық әдісіне көшіп көптеген істерді жеңілдете түсті.
Бұл дипломдық жобада Құлсары мұнай кенорнын БУ2000ГУ бұрғылау қондырғысымен игеру қарастырылған.
Құлсары мұнай кенорны қазіргі Атырау қаласынан 160 км қашықтықта орналасқан және ондағы мұнайдың бар екені 1934 жылы ашылған 1911 жылдан бастап өңделуде, 1933 жылдан бастап гравиметриялық түсірулер жүргізіліп, құрамдық картировкалау бұрғылаулар жасалған. 1961 жылы барлау аяқталған
Бұл дипломдық жобаның мақсаты Құлсары мұнай кенорнының геологиялық жағдайына барлау жасап, талдап ол жерде ұңғыма бұрғылау жобасын ұсыну және қажетті бұрғылау жабдықтарын таңдап оларды негіздеу. Жобаланатын ұңғыма конструкциясы мен профильін таңдау болып саналады.
Қазақстан Республикасының территориясында 01.01.90 жылдың мәліметтеріне сүйенсек 153 кенорын ашылған, оның ішінде 80 мұнайкенорны, 24 газмұнайкенорны, 4 мұнайгазкенорны, 21 мұнайгазконденсат, 5 газконденсат және 19 газ кенорындары ашылған.
Қазақстанда мұнай қорлары бойынша Батыс Қазақстан блысы бірінші орында, ал газ және конденсат қорлары бойынша Батыс Қазақстаноблысы Орал Қаласы бірінші орынды алады.
Ең ірі, өңделуге дайын көмірсутекті шикізаттардың қоры Каспий еңісінің кунгурге дейінгі тұз қабаты астындағы палеозойға байланысты. Сонымен қатар қазіргі кездегі мұнай өнімін өндірудің негізгі көлемі Оңтүстік Маңғыстау мұнайгаз өңірінің кенорындарымен қамтамасыз етілуде.
Геолого-гидрогеологиялық түсірулер ұсақ картировкалық және гидрогеологиялық скважиналарды бұрғылауға ұластырылды.
Осы аймақтық зерттеулердің нәтижелері жарияланған және қор жұмыстары қатарында, сондай-ақ мұнай-газдылық перспективаларының карталарында, оларға берілген түсіндіру хаттарында бейнеленген. Бұл жұмыстар арқылы тайызды палегондық және неогендік тартағандық шөгінділердің метолого-стратиграфиялық құрамы, көкжиектер, тайыздық және біршама жас шөгінділерге ұштастырылған су сақтағыш көлбеулер зертелінген, мезозойттық парозойттық және ежелгі кешендердің аудандары салуға қатысатын аймақтық құрылымдарының мәселелері жарыққа шығарылған.
Қазақстан Республикасы аймағында шөгінді бассейндер тобы дамыған, олар өзінің геологиялық, стратиграфиялық құрылысы бойынша ерекшеленеді.
Республикамыздың батыс аймақтарында шөгінді бассейндерге Каспий өңірінің мезозой-кайназой және жоғары палеозойдың құатты платформалары жатады.
1. Нұрсұлтанов Ғ.М. Скважинаны бұрғылау және мұнай өңдеу негіздері, Алматы.Қаз.ҰТУ 1994.
2. Середа Н.Г. Основы нефтяного и газового дела. Недра М. 1980.
3. Середа Н.Г. Бурение нефтяных и годовых скважин недра. М. 1988.
4. Муравьев И.М. Разработка и эксплуатация нефтяных месторождение . Недра. М. 1965.
5. Аминов А.Д. и другие капитальный ремонт нефтяных и газовых скважин. Недра М. 1975.
6. Гиматудинов Ш.К. Разработка и эксплуатация нефтяных газовых и зогоконденсатных месторождения недра. М. 1988.
7. Амелин И.Д. Эксплуатация и технология разработки нефтяных и газовых месторождения М.Недра. 1978.
8. Вадецкий Ю.В. Бурение нефтяных и газовых скважин. – М.: Недра, 2003
9. Вадецкий Ю.В. Геология, разведка, бурение и добыча нефти. М.: Недра, 2004.
10. Мавлютов Л.Р., Алексеев Д.А., Вдовин К.И. и др. Технология бурения глубоких скважин. Учебн. пособие для вузов. - М.: Недра, 1982. - 287 с.
11. Абрамсон М.Г., Байдак Б.В., Зарецкий B.C. и др. Справочник по механическим свойствам горных повод нефтяных и газовых месторождений. - M.: Недра, 1984. - 207 с.: ил.
12. Методика выбора рациональных типов и конструкции шарошечных долот для эффективного разбуривания нефтяных и газовых месторождений. - М.: изд. ВНИИБТ, 1974.
13. Единые нормы времени на бурение скважины на нефть, газ и другие полезные ископаемые. - М.: Недра, 1987.
14. Калинин А.Г., Левицкий А.З., Мессер А.Г., Соловьев Н.В. Практическое руководство по технологии бурения скважин на жидкие и газообразные полезные ископаемые. – M.: Недра, 2001.
15. Булатов А.И., Проселков Ю.М., Шаманов С.А. Техника и технология бурения нефтяных и газовых скважин: Учеб, для вузов. - М.: ООО "Недра-Бизнесцентр", 2003. - 1007 с.
16. Басарыгин Ю.М., Булатов А.И., Проселков Ю.М. Технология бурения нефтяных и газовых скважин. – М.: ООО "Недра-Бизнесцентр", 2001 г.
17. Калинин А.Г., Левицкий А.З., Никитин Б.А.Технология бурения разведочных скважин на нефть и газ: Учеб. для вузов. - М.: Недра, 1998. – 1000 с.
18. Шамшев Ф.А., Кудряшов Б.Б., Яковлев A.M. и др. Технология и техника разведочного бурения (учебник).З-е издание. - М.: Недра, 1983. – 560с.
19. Воздвиженский Б.И., Волков С.А. Колонковое бурение (учебное посо¬бие)- М.: Недра, 1982
20. Технология бурения глубоких скважин. Под редакцией Мавлютина Р.М – М.: Недра, 1982.
21. Элияшевский И.В.и др. Типовые задачи и расчеты в бурении. – М.: Недра, 1982.
22. Трубы нефтяного сортамента. Справочник. Под редакцией А. Е. Сарояна. – М.: Недра, 1987.
23. Середа Н.Г., Соловьев Е.М. Бурение нефтяных и газовых скважин- М.: Недра, 1988.
24. Булатов А.И., Аветисов А.Г., Справочник инженера по бурению. Т.1и 2. М.: Недра, 1985.
25. СТ РК 1256-2004 (ИСО 10405-2000,. NEQ). Промышленность нефтяная и газовая. Буровые растворы. Лабораторные испытания.
26. СТ РК 1258-1-2004 (ИСО 10426-1-2000 NEQ). Промышленность нефтяная и газовая. Цементы и материалы для цементирования скважины. Часть 1. Технические условия.
27. СТ РК 1259-2004 (ИСО 10428-1993, NEQ). Промышленность нефтяная и газовая. Насосные штанги (укороченные, насосные шланги, полированные штоки глубинного насоса, муфты и переводники). Технические условия.
28. СТ РК 1260-2004 (ИСО 10431-1993, NEQ) Промышленность нефтяная и газовая. Насосные установки. Технические условия.
29. СТ РК 1260-2004 (ИСО 10431-1993, NEQ). Нефтяная и газовая промышленность. Буровое и эксплуатационное оборудование, подъемное оборудование.
30. Ескендиров М.З., Волненко А.А. Методические указания по дипломному проектированию для студентов специальности 200240 «Бурение нефтяных и газовых скважин» Шымкент-2007-35стр.
31. РК Президенті Указы 28. 01. 1998 жыл № 3834 “О мерах по реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года”.
32. Казахстан Республикасының Заңы «О государственной поддержке инновационной деятельности». 23.03.2006г
33. РК Президенті Указы 17май 2003 жыл № 1096 «О Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы».
34. Уткин Э.А. «Бизнес-план». Ассоциация авторов и издателей «Тандем», Изд-во ЭКМОС, 1998.
35. Попов В.М. , Ляпунов С.И. «Бизнес-планирование» .– М.: Финансы и статистика , 2000.
36. Сухова Л.Ф., Чернова Н.А. Практикум и разработка бизнес-плана и финансовому анализу предприятия: Уч. Пособие – Москва: Финансы и статистика , 2005.
37. Румянцева Е.Е. Самоучитель по разработке бизнес-проектов. Учебное пособие, Москва., 2005.
38. Как разработать бизнес-план.- Люксембург; Служба Тасис. Офис
официальных издании Европейского сообщества. – май, 1998.
39. Абчук В. «Основы предпринимательства»: М., Вита-пресс, 1995г.
40. Парамонов В.В. «Экономика Казахстана»: Алматы, Ғылым, 2000г.
2. Середа Н.Г. Основы нефтяного и газового дела. Недра М. 1980.
3. Середа Н.Г. Бурение нефтяных и годовых скважин недра. М. 1988.
4. Муравьев И.М. Разработка и эксплуатация нефтяных месторождение . Недра. М. 1965.
5. Аминов А.Д. и другие капитальный ремонт нефтяных и газовых скважин. Недра М. 1975.
6. Гиматудинов Ш.К. Разработка и эксплуатация нефтяных газовых и зогоконденсатных месторождения недра. М. 1988.
7. Амелин И.Д. Эксплуатация и технология разработки нефтяных и газовых месторождения М.Недра. 1978.
8. Вадецкий Ю.В. Бурение нефтяных и газовых скважин. – М.: Недра, 2003
9. Вадецкий Ю.В. Геология, разведка, бурение и добыча нефти. М.: Недра, 2004.
10. Мавлютов Л.Р., Алексеев Д.А., Вдовин К.И. и др. Технология бурения глубоких скважин. Учебн. пособие для вузов. - М.: Недра, 1982. - 287 с.
11. Абрамсон М.Г., Байдак Б.В., Зарецкий B.C. и др. Справочник по механическим свойствам горных повод нефтяных и газовых месторождений. - M.: Недра, 1984. - 207 с.: ил.
12. Методика выбора рациональных типов и конструкции шарошечных долот для эффективного разбуривания нефтяных и газовых месторождений. - М.: изд. ВНИИБТ, 1974.
13. Единые нормы времени на бурение скважины на нефть, газ и другие полезные ископаемые. - М.: Недра, 1987.
14. Калинин А.Г., Левицкий А.З., Мессер А.Г., Соловьев Н.В. Практическое руководство по технологии бурения скважин на жидкие и газообразные полезные ископаемые. – M.: Недра, 2001.
15. Булатов А.И., Проселков Ю.М., Шаманов С.А. Техника и технология бурения нефтяных и газовых скважин: Учеб, для вузов. - М.: ООО "Недра-Бизнесцентр", 2003. - 1007 с.
16. Басарыгин Ю.М., Булатов А.И., Проселков Ю.М. Технология бурения нефтяных и газовых скважин. – М.: ООО "Недра-Бизнесцентр", 2001 г.
17. Калинин А.Г., Левицкий А.З., Никитин Б.А.Технология бурения разведочных скважин на нефть и газ: Учеб. для вузов. - М.: Недра, 1998. – 1000 с.
18. Шамшев Ф.А., Кудряшов Б.Б., Яковлев A.M. и др. Технология и техника разведочного бурения (учебник).З-е издание. - М.: Недра, 1983. – 560с.
19. Воздвиженский Б.И., Волков С.А. Колонковое бурение (учебное посо¬бие)- М.: Недра, 1982
20. Технология бурения глубоких скважин. Под редакцией Мавлютина Р.М – М.: Недра, 1982.
21. Элияшевский И.В.и др. Типовые задачи и расчеты в бурении. – М.: Недра, 1982.
22. Трубы нефтяного сортамента. Справочник. Под редакцией А. Е. Сарояна. – М.: Недра, 1987.
23. Середа Н.Г., Соловьев Е.М. Бурение нефтяных и газовых скважин- М.: Недра, 1988.
24. Булатов А.И., Аветисов А.Г., Справочник инженера по бурению. Т.1и 2. М.: Недра, 1985.
25. СТ РК 1256-2004 (ИСО 10405-2000,. NEQ). Промышленность нефтяная и газовая. Буровые растворы. Лабораторные испытания.
26. СТ РК 1258-1-2004 (ИСО 10426-1-2000 NEQ). Промышленность нефтяная и газовая. Цементы и материалы для цементирования скважины. Часть 1. Технические условия.
27. СТ РК 1259-2004 (ИСО 10428-1993, NEQ). Промышленность нефтяная и газовая. Насосные штанги (укороченные, насосные шланги, полированные штоки глубинного насоса, муфты и переводники). Технические условия.
28. СТ РК 1260-2004 (ИСО 10431-1993, NEQ) Промышленность нефтяная и газовая. Насосные установки. Технические условия.
29. СТ РК 1260-2004 (ИСО 10431-1993, NEQ). Нефтяная и газовая промышленность. Буровое и эксплуатационное оборудование, подъемное оборудование.
30. Ескендиров М.З., Волненко А.А. Методические указания по дипломному проектированию для студентов специальности 200240 «Бурение нефтяных и газовых скважин» Шымкент-2007-35стр.
31. РК Президенті Указы 28. 01. 1998 жыл № 3834 “О мерах по реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года”.
32. Казахстан Республикасының Заңы «О государственной поддержке инновационной деятельности». 23.03.2006г
33. РК Президенті Указы 17май 2003 жыл № 1096 «О Стратегии индустриально-инновационного развития Республики Казахстан на 2003-2015 годы».
34. Уткин Э.А. «Бизнес-план». Ассоциация авторов и издателей «Тандем», Изд-во ЭКМОС, 1998.
35. Попов В.М. , Ляпунов С.И. «Бизнес-планирование» .– М.: Финансы и статистика , 2000.
36. Сухова Л.Ф., Чернова Н.А. Практикум и разработка бизнес-плана и финансовому анализу предприятия: Уч. Пособие – Москва: Финансы и статистика , 2005.
37. Румянцева Е.Е. Самоучитель по разработке бизнес-проектов. Учебное пособие, Москва., 2005.
38. Как разработать бизнес-план.- Люксембург; Служба Тасис. Офис
официальных издании Европейского сообщества. – май, 1998.
39. Абчук В. «Основы предпринимательства»: М., Вита-пресс, 1995г.
40. Парамонов В.В. «Экономика Казахстана»: Алматы, Ғылым, 2000г.
Аннотация
М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университетінің
тапсырмасы бойынша „Құлсары мұнайкенорнында көлбеу бағыттағы ұңғаны игеру"
тақырыбы бойнша орындалған дипломдық жобада кенорынның геологиялық
жағдайына талдау жасалып, кенорында ұңғымаларды бұрғылау технологиясымен,
әдістері ұсынылды. Қажетті есептелердің нәтижесінде бұрғылау жабдығы
негізделіп таңдалды. Тіршілік қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау,
автоматтандыру, экономикалық бөлімдерде жобаның тиімділігі көрсетілді.
Бұл жобаның негізгі мақсаты мұнай және газ скважиналарының
технологиялық бұрғылау процесі мен тәсілдері, жабдықты жөндеу жолдары,
еңбек және тіршілік қауіпсіздігі, азаматтық қорғаныс, қоршаған ортаны
қорғау, технико-экономикалық бөлімдері қарастырылды. Студенттің оқу-зерттеу
жұмысы бойынша, негізгі қондырғыны есептеу қарастырылды.
Дипломдық жобаның есептік-түсіндірме жазбасы 135 бет-А4 бетінен,
8қағаз-А1 графикалық бөлімнен тұрады.
Есептеу түсіндірме жазбасы қажетті сүреттер, кестелер және өндірістік
мәліметтермен толықтырылған.
МАЗМҰНЫ
бет
Аннотация (реферат) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Мазмұны. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Техникалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Кен орнындағы ұңғыны бұрғылаудың
техникасы мен технологиясының күйін талдау ... ... ... ...
2.2 Қиындатылған аймақпен оның
түрлерін айқындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Шаю сұйығының түрі мен қасиеті ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Тау жынысы қимасының
физико-механикалық қасиеттерін талдау ... ... ... ... ... ...
2.5 Бұрғылану бойынша ұңғының геологиялық
қимасын аралыққа бөлу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6 Қашау түрін және оның шаю түйінін таңдау ... ... ... ...
2.7 Бұрғылау тәсілін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.8 Бұрғылау тізбегін жинақтауды негіздеу ... ... ... ... ... .
2.9 Бұрғылау режимін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.9.1 Тау жынысын бұзушы құралдар параметірлерін есептеу. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . .
2.9.2 Шаю сұйығының шығынын жобалау ... ... ... ... ... .
2.10 Бұрғылау тізбегін қатаңдыққа есептеу ... ... ... ... ... ...
2.11Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.12 Ілмектегі жүктемені есептеу. Бұрғылау
қондырғысын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.13Геологиялық-техникалық нарядты құру ... ... ... ... ... .
2.14 Апаттар мен
қиындықтар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..
2.15 Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.16 Жеке тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Автоматика және БӨП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Тіршілік
қауііпсіздігі ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Эканомикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Бизнес-
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7. Жер қойнауын және табиғатты
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
Түйіндеме(орыс,қазақ және шет тіліндегі қысқаша
қорытынды) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...
Тіркемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...
Спецификациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
КІРІСПЕ
Ұңғыны бұрғылауда қолмен атқарылатын штангілі ұрылмалы әдіске көше
бастады, бұл әдіс суды алу үшін ғана ертеден бері қолданып келе жатқан
болатын.
Темір штангі еркін құламалы құрылғының көмегімен (ұрылмалы-
штангілі) орындалатын бұрғылау әдісі әсіресе Азербайджанның мұнай кеңінде
кеңінен қолданыла бастады. Кейін техниканың одан әрі дамуына байланысты бұл
әдіс механикалық әдісіне көшіп көптеген істерді жеңілдете түсті.
Бұл дипломдық жобада Құлсары мұнай кенорнын БУ2000ГУ бұрғылау
қондырғысымен игеру қарастырылған.
Құлсары мұнай кенорны қазіргі Атырау қаласынан 160 км қашықтықта
орналасқан және ондағы мұнайдың бар екені 1934 жылы ашылған 1911 жылдан
бастап өңделуде, 1933 жылдан бастап гравиметриялық түсірулер жүргізіліп,
құрамдық картировкалау бұрғылаулар жасалған. 1961 жылы барлау аяқталған
Бұл дипломдық жобаның мақсаты Құлсары мұнай кенорнының геологиялық
жағдайына барлау жасап, талдап ол жерде ұңғыма бұрғылау жобасын ұсыну және
қажетті бұрғылау жабдықтарын таңдап оларды негіздеу. Жобаланатын ұңғыма
конструкциясы мен профильін таңдау болып саналады.
1. Геологиялық бӨлім
Қазақстан Республикасының территориясында 01.01.90 жылдың
мәліметтеріне сүйенсек 153 кенорын ашылған, оның ішінде 80 мұнайкенорны, 24
газмұнайкенорны, 4 мұнайгазкенорны, 21 мұнайгазконденсат, 5 газконденсат
және 19 газ кенорындары ашылған.
Қазақстанда мұнай қорлары бойынша Батыс Қазақстан блысы бірінші
орында, ал газ және конденсат қорлары бойынша Батыс Қазақстаноблысы Орал
Қаласы бірінші орынды алады.
Ең ірі, өңделуге дайын көмірсутекті шикізаттардың қоры Каспий еңісінің
кунгурге дейінгі тұз қабаты астындағы палеозойға байланысты. Сонымен қатар
қазіргі кездегі мұнай өнімін өндірудің негізгі көлемі Оңтүстік Маңғыстау
мұнайгаз өңірінің кенорындарымен қамтамасыз етілуде.
Геолого-гидрогеологиялық түсірулер ұсақ картировкалық және
гидрогеологиялық скважиналарды бұрғылауға ұластырылды.
Осы аймақтық зерттеулердің нәтижелері жарияланған және қор жұмыстары
қатарында, сондай-ақ мұнай-газдылық перспективаларының карталарында, оларға
берілген түсіндіру хаттарында бейнеленген. Бұл жұмыстар арқылы тайызды
палегондық және неогендік тартағандық шөгінділердің метолого-
стратиграфиялық құрамы, көкжиектер, тайыздық және біршама жас шөгінділерге
ұштастырылған су сақтағыш көлбеулер зертелінген, мезозойттық парозойттық
және ежелгі кешендердің аудандары салуға қатысатын аймақтық құрылымдарының
мәселелері жарыққа шығарылған.
Қазақстан Республикасы аймағында шөгінді бассейндер тобы дамыған, олар
өзінің геологиялық, стратиграфиялық құрылысы бойынша ерекшеленеді.
Республикамыздың батыс аймақтарында шөгінді бассейндерге Каспий
өңірінің мезозой-кайназой және жоғары палеозойдың құатты платформалары
жатады.
Ойыс жоғары потенциальді көмірсутектердің қалыптасуымен бағаланды,
негізінен Каспий ағысының ұқсастығы бойынша орташа жоғары палезой
қатынастары бойынша.
Қазіргі таңда Каспий өңірі, Маңғыстау-Үстірт, Шу-Сарысу және Оңтүстік
Торғай шөгінді бассейндерінің өнімдік мұнай-газ қабаты дәлелденген және
Арал аймағында ізденіс жұмыстары жүргізілуде.
Дәлелденген мұнайгаз қабатының стратиграфиялық диапазоны Каспий
өңірінде орта және жоғары девонды қамтиды: төменгі, орта, жоғары карбон;
төменгі, жоары пермь; триас, юра, бор, палеоген және неоген.
Тектоника
Құлсары кенорны ортаңғы юрада 30 – 300 м тереңдікте алты мұнай
қабаттары бөлінген: Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ, Ю-ІХ, Ю-Х және Ю-ХІ .
Кенорын биіктігі 8 – 135 м; суға қаныққан коллектор 95 – 336 м
белгілеулерінде жүргізіледі. Кенорындар қабаттық, экрандалған тектоникалық.
Қабаттар терригенді шөгінділермен келтірілген, коллекторлар кеуекті.
Мұнайқаныққан қалыңдық 2,4 – 26,7 м. Коллекторлардың ашық кеуектілігі 24 –
30,9 %, өткізгіштігі 0,128 – 4,76 мкм2, мұнайқанығу коэффициенті 0,64 –
0,85. мұнайдың алғашқы дебиттары 1,7 – 132,6 м3тәул. Бастапқы қабат қысымы
14,4-33,6 МПа, температура 19 – 27 0С.
Мұнай тығыздығы 847 – 887 кгм3. мұнай аз күкіртті (0,2 – 0,22 %), аз
шайырлы (7 %), парафин мөлшері 0,2 – 2,07 %.
Ілеспе газ құрамы, %: метан 77,1 – 93,8, этан 7,15, пропан 0,4 – 5,1 ,
пентан 0,3, азот 0,7-4,4, көмірқышқыл газ 3 – 7,3.
Қабат суларының түрі хлорлы-кальцийлі, тығыздығы 1,116 – 1,146 гсм3
және минералдануы 170,4 – 249 гл.
Кенорын соңғы дайындау стадиясында.
Жұмыс жүргізілетін ауданның орогидрографиясы
Батыс Қазақстан облысының Эмбі ауданында, Атырау қаласынан оңтүстік-
шығысқа қарай 160 км қашықтықта орналасқан. 1934 ж. ашылған. Құрылымы 1933
ж. гравиметриялық суретке түсірумен және құрылымдық карталық бұрғылаумен
дайындалған. 1911 ж. бастап қолданылуда. Жақын елді мекендер Мақат темір
жол станциясы (60 км) және Атырау қаласы, облыстың орталығы (160 км).
80 км батыстан Атырау-Ақтөбе автотрассасы өтеді.
Жергілікті аудан рельефтің абсолют белгілері плюс 70-80 м болатын құм,
су жүйесі жоқ жазықтық. Ауданның климаты күрт континентальды, ауаның
температурасының тәуліктік және мерзімдік тербелулері өте жиі. Жазғы
максималь температура +30-+35 0С, қысқы минималь температурасы -25—30 0С.
Жауын шашын сирек кездеседі, негізінен ол қысқы көктемгі мерзімде (100-150
ммжыл) орын алады, қар қалыңдығы шамалы. Оңтүстік –шығыс бағыттан тұрақты
жел соғу тән құбылыс, қыс мерзімінде боран соғып қатты жел тұрады. Жұмыс
ауданы шөлді аймаққа кіреді. Ауданда су артериялары жоқ, құдықтардың сирек
тізбектері бар. Сумен қамтамасыз ету көзі скважиналарға ойпатты
жазықтықта бұрғыланған, жоғарғы таязды артизандық болып табылады, судың
өздігінен құйылуын береді (немесе статистикалық деңгейі ауыз аймағында), ал
платода су деңгейі 80-100 м тереңдікте орнатылады. Тікелей жобаланған
скважина ауданында аймақ 110 м-ге дейінгі бедердің белгісімен жазықтықты
құрайды.
Жануарлар әлемі (ақбөкен, қоян және т.б.) және өсімдіктері жартылай
шөл үшін қалыпты (типті).
Электрмен қамтамасыз ету көздері жоқ, олар ДВС-ке автономиялық
электростанцияларымен қамтамасыз етіледі. Осы станциялар жылумен қамтамасыз
ету көзі де болып табылады, сымтетік (телефон) желілерінің байланысы да
жоқ. Тұрақты байланыс рация бойынша қамтамасыз етіледі.
Жол тораптары тек беті тегістелінген жолдар ретінде көрсетілген.
Жолдар төменгі сапалы және жылдың тек құрғақ кезеңінде жүріп-тұру үшін ғана
жарамды. Вахтаны көшіру вахталы машина автокөліктерімен жүзеге асырылады.
Тау жыныстарының литолого-стратиграфиялық сиппаттамасы
Ауданның құрылысында демезозой іргетасының метоморфиздалған
құрылымдарының қатпарлары және борпалеоген шөгінділері кешендері кездеседі.
Бор жүйесі –К
Құлсары алаңындағы бор шөгінділері іргетас шөгінділеріне
стратиграфиялық келісімсіз орналасады және төменгі және жоғарғы бөліктермен
құралған.
К1 төменгі бөлім
Неоком және апт-альб бөлінген. Неоком – дауыл жетегі төменгі және
жоғарғы қосымша жетектерге бөлінген.
К1пс2 – төменгі неоком
Оның төменгі бөлігінде төменгі неоком горизонты бөлінген (К1а)
Оның негізі гравелит және алевролиттерден құралған. Горизонттың құаты
120-150 м.
Төменгі неокомның жоғарғы бөлігін қызыл түсті топырақ құрайды 120
метрге дейін.
К1пс2 -жоғарғы неоком
Жоғарғы неокомның қабаттары қызыл түсті топырақ құрайды, олардың
арасында әлсіз цементтелген құм қабаттары кездеседі. Құаты 220-250 м.
Неоком қабатының жалпы тереңдігі 250-275 м. құрайды.
Апт-альб-(К1а-аl)
Бұл жастағы жер қыртысы төмен орналасқан жасырын стратиграфиялық
келісімсіз орналасқан қара-сұр және сұр құмдар, қара-сұр топырақты
гравелиттер және алевралиттерден тұрады. Бұл ярустың тереңдік құаты
ұңғымаларда 400 м.
К-Сп- жоғарғы альбсеноман
Альб-сеноман қабаты мүшеленіп бөлінбеген және ұңғымалардың қималарында
сұр-түсті, ала, қоңыр және сұр құм және гравелиттерден тұрады. Тереңдік
құаты 140-180м.
К2-жоғарғы бөлім
К2t-sn турон сенон ярусының шөгінділерінен тұрады және ол төменгі
бөлігінде сұр, жасыл-сұр саздан, жоғары бөлігінде ала түсті құмдардан, саз
қабаттары кездесетін алевролиттерден құралған. Шөгінділердің қалыңдығы
380м.
Кайназой тобы
Палеоген жүйесінің шөгінділері дат-палеоценге жататын мергел
текшелерінен түзілген. Эоцен жасыл-сұр саз қабатынан түзілген, ал ол
олигоценнің қызылтүсті саздарымен жабылған, оларды Құлсары алаңында
эрозиямен кесіп тастаған. Теңіз палеогенінің сазды қабаты жоғарғы бордың
артезиан бассейнінің үстіне орналасқан аймақтық флюдотірек болып табылады.
Қалыңдығы 120м-ге жетеді.
Ширек жүйенің шөгінділері барлық жерде тегіс кездеседі және қалыңдығы
25м құмдардан құралған.
Мұнайгазсуқабаты
Кенорын биіктігі 8 – 135 м; суға қаныққан коллектор 95 – 336 м
белгілеулерінде жүргізіледі. Кенорындар қабаттық, экрандалған тектоникалық.
Қабаттар терригенді шөгінділермен келтірілген, коллекторлар кеуекті.
Мұнайқаныққан қалыңдық 2,4 – 26,7 м. Коллекторлардың ашық кеуектілігі 24 –
30,9 %, өткізгіштігі 0,128 – 4,76 мкм2, мұнайқанығу коэффициенті 0,64 –
0,85. мұнайдың алғашқы дебиттары 1,7 – 132,6 м3тәул. Бастапқы қабат қысымы
14,4-33,6 МПа, температура 19 – 27 0С.
Мұнай тығыздығы 847 – 887 кгм3. мұнай аз күкіртті (0,2 – 0,22 %), аз
шайырлы (7 %), парафин мөлшері 0,2 – 2,07 %.
Ілеспе газ құрамы, %: метан 77,1 – 93,8, этан 7,15, пропан 0,4 – 5,1 ,
пентан 0,3, азот 0,7-4,4, көмірқышқыл газ 3 – 7,3.
Қабат суларының түрі хлорлы-кальцийлі, тығыздығы 1,116 – 1,146 гсм3
және минералдануы 170,4 – 249 гл.
Кенорын соңғы дайындау стадиясында.
Құлсары горизонтында үш мұнай кеніші анықталған:
I-кеніш. Горизонттың өнімділігі №1 ұңғыманы тексеру арқылы
дәлелденген. Горизонттың қалыңдығы №1 ұңғымада 7,2 ден №7 ұңғымада 8,2м-ге
жетеді. Горизонттың жалпы тиімді қалыңдығы №1 ұңғымада 6,1м-ден 5,6м-ге
дейін өзгереді. Мұнайға қаныққан тиімді қалыңдық №1 ұңғымада 6,1м-ден №7
ұңғымада 2,6м-ге дейін өзгереді. Құмдылық коэффициентінің өзгеру шегі №1
ұңғымада 0,85-тен №7 ұңғымада 0,68-ге дейін өзгереді, орташа есеппен 0,765
құрайды, мүшелену коэффициенті №1 ұңғымада 2- ден №7 ұңғымада 3-ке дейін
өзгереді, орташа есеппен 2,5 құрайды. Горизонт біріңғай мұнай қатпарынан
құралған. 5 мм штуцер арқылы мұнайдың дебиті 14,28 м3 тәлікті құрайды. ВНК
минус 1149 м деңгейде мұнайға қаныққан коллектордың табаны мен су қабатының
жамылтқы беті арасында орнатылған. Жүргізілген ВНК –ны ескере отырып,
кеніштің биіктігі 11,5 м. мұнай қабатының ауданы 1,27 км2. Кеніш типіне
байланысты қатпарлы, стратиграфиялық экрандалған, күмбезді.
II-ші кеніш. Горизонттың өнімділігі №8, 12 ұңғымаларды тексеру арқылы
дәлелденген. Горизонттың қалыңдығы №14 ұңғымада 10,0м ден №12 ұңғымада
15,2м-ге жетеді. Горизонттың жалпы тиімді қалыңдығы №15 ұңғымада 6,9м-дан
№12 ұңғымада 9м-ге дейін өзгереді. Мұнайға қаныққан тиімді қалыңдық №8
ұңғымада 4,8м-ден №12 ұңғымада 9м-ге дейін өзгереді. Құмдылық
коэффициентінің өзгеру шегі №1 ұңғымада 0,85-тен №7 ұңғымада 0,68-ге дейін
өзгереді, орташа есеппен 0,61 құрайды, мүшелену коэффициенті №8 ұңғымада 1-
ден №15,17 ұңғымада 5-ке дейін өзгереді, орташа есеппен 3,4 құрайды.
Горизонт біріңғай мұнай қатпарынан құралған. 5 мм штуцер арқылы мұнайдың
дебиті 43 м3 тәлікті құрайды (№8 ұңғыма, интервал 1215-1223 м), 90 м3
тәлікке дейін 5 мм штуцер арқылы құрайды (№12 ұңғыма, интервал 1214-1224
м). ВНК минус 1145,5 м деңгейде №8 ұңғымада мұнай-су жанасқан каротаж
бойынша. Жүргізілген ВНК –ны ескере отырып, кеніштің биіктігі 13,9 м.
мұнай қабатының ауданы 1,83 км2. Кеніш типіне байланысты қатпарлы,
стратиграфиялық экрандалған, күмбезді.
III-ші кеніш. Горизонттың өнімділігі №13, 16 ұңғымаларды тексеру
арқылы дәлелденген. Горизонттың қалыңдығы №16 ұңғымада 13,0м ден №13
ұңғымада 14м-ге жетеді. Горизонттың жалпы тиімді қалыңдығы №13 ұңғымада
7,5м-ден №16 ұңғымада 7,8м-ге дейін өзгереді. Мұнайға қаныққан тиімді
қалыңдық №16 ұңғымада 4,0м-ден №13 ұңғымада 7,5м-ге дейін өзгереді.
Құмдылық коэффициентінің өзгеру шегі №13 ұңғымада 0,54-тен №16 ұңғымада 0,6-
ге дейін өзгереді, орташа есеппен 0,57 құрайды, мүшелену коэффициенті №13
ұңғымада 1- ден №16 ұңғымада 3-ке дейін өзгереді, орташа есеппен 2
құрайды.. Горизонт біріңғай мұнай қатпарынан құралған. 5 мм штуцер арқылы
мұнайдың дебиті 103 м3 тәлікті құрайды (№13 ұңғыма, интервал 1205-1213 м),
120 м3 тәлікке дейін 5 мм штуцер арқылы құрайды (№16 ұңғыма, интервал 1210-
1216 м). ВНК минус 1138,6,5 м деңгейде №16 ұңғымада мұнай-су жанасқан
каротаж бойынша. Жүргізілген ВНК –ны ескере отырып, кеніштің биіктігі 18,5
м. мұнай қабатының ауданы 6,4 км2. Кеніш типіне байланысты қатпарлы,
стратиграфиялық экрандалған, күмбезді.
2. Суқабаты
Жер асты суларының химиялық құрамы бойынша кенорынның қимасында үш
гидрохимиялық аймақ бөлінген: жоғарғы, орта және төменгі.
Седиментогенді эллизион гидрохимиялық режимнің төменгі аймағында
неоком және юраның суқабатты кешендері кіреді. Кенорын сулары, жалпы
алғанда хлорнатрий типті ерітінділерден тұрады. Арысқұм горизонтының неоком
шөгінділеріне (М-I өнімді горизонты) кіретін сулардың минералдану шамасы
32,95гл (№4 ұңғыма). Судың кермектігі жоғары. Кермектіліктің жалпы шамасы
100 мг-эквл-ге дейін жетеді. Ортаның РН сілтілі-8,5. Метаморфоздану
коэффициенті – 0,85 ке дейін. H2 SiO3 мөлшері -9 мгл. Сулардың
тығыздығы-1,04 гсм3. сулар тегеурінді. Су қабатының коллекторларының
сүзгіштік қасиеттері жоғары. Кеніштің жұмыс істеу режимі- серпімді-сулы-
тегеурінді.
Орта гидрохимиялық аймақ апт-альбтік су қабаты кешенінен тұрады және
сулардың минералдану шамасы өзгеріп тұратындығымен сиппатталады- тұщы және
аз тұздалған құрамнан жоғары минералданған хлоридті –натрилі-калцилі
құрамға дейін.
Сулардың инфильтрациялық гидрохимиялық режимінің жоғарғы аймағы
жоғарғы борлы су қабаты кешенінен палеогеннің сулы горизонттары және неоген-
ширектелген шөгінділерден тұрады. Бұл аймақтың жер асты суларының құрамы
тұщы, сульфатты-гидрокарбонатты-натрилі.
Жобалық ұңғымалармен бор мен палеогеннің ширек жасты шөгінділері
ашылады.
Ширек жастағы шөгінділер құмдардан, саздан, құмдақтармен саздақтардан,
негізінен палеогеннен, мергел қатбатты саз балшықтан тұрады. Шөгінділердің
бұрғыланғыштығы бойынша көрсеткіштері бірінші нормативтік топқа жатады.
Жыныстары сулы, сулары тегурінді. Жер асты суларының статикалық
деңгейі 88-120 м шамасында. Бұл қима бұрғыланғыштығы бойынша бірінші
нормативтік топқа жатады.
1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құлсары кенорнындағы бұрғылау техникасымен технологиясының жағдайына
талдау жасау
Өнімді горизонтты ашқанға дейін бұрғылау бригадасының жұмысшыларын
мұнай-газдың ерте пайда болу кезінде алдын алу жұмыстарының әдістеріне
үйретеді және білімін тексереді. Егер ондай құбылыс орын алса қабылдау және
құю ыдыстарына деңгей өлшегіштерді орнатады.
850м тереңдікке жеткен кезде ашық мұнай атқылауларының алдын алу
үшін ЕТП-ның 1-14 пунктіндегі ереже бойынша бұрғылау орнында келесілер
болуы шарт:
Циркуляциялық жүйедегі бұрғылау ерітндісінің көлемі 48 м3 болуы
керек;
Қосымша ерітіндінің коөлемі 30,1м3 болуы керек;
Бұрғылау ерітіндісінің параметрлері осы жобаға сәйкес болуы керек.
Мұнай-газ ерте пайда болған кезде РД-39-2-803-82-ге сәйкес флюид
ағындарының көлемін шектеу керек. Бұл кезде мүмкін болған ағынның көлемі
бұрғылау процессі кезінде-1,5 м3, ал көтеру –түсіру операциялары кезінде
-1,0 м3 құрайды. Ұңғымаға бұрғылау тізбегін әрбір көтеру кезінде ерітіндіні
қосымша құйып тұру керек: d127мм құбырлар үшін әрбір 8 свеча сайын, ал АБҚ
әрбір свеча сайын құйып тұру керек. Көтеру түсіру операциялары кезінде
қосымша құйылған ерітінді мөлшерін және ығыстырылған ерітінді көлемін
бақылап отыру керек.
Кейбір қиындықтардың алдын алу үшін ұңғыма ішіндегі қысымға сәйкес,
900м тереңдіктен кейін көтеру түсіру операцияларының жылдамдығын азайту
керек: көтеруді төмендетілген жылдамдықта, ал түсірудің жылдамдығын
гидравликалық тежегішті қолдана отырып 2 мс жылдамдықпен орындау керек.
Шегендеу құбырларының ұңғыма сағасындағы жоғарғы бөліктерін сақтау үшін
ППВШ (ТУ39-01-321-77) аудармаларын қолданады.
Өнімді горизонтты ашқан кезде бұрғылау орнында екі шарлы крандарды
орналастыру керек. Оның бірі жұмыс құбыры мен сақтандырғыш аудармасының
арасына орнатылады, екіншісі қосымша ретінде болады.
2.2 Қиындатылған аймақпен оның түрлерін айқындау.
Ұңғыма сағасынан 250м тереңдікте K2t-sn-K1-2al3-S стратиграфиялық
бөлімде бұрғылау ерітіндісін сіңіру құбылысы байқалады. Ең қарқынды
максималь сіңіру шамасы 10 м3 болатыны зерттеліп байқалған. Бұрғылау
ерітіндісінің циркуляциялануының тоқтауы болмаған.
Ұңғыманың қабырғаларының опырылып құлауы 1850 м тереңдікке дейін
байқалмаған және күтілмейді.
Ұңғыма сағасынан 200м ден 260м тереңдікте K2t-sn-K1-2al3-S
стратиграфиялық бөлімде ілестіруге қауіпті аймақтар байқалған. Осы аралықта
тығыздығы 1,22гсм2 сазды бұрғылау ерітіндісін пайдаланған кезде сальниктер
түзілу құбылысы байқалған. Соның нәтижесінде 2 сағаттан артық уақыт
циркуляция тоқтатылған.
K1nc1 стратиграфиялық бөлімде 260-310м аралық интервалында керн алу
операциясы орындалады. Кернді алу параметрлері: минималь диаметрі 52мм,
максималь өтімділігі 8м. Кернді алу қашықтығы 50м.
2.3 Шаю сұйығының түрі мен қасиеттері
Бұрғылау сұйығының параметрлерімен өңдеу рецептурасы Оңтүстік мұнай
газ АҚ лабораториясының мәліметтері және бұрғылау тәжірбиесі бойынша
қабылданған.
Интервалдар бойынша бұрғылау сұйығының тығыздығы бастапқы
геологиялық мәліметтерге байланысты таңдалды. Бұрғылау сұйығының тығыздығы
келесі шамалардан төмен болмауы керек:
0-10 м ур=10х0,1(1,1 ... .1,15)=1,1 ... .1,15 гсм3
10-100 ур=10х0,1(1,1 ... .1,15)=1,1 ... .1,15 гсм3
100-310 ур=10х0,105(1,05 ... .1,1)=1,1 ... .1,1 4 гсм3
Интервалдар үшін нақты геологиялық жағдайларды ескере отырып
бұрғылау сұйығының келесі мәндерін қабылдаймыз
0-100 м 1,16-1,18 гсм3
100-310 м 1,14-1,16 гсм3
0-100м интервал.
Бұл интервал үшін, өтімділіктің максималь жылдамдығын алу
мақсатында, қатты фазасының құрамы төмен ерітінді қабылданады (РНСТФ).
РНСТФ-ны дайындау үшін тығыздығы 1,05-1,06 гсм3 , қатты фазасының бастапқы
құрамы 7%-тен аспайтын бетонитті сазды ұнтағы қолданылады. Стабилизатор
реагенті ретінде ПУЩР сұйықтығы қолданылады. Бұрғылау сұйығының жабысқақтық
қасиетін азайту үшін графит қосылады. Кальций иондарын тұндыру мақсатында,
цемент стаканын бұрғылаған кезде, ерітіндіні кальций содасымен өңдейді.
Ерітіндіні шламдар мен , құмдардан әрдайым тазартып отыру керек.
100-1850 м интервал.
Бұл интевалды бұрғылаған кезде, ұңғыма оқпанының тұрақтылығын сақтау
мақсатында, қабырғалардың опырылуын және сусып құлауларының алдын алу үшін
ерітіндіні ПУЩР және КМЦ мен өңдейді. Сонымен қатар кальцилі сода мен NaOH
қолданылады.
Бұрғылау сұйығының түрі мен параметрлері 2.4 кестеде келтірілген.
2.4.1кесте- Бұрғылау сұйығының түрлері мен параметрлері
ЕрітіндИнтервал,м Бұрғылау ерітіндісінің параметрлері
інің
атауы
Жоғары, төмен,
басталуы аяқталуы
Тізбектер номерлері Ұңғымаға
жалпы
қажеттілі
к
1 2 3 4 5 6
Тазартудың Интервал , м
сатылығы:
1-дірілдегіш тор
2-1+құмды бөлгіш
3-2+ тұнба
бөлгіш
Басталуы , Аяқталуы,
жоғарыдан төменде
1 2 3 4 5 6 7
Бұрғылау АППЖ 1 Жергілікті 0 1850
ерітіндісін қондырғы
дайындайтын
агрегат
Дірілдегіш тор ВС (СВС-2) 2 ТУ26-02-557-73 1 0 1850
Құмды бөлгіш ПГ-45 1 ТУ26-02-557-74 2 0 1850
Тұнба юөлгіш ИГ-45 2 3 0 1850
Дегазатор ДВС-III 1 ТУ26-02-557-71 0 1850
2.4 Тау жынысы қимасының физика-механикалық қасиеттерін талдау
Мұнай мен газ кенорындарын негізінен, шөгінді тау жыныстары құрайды.
Олар үлкен екі топқа бөлінеді: қалдықтық және кристалдық болып. Саз балшық
тобы қалдықтық тау жыныстарымен бірге қаралады. Шөгінді тау жыныстарының
ішінде кристалдық тау жыныстарының үлесі 25%, қалдықтық тау жыныстарының
үлесі-21%, ал саз балшық тау жыныстарының үлесі-54%.
Ұңғы оқпаны айналасындағы тау жыныстарының өздерінен бұрғылау
сұйықтарын өткізу қабілетіне қарай біртұтастылығы төрт категорияға
бөлінеді:
-бұрғылау сұйығы бұрғыланған тау жыныстарының түйіршіктерімен бірге
өту мүмкіндігі бар;
- бұрғылау сұйығы дисперсиялық ортасы және дисперсиялық фазасы ену
мүмкіндігі бар;
- бұрғылау сұйығының тек дисперсиялық ортасы (су сияқты) ену
мүмкіндігі бар;
- ене алмайтын сұйықтар.
Құрамындағы қалдықтар өлшемі бойынша тау жыныстары төрт негізгі
құрылымдық топқа бөлінеді:
-ірі қалдықты тау жыныстары, мұнай газ кенорындарында ірі қалдықты тау
жыныстары сирек кездеседі;
-құмдақ тау жыныстары,минерал түйіршіктерінің құрамына қарай кварцты
және полимикті болып келеді;
-ұсақ топырақты тау жыныстары-саз, сары топырақ, цементтелген
алевролитті тау жыныстары да жиі кездеседі;
-саз балшықты тау жыныстары-саз балшықтар, аргилиттер, саз балшықты
сланцтар жатады, аргилиттер негізінен халцедонмен цементтелген сондықтан
беріктігі жоғары.
Жыныстардың ең басты сиппаттамасы тығыздығы, төменде кейбір тау
жыныстарының тығыздығы келтірілген (кгм3):
Құмдақтар-2400-3200
Алевролиттер -2400-3004
Аргилиттер -2630-2860
Мергелдер -2370-2920
Әк тастар- 2400-2980
Доломиттер -2550-3190
Ангидриттер -2720-2990
Тас тұзы-2100-2200
Қатты денелердің механикалық қасиеттеріне серпімділік, созымталдық,
тұтқырлық, беріктік қасиеттері жатады
2.5.1 кесте- Ұңғыма қимасы бойынша тау жыныстарының физико-
механикалық қасиеттері
Индекс Интервал
м
М өте жұмсақ, бос тау жыныстары жұмсақ және тұтқыр саз балшықтар,
сланецтер, жұмсақ әк тастар
МЗ Жұмсақ бос байланысқан түрпілі тау жыныстары құмдақ және
мергелдер
МС Жұмсақ және қаттылығы орташа тау жыныстары аралас бор, тас тұзы
ангидрит аралас, саз саз балшүық сланецтері
МСЗ Жұмсақ нашар байланысқан, түрпілі қаттылығы орташа тау жыныстары
аралас құм-саз балшық сланецтері, құмдақ кездесетін шымыр саз
балшықтар
С Пластикалы және мортпластикалы, қаттылығы орташа тау жыныстары,
тығыз саз балшық, саз балшық сланецтері, қаттылығы орташа әк
тастар
СЗ Қаттылығы орташа түрпілі құмдақ, құмды сланецтер
СТ Қаттылығы орташа, қатты мортпластикалы тау жыныстары, гипс
аралас құмдақ, әк тастар, ангидриттер
Т Қатты әк тастар, доломиттер, доломиттелінген әк тастар
ТК Қатты берік тау жыныстары, қабаты аралас ұсақ кристалды әк
тастар мен доломиттер кездесетін қатты әк тастар
ТКЗ Түрпілі қатты, берік тау жыныстары қабаттары аралас
К Берік кремниленген ұсақ кристалды әк тастар
ОК өте берік граниттер, кварциттер
Үш шарошкалы қашаулар конструкциясы қашау пісіріліп қосылған үш
секциядан, секция аяғына цапфаларға подшипниктер арқылы отырғызылған
шарошкілерден тұрады. Шарошка беттерінде тау жыныстарын бұзушы жасақтар
(тістер) орналасады. Жуу сұйықтары өту үшін алынып- салынбалы сұғындамалар
орнатылған үш тесігі бар. Қашау бұрғылау тізбегіне ұзартылған құлыптық
бұранда арқылы жалғанады. Шарошка подшипниктері кейбір қашауларда жуу
сұйығымен майланады. Соңғы кезде шарошка тіректері май толтырылып
бекітілген қашаулар шығарылады. Бұл қашауларда май шарошка подшипниктеріне
лубрикатордағы сауыттан қашау аяғы мен цапфадағы каналдар арқылы келеді.
Манжета подшипниктерге сыртанн жуу сұйығын өткізбейді.
2.7.1 сурет- Үшшарошкалы қашау
Кесте 2.7.1- Қашаулар санын есептеу
Бұрғыл Нормативтік норм. Үш шарошкалы қашау Колонкалы қашау Жобаланатын
ау интерватекшеге текше № бұрғылау
лы кіретін әдісі
горизонттарды
ң атуы
Түрі, өлшемі Метраж,
м
Басы Аяғы Осьтік Айналу Бұрғылау
жүктеме, тс жылдамдығы, сұйығының
айнмин. шығыны, лс
1 2 3 4 5 6 7 8
0 100 Бұрғылау Роторлық 1 Ілмектен 90-100 60
100 400 -!!!- -!!!- 2 10-12 70-80 30
400 1250 -!!!- -!!!- 3 6-8 70-80 6-8
1200 1850 Кернді шығару -!!!- 4 5-6 60-70 6-8
2.8 Бұрғылау тізбегін жинақтауды негіздеу
Аралық 0-150 м;
Бастапқы мәліметтер: Бұрғылау тәсілі – роторлық;
Қашау диаметрі Дд = 394 м;
Қашауға түсірілетін жүктеме - 60 кН;
Шығын – 0,055 м3с;
Шаю сұйығының тығыздығы – 1100 кгм3;
Қашаудың айналу жиілігі – 80 айнмин.
АБҚ (ауырлатылған бұрғылау құбырлары) есептеу
, м (2.8)
мұндағы, Q – қашауға түсірілетін жүктеме;
qАБҚ – 1м АБҚ салмағы. 0-150 м аралықты бұрғылау үшін диаметрлері
ДАБҚ = 0,203м; = 0.1м болатын ауырлатылған бұрғылау құбырларын
таңдаймыз.
Олай болса,
м (2.9)
= 36 м деп қабылдаймыз.
АБҚ салмағы
кН (2.10)
Шектік жүктеме (гидравликалық жүктемені ескермегенде) келесідей
болады:
кН (28 кесте [2]) (2.11)
Құбырлардың бұрандалы қосылыстарын бұрап шығарудағы айналу моменті АБҚ-
203 үшін 37-45 кН*м аралықта қабылданады [2]. АБҚ диаметрінің қашау
диаметріне қатынасынан диаметрі 273 мм-ге тең АБҚ таңдаған дұрыс болады,
себебі, шарт бойынша: диаметрі 295,3 жоғары қашаулар үшін [2];
(2.12)
м (2.13)
Алайда, құбыр базасының мүмкіндіктеріне орай алғашында қабылданған
құбыр диаметрін = 203 мм деп қабылдырамыз.
Осьтік шектік жүктеме келесі теңдіктен анықталады:
(2.14)
Гидромониторсыз қашау 394С үшін шамасын ескермеуге де болады,
олай болса,
кН 60кН, (2.15)
яғни көлденең деформацияны шектеу мақсатында аралық тіректер
қолданудың қажеттілігі болмайды.
Бұрғылау тізбегін есептеу
ЮКНРЭ құбыр базасындағы бұрғылау құбырлары, сонымен қатар Нұралы
алаңындағы бұрғыланған ұңғының нақты материалдары бойынша келесідей
бұрғылау құбырларын таңдаймыз: диаметрлері ТБПВ – 127 мм, δ = 10 мм, Д,
бұрғылау құлпы ЗШ типті.
Айнымалы ию кернеулерін анықтаймыз:
, МПА (2.16)
мұндағы: Е – серпімділік модулі, Нсм2 (Е = 2 * 106 нсм2);
J – құбыр қимасының осьтік инерция моменті, см4; ТБПВ-127, δ = 10
мм үшін J = 632,4 см4;
f – иілу иіні, см; , см
Дскв – ұңғы диаметрі, см; Дскв = 39,4 см
Дз – құлып диаметрі, см; Дз = 17 см [2].
см
Wизг – пісірілген жік бойынша, құбырдың қауіпті қимасында,
бұранданың негізгі жазықтығындағы кедергі моменті, см3;
, cм3 (2.17)
Дшұс – шығыңқы ұштың сыртқы диаметрі, см;
dшұі – шығыңқы ұштың ішкі диаметрі, см;
Wизг =100 см3
L – жартылай толқын ұзындығы, м.
АБҚ үстіндегі қима үшін жартылай толқын ұзындығын келесі теңдеумен
анықтаймыз:
, м (2.18)
ω – тізбектің бұрыштық айналу жылдамдығы, радс;
q – 1 см құбыр салмағы, кгсм [2] бойынша q = 34 кгм = 0,34 кгсм;
J - см4.
Олай болса,
, м (2.19)
Барлық табылған мәндерді бастапқы теңдеуге қоя отырып ию кернеуін
анықтаймыз:
МПа (2.20)
Тұрақты ию кернеуін анықтаймыз:
МПа (2.21)
Төзімділікке беріктік қор коэффициентін келесі теңдеуден анықтаймыз:
(2.22)
мұндағы - төзімділік шегі (атмосферада), МПа; = 140 МПа
[2].
Коэффициент
(2.23)
Беріктік тобы Д болатын болат үшін σ-1 = 310 МПа [2].
Бұдан
Коэффициент келесі теңдіктен анықталады:
(2.24)
σв = 650 МПа үшін ψσ – 0,1 болады [2].
Төзімділікке беріктік қор коэффициенті
Төзімділікке беріктік қор коэффициенті болу керек.
Бұрғылау тізбегін есептеу
Берілген аралықты бұрғылау үшін ТБПВ-127 мм, қабырға қалыңдығы 10мм,
болаттың беріктік тобы Д болатын бұрғылау құбырын таңдаймыз.
Бұл құбырлар үшін (24 кесте, [2]) шектік жүктемені анықтаймыз, ол Qшек
═ 1,4 МН, құбыр салмағы q ═ 0,00054 МН, құбырдың өту каналының ауданы Fк ═
89,8 см2.
Онда күрделі бұрғылау шарты үшін мүмкін созу жүктемесі:
МН (2.30)
мұндағы, п – күрделендірілген бұрғылау шарты үшін беріктік қор
коэффтциенті
п ═ 1,35
127 мм құбырдың мүмкін түсірілу тереңдігін (беріктік тобы Д, қабырға
қалыңдығы 10мм) анықтаймыз:
мұндағы, - мүмкін созу жүктемесі, МН;
к – инерция күштері мен ерітінді қозғалысына кедергінің
үйкелісін ескеретін коэффициент (1,15 тең деп қабылданады).
- түптік қозғалтқышпен қашаудың, АБҚ салмағы, МН,
МН; МН; (2.31)
- сәйкесіншебұрғылау ерітіндісінің және құбыр материалының
тығыздықтары, гсм3;
Ро, Рт – қашаудағы және турбобурдағы қысым өзгеруі, алдыңғы
есептеулерден Па; Па
Олай болса,
м
Аралық ұзындығы – 900м
АБҚ ұзындығы – 90м
Турбобур ұзындығы – 17м
Бұрғылау құбырларының қажет ұзындығы lбқ ═ 900 – 90 - 17 ═ 793 м
Бұрғылау құбырының салмағы
МН
Бұрғылау тізбегінің салмағы:
МН
2.9.1 кесте БТТК элементтерінің қажетті саны
БТТК Технологиялық Жұмыстардың Өту нормасы Интервалға
элементерініңоперацияның оқпан бойынша қажетті
қысқаша түрі интервалы, м саны, дана
аталуы,
шифры, типтік
өлшемі
Басы аяғы Шама, Нормалау
м көзі
1 2 3 4 5 6 7
III393.7 М-ЦВбұрғылау 10 30 225 Жергілікті0,1
нормалар
III393.7 М-ЦВбұрғылау 30 100 150 -!!!- 0,5
III269.9 М-ГНбұрғылау 100 400 150 -!!!- 2,0
146,0 Т-ЦВ бұрғылау 400 800 100 -!!!- 4,0
146,0 Т-ЦВ бұрғылау 800 1200 50 -!!!- 8,0
К-139,752СЗ кернді шығару 1200 1240 8 -!!!- 5,0
146,0 Т-ЦВ бұрғылау 1240 1850 25 -!!!- 0,4
Кесте 2.9.2-Жобаланушы ұңғыны бұрғылауға арналған бұрғы тізбегінің төменгі
бөлігінің компоновкасы (БТТК)
БТТК элементтері (бұрғылау құбырларына дейін)
БТТК шартты Реті бойыншаТиптік Ұңғыма Технологиялық сиппаттамасы БТТК жалпы БТТК жалпы
диаметрі номері өлшемдері, түбінен ұзындығы, м салмағы, т
шифр қондырғыға
дейін
қашықтық, м
1. Бетонитті сазды2,3 2,6 2,4
ұнтақ
2. ПУЩР 1,4 1,6 1,4
3. КМЦ-400 - - 0,6
4. Кальциленген
сода 0,1 0,1 0,1
5. Каустикалық
сода 0,1
2.10.2.2 Қосымша қордағы ерітінді көлемі
d=219 мм аралық тізбекті түсіргеннен кейін, өнімдік қабаттарды
ашудан алдын ұңғыма көлеміне байланысты қосымша ерітінді қоры дайындалады:
Vқор= 0,785 (0,20362х400+0,1462х1,2х850)=30,1 м3 (2.48)
Одан басқа бұрғылау орнында ұңғыма көлеміне қажетті ерітінді
дайындау үшін сазды ұнтақ пен реагенттердің қоры болуы қажет.
2.10.2.2 кесте
Аталуы 1 м3 ерітіндіге қажетті 30,1 м3 көлемдегі
шығын нормасы, тонна ұңғыманың шығыны
1. Сазды ұнтақ 0,05 1,5
2. ПУЩР 0,03 0,9
3. КМЦ-400 0,012 0,4
4. Кальциленген сода 0,002 0,1
5. Каустикалық сода 0,001 0,03
2.10.3 Қашаудың айналу жиілігін есептеу
Қашаудың айналу жылдамдығы п жабдықтың қалыпты жұмыс істеу шартынан
және бұрғылау тізбегінің апаттсыз жұмыс шартында мүмкін мәннен үлкен
болмауы керек. Сонымен қатар, ол тістің тау жынысымен жанасуының тиімді
уақытымен шектелуі керек: 5-7 сек, ол келесі теңдікпен анықталады:
(2.49)
мұндағы, dш – шарошка диаметрі, мм;
z – шарошканың шеткі ұштарындағы тістердің саны.
(2.50)
Есептеулерде келесі [6] қабылдауларды қолданамыз:
τ = 6–8 мсек серпімді-сынғыш жыныс үшін;
τ = 5-7 мсек серпімді-созылмалы жыныс үшін;
τ = 3-6 мсек созылмалы жыныс үшін.
Олай болса,
айнмин
Бұрғылау тізбегінің беріктігі және бұрғылау жабдығының мүмкіндіктері
шартынан п = 80-100 айнмин деп қабылдаймыз.
2.11 Бұрғылау сорабының гидравликалық қуатын, олардың түрі мен санын
есептеу.
Жуу ерітіндісінің көлемімен бұрғылаудың мүмкін тереңдігін анықтау
нолденбастап бұрғылаудың бұрғылау сорабының максималды өнімділігін
анықтау.
(2.51)
Формулаға кіретін әріптердің мәні төменде келтірілген.
N=1040 л.с; =0,675; γсе=1,15 гссм3
А= ам+аубтlу+ад
ам= 340*10-5 аубт= 2,24*10-5
F=21 см2
А=(340+2,24*100+273)*10-5=737*10-5
Онда
(2.52)
У8-4 сорабының сипаттамасына сәйкес (42 қосымша кестесі) 83,6 лс
өнімділікті алуға болады, егер екі сорапта диаметрі 185 мм цилиндрлік
втулкалар қойылғанда, сонымен бірге поршеннің екеулік қадамыминутына 65
және берілу коэффициенті а=0,85 болғанда. Сораптардағы мүмкін қысым 82
кгссм2.
Сораптардың 83,6 лс өнімділігінде бұрғылаудың мүмкін тереңдігін Lқос
анықтаймыз.
(2.53)
Формулаға енетін әріптердің мәні төменде келтірілген
N=1040 л.с; =0,675; γсе=1,15 гссм3 А=737*10-5;
В=атр+а3l+акп
атр=610*10-8 (17 қосымша кестесінен); а3=2,2*10-5 (18 қосымша кестесінен);
l = 10м – бұрғылау құбырының ұзындығы, м;
акп=2,9*10-8 (16 қосымша кестесінен), сәйкесінше
В= (610*10-3+2,210+2,9*10-3)*10-5=833 ,6*10-8
Бұрғылау тереңдігін арттыру үшін сораптардың өнімділігін поршенннің
минутына екеулік жүрісін және втулка диаметрін төмендету керек. Екеулік
жүрістердің санын минутына 60 деп диаметрін өзгертпей 42 қосымшаның
кестесінің мәліметтеріне сәйкес өнімділігі Q = 77,2 лс. Сонда .
L = 200 деп аламыз, себебі бұдан әрі сазды ерітіндінің меншікті салмағы
1,25 гссм3 және қашау диаметрі өзгереді. Жаңа шарттар үшін Qмах келесі
формуламен анықталады.
А=ам +аубт +lу+ад
3 қосымшалар кестесіне сәйкес F= 172;
А= (340+2,2*100+ 414)*10-5= 978*10-5
В=атр+а3l+акп
атр =610*10-8; а3 =2,2*10-5 ; акп =35*10-8
сәйкесінше
В= 610*10-8+(2,2*10-510)35*10-5=865*1 0-8
L = 200 деп мынаны аламыз
Бұрғыланған жыныстардың бөлшектерін шығаруға сораптың минималды
өнімділігін анықтаймыз.
Формулаға енетін әріпиердің мәні төменде берілген. Біздің мысалды
Dд = 295мм D = 140мм;
= 1,1мс деп алып мынаны табамыз.
Сораптардың іс жүзіндегі өнімділігі Q былай болуы керек.
Qмах Q Qміп
У8-4 сорабының көрсетпесіне сәйкес 64,2 лс өнімділікке тек
сораптарда поршеннің қос жүрісі минутына 50 тең болғанда диаметрі 185 мм
втулка қою арқылы алуға болады.
Сораптың 64,2 лс өнімділікте мүмкін болатын бұрғылау тереңдігін
анықтаймыз.
Бұрғылау тереңдігін арттыру үшін диаметрі 170мм втулка қабылдаймыз.
42 қосымшаның кестесіне сәйкес поршеннің екеулік қадамының минутына 50
болғанда екі сораптың өнімділігі 33 – 53 лс болады, мүмкін қысым 95
кгссм2. Онда
L=2100 деп аламыз, себебі бұдан кейін сазды ерітіндінің меншікті салмағы,
қашау диаметрі, УБТ және құбырлар диаметрі өзгереді.
Жаңа шарттар үшін Qmax анықтаймыз.
А= ам+аубтlу+ад
ам= 340*10-5 (21 қосымша кестесі) аубт= 8,0*10-5
F=10 см2 (3 қосымша кестесі)
А=(340+8,0*100+273)*10-5=2340*10-5
атр=1820*10-8 (17 қосымша кестесі); а3=11,3*10-5 (18 қосымша кестесі);
ак.п.=250*10-8 (16 қосымша кестесі)
В= (1820*10-3+11,310+520*10-3)10-5=34 70*10-8
L = 2100 деп мынаны аламыз
Бұрғыланған тау жыныстарын сыртқа шығару үшін қажетті сораптан минималды
өнімділігі мынаған тең.
Dд = 0,190мм D = 0,114мм;
= 1,1мс қоя отырып анықтаймыз.
Qmax=0.785*10-3(0.1902-0.1142)1.1=2 0лс
Сораптардың іс жүзіндегі өнімділігі мынандай болуы керек.
Qmax QQmin
У8 – 4 сорабыны4 сипаттамасына сәйкес 32,6 лс өнімділігі цилиндрлік втулка
диаметрі 150мм екеулік поршеннің минутына қадамы 40және берілу коэффициенті
0,85 болғанда мүмкін. Сонымен қатар мүмкін қысым 125 кгссм2.
Жаңа талаптар бойынша бұрғылаудың мүмкін тереңдігін анықтаймыз.
L=2600 м деп қабылдаймыз.
Барлық есептеулер нәтижесін кестеге ендіреміз.
2.11.1-Кесте
Бұрғылау Втулка СораптардағыПоршеннің 1Сораптар Сазды
литервалы диаметрі мммүмкіндік мин қос өнімділігі ерітіндінің
қысым жүрісінің лс меншікті
кгссм2 саны салмағы
гссм3
0 – 56 185 82 65 83,6 1,15
56 – 200 185 82 60 77,2 1,15
200 – 360 185 82 50 64,2 1,25
360 – 1850 170 95 50 53,8 1,25
2.12 Қашау саптамасының диаметрін есептеу
Тау жыныстарының қарқынды бұзылуы үшін гидромониторлық эффектті
төмендетпей сорап қуатын толығымен қолдану үшін келесі шартты орындау
керек: (2.54)
Гидромониторлық қашауларды қолданумен роторлық бұрғылау тәсілінде
бұрғылау сораптарының балансын жалпы түрде келесідей жазуға болады:
(2.55)
мұндағы, - шаю сұйығымен циркуляциялық жүйе аққан кездегі қысым шығыны
қашаудағы қысым шығынын ескерусіз:
Па (2.56)
Рд – қашаудағы қысым шығыны, Па
Па(2.57)
Шарт орындалған жағдайда
, м2 (2.58)
Бұл жерден саптама диаметрі
м (2.59)
Қашау саптамасынан шаю сұйығының ағу жылдамдығы келесі теңдеуден
анықталады:
мс (2.60)
мс 80мс болғандықтан, қажетті гидромониторлық әсер
байқалмайды, бірақ аз тереңдіктер үшін (900 м) ағудың мұндай жылдамдығын
таңдауға болады.
Сұйықтың берілген шығынындағы шектік тереңдікті келесі теңдіктен
анықтаймыз:
; (2,61)
м
Таңдалған Q үшін сорап поршенінің екілік жүрісінің саны келесі
теңдеуден анықталады:
екілік жүрісмин
Өзге аралықтарды есептеу нәтижелері ұқсас болып келеді
2.10 Бұрғылау бағаналарын қатаңдыққа есептеу
Статикалық беріктікке есептеу
Құбыр диаметрін анықтаймыз (ТБПВ-127, δ = 10 мм Д): м , сөйтіп
созу кернеуін анықтаймыз:
МПа (2.62)
мұндағы К – инерция күшімен кедергінің ерітінді қозғалысына әсерін
ескеретін коэффициент (1,5 тең деп қабылданады);
QБК – берілген секциядағы құбыр салмағы, мН
QАБК – ауырлатылған бұрғылау құбырының салмағы, мН.
мН (2.63)
g = 0,34*10-3 мН ТБПВ-127 δ = 10 мм бұрғылау құбырының 1м салмағы.
Алдыңғы есептеуден QАБК = 0,0693 мН
ρ – шаю сұйығының тығыздығы, кгм3;
ρм – құбыр материалының тығыздығы, кгм3; болат үшін ρм = 7850 кгм3;
Р0 – қашаудағы қысымның өзгеруі
(2.64)
аД – қашау саптамасының кедергі коэффициенті,
f0 – қашау саңылауының жалпы қимасы, м2;
Q – шаю сұйығының шығыны, м3с;
(2.65)
Кірердегі саптаманы цилиндрлік безендіру үшін μ = 0,66, f0 = 21 см2
=21*10-4 м2 (3 кесте [2]).
Олай болса,
МПа (2.66)
Fк – құбырдың өту каналының ауданы, м2
м2
м
Fкұб – құбыр қимасының ауданы, м2; Fкұб = 36,7*10-4 м2 (2 кесте [2]).
Барлық табылған мәндерді орындарына қоя отырып созу кернеуін
анықтаймыз:
МПа
Жанасу кернеуін анықтаймыз:
, нсм2
мұндағы, Wбур – бұрғылау тізбегіне бұрау кезіндегі кедергі моменті,
см3
, см3 (2.68)
мұндағы, Д, d – бұрғылау құбырының сәйкесінше сыртқы және ішкі
диаметрлері, см.
см3
Мбұр – бұрғылау тізбегіне берілетін бұрау моменті, Н*см
(2.69)
NВ – бұрғылау тізбегін айналдыруға шығындалатын қуат, кВт;
, кВт
L – бізбек ұзындығы, м
Д – бұрғылау құбырының сыртқы диаметрі, м
п – бұрғылау тізбегінің айналу жиілігі, радс
Дд – қашау диаметрі, м
ρ – бұрғылау ерітіндісінің тығыздығы, гсм3
к Вт
Nд – қашауды айналдыруға шығындалған қуат, кВт;
, кВт (2.70)
с – жыныстың қаттылығы коэффициенті, жұмсақ жыныстар үшін с = 7,8;
РД – қашауға түсірілетін жүктеме, мН; РД = 0,06 мН
кВт
Олай болса,
Н*см
Табылған мәндерді орына қоя отырып таңдалған құбырлар үшін жанасу
кернеуінің мәнін анықтаймыз:
нсм2 = 1 МПа
Қалыпты және жанасу кернеулерінің бірдей әсер етуі кезіндегі беріктік
қор коэффициентін келесі теңдіктен анықтаймыз:
(2.71)
мұндағы, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Университетінің
тапсырмасы бойынша „Құлсары мұнайкенорнында көлбеу бағыттағы ұңғаны игеру"
тақырыбы бойнша орындалған дипломдық жобада кенорынның геологиялық
жағдайына талдау жасалып, кенорында ұңғымаларды бұрғылау технологиясымен,
әдістері ұсынылды. Қажетті есептелердің нәтижесінде бұрғылау жабдығы
негізделіп таңдалды. Тіршілік қауіпсіздігі, қоршаған ортаны қорғау,
автоматтандыру, экономикалық бөлімдерде жобаның тиімділігі көрсетілді.
Бұл жобаның негізгі мақсаты мұнай және газ скважиналарының
технологиялық бұрғылау процесі мен тәсілдері, жабдықты жөндеу жолдары,
еңбек және тіршілік қауіпсіздігі, азаматтық қорғаныс, қоршаған ортаны
қорғау, технико-экономикалық бөлімдері қарастырылды. Студенттің оқу-зерттеу
жұмысы бойынша, негізгі қондырғыны есептеу қарастырылды.
Дипломдық жобаның есептік-түсіндірме жазбасы 135 бет-А4 бетінен,
8қағаз-А1 графикалық бөлімнен тұрады.
Есептеу түсіндірме жазбасы қажетті сүреттер, кестелер және өндірістік
мәліметтермен толықтырылған.
МАЗМҰНЫ
бет
Аннотация (реферат) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Мазмұны. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . .
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1 Геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2 Техникалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.1 Кен орнындағы ұңғыны бұрғылаудың
техникасы мен технологиясының күйін талдау ... ... ... ...
2.2 Қиындатылған аймақпен оның
түрлерін айқындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.3 Шаю сұйығының түрі мен қасиеті ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Тау жынысы қимасының
физико-механикалық қасиеттерін талдау ... ... ... ... ... ...
2.5 Бұрғылану бойынша ұңғының геологиялық
қимасын аралыққа бөлу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.6 Қашау түрін және оның шаю түйінін таңдау ... ... ... ...
2.7 Бұрғылау тәсілін таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.8 Бұрғылау тізбегін жинақтауды негіздеу ... ... ... ... ... .
2.9 Бұрғылау режимін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.9.1 Тау жынысын бұзушы құралдар параметірлерін есептеу. .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . .
2.9.2 Шаю сұйығының шығынын жобалау ... ... ... ... ... .
2.10 Бұрғылау тізбегін қатаңдыққа есептеу ... ... ... ... ... ...
2.11Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.12 Ілмектегі жүктемені есептеу. Бұрғылау
қондырғысын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.13Геологиялық-техникалық нарядты құру ... ... ... ... ... .
2.14 Апаттар мен
қиындықтар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ..
2.15 Ұңғы кескінін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
2.16 Жеке тапсырма ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3. Автоматика және БӨП ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4. Тіршілік
қауііпсіздігі ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
5. Эканомикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
6. Бизнес-
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
7. Жер қойнауын және табиғатты
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ...
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..
Түйіндеме(орыс,қазақ және шет тіліндегі қысқаша
қорытынды) ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ..
Әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...
Тіркемелер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ...
Спецификациялар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
КІРІСПЕ
Ұңғыны бұрғылауда қолмен атқарылатын штангілі ұрылмалы әдіске көше
бастады, бұл әдіс суды алу үшін ғана ертеден бері қолданып келе жатқан
болатын.
Темір штангі еркін құламалы құрылғының көмегімен (ұрылмалы-
штангілі) орындалатын бұрғылау әдісі әсіресе Азербайджанның мұнай кеңінде
кеңінен қолданыла бастады. Кейін техниканың одан әрі дамуына байланысты бұл
әдіс механикалық әдісіне көшіп көптеген істерді жеңілдете түсті.
Бұл дипломдық жобада Құлсары мұнай кенорнын БУ2000ГУ бұрғылау
қондырғысымен игеру қарастырылған.
Құлсары мұнай кенорны қазіргі Атырау қаласынан 160 км қашықтықта
орналасқан және ондағы мұнайдың бар екені 1934 жылы ашылған 1911 жылдан
бастап өңделуде, 1933 жылдан бастап гравиметриялық түсірулер жүргізіліп,
құрамдық картировкалау бұрғылаулар жасалған. 1961 жылы барлау аяқталған
Бұл дипломдық жобаның мақсаты Құлсары мұнай кенорнының геологиялық
жағдайына барлау жасап, талдап ол жерде ұңғыма бұрғылау жобасын ұсыну және
қажетті бұрғылау жабдықтарын таңдап оларды негіздеу. Жобаланатын ұңғыма
конструкциясы мен профильін таңдау болып саналады.
1. Геологиялық бӨлім
Қазақстан Республикасының территориясында 01.01.90 жылдың
мәліметтеріне сүйенсек 153 кенорын ашылған, оның ішінде 80 мұнайкенорны, 24
газмұнайкенорны, 4 мұнайгазкенорны, 21 мұнайгазконденсат, 5 газконденсат
және 19 газ кенорындары ашылған.
Қазақстанда мұнай қорлары бойынша Батыс Қазақстан блысы бірінші
орында, ал газ және конденсат қорлары бойынша Батыс Қазақстаноблысы Орал
Қаласы бірінші орынды алады.
Ең ірі, өңделуге дайын көмірсутекті шикізаттардың қоры Каспий еңісінің
кунгурге дейінгі тұз қабаты астындағы палеозойға байланысты. Сонымен қатар
қазіргі кездегі мұнай өнімін өндірудің негізгі көлемі Оңтүстік Маңғыстау
мұнайгаз өңірінің кенорындарымен қамтамасыз етілуде.
Геолого-гидрогеологиялық түсірулер ұсақ картировкалық және
гидрогеологиялық скважиналарды бұрғылауға ұластырылды.
Осы аймақтық зерттеулердің нәтижелері жарияланған және қор жұмыстары
қатарында, сондай-ақ мұнай-газдылық перспективаларының карталарында, оларға
берілген түсіндіру хаттарында бейнеленген. Бұл жұмыстар арқылы тайызды
палегондық және неогендік тартағандық шөгінділердің метолого-
стратиграфиялық құрамы, көкжиектер, тайыздық және біршама жас шөгінділерге
ұштастырылған су сақтағыш көлбеулер зертелінген, мезозойттық парозойттық
және ежелгі кешендердің аудандары салуға қатысатын аймақтық құрылымдарының
мәселелері жарыққа шығарылған.
Қазақстан Республикасы аймағында шөгінді бассейндер тобы дамыған, олар
өзінің геологиялық, стратиграфиялық құрылысы бойынша ерекшеленеді.
Республикамыздың батыс аймақтарында шөгінді бассейндерге Каспий
өңірінің мезозой-кайназой және жоғары палеозойдың құатты платформалары
жатады.
Ойыс жоғары потенциальді көмірсутектердің қалыптасуымен бағаланды,
негізінен Каспий ағысының ұқсастығы бойынша орташа жоғары палезой
қатынастары бойынша.
Қазіргі таңда Каспий өңірі, Маңғыстау-Үстірт, Шу-Сарысу және Оңтүстік
Торғай шөгінді бассейндерінің өнімдік мұнай-газ қабаты дәлелденген және
Арал аймағында ізденіс жұмыстары жүргізілуде.
Дәлелденген мұнайгаз қабатының стратиграфиялық диапазоны Каспий
өңірінде орта және жоғары девонды қамтиды: төменгі, орта, жоғары карбон;
төменгі, жоары пермь; триас, юра, бор, палеоген және неоген.
Тектоника
Құлсары кенорны ортаңғы юрада 30 – 300 м тереңдікте алты мұнай
қабаттары бөлінген: Ю-І, Ю-ІІ, Ю-ІІІ, Ю-ІХ, Ю-Х және Ю-ХІ .
Кенорын биіктігі 8 – 135 м; суға қаныққан коллектор 95 – 336 м
белгілеулерінде жүргізіледі. Кенорындар қабаттық, экрандалған тектоникалық.
Қабаттар терригенді шөгінділермен келтірілген, коллекторлар кеуекті.
Мұнайқаныққан қалыңдық 2,4 – 26,7 м. Коллекторлардың ашық кеуектілігі 24 –
30,9 %, өткізгіштігі 0,128 – 4,76 мкм2, мұнайқанығу коэффициенті 0,64 –
0,85. мұнайдың алғашқы дебиттары 1,7 – 132,6 м3тәул. Бастапқы қабат қысымы
14,4-33,6 МПа, температура 19 – 27 0С.
Мұнай тығыздығы 847 – 887 кгм3. мұнай аз күкіртті (0,2 – 0,22 %), аз
шайырлы (7 %), парафин мөлшері 0,2 – 2,07 %.
Ілеспе газ құрамы, %: метан 77,1 – 93,8, этан 7,15, пропан 0,4 – 5,1 ,
пентан 0,3, азот 0,7-4,4, көмірқышқыл газ 3 – 7,3.
Қабат суларының түрі хлорлы-кальцийлі, тығыздығы 1,116 – 1,146 гсм3
және минералдануы 170,4 – 249 гл.
Кенорын соңғы дайындау стадиясында.
Жұмыс жүргізілетін ауданның орогидрографиясы
Батыс Қазақстан облысының Эмбі ауданында, Атырау қаласынан оңтүстік-
шығысқа қарай 160 км қашықтықта орналасқан. 1934 ж. ашылған. Құрылымы 1933
ж. гравиметриялық суретке түсірумен және құрылымдық карталық бұрғылаумен
дайындалған. 1911 ж. бастап қолданылуда. Жақын елді мекендер Мақат темір
жол станциясы (60 км) және Атырау қаласы, облыстың орталығы (160 км).
80 км батыстан Атырау-Ақтөбе автотрассасы өтеді.
Жергілікті аудан рельефтің абсолют белгілері плюс 70-80 м болатын құм,
су жүйесі жоқ жазықтық. Ауданның климаты күрт континентальды, ауаның
температурасының тәуліктік және мерзімдік тербелулері өте жиі. Жазғы
максималь температура +30-+35 0С, қысқы минималь температурасы -25—30 0С.
Жауын шашын сирек кездеседі, негізінен ол қысқы көктемгі мерзімде (100-150
ммжыл) орын алады, қар қалыңдығы шамалы. Оңтүстік –шығыс бағыттан тұрақты
жел соғу тән құбылыс, қыс мерзімінде боран соғып қатты жел тұрады. Жұмыс
ауданы шөлді аймаққа кіреді. Ауданда су артериялары жоқ, құдықтардың сирек
тізбектері бар. Сумен қамтамасыз ету көзі скважиналарға ойпатты
жазықтықта бұрғыланған, жоғарғы таязды артизандық болып табылады, судың
өздігінен құйылуын береді (немесе статистикалық деңгейі ауыз аймағында), ал
платода су деңгейі 80-100 м тереңдікте орнатылады. Тікелей жобаланған
скважина ауданында аймақ 110 м-ге дейінгі бедердің белгісімен жазықтықты
құрайды.
Жануарлар әлемі (ақбөкен, қоян және т.б.) және өсімдіктері жартылай
шөл үшін қалыпты (типті).
Электрмен қамтамасыз ету көздері жоқ, олар ДВС-ке автономиялық
электростанцияларымен қамтамасыз етіледі. Осы станциялар жылумен қамтамасыз
ету көзі де болып табылады, сымтетік (телефон) желілерінің байланысы да
жоқ. Тұрақты байланыс рация бойынша қамтамасыз етіледі.
Жол тораптары тек беті тегістелінген жолдар ретінде көрсетілген.
Жолдар төменгі сапалы және жылдың тек құрғақ кезеңінде жүріп-тұру үшін ғана
жарамды. Вахтаны көшіру вахталы машина автокөліктерімен жүзеге асырылады.
Тау жыныстарының литолого-стратиграфиялық сиппаттамасы
Ауданның құрылысында демезозой іргетасының метоморфиздалған
құрылымдарының қатпарлары және борпалеоген шөгінділері кешендері кездеседі.
Бор жүйесі –К
Құлсары алаңындағы бор шөгінділері іргетас шөгінділеріне
стратиграфиялық келісімсіз орналасады және төменгі және жоғарғы бөліктермен
құралған.
К1 төменгі бөлім
Неоком және апт-альб бөлінген. Неоком – дауыл жетегі төменгі және
жоғарғы қосымша жетектерге бөлінген.
К1пс2 – төменгі неоком
Оның төменгі бөлігінде төменгі неоком горизонты бөлінген (К1а)
Оның негізі гравелит және алевролиттерден құралған. Горизонттың құаты
120-150 м.
Төменгі неокомның жоғарғы бөлігін қызыл түсті топырақ құрайды 120
метрге дейін.
К1пс2 -жоғарғы неоком
Жоғарғы неокомның қабаттары қызыл түсті топырақ құрайды, олардың
арасында әлсіз цементтелген құм қабаттары кездеседі. Құаты 220-250 м.
Неоком қабатының жалпы тереңдігі 250-275 м. құрайды.
Апт-альб-(К1а-аl)
Бұл жастағы жер қыртысы төмен орналасқан жасырын стратиграфиялық
келісімсіз орналасқан қара-сұр және сұр құмдар, қара-сұр топырақты
гравелиттер және алевралиттерден тұрады. Бұл ярустың тереңдік құаты
ұңғымаларда 400 м.
К-Сп- жоғарғы альбсеноман
Альб-сеноман қабаты мүшеленіп бөлінбеген және ұңғымалардың қималарында
сұр-түсті, ала, қоңыр және сұр құм және гравелиттерден тұрады. Тереңдік
құаты 140-180м.
К2-жоғарғы бөлім
К2t-sn турон сенон ярусының шөгінділерінен тұрады және ол төменгі
бөлігінде сұр, жасыл-сұр саздан, жоғары бөлігінде ала түсті құмдардан, саз
қабаттары кездесетін алевролиттерден құралған. Шөгінділердің қалыңдығы
380м.
Кайназой тобы
Палеоген жүйесінің шөгінділері дат-палеоценге жататын мергел
текшелерінен түзілген. Эоцен жасыл-сұр саз қабатынан түзілген, ал ол
олигоценнің қызылтүсті саздарымен жабылған, оларды Құлсары алаңында
эрозиямен кесіп тастаған. Теңіз палеогенінің сазды қабаты жоғарғы бордың
артезиан бассейнінің үстіне орналасқан аймақтық флюдотірек болып табылады.
Қалыңдығы 120м-ге жетеді.
Ширек жүйенің шөгінділері барлық жерде тегіс кездеседі және қалыңдығы
25м құмдардан құралған.
Мұнайгазсуқабаты
Кенорын биіктігі 8 – 135 м; суға қаныққан коллектор 95 – 336 м
белгілеулерінде жүргізіледі. Кенорындар қабаттық, экрандалған тектоникалық.
Қабаттар терригенді шөгінділермен келтірілген, коллекторлар кеуекті.
Мұнайқаныққан қалыңдық 2,4 – 26,7 м. Коллекторлардың ашық кеуектілігі 24 –
30,9 %, өткізгіштігі 0,128 – 4,76 мкм2, мұнайқанығу коэффициенті 0,64 –
0,85. мұнайдың алғашқы дебиттары 1,7 – 132,6 м3тәул. Бастапқы қабат қысымы
14,4-33,6 МПа, температура 19 – 27 0С.
Мұнай тығыздығы 847 – 887 кгм3. мұнай аз күкіртті (0,2 – 0,22 %), аз
шайырлы (7 %), парафин мөлшері 0,2 – 2,07 %.
Ілеспе газ құрамы, %: метан 77,1 – 93,8, этан 7,15, пропан 0,4 – 5,1 ,
пентан 0,3, азот 0,7-4,4, көмірқышқыл газ 3 – 7,3.
Қабат суларының түрі хлорлы-кальцийлі, тығыздығы 1,116 – 1,146 гсм3
және минералдануы 170,4 – 249 гл.
Кенорын соңғы дайындау стадиясында.
Құлсары горизонтында үш мұнай кеніші анықталған:
I-кеніш. Горизонттың өнімділігі №1 ұңғыманы тексеру арқылы
дәлелденген. Горизонттың қалыңдығы №1 ұңғымада 7,2 ден №7 ұңғымада 8,2м-ге
жетеді. Горизонттың жалпы тиімді қалыңдығы №1 ұңғымада 6,1м-ден 5,6м-ге
дейін өзгереді. Мұнайға қаныққан тиімді қалыңдық №1 ұңғымада 6,1м-ден №7
ұңғымада 2,6м-ге дейін өзгереді. Құмдылық коэффициентінің өзгеру шегі №1
ұңғымада 0,85-тен №7 ұңғымада 0,68-ге дейін өзгереді, орташа есеппен 0,765
құрайды, мүшелену коэффициенті №1 ұңғымада 2- ден №7 ұңғымада 3-ке дейін
өзгереді, орташа есеппен 2,5 құрайды. Горизонт біріңғай мұнай қатпарынан
құралған. 5 мм штуцер арқылы мұнайдың дебиті 14,28 м3 тәлікті құрайды. ВНК
минус 1149 м деңгейде мұнайға қаныққан коллектордың табаны мен су қабатының
жамылтқы беті арасында орнатылған. Жүргізілген ВНК –ны ескере отырып,
кеніштің биіктігі 11,5 м. мұнай қабатының ауданы 1,27 км2. Кеніш типіне
байланысты қатпарлы, стратиграфиялық экрандалған, күмбезді.
II-ші кеніш. Горизонттың өнімділігі №8, 12 ұңғымаларды тексеру арқылы
дәлелденген. Горизонттың қалыңдығы №14 ұңғымада 10,0м ден №12 ұңғымада
15,2м-ге жетеді. Горизонттың жалпы тиімді қалыңдығы №15 ұңғымада 6,9м-дан
№12 ұңғымада 9м-ге дейін өзгереді. Мұнайға қаныққан тиімді қалыңдық №8
ұңғымада 4,8м-ден №12 ұңғымада 9м-ге дейін өзгереді. Құмдылық
коэффициентінің өзгеру шегі №1 ұңғымада 0,85-тен №7 ұңғымада 0,68-ге дейін
өзгереді, орташа есеппен 0,61 құрайды, мүшелену коэффициенті №8 ұңғымада 1-
ден №15,17 ұңғымада 5-ке дейін өзгереді, орташа есеппен 3,4 құрайды.
Горизонт біріңғай мұнай қатпарынан құралған. 5 мм штуцер арқылы мұнайдың
дебиті 43 м3 тәлікті құрайды (№8 ұңғыма, интервал 1215-1223 м), 90 м3
тәлікке дейін 5 мм штуцер арқылы құрайды (№12 ұңғыма, интервал 1214-1224
м). ВНК минус 1145,5 м деңгейде №8 ұңғымада мұнай-су жанасқан каротаж
бойынша. Жүргізілген ВНК –ны ескере отырып, кеніштің биіктігі 13,9 м.
мұнай қабатының ауданы 1,83 км2. Кеніш типіне байланысты қатпарлы,
стратиграфиялық экрандалған, күмбезді.
III-ші кеніш. Горизонттың өнімділігі №13, 16 ұңғымаларды тексеру
арқылы дәлелденген. Горизонттың қалыңдығы №16 ұңғымада 13,0м ден №13
ұңғымада 14м-ге жетеді. Горизонттың жалпы тиімді қалыңдығы №13 ұңғымада
7,5м-ден №16 ұңғымада 7,8м-ге дейін өзгереді. Мұнайға қаныққан тиімді
қалыңдық №16 ұңғымада 4,0м-ден №13 ұңғымада 7,5м-ге дейін өзгереді.
Құмдылық коэффициентінің өзгеру шегі №13 ұңғымада 0,54-тен №16 ұңғымада 0,6-
ге дейін өзгереді, орташа есеппен 0,57 құрайды, мүшелену коэффициенті №13
ұңғымада 1- ден №16 ұңғымада 3-ке дейін өзгереді, орташа есеппен 2
құрайды.. Горизонт біріңғай мұнай қатпарынан құралған. 5 мм штуцер арқылы
мұнайдың дебиті 103 м3 тәлікті құрайды (№13 ұңғыма, интервал 1205-1213 м),
120 м3 тәлікке дейін 5 мм штуцер арқылы құрайды (№16 ұңғыма, интервал 1210-
1216 м). ВНК минус 1138,6,5 м деңгейде №16 ұңғымада мұнай-су жанасқан
каротаж бойынша. Жүргізілген ВНК –ны ескере отырып, кеніштің биіктігі 18,5
м. мұнай қабатының ауданы 6,4 км2. Кеніш типіне байланысты қатпарлы,
стратиграфиялық экрандалған, күмбезді.
2. Суқабаты
Жер асты суларының химиялық құрамы бойынша кенорынның қимасында үш
гидрохимиялық аймақ бөлінген: жоғарғы, орта және төменгі.
Седиментогенді эллизион гидрохимиялық режимнің төменгі аймағында
неоком және юраның суқабатты кешендері кіреді. Кенорын сулары, жалпы
алғанда хлорнатрий типті ерітінділерден тұрады. Арысқұм горизонтының неоком
шөгінділеріне (М-I өнімді горизонты) кіретін сулардың минералдану шамасы
32,95гл (№4 ұңғыма). Судың кермектігі жоғары. Кермектіліктің жалпы шамасы
100 мг-эквл-ге дейін жетеді. Ортаның РН сілтілі-8,5. Метаморфоздану
коэффициенті – 0,85 ке дейін. H2 SiO3 мөлшері -9 мгл. Сулардың
тығыздығы-1,04 гсм3. сулар тегеурінді. Су қабатының коллекторларының
сүзгіштік қасиеттері жоғары. Кеніштің жұмыс істеу режимі- серпімді-сулы-
тегеурінді.
Орта гидрохимиялық аймақ апт-альбтік су қабаты кешенінен тұрады және
сулардың минералдану шамасы өзгеріп тұратындығымен сиппатталады- тұщы және
аз тұздалған құрамнан жоғары минералданған хлоридті –натрилі-калцилі
құрамға дейін.
Сулардың инфильтрациялық гидрохимиялық режимінің жоғарғы аймағы
жоғарғы борлы су қабаты кешенінен палеогеннің сулы горизонттары және неоген-
ширектелген шөгінділерден тұрады. Бұл аймақтың жер асты суларының құрамы
тұщы, сульфатты-гидрокарбонатты-натрилі.
Жобалық ұңғымалармен бор мен палеогеннің ширек жасты шөгінділері
ашылады.
Ширек жастағы шөгінділер құмдардан, саздан, құмдақтармен саздақтардан,
негізінен палеогеннен, мергел қатбатты саз балшықтан тұрады. Шөгінділердің
бұрғыланғыштығы бойынша көрсеткіштері бірінші нормативтік топқа жатады.
Жыныстары сулы, сулары тегурінді. Жер асты суларының статикалық
деңгейі 88-120 м шамасында. Бұл қима бұрғыланғыштығы бойынша бірінші
нормативтік топқа жатады.
1. ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ БӨЛІМ
2.1 Құлсары кенорнындағы бұрғылау техникасымен технологиясының жағдайына
талдау жасау
Өнімді горизонтты ашқанға дейін бұрғылау бригадасының жұмысшыларын
мұнай-газдың ерте пайда болу кезінде алдын алу жұмыстарының әдістеріне
үйретеді және білімін тексереді. Егер ондай құбылыс орын алса қабылдау және
құю ыдыстарына деңгей өлшегіштерді орнатады.
850м тереңдікке жеткен кезде ашық мұнай атқылауларының алдын алу
үшін ЕТП-ның 1-14 пунктіндегі ереже бойынша бұрғылау орнында келесілер
болуы шарт:
Циркуляциялық жүйедегі бұрғылау ерітндісінің көлемі 48 м3 болуы
керек;
Қосымша ерітіндінің коөлемі 30,1м3 болуы керек;
Бұрғылау ерітіндісінің параметрлері осы жобаға сәйкес болуы керек.
Мұнай-газ ерте пайда болған кезде РД-39-2-803-82-ге сәйкес флюид
ағындарының көлемін шектеу керек. Бұл кезде мүмкін болған ағынның көлемі
бұрғылау процессі кезінде-1,5 м3, ал көтеру –түсіру операциялары кезінде
-1,0 м3 құрайды. Ұңғымаға бұрғылау тізбегін әрбір көтеру кезінде ерітіндіні
қосымша құйып тұру керек: d127мм құбырлар үшін әрбір 8 свеча сайын, ал АБҚ
әрбір свеча сайын құйып тұру керек. Көтеру түсіру операциялары кезінде
қосымша құйылған ерітінді мөлшерін және ығыстырылған ерітінді көлемін
бақылап отыру керек.
Кейбір қиындықтардың алдын алу үшін ұңғыма ішіндегі қысымға сәйкес,
900м тереңдіктен кейін көтеру түсіру операцияларының жылдамдығын азайту
керек: көтеруді төмендетілген жылдамдықта, ал түсірудің жылдамдығын
гидравликалық тежегішті қолдана отырып 2 мс жылдамдықпен орындау керек.
Шегендеу құбырларының ұңғыма сағасындағы жоғарғы бөліктерін сақтау үшін
ППВШ (ТУ39-01-321-77) аудармаларын қолданады.
Өнімді горизонтты ашқан кезде бұрғылау орнында екі шарлы крандарды
орналастыру керек. Оның бірі жұмыс құбыры мен сақтандырғыш аудармасының
арасына орнатылады, екіншісі қосымша ретінде болады.
2.2 Қиындатылған аймақпен оның түрлерін айқындау.
Ұңғыма сағасынан 250м тереңдікте K2t-sn-K1-2al3-S стратиграфиялық
бөлімде бұрғылау ерітіндісін сіңіру құбылысы байқалады. Ең қарқынды
максималь сіңіру шамасы 10 м3 болатыны зерттеліп байқалған. Бұрғылау
ерітіндісінің циркуляциялануының тоқтауы болмаған.
Ұңғыманың қабырғаларының опырылып құлауы 1850 м тереңдікке дейін
байқалмаған және күтілмейді.
Ұңғыма сағасынан 200м ден 260м тереңдікте K2t-sn-K1-2al3-S
стратиграфиялық бөлімде ілестіруге қауіпті аймақтар байқалған. Осы аралықта
тығыздығы 1,22гсм2 сазды бұрғылау ерітіндісін пайдаланған кезде сальниктер
түзілу құбылысы байқалған. Соның нәтижесінде 2 сағаттан артық уақыт
циркуляция тоқтатылған.
K1nc1 стратиграфиялық бөлімде 260-310м аралық интервалында керн алу
операциясы орындалады. Кернді алу параметрлері: минималь диаметрі 52мм,
максималь өтімділігі 8м. Кернді алу қашықтығы 50м.
2.3 Шаю сұйығының түрі мен қасиеттері
Бұрғылау сұйығының параметрлерімен өңдеу рецептурасы Оңтүстік мұнай
газ АҚ лабораториясының мәліметтері және бұрғылау тәжірбиесі бойынша
қабылданған.
Интервалдар бойынша бұрғылау сұйығының тығыздығы бастапқы
геологиялық мәліметтерге байланысты таңдалды. Бұрғылау сұйығының тығыздығы
келесі шамалардан төмен болмауы керек:
0-10 м ур=10х0,1(1,1 ... .1,15)=1,1 ... .1,15 гсм3
10-100 ур=10х0,1(1,1 ... .1,15)=1,1 ... .1,15 гсм3
100-310 ур=10х0,105(1,05 ... .1,1)=1,1 ... .1,1 4 гсм3
Интервалдар үшін нақты геологиялық жағдайларды ескере отырып
бұрғылау сұйығының келесі мәндерін қабылдаймыз
0-100 м 1,16-1,18 гсм3
100-310 м 1,14-1,16 гсм3
0-100м интервал.
Бұл интервал үшін, өтімділіктің максималь жылдамдығын алу
мақсатында, қатты фазасының құрамы төмен ерітінді қабылданады (РНСТФ).
РНСТФ-ны дайындау үшін тығыздығы 1,05-1,06 гсм3 , қатты фазасының бастапқы
құрамы 7%-тен аспайтын бетонитті сазды ұнтағы қолданылады. Стабилизатор
реагенті ретінде ПУЩР сұйықтығы қолданылады. Бұрғылау сұйығының жабысқақтық
қасиетін азайту үшін графит қосылады. Кальций иондарын тұндыру мақсатында,
цемент стаканын бұрғылаған кезде, ерітіндіні кальций содасымен өңдейді.
Ерітіндіні шламдар мен , құмдардан әрдайым тазартып отыру керек.
100-1850 м интервал.
Бұл интевалды бұрғылаған кезде, ұңғыма оқпанының тұрақтылығын сақтау
мақсатында, қабырғалардың опырылуын және сусып құлауларының алдын алу үшін
ерітіндіні ПУЩР және КМЦ мен өңдейді. Сонымен қатар кальцилі сода мен NaOH
қолданылады.
Бұрғылау сұйығының түрі мен параметрлері 2.4 кестеде келтірілген.
2.4.1кесте- Бұрғылау сұйығының түрлері мен параметрлері
ЕрітіндИнтервал,м Бұрғылау ерітіндісінің параметрлері
інің
атауы
Жоғары, төмен,
басталуы аяқталуы
Тізбектер номерлері Ұңғымаға
жалпы
қажеттілі
к
1 2 3 4 5 6
Тазартудың Интервал , м
сатылығы:
1-дірілдегіш тор
2-1+құмды бөлгіш
3-2+ тұнба
бөлгіш
Басталуы , Аяқталуы,
жоғарыдан төменде
1 2 3 4 5 6 7
Бұрғылау АППЖ 1 Жергілікті 0 1850
ерітіндісін қондырғы
дайындайтын
агрегат
Дірілдегіш тор ВС (СВС-2) 2 ТУ26-02-557-73 1 0 1850
Құмды бөлгіш ПГ-45 1 ТУ26-02-557-74 2 0 1850
Тұнба юөлгіш ИГ-45 2 3 0 1850
Дегазатор ДВС-III 1 ТУ26-02-557-71 0 1850
2.4 Тау жынысы қимасының физика-механикалық қасиеттерін талдау
Мұнай мен газ кенорындарын негізінен, шөгінді тау жыныстары құрайды.
Олар үлкен екі топқа бөлінеді: қалдықтық және кристалдық болып. Саз балшық
тобы қалдықтық тау жыныстарымен бірге қаралады. Шөгінді тау жыныстарының
ішінде кристалдық тау жыныстарының үлесі 25%, қалдықтық тау жыныстарының
үлесі-21%, ал саз балшық тау жыныстарының үлесі-54%.
Ұңғы оқпаны айналасындағы тау жыныстарының өздерінен бұрғылау
сұйықтарын өткізу қабілетіне қарай біртұтастылығы төрт категорияға
бөлінеді:
-бұрғылау сұйығы бұрғыланған тау жыныстарының түйіршіктерімен бірге
өту мүмкіндігі бар;
- бұрғылау сұйығы дисперсиялық ортасы және дисперсиялық фазасы ену
мүмкіндігі бар;
- бұрғылау сұйығының тек дисперсиялық ортасы (су сияқты) ену
мүмкіндігі бар;
- ене алмайтын сұйықтар.
Құрамындағы қалдықтар өлшемі бойынша тау жыныстары төрт негізгі
құрылымдық топқа бөлінеді:
-ірі қалдықты тау жыныстары, мұнай газ кенорындарында ірі қалдықты тау
жыныстары сирек кездеседі;
-құмдақ тау жыныстары,минерал түйіршіктерінің құрамына қарай кварцты
және полимикті болып келеді;
-ұсақ топырақты тау жыныстары-саз, сары топырақ, цементтелген
алевролитті тау жыныстары да жиі кездеседі;
-саз балшықты тау жыныстары-саз балшықтар, аргилиттер, саз балшықты
сланцтар жатады, аргилиттер негізінен халцедонмен цементтелген сондықтан
беріктігі жоғары.
Жыныстардың ең басты сиппаттамасы тығыздығы, төменде кейбір тау
жыныстарының тығыздығы келтірілген (кгм3):
Құмдақтар-2400-3200
Алевролиттер -2400-3004
Аргилиттер -2630-2860
Мергелдер -2370-2920
Әк тастар- 2400-2980
Доломиттер -2550-3190
Ангидриттер -2720-2990
Тас тұзы-2100-2200
Қатты денелердің механикалық қасиеттеріне серпімділік, созымталдық,
тұтқырлық, беріктік қасиеттері жатады
2.5.1 кесте- Ұңғыма қимасы бойынша тау жыныстарының физико-
механикалық қасиеттері
Индекс Интервал
м
М өте жұмсақ, бос тау жыныстары жұмсақ және тұтқыр саз балшықтар,
сланецтер, жұмсақ әк тастар
МЗ Жұмсақ бос байланысқан түрпілі тау жыныстары құмдақ және
мергелдер
МС Жұмсақ және қаттылығы орташа тау жыныстары аралас бор, тас тұзы
ангидрит аралас, саз саз балшүық сланецтері
МСЗ Жұмсақ нашар байланысқан, түрпілі қаттылығы орташа тау жыныстары
аралас құм-саз балшық сланецтері, құмдақ кездесетін шымыр саз
балшықтар
С Пластикалы және мортпластикалы, қаттылығы орташа тау жыныстары,
тығыз саз балшық, саз балшық сланецтері, қаттылығы орташа әк
тастар
СЗ Қаттылығы орташа түрпілі құмдақ, құмды сланецтер
СТ Қаттылығы орташа, қатты мортпластикалы тау жыныстары, гипс
аралас құмдақ, әк тастар, ангидриттер
Т Қатты әк тастар, доломиттер, доломиттелінген әк тастар
ТК Қатты берік тау жыныстары, қабаты аралас ұсақ кристалды әк
тастар мен доломиттер кездесетін қатты әк тастар
ТКЗ Түрпілі қатты, берік тау жыныстары қабаттары аралас
К Берік кремниленген ұсақ кристалды әк тастар
ОК өте берік граниттер, кварциттер
Үш шарошкалы қашаулар конструкциясы қашау пісіріліп қосылған үш
секциядан, секция аяғына цапфаларға подшипниктер арқылы отырғызылған
шарошкілерден тұрады. Шарошка беттерінде тау жыныстарын бұзушы жасақтар
(тістер) орналасады. Жуу сұйықтары өту үшін алынып- салынбалы сұғындамалар
орнатылған үш тесігі бар. Қашау бұрғылау тізбегіне ұзартылған құлыптық
бұранда арқылы жалғанады. Шарошка подшипниктері кейбір қашауларда жуу
сұйығымен майланады. Соңғы кезде шарошка тіректері май толтырылып
бекітілген қашаулар шығарылады. Бұл қашауларда май шарошка подшипниктеріне
лубрикатордағы сауыттан қашау аяғы мен цапфадағы каналдар арқылы келеді.
Манжета подшипниктерге сыртанн жуу сұйығын өткізбейді.
2.7.1 сурет- Үшшарошкалы қашау
Кесте 2.7.1- Қашаулар санын есептеу
Бұрғыл Нормативтік норм. Үш шарошкалы қашау Колонкалы қашау Жобаланатын
ау интерватекшеге текше № бұрғылау
лы кіретін әдісі
горизонттарды
ң атуы
Түрі, өлшемі Метраж,
м
Басы Аяғы Осьтік Айналу Бұрғылау
жүктеме, тс жылдамдығы, сұйығының
айнмин. шығыны, лс
1 2 3 4 5 6 7 8
0 100 Бұрғылау Роторлық 1 Ілмектен 90-100 60
100 400 -!!!- -!!!- 2 10-12 70-80 30
400 1250 -!!!- -!!!- 3 6-8 70-80 6-8
1200 1850 Кернді шығару -!!!- 4 5-6 60-70 6-8
2.8 Бұрғылау тізбегін жинақтауды негіздеу
Аралық 0-150 м;
Бастапқы мәліметтер: Бұрғылау тәсілі – роторлық;
Қашау диаметрі Дд = 394 м;
Қашауға түсірілетін жүктеме - 60 кН;
Шығын – 0,055 м3с;
Шаю сұйығының тығыздығы – 1100 кгм3;
Қашаудың айналу жиілігі – 80 айнмин.
АБҚ (ауырлатылған бұрғылау құбырлары) есептеу
, м (2.8)
мұндағы, Q – қашауға түсірілетін жүктеме;
qАБҚ – 1м АБҚ салмағы. 0-150 м аралықты бұрғылау үшін диаметрлері
ДАБҚ = 0,203м; = 0.1м болатын ауырлатылған бұрғылау құбырларын
таңдаймыз.
Олай болса,
м (2.9)
= 36 м деп қабылдаймыз.
АБҚ салмағы
кН (2.10)
Шектік жүктеме (гидравликалық жүктемені ескермегенде) келесідей
болады:
кН (28 кесте [2]) (2.11)
Құбырлардың бұрандалы қосылыстарын бұрап шығарудағы айналу моменті АБҚ-
203 үшін 37-45 кН*м аралықта қабылданады [2]. АБҚ диаметрінің қашау
диаметріне қатынасынан диаметрі 273 мм-ге тең АБҚ таңдаған дұрыс болады,
себебі, шарт бойынша: диаметрі 295,3 жоғары қашаулар үшін [2];
(2.12)
м (2.13)
Алайда, құбыр базасының мүмкіндіктеріне орай алғашында қабылданған
құбыр диаметрін = 203 мм деп қабылдырамыз.
Осьтік шектік жүктеме келесі теңдіктен анықталады:
(2.14)
Гидромониторсыз қашау 394С үшін шамасын ескермеуге де болады,
олай болса,
кН 60кН, (2.15)
яғни көлденең деформацияны шектеу мақсатында аралық тіректер
қолданудың қажеттілігі болмайды.
Бұрғылау тізбегін есептеу
ЮКНРЭ құбыр базасындағы бұрғылау құбырлары, сонымен қатар Нұралы
алаңындағы бұрғыланған ұңғының нақты материалдары бойынша келесідей
бұрғылау құбырларын таңдаймыз: диаметрлері ТБПВ – 127 мм, δ = 10 мм, Д,
бұрғылау құлпы ЗШ типті.
Айнымалы ию кернеулерін анықтаймыз:
, МПА (2.16)
мұндағы: Е – серпімділік модулі, Нсм2 (Е = 2 * 106 нсм2);
J – құбыр қимасының осьтік инерция моменті, см4; ТБПВ-127, δ = 10
мм үшін J = 632,4 см4;
f – иілу иіні, см; , см
Дскв – ұңғы диаметрі, см; Дскв = 39,4 см
Дз – құлып диаметрі, см; Дз = 17 см [2].
см
Wизг – пісірілген жік бойынша, құбырдың қауіпті қимасында,
бұранданың негізгі жазықтығындағы кедергі моменті, см3;
, cм3 (2.17)
Дшұс – шығыңқы ұштың сыртқы диаметрі, см;
dшұі – шығыңқы ұштың ішкі диаметрі, см;
Wизг =100 см3
L – жартылай толқын ұзындығы, м.
АБҚ үстіндегі қима үшін жартылай толқын ұзындығын келесі теңдеумен
анықтаймыз:
, м (2.18)
ω – тізбектің бұрыштық айналу жылдамдығы, радс;
q – 1 см құбыр салмағы, кгсм [2] бойынша q = 34 кгм = 0,34 кгсм;
J - см4.
Олай болса,
, м (2.19)
Барлық табылған мәндерді бастапқы теңдеуге қоя отырып ию кернеуін
анықтаймыз:
МПа (2.20)
Тұрақты ию кернеуін анықтаймыз:
МПа (2.21)
Төзімділікке беріктік қор коэффициентін келесі теңдеуден анықтаймыз:
(2.22)
мұндағы - төзімділік шегі (атмосферада), МПа; = 140 МПа
[2].
Коэффициент
(2.23)
Беріктік тобы Д болатын болат үшін σ-1 = 310 МПа [2].
Бұдан
Коэффициент келесі теңдіктен анықталады:
(2.24)
σв = 650 МПа үшін ψσ – 0,1 болады [2].
Төзімділікке беріктік қор коэффициенті
Төзімділікке беріктік қор коэффициенті болу керек.
Бұрғылау тізбегін есептеу
Берілген аралықты бұрғылау үшін ТБПВ-127 мм, қабырға қалыңдығы 10мм,
болаттың беріктік тобы Д болатын бұрғылау құбырын таңдаймыз.
Бұл құбырлар үшін (24 кесте, [2]) шектік жүктемені анықтаймыз, ол Qшек
═ 1,4 МН, құбыр салмағы q ═ 0,00054 МН, құбырдың өту каналының ауданы Fк ═
89,8 см2.
Онда күрделі бұрғылау шарты үшін мүмкін созу жүктемесі:
МН (2.30)
мұндағы, п – күрделендірілген бұрғылау шарты үшін беріктік қор
коэффтциенті
п ═ 1,35
127 мм құбырдың мүмкін түсірілу тереңдігін (беріктік тобы Д, қабырға
қалыңдығы 10мм) анықтаймыз:
мұндағы, - мүмкін созу жүктемесі, МН;
к – инерция күштері мен ерітінді қозғалысына кедергінің
үйкелісін ескеретін коэффициент (1,15 тең деп қабылданады).
- түптік қозғалтқышпен қашаудың, АБҚ салмағы, МН,
МН; МН; (2.31)
- сәйкесіншебұрғылау ерітіндісінің және құбыр материалының
тығыздықтары, гсм3;
Ро, Рт – қашаудағы және турбобурдағы қысым өзгеруі, алдыңғы
есептеулерден Па; Па
Олай болса,
м
Аралық ұзындығы – 900м
АБҚ ұзындығы – 90м
Турбобур ұзындығы – 17м
Бұрғылау құбырларының қажет ұзындығы lбқ ═ 900 – 90 - 17 ═ 793 м
Бұрғылау құбырының салмағы
МН
Бұрғылау тізбегінің салмағы:
МН
2.9.1 кесте БТТК элементтерінің қажетті саны
БТТК Технологиялық Жұмыстардың Өту нормасы Интервалға
элементерініңоперацияның оқпан бойынша қажетті
қысқаша түрі интервалы, м саны, дана
аталуы,
шифры, типтік
өлшемі
Басы аяғы Шама, Нормалау
м көзі
1 2 3 4 5 6 7
III393.7 М-ЦВбұрғылау 10 30 225 Жергілікті0,1
нормалар
III393.7 М-ЦВбұрғылау 30 100 150 -!!!- 0,5
III269.9 М-ГНбұрғылау 100 400 150 -!!!- 2,0
146,0 Т-ЦВ бұрғылау 400 800 100 -!!!- 4,0
146,0 Т-ЦВ бұрғылау 800 1200 50 -!!!- 8,0
К-139,752СЗ кернді шығару 1200 1240 8 -!!!- 5,0
146,0 Т-ЦВ бұрғылау 1240 1850 25 -!!!- 0,4
Кесте 2.9.2-Жобаланушы ұңғыны бұрғылауға арналған бұрғы тізбегінің төменгі
бөлігінің компоновкасы (БТТК)
БТТК элементтері (бұрғылау құбырларына дейін)
БТТК шартты Реті бойыншаТиптік Ұңғыма Технологиялық сиппаттамасы БТТК жалпы БТТК жалпы
диаметрі номері өлшемдері, түбінен ұзындығы, м салмағы, т
шифр қондырғыға
дейін
қашықтық, м
1. Бетонитті сазды2,3 2,6 2,4
ұнтақ
2. ПУЩР 1,4 1,6 1,4
3. КМЦ-400 - - 0,6
4. Кальциленген
сода 0,1 0,1 0,1
5. Каустикалық
сода 0,1
2.10.2.2 Қосымша қордағы ерітінді көлемі
d=219 мм аралық тізбекті түсіргеннен кейін, өнімдік қабаттарды
ашудан алдын ұңғыма көлеміне байланысты қосымша ерітінді қоры дайындалады:
Vқор= 0,785 (0,20362х400+0,1462х1,2х850)=30,1 м3 (2.48)
Одан басқа бұрғылау орнында ұңғыма көлеміне қажетті ерітінді
дайындау үшін сазды ұнтақ пен реагенттердің қоры болуы қажет.
2.10.2.2 кесте
Аталуы 1 м3 ерітіндіге қажетті 30,1 м3 көлемдегі
шығын нормасы, тонна ұңғыманың шығыны
1. Сазды ұнтақ 0,05 1,5
2. ПУЩР 0,03 0,9
3. КМЦ-400 0,012 0,4
4. Кальциленген сода 0,002 0,1
5. Каустикалық сода 0,001 0,03
2.10.3 Қашаудың айналу жиілігін есептеу
Қашаудың айналу жылдамдығы п жабдықтың қалыпты жұмыс істеу шартынан
және бұрғылау тізбегінің апаттсыз жұмыс шартында мүмкін мәннен үлкен
болмауы керек. Сонымен қатар, ол тістің тау жынысымен жанасуының тиімді
уақытымен шектелуі керек: 5-7 сек, ол келесі теңдікпен анықталады:
(2.49)
мұндағы, dш – шарошка диаметрі, мм;
z – шарошканың шеткі ұштарындағы тістердің саны.
(2.50)
Есептеулерде келесі [6] қабылдауларды қолданамыз:
τ = 6–8 мсек серпімді-сынғыш жыныс үшін;
τ = 5-7 мсек серпімді-созылмалы жыныс үшін;
τ = 3-6 мсек созылмалы жыныс үшін.
Олай болса,
айнмин
Бұрғылау тізбегінің беріктігі және бұрғылау жабдығының мүмкіндіктері
шартынан п = 80-100 айнмин деп қабылдаймыз.
2.11 Бұрғылау сорабының гидравликалық қуатын, олардың түрі мен санын
есептеу.
Жуу ерітіндісінің көлемімен бұрғылаудың мүмкін тереңдігін анықтау
нолденбастап бұрғылаудың бұрғылау сорабының максималды өнімділігін
анықтау.
(2.51)
Формулаға кіретін әріптердің мәні төменде келтірілген.
N=1040 л.с; =0,675; γсе=1,15 гссм3
А= ам+аубтlу+ад
ам= 340*10-5 аубт= 2,24*10-5
F=21 см2
А=(340+2,24*100+273)*10-5=737*10-5
Онда
(2.52)
У8-4 сорабының сипаттамасына сәйкес (42 қосымша кестесі) 83,6 лс
өнімділікті алуға болады, егер екі сорапта диаметрі 185 мм цилиндрлік
втулкалар қойылғанда, сонымен бірге поршеннің екеулік қадамыминутына 65
және берілу коэффициенті а=0,85 болғанда. Сораптардағы мүмкін қысым 82
кгссм2.
Сораптардың 83,6 лс өнімділігінде бұрғылаудың мүмкін тереңдігін Lқос
анықтаймыз.
(2.53)
Формулаға енетін әріптердің мәні төменде келтірілген
N=1040 л.с; =0,675; γсе=1,15 гссм3 А=737*10-5;
В=атр+а3l+акп
атр=610*10-8 (17 қосымша кестесінен); а3=2,2*10-5 (18 қосымша кестесінен);
l = 10м – бұрғылау құбырының ұзындығы, м;
акп=2,9*10-8 (16 қосымша кестесінен), сәйкесінше
В= (610*10-3+2,210+2,9*10-3)*10-5=833 ,6*10-8
Бұрғылау тереңдігін арттыру үшін сораптардың өнімділігін поршенннің
минутына екеулік жүрісін және втулка диаметрін төмендету керек. Екеулік
жүрістердің санын минутына 60 деп диаметрін өзгертпей 42 қосымшаның
кестесінің мәліметтеріне сәйкес өнімділігі Q = 77,2 лс. Сонда .
L = 200 деп аламыз, себебі бұдан әрі сазды ерітіндінің меншікті салмағы
1,25 гссм3 және қашау диаметрі өзгереді. Жаңа шарттар үшін Qмах келесі
формуламен анықталады.
А=ам +аубт +lу+ад
3 қосымшалар кестесіне сәйкес F= 172;
А= (340+2,2*100+ 414)*10-5= 978*10-5
В=атр+а3l+акп
атр =610*10-8; а3 =2,2*10-5 ; акп =35*10-8
сәйкесінше
В= 610*10-8+(2,2*10-510)35*10-5=865*1 0-8
L = 200 деп мынаны аламыз
Бұрғыланған жыныстардың бөлшектерін шығаруға сораптың минималды
өнімділігін анықтаймыз.
Формулаға енетін әріпиердің мәні төменде берілген. Біздің мысалды
Dд = 295мм D = 140мм;
= 1,1мс деп алып мынаны табамыз.
Сораптардың іс жүзіндегі өнімділігі Q былай болуы керек.
Qмах Q Qміп
У8-4 сорабының көрсетпесіне сәйкес 64,2 лс өнімділікке тек
сораптарда поршеннің қос жүрісі минутына 50 тең болғанда диаметрі 185 мм
втулка қою арқылы алуға болады.
Сораптың 64,2 лс өнімділікте мүмкін болатын бұрғылау тереңдігін
анықтаймыз.
Бұрғылау тереңдігін арттыру үшін диаметрі 170мм втулка қабылдаймыз.
42 қосымшаның кестесіне сәйкес поршеннің екеулік қадамының минутына 50
болғанда екі сораптың өнімділігі 33 – 53 лс болады, мүмкін қысым 95
кгссм2. Онда
L=2100 деп аламыз, себебі бұдан кейін сазды ерітіндінің меншікті салмағы,
қашау диаметрі, УБТ және құбырлар диаметрі өзгереді.
Жаңа шарттар үшін Qmax анықтаймыз.
А= ам+аубтlу+ад
ам= 340*10-5 (21 қосымша кестесі) аубт= 8,0*10-5
F=10 см2 (3 қосымша кестесі)
А=(340+8,0*100+273)*10-5=2340*10-5
атр=1820*10-8 (17 қосымша кестесі); а3=11,3*10-5 (18 қосымша кестесі);
ак.п.=250*10-8 (16 қосымша кестесі)
В= (1820*10-3+11,310+520*10-3)10-5=34 70*10-8
L = 2100 деп мынаны аламыз
Бұрғыланған тау жыныстарын сыртқа шығару үшін қажетті сораптан минималды
өнімділігі мынаған тең.
Dд = 0,190мм D = 0,114мм;
= 1,1мс қоя отырып анықтаймыз.
Qmax=0.785*10-3(0.1902-0.1142)1.1=2 0лс
Сораптардың іс жүзіндегі өнімділігі мынандай болуы керек.
Qmax QQmin
У8 – 4 сорабыны4 сипаттамасына сәйкес 32,6 лс өнімділігі цилиндрлік втулка
диаметрі 150мм екеулік поршеннің минутына қадамы 40және берілу коэффициенті
0,85 болғанда мүмкін. Сонымен қатар мүмкін қысым 125 кгссм2.
Жаңа талаптар бойынша бұрғылаудың мүмкін тереңдігін анықтаймыз.
L=2600 м деп қабылдаймыз.
Барлық есептеулер нәтижесін кестеге ендіреміз.
2.11.1-Кесте
Бұрғылау Втулка СораптардағыПоршеннің 1Сораптар Сазды
литервалы диаметрі мммүмкіндік мин қос өнімділігі ерітіндінің
қысым жүрісінің лс меншікті
кгссм2 саны салмағы
гссм3
0 – 56 185 82 65 83,6 1,15
56 – 200 185 82 60 77,2 1,15
200 – 360 185 82 50 64,2 1,25
360 – 1850 170 95 50 53,8 1,25
2.12 Қашау саптамасының диаметрін есептеу
Тау жыныстарының қарқынды бұзылуы үшін гидромониторлық эффектті
төмендетпей сорап қуатын толығымен қолдану үшін келесі шартты орындау
керек: (2.54)
Гидромониторлық қашауларды қолданумен роторлық бұрғылау тәсілінде
бұрғылау сораптарының балансын жалпы түрде келесідей жазуға болады:
(2.55)
мұндағы, - шаю сұйығымен циркуляциялық жүйе аққан кездегі қысым шығыны
қашаудағы қысым шығынын ескерусіз:
Па (2.56)
Рд – қашаудағы қысым шығыны, Па
Па(2.57)
Шарт орындалған жағдайда
, м2 (2.58)
Бұл жерден саптама диаметрі
м (2.59)
Қашау саптамасынан шаю сұйығының ағу жылдамдығы келесі теңдеуден
анықталады:
мс (2.60)
мс 80мс болғандықтан, қажетті гидромониторлық әсер
байқалмайды, бірақ аз тереңдіктер үшін (900 м) ағудың мұндай жылдамдығын
таңдауға болады.
Сұйықтың берілген шығынындағы шектік тереңдікті келесі теңдіктен
анықтаймыз:
; (2,61)
м
Таңдалған Q үшін сорап поршенінің екілік жүрісінің саны келесі
теңдеуден анықталады:
екілік жүрісмин
Өзге аралықтарды есептеу нәтижелері ұқсас болып келеді
2.10 Бұрғылау бағаналарын қатаңдыққа есептеу
Статикалық беріктікке есептеу
Құбыр диаметрін анықтаймыз (ТБПВ-127, δ = 10 мм Д): м , сөйтіп
созу кернеуін анықтаймыз:
МПа (2.62)
мұндағы К – инерция күшімен кедергінің ерітінді қозғалысына әсерін
ескеретін коэффициент (1,5 тең деп қабылданады);
QБК – берілген секциядағы құбыр салмағы, мН
QАБК – ауырлатылған бұрғылау құбырының салмағы, мН.
мН (2.63)
g = 0,34*10-3 мН ТБПВ-127 δ = 10 мм бұрғылау құбырының 1м салмағы.
Алдыңғы есептеуден QАБК = 0,0693 мН
ρ – шаю сұйығының тығыздығы, кгм3;
ρм – құбыр материалының тығыздығы, кгм3; болат үшін ρм = 7850 кгм3;
Р0 – қашаудағы қысымның өзгеруі
(2.64)
аД – қашау саптамасының кедергі коэффициенті,
f0 – қашау саңылауының жалпы қимасы, м2;
Q – шаю сұйығының шығыны, м3с;
(2.65)
Кірердегі саптаманы цилиндрлік безендіру үшін μ = 0,66, f0 = 21 см2
=21*10-4 м2 (3 кесте [2]).
Олай болса,
МПа (2.66)
Fк – құбырдың өту каналының ауданы, м2
м2
м
Fкұб – құбыр қимасының ауданы, м2; Fкұб = 36,7*10-4 м2 (2 кесте [2]).
Барлық табылған мәндерді орындарына қоя отырып созу кернеуін
анықтаймыз:
МПа
Жанасу кернеуін анықтаймыз:
, нсм2
мұндағы, Wбур – бұрғылау тізбегіне бұрау кезіндегі кедергі моменті,
см3
, см3 (2.68)
мұндағы, Д, d – бұрғылау құбырының сәйкесінше сыртқы және ішкі
диаметрлері, см.
см3
Мбұр – бұрғылау тізбегіне берілетін бұрау моменті, Н*см
(2.69)
NВ – бұрғылау тізбегін айналдыруға шығындалатын қуат, кВт;
, кВт
L – бізбек ұзындығы, м
Д – бұрғылау құбырының сыртқы диаметрі, м
п – бұрғылау тізбегінің айналу жиілігі, радс
Дд – қашау диаметрі, м
ρ – бұрғылау ерітіндісінің тығыздығы, гсм3
к Вт
Nд – қашауды айналдыруға шығындалған қуат, кВт;
, кВт (2.70)
с – жыныстың қаттылығы коэффициенті, жұмсақ жыныстар үшін с = 7,8;
РД – қашауға түсірілетін жүктеме, мН; РД = 0,06 мН
кВт
Олай болса,
Н*см
Табылған мәндерді орына қоя отырып таңдалған құбырлар үшін жанасу
кернеуінің мәнін анықтаймыз:
нсм2 = 1 МПа
Қалыпты және жанасу кернеулерінің бірдей әсер етуі кезіндегі беріктік
қор коэффициентін келесі теңдіктен анықтаймыз:
(2.71)
мұндағы, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz