Электронды құжат айналым жүйесін жасау. БҚО «Салық комитеті»
Кіріспе
1 Салық жүйесі туралы түсінік
1.1 Орал қаласы бойынша салық басқармасы туралы ереже
1.2 Ақпараттық жүйелерді енгізу
1.3 Құрылғыларды модернизациялау және ИСАЖ бұдан да өнімдірек құрылғыға көшу
2. Delphi программалау жүйесі
2.1 Delphi ортасымен танысу
2.2 Delphi ортасында «Электронды құжат айналым жүйесін жасау БҚО «Салық комитеті»» ретінде арналған құрал
2.3 Программалық компоненттердің объектілі . бағытталған моделі
2.4 Визуальды компоненттер кітапханасы
2.5 Өңдеушінің күйге келтіру ортасы
2.6 Мәліметтер базасын құру
3 Электрондық құжат айналымының жүйесі
1.1 Қазіргі заманғы ЭҚЖ дамуының тарихы мен үрдістері
1.2 Функционалдылықтың дамуы
1.3 Жайғастыру мен ЭҚЖ.нің осы күнгі функционалдылығы
1.4 Электрондық құжат айналымының жүйесі қызметінің принциптері
3.5 Электрондық құжат айналымының регламенті
3.6 Салық төлеуші тарапынан электрондық құжат айналымының тәртібі
3.7 Қатысушылардың даулы жағдайларды шешу бойынша әрекеттері
4 Экономикалық бөлім
5 Жалпы еңбек қорғау талаптары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1 Салық жүйесі туралы түсінік
1.1 Орал қаласы бойынша салық басқармасы туралы ереже
1.2 Ақпараттық жүйелерді енгізу
1.3 Құрылғыларды модернизациялау және ИСАЖ бұдан да өнімдірек құрылғыға көшу
2. Delphi программалау жүйесі
2.1 Delphi ортасымен танысу
2.2 Delphi ортасында «Электронды құжат айналым жүйесін жасау БҚО «Салық комитеті»» ретінде арналған құрал
2.3 Программалық компоненттердің объектілі . бағытталған моделі
2.4 Визуальды компоненттер кітапханасы
2.5 Өңдеушінің күйге келтіру ортасы
2.6 Мәліметтер базасын құру
3 Электрондық құжат айналымының жүйесі
1.1 Қазіргі заманғы ЭҚЖ дамуының тарихы мен үрдістері
1.2 Функционалдылықтың дамуы
1.3 Жайғастыру мен ЭҚЖ.нің осы күнгі функционалдылығы
1.4 Электрондық құжат айналымының жүйесі қызметінің принциптері
3.5 Электрондық құжат айналымының регламенті
3.6 Салық төлеуші тарапынан электрондық құжат айналымының тәртібі
3.7 Қатысушылардың даулы жағдайларды шешу бойынша әрекеттері
4 Экономикалық бөлім
5 Жалпы еңбек қорғау талаптары
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
«Салық» ұғымымен «салық жүйесі» ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің, салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Зерттеу обьектісі болып, Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік -экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды. Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:
− салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
− салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз болатындай етіп жасалуы тиіс;
− салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
− салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына ықпал етуі керек.
Жалпы, салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып, дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен жүзеге асуына мүмкіндік туғызады.
Жұмыстың мақсаты: Салықтардың уақытында төленбеуі алдағы уақытта ел экономикасының құлдырауына, жұмыссыздық және тұрғындардың әлеуметтік жағдайына төмендеуіне әкеліп соғады.
Салықты толық көлемде және уақытында төлеу ҚР әрбір азаматының мемлекет алдындағы борышы болып табылады. Салықтық төлемдердің уақытында жүргізілуі мемлекеттік бюджет кірісінің тұрақты қалыптасуын қамтамасыз етеді. Ол бюджеттік мекеме қызметкерлердің еңбек ақысын, зейнетақылық төлемдерді, әлеуметтік жәрдем ақыларды төлеуге, құрылыспен қалаларды дамытуға, еңбек жағдайын жақсартуға мол мүмкіндіктер береді.
Қазіргі уақытта барлық салық комитеттерінде АЖ ХКЖЖ (хабарламаларды кепілдендірілген жеткізу жүйесі), ИСАЖ (салық төлеушілерді, жеке есептерді жүргізуді тіркеулік есепке алудың ақпараттық жүйесі), СЕЭН (салық есептілігінің электрондық нысандары), АЖ ҚҚС (ҚҚС төлеушілердің реестрлерін жүргізу, есеп-фактура реестрін жүргізу), ИСИД (төлем көзінен ұсталып қалатын төленген табыстар реестрі) жүйелері қызмет етеді. Аталған жүйелерді пайдалану салық есептілігін электрондық түрде қабылдау барысын жылдам әрі сапалы жүргізуге мүмкіндік береді. Мен осыдан тағы бір жүйені құрдым. Бұл жүйе, ЭҚЖ (Электронды құжат айналымының жүйесі), ол Delphi программасы арқылы жасалады.
Зерттеу обьектісі болып, Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік -экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды. Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:
− салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
− салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз болатындай етіп жасалуы тиіс;
− салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
− салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына ықпал етуі керек.
Жалпы, салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып, дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен жүзеге асуына мүмкіндік туғызады.
Жұмыстың мақсаты: Салықтардың уақытында төленбеуі алдағы уақытта ел экономикасының құлдырауына, жұмыссыздық және тұрғындардың әлеуметтік жағдайына төмендеуіне әкеліп соғады.
Салықты толық көлемде және уақытында төлеу ҚР әрбір азаматының мемлекет алдындағы борышы болып табылады. Салықтық төлемдердің уақытында жүргізілуі мемлекеттік бюджет кірісінің тұрақты қалыптасуын қамтамасыз етеді. Ол бюджеттік мекеме қызметкерлердің еңбек ақысын, зейнетақылық төлемдерді, әлеуметтік жәрдем ақыларды төлеуге, құрылыспен қалаларды дамытуға, еңбек жағдайын жақсартуға мол мүмкіндіктер береді.
Қазіргі уақытта барлық салық комитеттерінде АЖ ХКЖЖ (хабарламаларды кепілдендірілген жеткізу жүйесі), ИСАЖ (салық төлеушілерді, жеке есептерді жүргізуді тіркеулік есепке алудың ақпараттық жүйесі), СЕЭН (салық есептілігінің электрондық нысандары), АЖ ҚҚС (ҚҚС төлеушілердің реестрлерін жүргізу, есеп-фактура реестрін жүргізу), ИСИД (төлем көзінен ұсталып қалатын төленген табыстар реестрі) жүйелері қызмет етеді. Аталған жүйелерді пайдалану салық есептілігін электрондық түрде қабылдау барысын жылдам әрі сапалы жүргізуге мүмкіндік береді. Мен осыдан тағы бір жүйені құрдым. Бұл жүйе, ЭҚЖ (Электронды құжат айналымының жүйесі), ол Delphi программасы арқылы жасалады.
1. А.Д.Хомоненко, В.М.Цыганков, М.Г.Мальцев ‹‹Базы данных учебное пособие››− М.: Санкт-Питербург, Корона принт, 2002г.
2. А. Пахчанян «Внедрение систем электронного документооборота».
3. Бойко В.В., Савинков В.М., "Проектирование баз данных и информационных систем". – М.: Финансы и статистика, 1989. – 351 с.
4. Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Даулетқұлов А.Б «Жаңа информатика технологиялары» Алматы, 2001.
5. Вендров.А.М. Проектирование программного обеспечения экономических информационных систем: Учебник. – М.: Финансы статистика, 2002. – 368 c.: ил. – (Прикладные информационные технологии).
6. Вендров А.М. CASE-технологии. Современные методы и средства проектирования информационных систем. – М.: Финансы и статистика, 1998. – 176 с.
7. В. Гофман, А.Хомоненко Работа с базами данных в Delphi.
8. Виштынецский Е. И., Кривошеев А. О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения//Информационныетехнологии, 1998, №2 – с. 32-36.
9. Грабауров В. А. Информационные технологии для менеджеров. – М.: Финансы и статистика, 2002. – 368 с.: ил. – (Прикладные информационные технологии).
10. Гольцина О.Л “Информационные технологий”.
11. Дюсенбаев А.Е «Информатика: поиск,сортировка,структуры данных». Алматы, 2005г
12. Карминский А.М., Экономикадағы ақпараттық жүйелер - М, 2001 ж-248б.
13. Королев М.Д. и др. Информационные системы и структуры данных. Москва «Статистика» 1987 год.
14. Компьютерная технология обучения: словарь-справочник/Под редакцией В. Ю. Гриценко, А. М. Довгялло, А. Я. Савельева-К.: «Накова думка», 1992.
15. Культин Н., Программирование на Object Pascal. Санкт – Петербург, 1998.
16. Леонтаев В.П “Интернет энциклопедиясы” 2004, ОЛМАПРЕ.
17. Мюррей Д.Д “Энциклопедия форматов графических файлов”.
18. М. Фленов., Библия Delphi. Санкт – Петербург, 2004.
19. Нұрғалиева Г. Қ. Электрондық оқулықтар – мұғалім мен оқушы арасындағы әрекетттестікті гуманизациялау құралы // «Информатика негіздері» республикалық журналы, №2, 2002.-2-3 б.
20. Петров В.Н.Информационные системы. Издательский дом ″Питер″, 2002г., 688 стр.
21. Салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі), ҚР-ның Кодексі: Нақты мәтіні: 2009ж. 1-қаңтарындағы жағдайы бойынша - Алматы: БИКО, 2008-352 бет.
22. Сливина Н. А., Фомин С. С. Компьютерное учебное пособие «Высшая математика для инженерных специальностей»//КомпьютерПресс. -1997. - №8. - с.72-77.
23. Свириденко С.С «Қазіргі замандағы технологиялар» Москва 1990
24. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников//Научно-практический журнал «Информационные технологии в Казахстане», №1, 2000, 42-43 стр.
25. Шупурта В.В «Windows XP Установка, настройка и основы работы». Москва, 2005г.
26. Inis @ mgd.kz.
27. http: //192.168.2.101/inisrK/InisRK.htm
28. www.salyk.kz
29. http: //ru.wikipedia.ord/wiki/Система_электронного_документооборота
2. А. Пахчанян «Внедрение систем электронного документооборота».
3. Бойко В.В., Савинков В.М., "Проектирование баз данных и информационных систем". – М.: Финансы и статистика, 1989. – 351 с.
4. Балапанов Е.Қ., Бөрібаев Б., Даулетқұлов А.Б «Жаңа информатика технологиялары» Алматы, 2001.
5. Вендров.А.М. Проектирование программного обеспечения экономических информационных систем: Учебник. – М.: Финансы статистика, 2002. – 368 c.: ил. – (Прикладные информационные технологии).
6. Вендров А.М. CASE-технологии. Современные методы и средства проектирования информационных систем. – М.: Финансы и статистика, 1998. – 176 с.
7. В. Гофман, А.Хомоненко Работа с базами данных в Delphi.
8. Виштынецский Е. И., Кривошеев А. О. Вопросы применения информационных технологий в сфере образования и обучения//Информационныетехнологии, 1998, №2 – с. 32-36.
9. Грабауров В. А. Информационные технологии для менеджеров. – М.: Финансы и статистика, 2002. – 368 с.: ил. – (Прикладные информационные технологии).
10. Гольцина О.Л “Информационные технологий”.
11. Дюсенбаев А.Е «Информатика: поиск,сортировка,структуры данных». Алматы, 2005г
12. Карминский А.М., Экономикадағы ақпараттық жүйелер - М, 2001 ж-248б.
13. Королев М.Д. и др. Информационные системы и структуры данных. Москва «Статистика» 1987 год.
14. Компьютерная технология обучения: словарь-справочник/Под редакцией В. Ю. Гриценко, А. М. Довгялло, А. Я. Савельева-К.: «Накова думка», 1992.
15. Культин Н., Программирование на Object Pascal. Санкт – Петербург, 1998.
16. Леонтаев В.П “Интернет энциклопедиясы” 2004, ОЛМАПРЕ.
17. Мюррей Д.Д “Энциклопедия форматов графических файлов”.
18. М. Фленов., Библия Delphi. Санкт – Петербург, 2004.
19. Нұрғалиева Г. Қ. Электрондық оқулықтар – мұғалім мен оқушы арасындағы әрекетттестікті гуманизациялау құралы // «Информатика негіздері» республикалық журналы, №2, 2002.-2-3 б.
20. Петров В.Н.Информационные системы. Издательский дом ″Питер″, 2002г., 688 стр.
21. Салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы (Салық кодексі), ҚР-ның Кодексі: Нақты мәтіні: 2009ж. 1-қаңтарындағы жағдайы бойынша - Алматы: БИКО, 2008-352 бет.
22. Сливина Н. А., Фомин С. С. Компьютерное учебное пособие «Высшая математика для инженерных специальностей»//КомпьютерПресс. -1997. - №8. - с.72-77.
23. Свириденко С.С «Қазіргі замандағы технологиялар» Москва 1990
24. Тажигулова А. И. Конструирование электронных учебников//Научно-практический журнал «Информационные технологии в Казахстане», №1, 2000, 42-43 стр.
25. Шупурта В.В «Windows XP Установка, настройка и основы работы». Москва, 2005г.
26. Inis @ mgd.kz.
27. http: //192.168.2.101/inisrK/InisRK.htm
28. www.salyk.kz
29. http: //ru.wikipedia.ord/wiki/Система_электронного_документооборота
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 69 бет
Таңдаулыға:
Кіріспе
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем
түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің,
салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі
органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Зерттеу обьектісі болып, Экономикалық жағынан салық жүйесі
мемлекеттің, аймақтардың және муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай
қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық
төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған
тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара
байланысты әлеуметтік -экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды. Салық
жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:
− салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында
мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
− салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз
болатындай етіп жасалуы тиіс;
− салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс
төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
− салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына
ықпал етуі керек.
Жалпы, салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып,
дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен жүзеге асуына мүмкіндік
туғызады.
Жұмыстың мақсаты: Салықтардың уақытында төленбеуі алдағы уақытта ел
экономикасының құлдырауына, жұмыссыздық және тұрғындардың әлеуметтік
жағдайына төмендеуіне әкеліп соғады.
Салықты толық көлемде және уақытында төлеу ҚР әрбір азаматының
мемлекет алдындағы борышы болып табылады. Салықтық төлемдердің уақытында
жүргізілуі мемлекеттік бюджет кірісінің тұрақты қалыптасуын қамтамасыз
етеді. Ол бюджеттік мекеме қызметкерлердің еңбек ақысын, зейнетақылық
төлемдерді, әлеуметтік жәрдем ақыларды төлеуге, құрылыспен қалаларды
дамытуға, еңбек жағдайын жақсартуға мол мүмкіндіктер береді.
Қазіргі уақытта барлық салық комитеттерінде АЖ ХКЖЖ (хабарламаларды
кепілдендірілген жеткізу жүйесі), ИСАЖ (салық төлеушілерді, жеке есептерді
жүргізуді тіркеулік есепке алудың ақпараттық жүйесі), СЕЭН (салық
есептілігінің электрондық нысандары), АЖ ҚҚС (ҚҚС төлеушілердің реестрлерін
жүргізу, есеп-фактура реестрін жүргізу), ИСИД (төлем көзінен ұсталып
қалатын төленген табыстар реестрі) жүйелері қызмет етеді. Аталған жүйелерді
пайдалану салық есептілігін электрондық түрде қабылдау барысын жылдам әрі
сапалы жүргізуге мүмкіндік береді. Мен осыдан тағы бір жүйені құрдым. Бұл
жүйе, ЭҚЖ (Электронды құжат айналымының жүйесі), ол Delphi программасы
арқылы жасалады.
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және
олардың көбісі Delphi-де мәліметтерді енгізуге және сақтауға арналған
программалар құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді
санамағанда (адам аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс
көмегімен жұмыс істеу керек болатын көптеген ақпараттар бар. Осындай көп
ақпарат арасында өзімізге керекті мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін
программалар қажет.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы таңдап
алынды. Оны оқып үйрену, түсіну және логикалық ойлауға өте қарапайым, әрі
жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және программалаудың
басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған. Оның қызықты рекурсивті
мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару мүмкіндіктері.бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп атайды. Себебі
ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген дайын программалар
жиынтығын қамтиды. Delphi-де шамамен 200-ге жуық дайын компоненттер бар.
1 Салық жүйесі туралы түсінік
1.1 Орал қаласы бойынша салық басқармасы туралы ереже
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем
түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің,
салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі
органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және
муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр
түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық
төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке
тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық
қатынастардың жиынтығын құрайды. Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар
мыналар:
− салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында
мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
− салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз
болатындай етіп жасалуы тиіс;
− салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс
төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
− салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына
ықпал етуі керек.
Жалпы, салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып,
дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен жүзеге асуына мүмкіндік
туғызады.
Қазақстанда салық жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экономиканы
басқарудың әміршіл-әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге
сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің басты кіріс көздерінің
бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу
бағаларын қолдануға және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын.
Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылданған
бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.
1991 жылдың 25 желтоқсанынан бастап біздің елімізде тұңғыш салық жүйесі
қызмет ете бастады. Ол Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы
заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың принциптерін, салықтар мен
алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы
құжат еді. Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-нен бастап
13 жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар, 11 жалпыға
міндетті жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Дегенмен, өмірге келген әрбір жаңа құбылыста кездесетін
ерекшеліктермен қатар кемшіліктер де бұл заңда да орын алды, яғни ҚР
алғашқы салық жүйесінде бірқатар шешімін таппаған мәселелер болды. Атап
айтсақ, біз салық жүйесін құрғанда елемізде жиынтықталған ғылыми және
практикалық тәжірибе болған жоқ. Салық қызметі де, салық төлеушілер де
мұндай жаңа бастамаға психологиялық жағынан дайын еместігі көрінді. Салық
жүйесінде дүниежүзілік тәжірибеде қолданылып келген салық салу принциптері
сақталмады. Сондықтан бұл салық жүйесінің нарықтық қатынастардың талабына
толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады. Ең бастысы, салық жүйесінің
өндірісті дамытуға еш ықпал етпеуі, бюджет кірісін құрудағы өз ролін жете
атқара алмауы, яғни салық көзі табыс не пайда емес, керісінше тұтыну болды.
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс дәлелсіз
берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық түрі бойынша
бірнеше түрлі болуы, халықаралық салық салу негіздерінің тыс қалуы және
т.б. кемшіліктер салық жүйесін одан әрі реформалаудың қажеттігін көрсетті.
ҚР Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен заңнамасын бірте-
бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкестендіру көзделді. Осыған
байланысты Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы 1995 жылғы сәуірдің 24-де ҚР Президентінің заң күші бар жарлығы
шықты. Енді бұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың
саны 11 болып қалды. ҚР Президентінің 1999 жылғы шілденің 16-дағы № 440-I
заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент
жарлықтарымен және ҚР заңдарымен бұл заңға өзгерістер мен толықтырулар
енгізілді. Осы уақыт аралығында Президент жарлықтарымен және ҚР заңдарымен
бұл заңға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. 2002 жылға
дейін мемлекеттік бюджеттің кірістерін негізінен 17 салықтар мен басқа да
міндетті төлемдер құрады.
Бұл заңда қамтылған барлық базалық принциптер 1995-1999 жылдар аралығында
жүзеге асырылды. Бұл әлеуметтік салыққа, амортизация саясатына, айналымнан
алынатын салықты жоюға, ҚҚС-ты халықаралық принциптерге сәйкестендіруге
қатысты еді. Осы уақыт ішінде экономика, экономикалық қатынастар құрылымы,
мемлекет пен салық төлеушілердің өзара қарым-қатынасы, тіпті адамдардың
ділі (менталитеті) де айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Мемлекет, бір жағынан,
салық саясатының мақсатын, міндеті мен қызметін терең түсінді, екінші
жағынан, экономикалық қатынастардың көптеген тұстары қолданыстағы салық
заңдылығында қамтылмай қалды. Осы және Қазақстан экономикасында болып
жатқан оң өзгерістер жаңа салық заңын талап етті [21].
Орал қаласы бойынша Салық басқармасының құрылымы:
Салық басқармасының бастығы - (
Салық басқармасы бастығының орынбасары - (
1. Ұйымдастыру жұмысы, құжаттау және адам ресурстары бөлімі
2. Құқықтық қамтамасыз ету және салық заңнамасын түсіндіру бөлімі
3. Ақпараттық технологиялар бөлімі
4. Есепке алу, талдау, және болжау бөлімі
5. Заңды тұлғалармен жұмыс бөлімі
6. Жеке кәсіпкерлермен жұмыс бөлімі
7. Заңды тұлғалардың ақпаратын қабылдау және өңдеу орталығы бөлімі
8. Жеке кәсіпкерлердің ақпаратын қабылдау және өңдеу орталығы бөлімі
9. Жеке тұлғалардың ақпаратын қабылдау және өңдеу орталығы бөлімі
10. Мәжбүрлеп өндіріп алу және дәрменсіз борышкерлермен жұмыс бөлімі
11. Заңды тұлғалардың аудит бөлімі
12. Жеке тұлғалардың аудит бөлімі
13. Қосылған құн салығын әкімшілендіру бөлімі
14. Акциздерді әкімшілендіру бөлімі
15. Тіркелмеген салық төлеушілерді анықтау және мобилді топ бөлімі
16. Заңды тұлғалардың өндірістік есем төлемдерді әкімшілендіру бөлімі
17. Жеке тұлғалардың өндірістік есем төлемдерді әкімшілендіру бөлімі
18. Кеден одағы шеңберінде жанама салықтарды әкімшілендіру бөлімі
Сурет 1. Cалық түбіртегінің бланкысы
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің
Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментінің Орал қаласы бойынша
салық басқармасы туралы жалпы ережелер.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің Батыс
Қазақстан облысы бойынша Салық департаменті бастығының міндетін
атқарушысының 2009 ж 30 наурыздағы № 292бұйрығымен бекітілді.
1. Орал қаласы бойынша салық басқармасы (бұдан әрі – Басқарма) салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түсімдерінің толықтығын,
міндетті зейнетақы жарналары мен Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
қорына әлеуметтік аударымдардың толық және уақытылы аударылуын
қамтамасыз ету, салық төлеушілердің салық міндеттемелерін орындауына
салық бақылауын жүзеге асыру аясында, өз құзіреті шегінде акцизделетін
тауарлардың жекелеген түрлері мен мұнай өнімдерінің өндірілуі және
айналымы саласында мемлекеттік басқару және бақылау қызметтерін
орындауға өкілеттендірілген Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Салық комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментінің
аумақтық бөлімшесі болып табылады.
2. Басқарма өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын,
Қазақстан Республикасы заңнамалық актілері мен заңдарын, Қазақстан
Республикасы Президенті мен Үкіметінің актілерін және өзге де
нормативтік құқықтық актілерді, сондай-ақ осы Ережені басшылыққа
алады.
3. Басқарма мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысандағы
заңды тұлға болып табылады, өз атауы мемлекеттік және орыс тілдерінде
жазылған мөрі мен мөртаңбасы, белгіленген үлгіде бланкілері бар.
4. Басқарма азаматтық-құқықтық қатынастарға өз атынан түседі.
5. Басқарма өз құзыретінің мәселелері бойынша заңнамада белгіленген
тәртіпте Басқарма бастығының немесе оның орнын ауыстыратын тұлғаның
бұйрықтарымен ресімделетін жеке қолданылатын құқықтық актілер
шығарады.
6. Басқарманың құрылымы мен штат санағының лимитін Қазақстан Республикасы
Қаржы министрі бекіткен штат санағының лимиттері шегінде Қазақстан
Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті Төрағасы бекітеді.
7. Басқарманың заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан
облысы, Орал қаласы, Некрасов көшесі, 301 үй.
8. Басқарманың толық атауы – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Салық комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментінің
Орал қаласы бойынша салық басқармасы мемлекеттік мекемесі.
9. Құрылтайшы – Қазақстан Республикасының Үкіметі.
Құру туралы акт – Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы
20 наурыздағы №374 “ Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық
комитетінің мәселелері туралы” Қаулысы
10. Осы ереже Басқарманың құрылтай құжаты болып табылады.
11. Басқарманы қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге
асырылады.
12. Басқармаға кәсіпкерлік субъектілерімен Басқарманың қызметі болып
табылатын міндеттерін орындау шарттық қатынастарға түсуге тыйым
салынады.
Басқарманың негізгі міндеттері, функциялары мен құқықтары
13. Басқарма Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің
құзіреті шегінде заңнама белгіленген тәртіпте мынадай қызметтерді
жүзеге асырады:
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық
түсуін көздейтін заңнамаларды сақталуын бақылау;
жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары мен
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық
және уақытылы аударылуын көздейтін заңнамалардың сақталуын бақылау;
нормативтік құқықтық актілерде белгіленген өз құзіреті шегінде
салықтық және салықтық емес түсімдерді (мемлекеттік кәсіпорындар пайдасынан
үлестерінің, мемлекеттік меншік болып табылатын акциялар пакеттеріне
дивидендтердің, Байқоңыр кешенін пайдаланғаны үшін жалға алу
төлемақысынан, республикалық мемлекеттік мүліктерді жалға беру мен сатудан,
мемлекеттік меншік объектілерін жекешелендіруден түскен түсімдерді,
капиталмен жүргізілген операциялардан түсімдерді қоспағанда) бақылау және
талдау;
Ақпаратты қабылдау және өңдеу орталықтарының тиісті бөлімдері жүзеге
асыратын бекітіген Мемлекеттік қызмет көрсету Стандарттары мен
Регламенттеріне сәйкес салық төлеушілерге мемлекеттік қызмет көрсету;
салық төлеушілерді, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты
объектілерді есепке алу;
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің,
өсімпұлдар мен айыппұлдардың есептелген және қосымша есептелген сомаларын
есепке алу;
бюджеттің кіріс бөлігін ағымдағы болжауға қатысу;
өз құзіреті шегінде бюджетке төленетін міндетті төлемдерді есептеуді
және (немесе) жинауды жүзеге асыруға уәкілеттендірілген Қазақстан
Республикасының мемлекеттік органдарының қызметіне бақылауды жүзеге асыру;
салық салу саласындағы заңнаманы қолдану тәжірибесін талдау және
қорыту, сондай-ақ осы саладағы заңнаманы жетілдіру бойынша ұсыныстар
енгізу;
өз құзіреті шегінде өтініш берушінің тексеріс жүргізу жолымен этил
спиртін, алкоголь өнімдері мен темекі өнімдерін өндіру бойынша қызметке
қойылатын біліктілік талаптарына сәйкестігін анықтау;
Қазақстан Республикасының ақпараттандыру туралы заңнамасына сәйкес
ақпараттық жүйелерді қолдану арқылы электрондық қызметтер көрсету;
нормативтік құқықтық актілерде белгіленген құзіреті шегінде салықтық
және салықтық емес түсімдерді есепке жатқызуды жәненемесе қайтаруды жүзеге
асыру;
халықаралық іскерлік операцияларда трансферттік бағаларды қолдану
кезіндегі мемлекеттік бақылау, мәмілелер бағасының тауарлардың
(жұмыстардың, қызметтердің) нарықтық бағадан ауытқуы мәселесі бойынша
тексеру, мәмілелер бағасының нарықтық бағадан ауытқу фактісін анықтау
кезінде салық салу объектілерін түзету және трансферттік бағалар қолданылуы
мүмкін мәмілелердің мониторингін жүргізу;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салықтарды төлеу бойынша
салық міндеттемелерін орындау мерзімдерін өзгерту жөніндегі мәселелерді
қарау;
салық заңнамасының орындалуына бақылауды жүзеге асыру бойынша
жергілікті мемлекеттік органдармен өзара әрекет ету;
этил спиртінің, алкоголь өнімінің, темекі өнімдерінің және жекелеген
мұнай өнімдерінің өндірілуі мен айналымын бақылау бойынша жергілікті
мемлекеттік органдармен өзара әрекет ету;
салық бақылауын жүзеге асыру;
қолданыстағы заңнамаға сәйкес таңбалануға жататын акцизделетін өнімдер
бойынша акциздік таңбаларды сатып алуға, сақтауға және есепке алуға, сондай-
ақ есепке алу-бақылау таңбаларын жасауға, сақтауға, сатып алуға және
есепке алуға бақылау;
мұнай өнімдерінің жекелеген түрлеріне ілеспе жүкқұжаттарының
сақталуына, есепке алынуына және берілуіне бақылау;
өз құзыреті шеңберінде мұнай өнімдері рыногының субъектілерінің
Қазақстан Республикасының мұнай өнімдерінің жекелеген түрлерін өндіруді
және олардың айналымын мемлекеттік реттеу туралы заңнамасын сақтауын,
сондай-ақ бюджетке акциздердің толық және уақытылы түсуіне бақылау;
мемлекеттік меншікке айналдырылған мүліктерді есепке алу, сақтау,
бағалау, одан әрі пайдалану және өткізу тәртібінің сақталуына, оның
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті уәкілетті органға толық
және уақытылы берілуіне, сондай-ақ ол сатылған жағдайда бюджетке ақшаның
толық және уақытылы түсуіне бақылау;
өз құзыреті шегінде этил спирті мен алкоголь өнімдерін өндіру және
олардың айналымы, темекі бұйымдарының өндірісі, мұнай өнімдерінің жекелеген
түрлерінің айналымы саласында қызметтің жүзеге асырылуы кезінде Қазақстан
Республикасының лицензиялау туралы заңнамасының сақталуын бақылау;
халықаралық шарттарды әкімшілендіру және салық салу мәселелері бойынша
шетел мемлекеттерінің құзіреті органдары арасындағы келісімдермен көзделген
жағдайларда ақпарат алмасуды жүзеге асыру;
халықаралық шарт жасаспаған мемлекеттердің резидент еместерінің
қызметін әкімшілендіру;
сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыратын резиденттердің
мәмілелерінің мониторингін жүргізу және оларды әкімшілендіру;
аумақтық мониторингке жататын салық төлеуші бойынша мониторинг
жүргізу;
салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу бойынша жұмыстарды жүзеге асыру;
салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен тоқтатылуы мәселелерін
салық төлеушілерге түсіндіру жұмыстарын жүзеге асыру;
ведомстволық бақылауды жүзеге асыру;
Қазақстан Республикасы заңнамаларына көзделген өзге де қызметтер.
14. Өзіне жүктелген міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру кезінде
Басқарма:
өз құзіреті шегінде салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен
тоқтатылуы бойынша түсіндіруге және түсініктер беруге;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
(Салық кодексі) Қазақстан Республикасы Кодексінде белгіленген тәртіпте
салық бақылауын жүзеге асыруға;
заңда белгіленген тәртіпте Басқарманың функцияларын іске асыру үшін
қажетті ақпараттар мен құжаттарға сұрау салуға және алуға;
Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды
сақтай отырып, бухгалтерлік құжаттамаларына, сметаларына, ақшасының бар,
жоқтығына, құнды қағаздарына, есеп айырысуларына, декларацияларына және
салық міндеттемелерін орындауына байланысты өзге де құжаттарға тексеру
жүргізуге;
салық төлеушіден уәкілетті орган белгілеген нысандар бойынша салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу және төлеу
(ұстап қалу және аудару) жөніндегі құжаттарды, оларды толтырылуы бойынша
түсініктерді, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары
мен Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың дұрыс
есептелуі мен уақтылы төленуін (ұстап қалу және аудару) растайтын
құжаттарды, сондай-ақ резидент салық төлеушінің Қазақстан Республикасынан
тыс орналасқан еншілес компанияларының қаржылық есептіліктерін қоса
алғанда, оның шоғырландырылған қаржы есептілігін көрсетуді талап етуге;
Қазақстан Республикасының заң актілерімен айқындаған тәртіпте салық
тексеруін жүзеге асыру барысында салық төлеушіден салықтық құқық
бұзушылықтары істелгенін куәландыратын құжаттарды алып қоюға;
кірістер алу үшін пайдаланылатын салық салу объектілері мен салық
салуға байланысты объектілерді тексеруге, олардың орналасқан жеріне
қарамастан, салық төлеушінің мүлкіне (тұрғын үйден басқа) түгендеу
жүргізуге;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
(Салық кодексі) Қазақстан Республикасы Кодексінде көзделген жағдайларда
салық төлеушінің салық міндеттемелерін жанама әдіспен анықтауға;
Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша салық
төлеушіден заңнамада белгіленген тәртіпте электронды құжат түрінде ақпарат
алуға;
қолданыстағы заңнамаға сәйкес таңбалануға жататын акцизделетін өнімдер
бойынша акциздік таңбаларды сатып алуға, сақтауға және есепке алуға, сондай-
ақ есепке алу-бақылау таңбаларын жасауға, сақтауға, сатып алуға және есепке
алуға бақылауды жүзеге асыруға;
акцизделетін өнімдерді сақтауды және олардың айналымын жүзеге асыратын
заңды және жеке тұлғаларға, акцизделетін өнімдердің өндірілуі мен
айналымынан акциздердің толық және уақтылы түсуін тексеруді жүзеге асыруға;
мыналарға:
салық салуға байланысты мәселелер бойынша тексерілетін салық төлеушіге
– заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге;
қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі
уәкілетті органмен келісім бойынша, уәкілетті орган белгілеген тәртіппен
әрекетсіз заңды тұлғаға;
заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының
Президентіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің және мәслихаттың
депутаттығына, сондай-ақ жергілікті өзінөзі басқару органдарының мүшелігіне
кандидат ретінде тіркелген тұлғаға және оның зайыбына (жұбайына) қатысты
коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария етуге Қазақстан Республикасының заң актілерінде
белгіленген талаптарды сақтай отырып, банктерден немесе банк
операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан банк
шоттарының бар-жоғы және олардың нөмірлері туралы, осы шоттардағы ақшаның
қалдығы мен қозғалысы туралы мәліметтер алуға;
басқа мемлекеттік ұйымдардың мамандарын салық тексерулеріне тартуға;
сотқа Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, оның ішінде салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша берешегі бар
тұлғаның мойындауы туралы, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
жарғылық капиталында мемлекеттің қатысуы бар салық төлеуші акционерлік
қоғамның жарияланған акцияларын мәжбүрлеп шығару туралы, Қазақстан
Республикасы Азаматтық Кодексінің ((-бабы (-тармағының (), () және ()
тармақшаларында көзделген негіздерде заңды тұлғаны тарату туралы талап-арыз
беруге;
уәкілетті және жергілікті атқарушы органдарға салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуі, толық және уақтылы
аударылуы мәселелері бойынша тексеру жүргізуге;
өз құзіреті шегінде өзге де мемлекеттік органдарға, заңды және жеке
тұлғаларға орындауы үшін міндетті нұсқаулар беруге;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жергілікті атқарушы
органдармен келісім бойынша жергілікті бюджеттерге толық көлемде түсетін
салықтарды төлеу бойынша салық міндеттемелерінің орындалу мерзімін өзгерту
туралы шешімдер қабылдауға;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салықтарды төлеу бойынша
салық міндеттемесінің орындалу мерзімдерін өзгерту жөнінде шешім қабылдауға
тәртіптік шаралар қолдануға;
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес әкімшілік
жазалар қолдануға;
қоғамның салық мәдениетін және салық заңнамаларының мәселелері жөнінде
ақпараттылығын арттыру бойынша іс-шаралар ұйымдастыруға және өткізуге;
кадрлардың біліктілігін арттыру бойынша іс-шаралар жүргізуге құқықтары
бар;
Басқарманың Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де
құқықтары бар.
Басқарма мүлкі
15. Басқарма оқшауланған мүлкін жедел басқаруға құқылы.
Басқармаға бекітілген мүлік республика меншігіне жатады, оған мемлекет
берген мүлік есебінен қалыптасады және негізгі қорлар мен айналым
қаражаттарынан, сондай-ақ құны Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Салық комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаментінің
теңгермесінде көрсетілетін өзге де мүліктерден тұрады.
16. Басқарманың оған бекітілген мүлікті өздігінше иеліктен айыруға
немесе өзгеше тәсілмен иелік етуге құқығы жоқ.
((. Басқармаға Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
жағдайларда және шектерде мүлікке иелік ету құқығы берілуі мүмкін.
Басқарма қызметін ұйымдастыру
((. Басқарма тікелей Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық
комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаментіне бағынады
және жергілікті атқарушы органдарға қатысты емес.
19.Басқарманы Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық
комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаменті бастығының
ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық
комитетінің Төрағасы қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын Бастық
басқарады.
Басқарма бастығының Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Салық
комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаментінің бастығы
қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын үш орынбасарлары бар.
20. Басқарма бастығы Басқарма жұмыстарын ұйымдастырыды және оған
басшылық жасайды және Басқармаға жүктелген функциялардың орындалуына жеке
жауап береді.
21. Басқарма бастығы:
өзінің орынбасарларының міндеттері мен уәкілеттігін және Басқарманың
құрылымдық бөлімшелерін айқындайды;
заңнамаға сәйкес Басқарма қызметкерлерін қызметке тағайындайды және
қызметтен босатады;
заңнамада белгіленген тәртіпте Басқарма қызметкерлеріне, Басқарма
бастығының орынбасарларына тәртіптік жаза қолданады;
Басқарманың құрылымдық бөлімшелері туралы ережені бекітеді;
заңнамада белгіленген тәртіпте Басқарма қызметкерлерін іс-сапарға
жіберу, оларға демалыс беру, материалдық көмек көрсету, оларды даярлау
(қайта даярлау), біліктілігін арттыру, көтермелеу, үстемеақы және сыйлықақы
төлеу мәселелерін шешеді;
Басқарманың құқықтық актілеріне қол қояды;
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің Батыс
Қазақсан облысы бойынша Салық департаментіне берілетін есептіліктің
дұрыстығына жеке жауап береді;
Басқарманы барлық мемлекеттік органдарда және өзге де ұйымдарда
таныстырады;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де өкілеттіктерді
жүзеге асырады.
22. Басқарма бастығы жоқ болған уақытта оның міндетін Батыс Қазақсан
облысы бойынша Салық департаментінің бастығы белгілейтін басқарма бастығы
орынбасарларының бірі атқарады.
Басқарманы қайта ұйымдастыру және тарату
23. Басқарманы қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
Орал қаласы бойынша салық басқармасы өз құзыреті шегінде салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін, міндетті зейнетақы
жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік
аударымдардың толық және бақылау – қадағалау функцияларын Қазақстан
Республикасының Конституциясына және заңнамаларына, Қазақстан
Республикасының Президенті мен Үкіметінің кесімдеріне, өзге де нормативтік
құқықтық кесімдерге, сондай-ақ осы Ережеге сәйкес жүзеге асырады. Салықтық
түсімдердің түсуін жүзеге асыруға аудандық салық комитеттері мен
қызметкерлерінің үлесі өте зор деп айтуға болады.
Салық басқармасын басқару және құрылымы тікелей қарым-қатынасқа
негізделген.
Басқарма жедел басқарма құқығында оқшауланған мүлкі бар. Басқармаға
бекітілген мүлік республикалық мешікке жатады. Басқарманы қайта
ұйымдастыыру мен тарату Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге
асырылады.
Салық басқармасының басшысы болып Төраға табылады, оны қызметке
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің салық басқармасының төрағасы
келісімімен Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің Батыс Қазақстан
облысы бойынша салық басқармасының төрағасы тағайындайды және қызметтен
босатады. Төрағаның қызметіне салық басқармасына тікелей басшылық жасау
және құқықтық сақталуына және салық басқармасын жұмысының заңдылығына
бақылау жасау кіреді. Басқарма төрағасы осы мақсатта:
− өз орынбасарының басшыларының міндеттері мен өкілеттігін айқындайды;
− заңға сәйкес басқарма қызметкерлерін қызметке тағайындайды және
қызметтен босатады;
− заңға сай тәртіппен Комитет қызметкерлеріне тәртіптік шараларын
қолданады;
− Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің Батыс Қазақстан облысы
бойынша салық басқармасына берілетін есептіліктіктін растығы үшін
дербес жауап береді т.б өкілеттіктерде жүзеге асырады [28].
1.2 Ақпараттық жүйелерді енгізу
Барлық салық үрдістерін автоматтандыруды енгізу қазіргі заман
талабына сай қалыптасты. Соңғы уақытта республика экономикасының қарқынды
өсуіне байланысты, заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің саны күрт өсті.
Осыған орай қалыптасқан салық есептілігін қағаз жүзіндегі жеткізушілер
арқылы тапсыру түрлі қиындықтарға әкеліп соқтырды. Кезекте тұру барысында
едәуір уақыт жоғалту, салық инспекторларының есептік кезең аралығындағы
жұмыстарының қауырт көбеюіне байланысты, есептілікті бағдарламаға қолмен
енгізу барысында болуы мүмкін қателіктер салық төлеушілер мен салық
органдарының жұмыстарын мейлінше қиындатты.
Салық төлеушілерге қызмет көрсету барысын жеделдету, сонымен бірге,
олар үшін қолайлы жағдай жасау мақсатында, қазіргі уақытта барлық салық
комитеттерінде салық есептілігін қабылдау және өңдеу бойынша операциялық
залдар ашылды. Мұнда бір терезе қағидасы әрекет етеді, яғни салық төлеуші
салық есептілігін нақты бір инспекторға емес, қандай болсын өзге
инспекторға тапсыру мүмкіндігіне ие болып, сол арқылы кезекте тұру мен
сыбайлас жемқорлық элементтерін де жоққа шығарады. Дегенмен, операциялық
залдарды жасақтау аталған мәселелерді толығымен шешпегендіктен, салық
есептілігін тапсыру күндері салық төлеушілердің үлкен жиылысы байқалады.
Салық есептілігін тапсыру үрдісін автоматтандыру мақсатында, 1999
жылдан бастап Қазақстан Республикасында салықтық әкімшіліктендіру барысын
жетілдіруге бағытталған ақпараттық жүйелерді (АЖ) жаппай пайдалану
басталды. 2003 жылдың ақпан айында ҚР Қаржы министрлігі (ҚМ) Салық
комитетінде барлық АЖ-ді енгізу аяқталып, сол кезеңнен бастап салық
төлеушілер есептілікті электрондық түрде ұсыну мүмкіндігін алды. Салық
есептілігінің элетрондық нысандарға көшуі арқасында, барлық салық
есептілігінің нысандары ҚР ҚМ Салық комитетінің орталық серверінде біртұтас
ақпараттық базасында жинақталады. Орталықтандырылған мәліметтер базасын
жүргізу мәліметтердің жоғалуы мен қайталануды жойып, салықтық
әкімшіліктендірудің мейлінше сапалы деңгейіне көшуін қамтамасыз етеді.
Салық есептілігін тапсыру бойынша сапалы қызмет көрсету мен салық
органдарымен өзара қызмет ету үшін, салық төлеушілерге e-tax технологиясы
– салық есептілігін алыс жерлерге жеткізу мен салық төлеушінің өзінің жеке
есеп шотын қашықтықтан басқару ұсынылады. Аталған технология салық
төлеушіге салық есептілігін тәулігіне 24 сағат, аптасына жеті күн ішінде
әлдебір тәулік сәтінде бюджетпен есептесу жағдайы жөнінде шынайы ақпарат
алу мүмкіндігін береді.
Қазіргі уақытта барлық салық комитеттерінде АЖ ХКЖЖ (хабарламаларды
кепілдендірілген жеткізу жүйесі), ИСАЖ (салық төлеушілерді, жеке есептерді
жүргізуді тіркеулік есепке алудың ақпараттық жүйесі), СЕЭН (салық
есептілігінің электрондық нысандары), АЖ ҚҚС (ҚҚС төлеушілердің реестрлерін
жүргізу, есеп-фактура реестрін жүргізу), ИСИД (төлем көзінен ұсталып
қалатын төленген табыстар реестрі) жүйелері қызмет етеді. Аталған жүйелерді
пайдалану салық есептілігін электрондық түрде қабылдау барысын жылдам әрі
сапалы жүргізуге мүмкіндік береді.
Аталған жүйелер салық төлеушіге салықтар бойынша декларацияны толтырып
жөнелтуге, сонымен бірге, біртіндеп салық органдарымен қашықтықтан
қатынасуға мүмкіндік береді [26].
1.3 Құрылғыларды модернизациялау және ИСАЖ бұдан да өнімдірек құрылғыға
көшу
Қазақстан Республикасының интеграцияланған Салықтық Ақпараттық Жүйесі
салықтық органдардың негізгі функцияларын орындауын қамтамасыз етеді:
− салық төлеушілерді тіркеу, салық төлеушілердің бірегей реестрін
жүргізу;
− тұлғалық есепжүргізу, есептелген және бөлінген қаржыны қабылдау және
тарату;
− арнайы салықтық режимді есепке алу және басшылық ету;
− салықтық аудитті есепке алу және басшылық ету;
− аналитикалық есептерді жүргізу.
ҚР ИСАЖ ҚР ҚМ СК жасалған салықтық экономиканың басқа жүйелермен
Республика көлемінде қазіргі уақыт талабына сай жұмыс жасайды. Жүйе
Республиканың және қаржы Министрлігінің Орталық аппаратының 226 салық
комитетінің 500 серверлерінде құрылған.
ИСАЖ бір уақытта тікелей 1200 қолданушы жұмыс жасайды, 10000 жуық
қолданушы ИСАЖ өздерінің күнделікті шұғыл жұмыстарында пайдаланады.
Жүйені жасау бастамасы және оның алғашқы модульдерін пайдалануға
берілуі 2001 жылға сәйкес келеді, ол Халықаралық банк нұсқауы бойынша
халықаралық кеңес берушілерді тарту арқылы қайта құрастыру және дамуды
жүзеге асырады.
Өзінің жұмыс жасау барысында жүйе динамикалық түрде дамыды. Жыл сайын
жүйе өзінің қызметтерін ұлғайта түсті. Егер 2001 жылы жүйе ендіру барысында
салық төлемдерін тіркеу режимі жүзеге асырылса, келесі 2002 жылы тұлғалық
есепті жүргізу енгізілді, бүгінгі күні жүйе көпөлшемді, көпқызметті
бағдарламалы - есептеуіш жүйеге айналды.
ҚР ИСАЖ көмегімен салықтық органдар салық төлеушілерді
орталықтандырылған тіркеу жүргізеді, бірегей орталықтандырылған жүйеде
бюджетке келетін салықтар және басқа да міндетті төлемдерді, міндетті
зейнетақы төлемдерін және әлеуметтік есептер, аналитикалық есептердің мықты
құралын есепке алудың автоматтандырылған процесі іске асады, салық
төлеушілердің 11 электронды қызметі жүзеге асыды.
Сурет 2. Интеграцияланған салықтық ақпараттық жүйесі
Жүйе Салық комитетінің 10 басқа ақпараттық жүйелерімен өзара
әрекеттестікке түседі және басқа Мемлекеттік органдардың және екінші
деңгейдегі банктің 30 ақпараттық жүйесімен өзара әрекет жасайды [27].
Жүйенің сандық ағымдағы күйін келесідей көрсеткіштер бойынша бағалауға
болады:
1. Деңгей жүйесінің орталықтандырылған буынындағы мәліметтер
базасының көлемі шамамен 1,5 Тбайтты құрайды.
2. Бірінші деңгейдегі МБ оъектілерінің жалпы саны шамамен 10000
құрайды.
3. Қосымшалар серверінің логикасындағы бағдарламалаудың функционалды
аяқталған блоктарының саны шамамен 4500 құрайды. Ол алдыңғы
кодтың сомасы 3000000 жолын құрайды.
4. Қолданушының интерфейсінің кіріс және шығыс формаларының саны
шамамен 2000.
5. Мәліметтер қорындағы мәліметтер базасының құрылымы бір кестедегі
жазбалар саны 230 миллион құрайтын 2500 реляционды кестеден
тұратын жиынтық.
Жүйе дамуының белгілі сатысында өсу ауруы деп аталатын жағдайға тап
болды, яғни жүйе қызметі есептеуіштің қуатына қарағанда тезірек дами түсті,
белгілі бір сәтте жоғарғы деңгейге жетті, жүйеге жүктелген қызметтерді
орындай алмау қауіпі пайда болды (2006-2007жж).
Қалыптасқан жағдайдан шығу үшін үш бағытқа бөлінген шаралар қатар
жасалды:
1. Ақпаратты-техникалық
2. Қолданбалы ПҚ жетілдіру
3. ИСАЖ ПҚ өнімдірек жүйесіне көшу
1. Ақпаратты-техникалық шаралардың шеңберінде 2006-2007 жылы Салық
комитеттерінің барлық аймақтарында жаңа серверлік құрылғыны сатып
алынды. Құрылғылардың соңғы партиясы өткен аптада келді, қазір
жиналып, қосылып жатыр, жақын арада салық комитеттеріне жөнелтіледі.
2. Қолданбалы ПҚ жетілдіру шаралары аясында жүйе жұмысын өңтайландыру
бойынша жұмыстар жүргізілді. Есепке алу кестесінің жылдарға бөлу
жүргізілді, ол өз алдында салық төлеушілердің тұлғалық есептеріне
байланысты режимдердің жұмыстарының өнімділігін арттырды. Қазіргі күні
барлық Салық комитеттері бөлінген есепке алу кестелерімен жұмыс
жасайды. Қолданбалы ПҚ есептеу сызбасы тілінен өнімді және сенімді NET
технологиясына көшіру жұмыстары жүргізілді. Қазіргі таңда Қарағанды
облысы бойынша СК пилоты эксплуатациясы жүргізілуде, оның нәтижесінде
аталған технология барлық салық комитеттерінде енгізіледі.
3. ИСАЖ ПҚ одан да өнімді жүйеліге көшіру жұмыстары аясында жетілдірілген
және өнімді операционалды жүйе MS Windows 2003 және мәліметтер базасын
басқару жүйесі MS SQL 2005 қолдану шаралары жүргізілуде. Қазіргі таңда
жүйенің барлық облыстық буындары ПҚ аталған жүйесімен жұмыс жасау
қолға алынуда. Аудандық буындарды көшіру жұмыстары жүргізілуде.
Жүйенің орталық буында жүргізіліп жатқан буындар туралы сөз қозғау
қажет.
Орталық буын ақпарат өңдейтің барлық жүктемесі іске асырылатын және
тұтастай жүйенің жұмысқа қабілеттілікті қамтамасыз ететін негізгі буын
болып саналады, яғни ИСАЖ-дың жүрегі болып табылады, оның өнімділігінен
және жұмысқа қабілеттілігінен барлық жүйенің өнімділігі мен жұмысқа
қабілеттілігін анықтайды.
Қазіргі таңда орталық буынның жұмысында күрделі жағдай қалыптасты,
есептеуіш қуатының жетіспеуі байқалады, құрылғы жоғары жүктеме кезінде
шамадан тыс жұмыс жасайды, әкімшілік шараларды қолдану және қосымша
режимдер кезінде өшіру қажеттілігі туындайды, ерекше қауіпті жағдайларда
орталық аппараттың барлық қызметкерлері ИСАЖ-бен жұмыстан босатылады.
Осы мәселені шешу үшін жүйенің орталық буыны үшін 8 сервер сатып
алынды, мәліметтер қорының негізгі серверлерінде өнімдірек және қосымша
сервер 64 разрядты Itanium процессорларын пайдаланады, ол өз алдына орталық
буынның және тұтас жүйенің өнімділігін ұлғайтады.
Орталық буынды жаңа құрылғыларға көшіру жұмыстары басталды, сонымен
бірге өнімді операционалды жүйе MS Windows 2003 және мәліметтер базасын
басқару жүйесі MS SQL 2005 қолдануға көшу жұмыстары басталды, ЖШС
ПЛЮСМИКРО және Microsoft компаниялардың мамандарын тартуда зерттеулер
жүргізілді. Мәліметтер базасын жаңа серверге көшіру уақыты 2008 жылдың 30
мамыры анықталды.
Орындалған жұмыстардың тізіміне қосымша ретінде, жүйеде орналасқан
ақпараттың құндылығы артқанын атап көрсеткім келеді. Осыған байланысты
инфраструктуралық шаралардың даму қажеттілігі туындайды. Ол келесідей
жүйелердің жұмысының сенімділігін тудырады:
• Аппаратты және жүйелі бағдарламаларды қамтудың вендорлар
консалтингін тарту. Бұл бағытта Microsoft компаниясының ықпалымен
жүргізілген жұмыстардың жағымды тәжірибесі орын алды. Бұл
компанияның мамандарының көмегімен 2007 жылы бірқатар сәулет
мәселелері және жүйелі ПҚ қызмет мәселелері шұғыл шешілді;
• ИСАЖ буындарының аппараттық және бағдарламалық ресурстарының
проактивті инфраструктурасының мониторингі және басқаруының дамуы.
Мұндай инфраструктура СК жауапты қызметкерлеріне жүйе
қызметтерінің мәселелерін тек мәселе туындаған факті бойынша ғана
емес, оларды уақытында алдын алу бойынша да көмектесу қажет.
Қазіргі таңда ИСАЖ мұндай технологиялар қолдану мәселесін алдын
ала жүргізу қарастырылуда.
Сонымен қатар, негізгі мәселе жүйе деңгейлері арасындағы
мәліметтердің үйлеспей қалу әрекеттерін айта кету қажет. Оның пайда болу
себебі жүйенің орталық буындарындағы жоғары жүктеме кезіндегі жұмыс
қабілеттілікті қамтамасыз ету үшін қосымша режимдердің өшуі. Бұл жағдайды
шешу үшін шаралар қатар жасалып, сатыларға бөлінді.
Бірінші сатыда (2008 жылдың 20 маусым) аудандық және облыстық буындар
арасында толық синхронизация жүргізу;
Екінші сатыда (2008 жылдың 20-21 маусым) арнайы құралдар көмегімен
облыстық буындардағы мәліметтер қорынан мәліметтер алу және оларды орталық
буынға жеткізу;
Үшінші сатыда (2008 жылдың 21 маусым) орталық буында мәліметтерді
қабылдау.
Осы шараларды жүзеге асыру үшін бізге облыстық Салық комитеттерінің
көмегі қажет, мәліметтер санын ескере отырып, байланыс каналдары бойынша
мұндай ақпарат көлемін жеткізу мүмкін емес, ол үшін алынған мәліметті DVD
дискіге жазып, орталық аппаратқа жіберілу керек.
Сонымен бірге ИСАЖ ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша
жүргізілетін және жоспарланатын шараларды өткізудің үлкен спектрін атап өту
қажет және Қарағанды қаласының Қазыбек би атындағы ауданының Салық
комитетінде орын алған жағдай шаралардың өткізілуін уақытылы және
маңыздылығын көрсетеді.
Осы жылдың наурыз айында Қазыбек би атындағы ауданда Салық
комитетінің қызметкерлері салық төлеушілердің тұлғалық есептерінде төленген
сомалар туралы негізделмеген ақпарат орын алғанын тіркеді. Облыстық салық
комитетінде қызметтік зерттеу жүргізілді, ол ИСАЖ мәліметтер қорына кіргені
туралы мәлімет анықталды және салық төлеушінің тұлғалық есебіне кірген
сомаларға түзетулер енгізілген, ол мәліметтер қорындағы ақпаратты тікелей
өзгерту арқылы 56 салық төлеушінің салық төлемдерін жалпы сомасы 75 771 996
теңге көлемінде азайтқаны анықталды. ҚР ҚМ СК Орталық аппаратының
тағайындаған комиссия тұлғалық есептерде салықтардың келуі туралы
ақпараттың заңсыз екенін дәлелдеді. Барлық өзгертілген тұлғалық есептерді
қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Аталған іс бойынша қаржы полициясы
органдарымен қылмыстық іс қозғалды, тергеу жүргізілуде.
Мәліметтер қорындағы ақпараттың сенімділігінің кезеңді тексеріс
режимін шұғыл түрде жасалып, келіспеушіліктерді анықтауда ақпарат жүйенің
жоғарғы деңгейіне шықты.
Жүйемен жұмыс жасауда Салық комитетінің қызметкерлерінің қолдану
мәдениеті туралы айта кеткен жөн. Аймақтық салық комитеттерінен жүйенің
орталық буынына үздіксіз түрде тапсырыс берген салық төлеушіні іздеу үшін
жүктеме болып табылады және оны орындау мүмкіндігі төмен. Мұндай жағдайда
жүйенің администраторлары мұндай тапсырмаларды орындауды үзеді. Аталған
режим орталық аппараттың қызметкерлерінің жұмысын жеңілдету үшін, олар СК
есебінде тұрған салық төлеушілердің тіркеу мәліметтерін қарау үшін жасалған
болатын, екі апта бұрын 2008 жылдың 30 сәуірінде 16:12 СК Темір ауданындағы
Ниязова Эльмира Толегеновнадан орталық жүйеге мынадай сұрау келді: салық
төлеуші туралы мәлімет және осы салық төлеуші Ресей елінің азаматы, Билан
Дмитрий жөнінде мәлімет көрсету.
Әрбір жаңарту пакеті салынған кезде аймақтық СК дейін осы пакетке
енгізілген өзгерістер беріледі, сонымен қатар өзгертулер енгізілген
режимдермен жұмыс жасау бойынша нұсқаулар енгізілген, квартал сайын ҚР ҚМ
СК ФТП ресурсына жүйемен жұмыс жасау және оған жетекшілік ету жөнінде толық
жаңартылған нұсқау беріледі және ФТП жаңартылғаннан кейін бірнеше күн
ішінде жаңартылған режиммен жұмыс жасауды көрсететін техникалық оқуларды
жүргізу жөнінде материалдар беріледі [26].
2. Delphi программалау жүйесі
прроор
2.1 Delphi ортасымен танысу
Borland Delphi объектке бағытталған программалау ортасы MS Windows
операциялық жүйесінде программалаудың ыңғайлы құралы болып саналады. Онда
көптеген операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзірін
құру, анимация, мультимедия процестерін ұйымдастыру, OLE технологиясын
пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу және
тағы басқа іс-әрекеттерді орындау мүмкіндігі бар.
Қазіргі кезде барлық алгоритмдік тілдер - объектке бағытталған
бағдарламалау әдісін қолдануда. Бұл әдіс алгоритмдік тілдің дамуының
жоғарғы эволюциялық сатысы болып есептеледі. Объектке бағытталған
бағдарламалау әдісі - басқа бағдарламалау әдістерінің жетістіктерін өз
ішіне ала отырып, бағдарламалау процессінде абстракттік құрылымдардан
пайдалана алады. Әдісте қолданылатын негізгі ұғым - объекттің үш қасиеті
болып табылады. Осы қасиеттер негізінде, көптеген абстракт объекттер
құрылып, олар кітапханаларда сақталуда. Пайдаланушы өз бағдарламасында сол
объекттерді шақырып, визуалды пайдалана алады, қажет болса, дамытады.
Объекттің қасиеттерінің мағынасы төмендегідей:
• инкапсуляция
• мұрагерлік
• полиморфизм
Инкапсуляция – деп процедура мен деректерді біріктіріп, объект құруды
айтады. Объектте сипатталған процедураны – әдіс дейміз. Әдісте локал
айнымалылар мен процедуралар да енгізуге болады.
Мұрагерлік – деп ілгері анықталған объектті пайдалана отырып, жаңа
объект құруды айтады. Бұл объекттер бірлесе отырып, иерархиялық ағаш
құрайды. Ағаштың жоғарғы сатысындағы объектті-аналық, ал төмендегілерін –
мұрагер объект дейміз. Мұрагер объект аналық объекттің әдістері мен
деректерін пайдалана алады.
Полиморфизм – деп аналық және мұрагер объекттерде аты бірдей, бірақта
орындайтын жұмысы әр түрлі әдістерден пайдалануды айтады. Мұрагер объект
аналық объекттің әдісін пайдалана отырып, әдіске жаңа деректер мен локаль
әдістер енгізеді.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi-дің негізгі
версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi версиясында өте көп
өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу
құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау
жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland
Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development”
жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар
технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне
алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын
құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі
қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады.
Delphi әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым
біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару
программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен,
мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық
құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша
ерекшелігі. NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған білімдердің
болашақ мамандар және қоғам үшін маңызы өте зор. Қазір осындай пәндерді
игеру үшін көптеген оқулықтар мен оқу-әдістемелік нұсқаулар жазылуда.
Мысалы, Delphі ортасымен танысып және онда жұмыс жасап үйренуде Фаронов,
Культин секілді жазушылар еңбектерінің маңызы зор болса, ал компьютерлік
математикамен танысуда жазушы В.И.Дьяконовтың еңбектерінің орны ерекше.
MS Wіndows терезесі арқылы Borland Delphі-ді іске қосу командасы:
Start & Programs & Borland Delphі & Delphі.
Cурет 3. Borland Delphі ортасы
Delphi ортасын жүктегеннен кейін экранда интегралданған
программаланған ортасының терезесі пайда болады: негізгі терезе (Project1),
объектілер.бақылаушысының.терезесі. (Object.Inspector),.формаларды
құрастырушының терезесі (Form1),..программа..кодының..терез есі (Unit1. Pas)
(Cурет 3).
Экранның жоғарғы бөлігінде негізгі терезе орналасады. Онда құрал-
саймандар.тақтасы.және.компоненттер .палитрасы.орналасады.
Негізгі терезе Delphi ортасы жабылмайынша ашық тұрады. Негізгі
терезені жабу арқылы Delphi-ді жабамыз. Тақырыбында қазіргі ашулы тұрған
проектінің аты тұрады. Проекті орындалу немесе проектілеу режимінде ашық
тұруы мүмкін. Проект орындалу режимінде ашық тұрса, онда [Running]
сөзі.қосылып.жазылады. Мәзір жолағы программаны басқарудағы, тестілеуге
және құруға керекті командалардан.тұрады.
Құрал-саймандар тақтасындағы түймелер мәзірдегі белгілі бір командаға
сәйкес келеді. Мысалы File менюіндегі Open командасын таңдасақ та немесе
Standard құрал-саймандар тақтасынан Open кнопкасын бассақ та бір нәтижеге
әкеледі. Құрал-саймандар тақтасындағы пернелер көмекші түсіндірмелермен
(подсказка) жабдықталған. Егер тышқан курсорын перне қасына жақындатсақ
онда көмекші түсіндірме шығады. Қолданушы құрал саймандар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем
түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің,
салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі
органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Зерттеу обьектісі болып, Экономикалық жағынан салық жүйесі
мемлекеттің, аймақтардың және муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай
қамтамасыз етуге байланысты әр түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық
төлеуші арасындағы, әр түрлі салық төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған
тікелей қатысушы заңды және жеке тұлғалар арасындағы күрделі өзара
байланысты әлеуметтік -экономикалық қатынастардың жиынтығын құрайды. Салық
жүйесіне қажетті негізгі талаптар мыналар:
− салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында
мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
− салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз
болатындай етіп жасалуы тиіс;
− салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс
төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
− салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына
ықпал етуі керек.
Жалпы, салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып,
дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен жүзеге асуына мүмкіндік
туғызады.
Жұмыстың мақсаты: Салықтардың уақытында төленбеуі алдағы уақытта ел
экономикасының құлдырауына, жұмыссыздық және тұрғындардың әлеуметтік
жағдайына төмендеуіне әкеліп соғады.
Салықты толық көлемде және уақытында төлеу ҚР әрбір азаматының
мемлекет алдындағы борышы болып табылады. Салықтық төлемдердің уақытында
жүргізілуі мемлекеттік бюджет кірісінің тұрақты қалыптасуын қамтамасыз
етеді. Ол бюджеттік мекеме қызметкерлердің еңбек ақысын, зейнетақылық
төлемдерді, әлеуметтік жәрдем ақыларды төлеуге, құрылыспен қалаларды
дамытуға, еңбек жағдайын жақсартуға мол мүмкіндіктер береді.
Қазіргі уақытта барлық салық комитеттерінде АЖ ХКЖЖ (хабарламаларды
кепілдендірілген жеткізу жүйесі), ИСАЖ (салық төлеушілерді, жеке есептерді
жүргізуді тіркеулік есепке алудың ақпараттық жүйесі), СЕЭН (салық
есептілігінің электрондық нысандары), АЖ ҚҚС (ҚҚС төлеушілердің реестрлерін
жүргізу, есеп-фактура реестрін жүргізу), ИСИД (төлем көзінен ұсталып
қалатын төленген табыстар реестрі) жүйелері қызмет етеді. Аталған жүйелерді
пайдалану салық есептілігін электрондық түрде қабылдау барысын жылдам әрі
сапалы жүргізуге мүмкіндік береді. Мен осыдан тағы бір жүйені құрдым. Бұл
жүйе, ЭҚЖ (Электронды құжат айналымының жүйесі), ол Delphi программасы
арқылы жасалады.
Әлемдегі миллиондаған программистер Delphi-де жұмыс жасайды және
олардың көбісі Delphi-де мәліметтерді енгізуге және сақтауға арналған
программалар құрады. Күнбе-күн коммерциялық және жеке мәліметтерді
санамағанда (адам аттары, мекен-жайлар, есепшоттар) визуальды интерфейс
көмегімен жұмыс істеу керек болатын көптеген ақпараттар бар. Осындай көп
ақпарат арасында өзімізге керекті мәліметтерді алу үшін, оларды өңдейтін
программалар қажет.
Программа құруға ыңғайлы тамаша ортаның бірі – Delphi ортасы таңдап
алынды. Оны оқып үйрену, түсіну және логикалық ойлауға өте қарапайым, әрі
жеңіл. Delphi программалаудың структуралық тәртібін және программалаудың
басқа тілдерге қарағанда жалпы жақсы дамыған. Оның қызықты рекурсивті
мүмкіндіктері, сонымен қатар қызықты есептер шығару мүмкіндіктері.бар.
Delphi типті жүйені тез және визуальды құру ортасы деп атайды. Себебі
ол өзіне компилятормен қоса редактор және көптеген дайын программалар
жиынтығын қамтиды. Delphi-де шамамен 200-ге жуық дайын компоненттер бар.
1 Салық жүйесі туралы түсінік
1.1 Орал қаласы бойынша салық басқармасы туралы ереже
Салық ұғымымен салық жүйесі ұғымы тығыз байланысты. Мемлекетте
алынатын салықтар мен бюджетке төленетін басқа да міндетті төлем
түрлерінің, оны құру мен алудың нысандары мен әдістерінің, принциптерінің,
салық заңдары мен салыққа қатысты нормативті актілердің, салық қызметі
органдарының жиынтығы мемлекеттің салық жүйесін құрайды.
Экономикалық жағынан салық жүйесі мемлекеттің, аймақтардың және
муниципалды құрылымдардың қызметін қаржылай қамтамасыз етуге байланысты әр
түрлі мемлекеттер, мемлекет пен салық төлеуші арасындағы, әр түрлі салық
төлеушілер арасындағы, сондай-ақ оған тікелей қатысушы заңды және жеке
тұлғалар арасындағы күрделі өзара байланысты әлеуметтік-экономикалық
қатынастардың жиынтығын құрайды. Салық жүйесіне қажетті негізгі талаптар
мыналар:
− салық құрамы дәл анықталуы қажет. Ол үшін салық заңдылығында
мемлекетте алынатын салықтардың толық тізімі мазмұндалуы керек;
− салық жүйесі салық төлеушілер үшін салықтан жалтару тиімсіз
болатындай етіп жасалуы тиіс;
− салық жүйесінің қарапайымдылығы. Бұл әсіресе, салықтың дұрыс
төленуі үшін бақылауды жүзеге асыруда маңызды;
− салық жүйесі салық төлеушінің өз қаражатын өндіріске салуына
ықпал етуі керек.
Жалпы, салық жүйесі мемлекеттің қаржы көздерін жасақтаудың ең негізгі
құралы болуымен қатар, ел экономикасын қайта құруға, өндірістің ұлғайып,
дамуына және саяси-әлеуметтік шаралардың толығымен жүзеге асуына мүмкіндік
туғызады.
Қазақстанда салық жүйесінің қалыптасуы мен даму кезеңдері
1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экономиканы
басқарудың әміршіл-әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге
сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің басты кіріс көздерінің
бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу
бағаларын қолдануға және мемлекеттік реттеп отыруға бағытталған болатын.
Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылданған
бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.
1991 жылдың 25 желтоқсанынан бастап біздің елімізде тұңғыш салық жүйесі
қызмет ете бастады. Ол Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы
заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың принциптерін, салықтар мен
алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгілеген алғашқы
құжат еді. Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылғы қаңтардың 1-нен бастап
13 жалпы мемлекеттік салық, 18 жергілікті салықтар мен алымдар, 11 жалпыға
міндетті жергілікті салықтар мен алымдар енгізілді.
Дегенмен, өмірге келген әрбір жаңа құбылыста кездесетін
ерекшеліктермен қатар кемшіліктер де бұл заңда да орын алды, яғни ҚР
алғашқы салық жүйесінде бірқатар шешімін таппаған мәселелер болды. Атап
айтсақ, біз салық жүйесін құрғанда елемізде жиынтықталған ғылыми және
практикалық тәжірибе болған жоқ. Салық қызметі де, салық төлеушілер де
мұндай жаңа бастамаға психологиялық жағынан дайын еместігі көрінді. Салық
жүйесінде дүниежүзілік тәжірибеде қолданылып келген салық салу принциптері
сақталмады. Сондықтан бұл салық жүйесінің нарықтық қатынастардың талабына
толығымен жауап беруге мүмкіндігі болмады. Ең бастысы, салық жүйесінің
өндірісті дамытуға еш ықпал етпеуі, бюджет кірісін құрудағы өз ролін жете
атқара алмауы, яғни салық көзі табыс не пайда емес, керісінше тұтыну болды.
Салық санының көптігі, айналымды анықтаудың қиындығы, шектен тыс дәлелсіз
берілген салық жеңілдіктері, салық ставкаларының бір салық түрі бойынша
бірнеше түрлі болуы, халықаралық салық салу негіздерінің тыс қалуы және
т.б. кемшіліктер салық жүйесін одан әрі реформалаудың қажеттігін көрсетті.
ҚР Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді
тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен заңнамасын бірте-
бірте халықаралық салық салу принциптеріне сәйкестендіру көзделді. Осыған
байланысты Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер
туралы 1995 жылғы сәуірдің 24-де ҚР Президентінің заң күші бар жарлығы
шықты. Енді бұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың
саны 11 болып қалды. ҚР Президентінің 1999 жылғы шілденің 16-дағы № 440-I
заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент
жарлықтарымен және ҚР заңдарымен бұл заңға өзгерістер мен толықтырулар
енгізілді. Осы уақыт аралығында Президент жарлықтарымен және ҚР заңдарымен
бұл заңға бірнеше рет өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. 2002 жылға
дейін мемлекеттік бюджеттің кірістерін негізінен 17 салықтар мен басқа да
міндетті төлемдер құрады.
Бұл заңда қамтылған барлық базалық принциптер 1995-1999 жылдар аралығында
жүзеге асырылды. Бұл әлеуметтік салыққа, амортизация саясатына, айналымнан
алынатын салықты жоюға, ҚҚС-ты халықаралық принциптерге сәйкестендіруге
қатысты еді. Осы уақыт ішінде экономика, экономикалық қатынастар құрылымы,
мемлекет пен салық төлеушілердің өзара қарым-қатынасы, тіпті адамдардың
ділі (менталитеті) де айтарлықтай өзгеріске ұшырады. Мемлекет, бір жағынан,
салық саясатының мақсатын, міндеті мен қызметін терең түсінді, екінші
жағынан, экономикалық қатынастардың көптеген тұстары қолданыстағы салық
заңдылығында қамтылмай қалды. Осы және Қазақстан экономикасында болып
жатқан оң өзгерістер жаңа салық заңын талап етті [21].
Орал қаласы бойынша Салық басқармасының құрылымы:
Салық басқармасының бастығы - (
Салық басқармасы бастығының орынбасары - (
1. Ұйымдастыру жұмысы, құжаттау және адам ресурстары бөлімі
2. Құқықтық қамтамасыз ету және салық заңнамасын түсіндіру бөлімі
3. Ақпараттық технологиялар бөлімі
4. Есепке алу, талдау, және болжау бөлімі
5. Заңды тұлғалармен жұмыс бөлімі
6. Жеке кәсіпкерлермен жұмыс бөлімі
7. Заңды тұлғалардың ақпаратын қабылдау және өңдеу орталығы бөлімі
8. Жеке кәсіпкерлердің ақпаратын қабылдау және өңдеу орталығы бөлімі
9. Жеке тұлғалардың ақпаратын қабылдау және өңдеу орталығы бөлімі
10. Мәжбүрлеп өндіріп алу және дәрменсіз борышкерлермен жұмыс бөлімі
11. Заңды тұлғалардың аудит бөлімі
12. Жеке тұлғалардың аудит бөлімі
13. Қосылған құн салығын әкімшілендіру бөлімі
14. Акциздерді әкімшілендіру бөлімі
15. Тіркелмеген салық төлеушілерді анықтау және мобилді топ бөлімі
16. Заңды тұлғалардың өндірістік есем төлемдерді әкімшілендіру бөлімі
17. Жеке тұлғалардың өндірістік есем төлемдерді әкімшілендіру бөлімі
18. Кеден одағы шеңберінде жанама салықтарды әкімшілендіру бөлімі
Сурет 1. Cалық түбіртегінің бланкысы
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің
Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментінің Орал қаласы бойынша
салық басқармасы туралы жалпы ережелер.
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің Батыс
Қазақстан облысы бойынша Салық департаменті бастығының міндетін
атқарушысының 2009 ж 30 наурыздағы № 292бұйрығымен бекітілді.
1. Орал қаласы бойынша салық басқармасы (бұдан әрі – Басқарма) салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер түсімдерінің толықтығын,
міндетті зейнетақы жарналары мен Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру
қорына әлеуметтік аударымдардың толық және уақытылы аударылуын
қамтамасыз ету, салық төлеушілердің салық міндеттемелерін орындауына
салық бақылауын жүзеге асыру аясында, өз құзіреті шегінде акцизделетін
тауарлардың жекелеген түрлері мен мұнай өнімдерінің өндірілуі және
айналымы саласында мемлекеттік басқару және бақылау қызметтерін
орындауға өкілеттендірілген Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Салық комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментінің
аумақтық бөлімшесі болып табылады.
2. Басқарма өз қызметінде Қазақстан Республикасының Конституциясын,
Қазақстан Республикасы заңнамалық актілері мен заңдарын, Қазақстан
Республикасы Президенті мен Үкіметінің актілерін және өзге де
нормативтік құқықтық актілерді, сондай-ақ осы Ережені басшылыққа
алады.
3. Басқарма мемлекеттік мекеменің ұйымдастырушылық-құқықтық нысандағы
заңды тұлға болып табылады, өз атауы мемлекеттік және орыс тілдерінде
жазылған мөрі мен мөртаңбасы, белгіленген үлгіде бланкілері бар.
4. Басқарма азаматтық-құқықтық қатынастарға өз атынан түседі.
5. Басқарма өз құзыретінің мәселелері бойынша заңнамада белгіленген
тәртіпте Басқарма бастығының немесе оның орнын ауыстыратын тұлғаның
бұйрықтарымен ресімделетін жеке қолданылатын құқықтық актілер
шығарады.
6. Басқарманың құрылымы мен штат санағының лимитін Қазақстан Республикасы
Қаржы министрі бекіткен штат санағының лимиттері шегінде Қазақстан
Республикасы Қаржы министрлігінің Салық комитеті Төрағасы бекітеді.
7. Басқарманың заңды мекен-жайы: Қазақстан Республикасы, Батыс Қазақстан
облысы, Орал қаласы, Некрасов көшесі, 301 үй.
8. Басқарманың толық атауы – Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Салық комитетінің Батыс Қазақстан облысы бойынша Салық департаментінің
Орал қаласы бойынша салық басқармасы мемлекеттік мекемесі.
9. Құрылтайшы – Қазақстан Республикасының Үкіметі.
Құру туралы акт – Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы
20 наурыздағы №374 “ Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық
комитетінің мәселелері туралы” Қаулысы
10. Осы ереже Басқарманың құрылтай құжаты болып табылады.
11. Басқарманы қаржыландыру республикалық бюджет қаражаты есебінен жүзеге
асырылады.
12. Басқармаға кәсіпкерлік субъектілерімен Басқарманың қызметі болып
табылатын міндеттерін орындау шарттық қатынастарға түсуге тыйым
салынады.
Басқарманың негізгі міндеттері, функциялары мен құқықтары
13. Басқарма Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің
құзіреті шегінде заңнама белгіленген тәртіпте мынадай қызметтерді
жүзеге асырады:
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің толық
түсуін көздейтін заңнамаларды сақталуын бақылау;
жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары мен
Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың толық
және уақытылы аударылуын көздейтін заңнамалардың сақталуын бақылау;
нормативтік құқықтық актілерде белгіленген өз құзіреті шегінде
салықтық және салықтық емес түсімдерді (мемлекеттік кәсіпорындар пайдасынан
үлестерінің, мемлекеттік меншік болып табылатын акциялар пакеттеріне
дивидендтердің, Байқоңыр кешенін пайдаланғаны үшін жалға алу
төлемақысынан, республикалық мемлекеттік мүліктерді жалға беру мен сатудан,
мемлекеттік меншік объектілерін жекешелендіруден түскен түсімдерді,
капиталмен жүргізілген операциялардан түсімдерді қоспағанда) бақылау және
талдау;
Ақпаратты қабылдау және өңдеу орталықтарының тиісті бөлімдері жүзеге
асыратын бекітіген Мемлекеттік қызмет көрсету Стандарттары мен
Регламенттеріне сәйкес салық төлеушілерге мемлекеттік қызмет көрсету;
салық төлеушілерді, салық салу объектілері мен салық салуға байланысты
объектілерді есепке алу;
салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің,
өсімпұлдар мен айыппұлдардың есептелген және қосымша есептелген сомаларын
есепке алу;
бюджеттің кіріс бөлігін ағымдағы болжауға қатысу;
өз құзіреті шегінде бюджетке төленетін міндетті төлемдерді есептеуді
және (немесе) жинауды жүзеге асыруға уәкілеттендірілген Қазақстан
Республикасының мемлекеттік органдарының қызметіне бақылауды жүзеге асыру;
салық салу саласындағы заңнаманы қолдану тәжірибесін талдау және
қорыту, сондай-ақ осы саладағы заңнаманы жетілдіру бойынша ұсыныстар
енгізу;
өз құзіреті шегінде өтініш берушінің тексеріс жүргізу жолымен этил
спиртін, алкоголь өнімдері мен темекі өнімдерін өндіру бойынша қызметке
қойылатын біліктілік талаптарына сәйкестігін анықтау;
Қазақстан Республикасының ақпараттандыру туралы заңнамасына сәйкес
ақпараттық жүйелерді қолдану арқылы электрондық қызметтер көрсету;
нормативтік құқықтық актілерде белгіленген құзіреті шегінде салықтық
және салықтық емес түсімдерді есепке жатқызуды жәненемесе қайтаруды жүзеге
асыру;
халықаралық іскерлік операцияларда трансферттік бағаларды қолдану
кезіндегі мемлекеттік бақылау, мәмілелер бағасының тауарлардың
(жұмыстардың, қызметтердің) нарықтық бағадан ауытқуы мәселесі бойынша
тексеру, мәмілелер бағасының нарықтық бағадан ауытқу фактісін анықтау
кезінде салық салу объектілерін түзету және трансферттік бағалар қолданылуы
мүмкін мәмілелердің мониторингін жүргізу;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салықтарды төлеу бойынша
салық міндеттемелерін орындау мерзімдерін өзгерту жөніндегі мәселелерді
қарау;
салық заңнамасының орындалуына бақылауды жүзеге асыру бойынша
жергілікті мемлекеттік органдармен өзара әрекет ету;
этил спиртінің, алкоголь өнімінің, темекі өнімдерінің және жекелеген
мұнай өнімдерінің өндірілуі мен айналымын бақылау бойынша жергілікті
мемлекеттік органдармен өзара әрекет ету;
салық бақылауын жүзеге асыру;
қолданыстағы заңнамаға сәйкес таңбалануға жататын акцизделетін өнімдер
бойынша акциздік таңбаларды сатып алуға, сақтауға және есепке алуға, сондай-
ақ есепке алу-бақылау таңбаларын жасауға, сақтауға, сатып алуға және
есепке алуға бақылау;
мұнай өнімдерінің жекелеген түрлеріне ілеспе жүкқұжаттарының
сақталуына, есепке алынуына және берілуіне бақылау;
өз құзыреті шеңберінде мұнай өнімдері рыногының субъектілерінің
Қазақстан Республикасының мұнай өнімдерінің жекелеген түрлерін өндіруді
және олардың айналымын мемлекеттік реттеу туралы заңнамасын сақтауын,
сондай-ақ бюджетке акциздердің толық және уақытылы түсуіне бақылау;
мемлекеттік меншікке айналдырылған мүліктерді есепке алу, сақтау,
бағалау, одан әрі пайдалану және өткізу тәртібінің сақталуына, оның
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес тиісті уәкілетті органға толық
және уақытылы берілуіне, сондай-ақ ол сатылған жағдайда бюджетке ақшаның
толық және уақытылы түсуіне бақылау;
өз құзыреті шегінде этил спирті мен алкоголь өнімдерін өндіру және
олардың айналымы, темекі бұйымдарының өндірісі, мұнай өнімдерінің жекелеген
түрлерінің айналымы саласында қызметтің жүзеге асырылуы кезінде Қазақстан
Республикасының лицензиялау туралы заңнамасының сақталуын бақылау;
халықаралық шарттарды әкімшілендіру және салық салу мәселелері бойынша
шетел мемлекеттерінің құзіреті органдары арасындағы келісімдермен көзделген
жағдайларда ақпарат алмасуды жүзеге асыру;
халықаралық шарт жасаспаған мемлекеттердің резидент еместерінің
қызметін әкімшілендіру;
сыртқы экономикалық қызметті жүзеге асыратын резиденттердің
мәмілелерінің мониторингін жүргізу және оларды әкімшілендіру;
аумақтық мониторингке жататын салық төлеуші бойынша мониторинг
жүргізу;
салық берешегін мәжбүрлеп өндіріп алу бойынша жұмыстарды жүзеге асыру;
салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен тоқтатылуы мәселелерін
салық төлеушілерге түсіндіру жұмыстарын жүзеге асыру;
ведомстволық бақылауды жүзеге асыру;
Қазақстан Республикасы заңнамаларына көзделген өзге де қызметтер.
14. Өзіне жүктелген міндеттер мен функцияларды жүзеге асыру кезінде
Басқарма:
өз құзіреті шегінде салық міндеттемелерінің туындауы, орындалуы мен
тоқтатылуы бойынша түсіндіруге және түсініктер беруге;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
(Салық кодексі) Қазақстан Республикасы Кодексінде белгіленген тәртіпте
салық бақылауын жүзеге асыруға;
заңда белгіленген тәртіпте Басқарманың функцияларын іске асыру үшін
қажетті ақпараттар мен құжаттарға сұрау салуға және алуға;
Қазақстан Республикасының заң актілерімен белгіленген талаптарды
сақтай отырып, бухгалтерлік құжаттамаларына, сметаларына, ақшасының бар,
жоқтығына, құнды қағаздарына, есеп айырысуларына, декларацияларына және
салық міндеттемелерін орындауына байланысты өзге де құжаттарға тексеру
жүргізуге;
салық төлеушіден уәкілетті орган белгілеген нысандар бойынша салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді есептеу және төлеу
(ұстап қалу және аудару) жөніндегі құжаттарды, оларды толтырылуы бойынша
түсініктерді, сондай-ақ салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті
төлемдердің, жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналары
мен Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдардың дұрыс
есептелуі мен уақтылы төленуін (ұстап қалу және аудару) растайтын
құжаттарды, сондай-ақ резидент салық төлеушінің Қазақстан Республикасынан
тыс орналасқан еншілес компанияларының қаржылық есептіліктерін қоса
алғанда, оның шоғырландырылған қаржы есептілігін көрсетуді талап етуге;
Қазақстан Республикасының заң актілерімен айқындаған тәртіпте салық
тексеруін жүзеге асыру барысында салық төлеушіден салықтық құқық
бұзушылықтары істелгенін куәландыратын құжаттарды алып қоюға;
кірістер алу үшін пайдаланылатын салық салу объектілері мен салық
салуға байланысты объектілерді тексеруге, олардың орналасқан жеріне
қарамастан, салық төлеушінің мүлкіне (тұрғын үйден басқа) түгендеу
жүргізуге;
Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы
(Салық кодексі) Қазақстан Республикасы Кодексінде көзделген жағдайларда
салық төлеушінің салық міндеттемелерін жанама әдіспен анықтауға;
Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тізбе бойынша салық
төлеушіден заңнамада белгіленген тәртіпте электронды құжат түрінде ақпарат
алуға;
қолданыстағы заңнамаға сәйкес таңбалануға жататын акцизделетін өнімдер
бойынша акциздік таңбаларды сатып алуға, сақтауға және есепке алуға, сондай-
ақ есепке алу-бақылау таңбаларын жасауға, сақтауға, сатып алуға және есепке
алуға бақылауды жүзеге асыруға;
акцизделетін өнімдерді сақтауды және олардың айналымын жүзеге асыратын
заңды және жеке тұлғаларға, акцизделетін өнімдердің өндірілуі мен
айналымынан акциздердің толық және уақтылы түсуін тексеруді жүзеге асыруға;
мыналарға:
салық салуға байланысты мәселелер бойынша тексерілетін салық төлеушіге
– заңды тұлға мен жеке кәсіпкерге;
қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі
уәкілетті органмен келісім бойынша, уәкілетті орган белгілеген тәртіппен
әрекетсіз заңды тұлғаға;
заңнамада белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының
Президентіне, Қазақстан Республикасы Парламентінің және мәслихаттың
депутаттығына, сондай-ақ жергілікті өзінөзі басқару органдарының мүшелігіне
кандидат ретінде тіркелген тұлғаға және оның зайыбына (жұбайына) қатысты
коммерциялық, банктік және заңмен қорғалатын өзге де құпияны құрайтын
мәліметтерді жария етуге Қазақстан Республикасының заң актілерінде
белгіленген талаптарды сақтай отырып, банктерден немесе банк
операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан банк
шоттарының бар-жоғы және олардың нөмірлері туралы, осы шоттардағы ақшаның
қалдығы мен қозғалысы туралы мәліметтер алуға;
басқа мемлекеттік ұйымдардың мамандарын салық тексерулеріне тартуға;
сотқа Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес, оның ішінде салық
және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер бойынша берешегі бар
тұлғаның мойындауы туралы, Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
жарғылық капиталында мемлекеттің қатысуы бар салық төлеуші акционерлік
қоғамның жарияланған акцияларын мәжбүрлеп шығару туралы, Қазақстан
Республикасы Азаматтық Кодексінің ((-бабы (-тармағының (), () және ()
тармақшаларында көзделген негіздерде заңды тұлғаны тарату туралы талап-арыз
беруге;
уәкілетті және жергілікті атқарушы органдарға салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдердің дұрыс есептелуі, толық және уақтылы
аударылуы мәселелері бойынша тексеру жүргізуге;
өз құзіреті шегінде өзге де мемлекеттік органдарға, заңды және жеке
тұлғаларға орындауы үшін міндетті нұсқаулар беруге;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жергілікті атқарушы
органдармен келісім бойынша жергілікті бюджеттерге толық көлемде түсетін
салықтарды төлеу бойынша салық міндеттемелерінің орындалу мерзімін өзгерту
туралы шешімдер қабылдауға;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес салықтарды төлеу бойынша
салық міндеттемесінің орындалу мерзімдерін өзгерту жөнінде шешім қабылдауға
тәртіптік шаралар қолдануға;
Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес әкімшілік
жазалар қолдануға;
қоғамның салық мәдениетін және салық заңнамаларының мәселелері жөнінде
ақпараттылығын арттыру бойынша іс-шаралар ұйымдастыруға және өткізуге;
кадрлардың біліктілігін арттыру бойынша іс-шаралар жүргізуге құқықтары
бар;
Басқарманың Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де
құқықтары бар.
Басқарма мүлкі
15. Басқарма оқшауланған мүлкін жедел басқаруға құқылы.
Басқармаға бекітілген мүлік республика меншігіне жатады, оған мемлекет
берген мүлік есебінен қалыптасады және негізгі қорлар мен айналым
қаражаттарынан, сондай-ақ құны Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
Салық комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаментінің
теңгермесінде көрсетілетін өзге де мүліктерден тұрады.
16. Басқарманың оған бекітілген мүлікті өздігінше иеліктен айыруға
немесе өзгеше тәсілмен иелік етуге құқығы жоқ.
((. Басқармаға Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес
жағдайларда және шектерде мүлікке иелік ету құқығы берілуі мүмкін.
Басқарма қызметін ұйымдастыру
((. Басқарма тікелей Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық
комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаментіне бағынады
және жергілікті атқарушы органдарға қатысты емес.
19.Басқарманы Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық
комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаменті бастығының
ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің Салық
комитетінің Төрағасы қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын Бастық
басқарады.
Басқарма бастығының Қазақстан Республикасының Қаржы министрлігі Салық
комитетінің Батыс Қазақсан облысы бойынша Салық департаментінің бастығы
қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын үш орынбасарлары бар.
20. Басқарма бастығы Басқарма жұмыстарын ұйымдастырыды және оған
басшылық жасайды және Басқармаға жүктелген функциялардың орындалуына жеке
жауап береді.
21. Басқарма бастығы:
өзінің орынбасарларының міндеттері мен уәкілеттігін және Басқарманың
құрылымдық бөлімшелерін айқындайды;
заңнамаға сәйкес Басқарма қызметкерлерін қызметке тағайындайды және
қызметтен босатады;
заңнамада белгіленген тәртіпте Басқарма қызметкерлеріне, Басқарма
бастығының орынбасарларына тәртіптік жаза қолданады;
Басқарманың құрылымдық бөлімшелері туралы ережені бекітеді;
заңнамада белгіленген тәртіпте Басқарма қызметкерлерін іс-сапарға
жіберу, оларға демалыс беру, материалдық көмек көрсету, оларды даярлау
(қайта даярлау), біліктілігін арттыру, көтермелеу, үстемеақы және сыйлықақы
төлеу мәселелерін шешеді;
Басқарманың құқықтық актілеріне қол қояды;
Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі Салық комитетінің Батыс
Қазақсан облысы бойынша Салық департаментіне берілетін есептіліктің
дұрыстығына жеке жауап береді;
Басқарманы барлық мемлекеттік органдарда және өзге де ұйымдарда
таныстырады;
Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де өкілеттіктерді
жүзеге асырады.
22. Басқарма бастығы жоқ болған уақытта оның міндетін Батыс Қазақсан
облысы бойынша Салық департаментінің бастығы белгілейтін басқарма бастығы
орынбасарларының бірі атқарады.
Басқарманы қайта ұйымдастыру және тарату
23. Басқарманы қайта ұйымдастыру және тарату Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылады.
Орал қаласы бойынша салық басқармасы өз құзыреті шегінде салық және
бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін, міндетті зейнетақы
жарналарының және Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік
аударымдардың толық және бақылау – қадағалау функцияларын Қазақстан
Республикасының Конституциясына және заңнамаларына, Қазақстан
Республикасының Президенті мен Үкіметінің кесімдеріне, өзге де нормативтік
құқықтық кесімдерге, сондай-ақ осы Ережеге сәйкес жүзеге асырады. Салықтық
түсімдердің түсуін жүзеге асыруға аудандық салық комитеттері мен
қызметкерлерінің үлесі өте зор деп айтуға болады.
Салық басқармасын басқару және құрылымы тікелей қарым-қатынасқа
негізделген.
Басқарма жедел басқарма құқығында оқшауланған мүлкі бар. Басқармаға
бекітілген мүлік республикалық мешікке жатады. Басқарманы қайта
ұйымдастыыру мен тарату Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге
асырылады.
Салық басқармасының басшысы болып Төраға табылады, оны қызметке
Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің салық басқармасының төрағасы
келісімімен Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің Батыс Қазақстан
облысы бойынша салық басқармасының төрағасы тағайындайды және қызметтен
босатады. Төрағаның қызметіне салық басқармасына тікелей басшылық жасау
және құқықтық сақталуына және салық басқармасын жұмысының заңдылығына
бақылау жасау кіреді. Басқарма төрағасы осы мақсатта:
− өз орынбасарының басшыларының міндеттері мен өкілеттігін айқындайды;
− заңға сәйкес басқарма қызметкерлерін қызметке тағайындайды және
қызметтен босатады;
− заңға сай тәртіппен Комитет қызметкерлеріне тәртіптік шараларын
қолданады;
− Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлігінің Батыс Қазақстан облысы
бойынша салық басқармасына берілетін есептіліктіктін растығы үшін
дербес жауап береді т.б өкілеттіктерде жүзеге асырады [28].
1.2 Ақпараттық жүйелерді енгізу
Барлық салық үрдістерін автоматтандыруды енгізу қазіргі заман
талабына сай қалыптасты. Соңғы уақытта республика экономикасының қарқынды
өсуіне байланысты, заңды тұлғалар мен жеке кәсіпкерлердің саны күрт өсті.
Осыған орай қалыптасқан салық есептілігін қағаз жүзіндегі жеткізушілер
арқылы тапсыру түрлі қиындықтарға әкеліп соқтырды. Кезекте тұру барысында
едәуір уақыт жоғалту, салық инспекторларының есептік кезең аралығындағы
жұмыстарының қауырт көбеюіне байланысты, есептілікті бағдарламаға қолмен
енгізу барысында болуы мүмкін қателіктер салық төлеушілер мен салық
органдарының жұмыстарын мейлінше қиындатты.
Салық төлеушілерге қызмет көрсету барысын жеделдету, сонымен бірге,
олар үшін қолайлы жағдай жасау мақсатында, қазіргі уақытта барлық салық
комитеттерінде салық есептілігін қабылдау және өңдеу бойынша операциялық
залдар ашылды. Мұнда бір терезе қағидасы әрекет етеді, яғни салық төлеуші
салық есептілігін нақты бір инспекторға емес, қандай болсын өзге
инспекторға тапсыру мүмкіндігіне ие болып, сол арқылы кезекте тұру мен
сыбайлас жемқорлық элементтерін де жоққа шығарады. Дегенмен, операциялық
залдарды жасақтау аталған мәселелерді толығымен шешпегендіктен, салық
есептілігін тапсыру күндері салық төлеушілердің үлкен жиылысы байқалады.
Салық есептілігін тапсыру үрдісін автоматтандыру мақсатында, 1999
жылдан бастап Қазақстан Республикасында салықтық әкімшіліктендіру барысын
жетілдіруге бағытталған ақпараттық жүйелерді (АЖ) жаппай пайдалану
басталды. 2003 жылдың ақпан айында ҚР Қаржы министрлігі (ҚМ) Салық
комитетінде барлық АЖ-ді енгізу аяқталып, сол кезеңнен бастап салық
төлеушілер есептілікті электрондық түрде ұсыну мүмкіндігін алды. Салық
есептілігінің элетрондық нысандарға көшуі арқасында, барлық салық
есептілігінің нысандары ҚР ҚМ Салық комитетінің орталық серверінде біртұтас
ақпараттық базасында жинақталады. Орталықтандырылған мәліметтер базасын
жүргізу мәліметтердің жоғалуы мен қайталануды жойып, салықтық
әкімшіліктендірудің мейлінше сапалы деңгейіне көшуін қамтамасыз етеді.
Салық есептілігін тапсыру бойынша сапалы қызмет көрсету мен салық
органдарымен өзара қызмет ету үшін, салық төлеушілерге e-tax технологиясы
– салық есептілігін алыс жерлерге жеткізу мен салық төлеушінің өзінің жеке
есеп шотын қашықтықтан басқару ұсынылады. Аталған технология салық
төлеушіге салық есептілігін тәулігіне 24 сағат, аптасына жеті күн ішінде
әлдебір тәулік сәтінде бюджетпен есептесу жағдайы жөнінде шынайы ақпарат
алу мүмкіндігін береді.
Қазіргі уақытта барлық салық комитеттерінде АЖ ХКЖЖ (хабарламаларды
кепілдендірілген жеткізу жүйесі), ИСАЖ (салық төлеушілерді, жеке есептерді
жүргізуді тіркеулік есепке алудың ақпараттық жүйесі), СЕЭН (салық
есептілігінің электрондық нысандары), АЖ ҚҚС (ҚҚС төлеушілердің реестрлерін
жүргізу, есеп-фактура реестрін жүргізу), ИСИД (төлем көзінен ұсталып
қалатын төленген табыстар реестрі) жүйелері қызмет етеді. Аталған жүйелерді
пайдалану салық есептілігін электрондық түрде қабылдау барысын жылдам әрі
сапалы жүргізуге мүмкіндік береді.
Аталған жүйелер салық төлеушіге салықтар бойынша декларацияны толтырып
жөнелтуге, сонымен бірге, біртіндеп салық органдарымен қашықтықтан
қатынасуға мүмкіндік береді [26].
1.3 Құрылғыларды модернизациялау және ИСАЖ бұдан да өнімдірек құрылғыға
көшу
Қазақстан Республикасының интеграцияланған Салықтық Ақпараттық Жүйесі
салықтық органдардың негізгі функцияларын орындауын қамтамасыз етеді:
− салық төлеушілерді тіркеу, салық төлеушілердің бірегей реестрін
жүргізу;
− тұлғалық есепжүргізу, есептелген және бөлінген қаржыны қабылдау және
тарату;
− арнайы салықтық режимді есепке алу және басшылық ету;
− салықтық аудитті есепке алу және басшылық ету;
− аналитикалық есептерді жүргізу.
ҚР ИСАЖ ҚР ҚМ СК жасалған салықтық экономиканың басқа жүйелермен
Республика көлемінде қазіргі уақыт талабына сай жұмыс жасайды. Жүйе
Республиканың және қаржы Министрлігінің Орталық аппаратының 226 салық
комитетінің 500 серверлерінде құрылған.
ИСАЖ бір уақытта тікелей 1200 қолданушы жұмыс жасайды, 10000 жуық
қолданушы ИСАЖ өздерінің күнделікті шұғыл жұмыстарында пайдаланады.
Жүйені жасау бастамасы және оның алғашқы модульдерін пайдалануға
берілуі 2001 жылға сәйкес келеді, ол Халықаралық банк нұсқауы бойынша
халықаралық кеңес берушілерді тарту арқылы қайта құрастыру және дамуды
жүзеге асырады.
Өзінің жұмыс жасау барысында жүйе динамикалық түрде дамыды. Жыл сайын
жүйе өзінің қызметтерін ұлғайта түсті. Егер 2001 жылы жүйе ендіру барысында
салық төлемдерін тіркеу режимі жүзеге асырылса, келесі 2002 жылы тұлғалық
есепті жүргізу енгізілді, бүгінгі күні жүйе көпөлшемді, көпқызметті
бағдарламалы - есептеуіш жүйеге айналды.
ҚР ИСАЖ көмегімен салықтық органдар салық төлеушілерді
орталықтандырылған тіркеу жүргізеді, бірегей орталықтандырылған жүйеде
бюджетке келетін салықтар және басқа да міндетті төлемдерді, міндетті
зейнетақы төлемдерін және әлеуметтік есептер, аналитикалық есептердің мықты
құралын есепке алудың автоматтандырылған процесі іске асады, салық
төлеушілердің 11 электронды қызметі жүзеге асыды.
Сурет 2. Интеграцияланған салықтық ақпараттық жүйесі
Жүйе Салық комитетінің 10 басқа ақпараттық жүйелерімен өзара
әрекеттестікке түседі және басқа Мемлекеттік органдардың және екінші
деңгейдегі банктің 30 ақпараттық жүйесімен өзара әрекет жасайды [27].
Жүйенің сандық ағымдағы күйін келесідей көрсеткіштер бойынша бағалауға
болады:
1. Деңгей жүйесінің орталықтандырылған буынындағы мәліметтер
базасының көлемі шамамен 1,5 Тбайтты құрайды.
2. Бірінші деңгейдегі МБ оъектілерінің жалпы саны шамамен 10000
құрайды.
3. Қосымшалар серверінің логикасындағы бағдарламалаудың функционалды
аяқталған блоктарының саны шамамен 4500 құрайды. Ол алдыңғы
кодтың сомасы 3000000 жолын құрайды.
4. Қолданушының интерфейсінің кіріс және шығыс формаларының саны
шамамен 2000.
5. Мәліметтер қорындағы мәліметтер базасының құрылымы бір кестедегі
жазбалар саны 230 миллион құрайтын 2500 реляционды кестеден
тұратын жиынтық.
Жүйе дамуының белгілі сатысында өсу ауруы деп аталатын жағдайға тап
болды, яғни жүйе қызметі есептеуіштің қуатына қарағанда тезірек дами түсті,
белгілі бір сәтте жоғарғы деңгейге жетті, жүйеге жүктелген қызметтерді
орындай алмау қауіпі пайда болды (2006-2007жж).
Қалыптасқан жағдайдан шығу үшін үш бағытқа бөлінген шаралар қатар
жасалды:
1. Ақпаратты-техникалық
2. Қолданбалы ПҚ жетілдіру
3. ИСАЖ ПҚ өнімдірек жүйесіне көшу
1. Ақпаратты-техникалық шаралардың шеңберінде 2006-2007 жылы Салық
комитеттерінің барлық аймақтарында жаңа серверлік құрылғыны сатып
алынды. Құрылғылардың соңғы партиясы өткен аптада келді, қазір
жиналып, қосылып жатыр, жақын арада салық комитеттеріне жөнелтіледі.
2. Қолданбалы ПҚ жетілдіру шаралары аясында жүйе жұмысын өңтайландыру
бойынша жұмыстар жүргізілді. Есепке алу кестесінің жылдарға бөлу
жүргізілді, ол өз алдында салық төлеушілердің тұлғалық есептеріне
байланысты режимдердің жұмыстарының өнімділігін арттырды. Қазіргі күні
барлық Салық комитеттері бөлінген есепке алу кестелерімен жұмыс
жасайды. Қолданбалы ПҚ есептеу сызбасы тілінен өнімді және сенімді NET
технологиясына көшіру жұмыстары жүргізілді. Қазіргі таңда Қарағанды
облысы бойынша СК пилоты эксплуатациясы жүргізілуде, оның нәтижесінде
аталған технология барлық салық комитеттерінде енгізіледі.
3. ИСАЖ ПҚ одан да өнімді жүйеліге көшіру жұмыстары аясында жетілдірілген
және өнімді операционалды жүйе MS Windows 2003 және мәліметтер базасын
басқару жүйесі MS SQL 2005 қолдану шаралары жүргізілуде. Қазіргі таңда
жүйенің барлық облыстық буындары ПҚ аталған жүйесімен жұмыс жасау
қолға алынуда. Аудандық буындарды көшіру жұмыстары жүргізілуде.
Жүйенің орталық буында жүргізіліп жатқан буындар туралы сөз қозғау
қажет.
Орталық буын ақпарат өңдейтің барлық жүктемесі іске асырылатын және
тұтастай жүйенің жұмысқа қабілеттілікті қамтамасыз ететін негізгі буын
болып саналады, яғни ИСАЖ-дың жүрегі болып табылады, оның өнімділігінен
және жұмысқа қабілеттілігінен барлық жүйенің өнімділігі мен жұмысқа
қабілеттілігін анықтайды.
Қазіргі таңда орталық буынның жұмысында күрделі жағдай қалыптасты,
есептеуіш қуатының жетіспеуі байқалады, құрылғы жоғары жүктеме кезінде
шамадан тыс жұмыс жасайды, әкімшілік шараларды қолдану және қосымша
режимдер кезінде өшіру қажеттілігі туындайды, ерекше қауіпті жағдайларда
орталық аппараттың барлық қызметкерлері ИСАЖ-бен жұмыстан босатылады.
Осы мәселені шешу үшін жүйенің орталық буыны үшін 8 сервер сатып
алынды, мәліметтер қорының негізгі серверлерінде өнімдірек және қосымша
сервер 64 разрядты Itanium процессорларын пайдаланады, ол өз алдына орталық
буынның және тұтас жүйенің өнімділігін ұлғайтады.
Орталық буынды жаңа құрылғыларға көшіру жұмыстары басталды, сонымен
бірге өнімді операционалды жүйе MS Windows 2003 және мәліметтер базасын
басқару жүйесі MS SQL 2005 қолдануға көшу жұмыстары басталды, ЖШС
ПЛЮСМИКРО және Microsoft компаниялардың мамандарын тартуда зерттеулер
жүргізілді. Мәліметтер базасын жаңа серверге көшіру уақыты 2008 жылдың 30
мамыры анықталды.
Орындалған жұмыстардың тізіміне қосымша ретінде, жүйеде орналасқан
ақпараттың құндылығы артқанын атап көрсеткім келеді. Осыған байланысты
инфраструктуралық шаралардың даму қажеттілігі туындайды. Ол келесідей
жүйелердің жұмысының сенімділігін тудырады:
• Аппаратты және жүйелі бағдарламаларды қамтудың вендорлар
консалтингін тарту. Бұл бағытта Microsoft компаниясының ықпалымен
жүргізілген жұмыстардың жағымды тәжірибесі орын алды. Бұл
компанияның мамандарының көмегімен 2007 жылы бірқатар сәулет
мәселелері және жүйелі ПҚ қызмет мәселелері шұғыл шешілді;
• ИСАЖ буындарының аппараттық және бағдарламалық ресурстарының
проактивті инфраструктурасының мониторингі және басқаруының дамуы.
Мұндай инфраструктура СК жауапты қызметкерлеріне жүйе
қызметтерінің мәселелерін тек мәселе туындаған факті бойынша ғана
емес, оларды уақытында алдын алу бойынша да көмектесу қажет.
Қазіргі таңда ИСАЖ мұндай технологиялар қолдану мәселесін алдын
ала жүргізу қарастырылуда.
Сонымен қатар, негізгі мәселе жүйе деңгейлері арасындағы
мәліметтердің үйлеспей қалу әрекеттерін айта кету қажет. Оның пайда болу
себебі жүйенің орталық буындарындағы жоғары жүктеме кезіндегі жұмыс
қабілеттілікті қамтамасыз ету үшін қосымша режимдердің өшуі. Бұл жағдайды
шешу үшін шаралар қатар жасалып, сатыларға бөлінді.
Бірінші сатыда (2008 жылдың 20 маусым) аудандық және облыстық буындар
арасында толық синхронизация жүргізу;
Екінші сатыда (2008 жылдың 20-21 маусым) арнайы құралдар көмегімен
облыстық буындардағы мәліметтер қорынан мәліметтер алу және оларды орталық
буынға жеткізу;
Үшінші сатыда (2008 жылдың 21 маусым) орталық буында мәліметтерді
қабылдау.
Осы шараларды жүзеге асыру үшін бізге облыстық Салық комитеттерінің
көмегі қажет, мәліметтер санын ескере отырып, байланыс каналдары бойынша
мұндай ақпарат көлемін жеткізу мүмкін емес, ол үшін алынған мәліметті DVD
дискіге жазып, орталық аппаратқа жіберілу керек.
Сонымен бірге ИСАЖ ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша
жүргізілетін және жоспарланатын шараларды өткізудің үлкен спектрін атап өту
қажет және Қарағанды қаласының Қазыбек би атындағы ауданының Салық
комитетінде орын алған жағдай шаралардың өткізілуін уақытылы және
маңыздылығын көрсетеді.
Осы жылдың наурыз айында Қазыбек би атындағы ауданда Салық
комитетінің қызметкерлері салық төлеушілердің тұлғалық есептерінде төленген
сомалар туралы негізделмеген ақпарат орын алғанын тіркеді. Облыстық салық
комитетінде қызметтік зерттеу жүргізілді, ол ИСАЖ мәліметтер қорына кіргені
туралы мәлімет анықталды және салық төлеушінің тұлғалық есебіне кірген
сомаларға түзетулер енгізілген, ол мәліметтер қорындағы ақпаратты тікелей
өзгерту арқылы 56 салық төлеушінің салық төлемдерін жалпы сомасы 75 771 996
теңге көлемінде азайтқаны анықталды. ҚР ҚМ СК Орталық аппаратының
тағайындаған комиссия тұлғалық есептерде салықтардың келуі туралы
ақпараттың заңсыз екенін дәлелдеді. Барлық өзгертілген тұлғалық есептерді
қалпына келтіру жұмыстары жүргізілді. Аталған іс бойынша қаржы полициясы
органдарымен қылмыстық іс қозғалды, тергеу жүргізілуде.
Мәліметтер қорындағы ақпараттың сенімділігінің кезеңді тексеріс
режимін шұғыл түрде жасалып, келіспеушіліктерді анықтауда ақпарат жүйенің
жоғарғы деңгейіне шықты.
Жүйемен жұмыс жасауда Салық комитетінің қызметкерлерінің қолдану
мәдениеті туралы айта кеткен жөн. Аймақтық салық комитеттерінен жүйенің
орталық буынына үздіксіз түрде тапсырыс берген салық төлеушіні іздеу үшін
жүктеме болып табылады және оны орындау мүмкіндігі төмен. Мұндай жағдайда
жүйенің администраторлары мұндай тапсырмаларды орындауды үзеді. Аталған
режим орталық аппараттың қызметкерлерінің жұмысын жеңілдету үшін, олар СК
есебінде тұрған салық төлеушілердің тіркеу мәліметтерін қарау үшін жасалған
болатын, екі апта бұрын 2008 жылдың 30 сәуірінде 16:12 СК Темір ауданындағы
Ниязова Эльмира Толегеновнадан орталық жүйеге мынадай сұрау келді: салық
төлеуші туралы мәлімет және осы салық төлеуші Ресей елінің азаматы, Билан
Дмитрий жөнінде мәлімет көрсету.
Әрбір жаңарту пакеті салынған кезде аймақтық СК дейін осы пакетке
енгізілген өзгерістер беріледі, сонымен қатар өзгертулер енгізілген
режимдермен жұмыс жасау бойынша нұсқаулар енгізілген, квартал сайын ҚР ҚМ
СК ФТП ресурсына жүйемен жұмыс жасау және оған жетекшілік ету жөнінде толық
жаңартылған нұсқау беріледі және ФТП жаңартылғаннан кейін бірнеше күн
ішінде жаңартылған режиммен жұмыс жасауды көрсететін техникалық оқуларды
жүргізу жөнінде материалдар беріледі [26].
2. Delphi программалау жүйесі
прроор
2.1 Delphi ортасымен танысу
Borland Delphi объектке бағытталған программалау ортасы MS Windows
операциялық жүйесінде программалаудың ыңғайлы құралы болып саналады. Онда
көптеген операторларды пайдаланып программа дайындау, программа мәзірін
құру, анимация, мультимедия процестерін ұйымдастыру, OLE технологиясын
пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу және
тағы басқа іс-әрекеттерді орындау мүмкіндігі бар.
Қазіргі кезде барлық алгоритмдік тілдер - объектке бағытталған
бағдарламалау әдісін қолдануда. Бұл әдіс алгоритмдік тілдің дамуының
жоғарғы эволюциялық сатысы болып есептеледі. Объектке бағытталған
бағдарламалау әдісі - басқа бағдарламалау әдістерінің жетістіктерін өз
ішіне ала отырып, бағдарламалау процессінде абстракттік құрылымдардан
пайдалана алады. Әдісте қолданылатын негізгі ұғым - объекттің үш қасиеті
болып табылады. Осы қасиеттер негізінде, көптеген абстракт объекттер
құрылып, олар кітапханаларда сақталуда. Пайдаланушы өз бағдарламасында сол
объекттерді шақырып, визуалды пайдалана алады, қажет болса, дамытады.
Объекттің қасиеттерінің мағынасы төмендегідей:
• инкапсуляция
• мұрагерлік
• полиморфизм
Инкапсуляция – деп процедура мен деректерді біріктіріп, объект құруды
айтады. Объектте сипатталған процедураны – әдіс дейміз. Әдісте локал
айнымалылар мен процедуралар да енгізуге болады.
Мұрагерлік – деп ілгері анықталған объектті пайдалана отырып, жаңа
объект құруды айтады. Бұл объекттер бірлесе отырып, иерархиялық ағаш
құрайды. Ағаштың жоғарғы сатысындағы объектті-аналық, ал төмендегілерін –
мұрагер объект дейміз. Мұрагер объект аналық объекттің әдістері мен
деректерін пайдалана алады.
Полиморфизм – деп аналық және мұрагер объекттерде аты бірдей, бірақта
орындайтын жұмысы әр түрлі әдістерден пайдалануды айтады. Мұрагер объект
аналық объекттің әдісін пайдалана отырып, әдіске жаңа деректер мен локаль
әдістер енгізеді.
Borland корпорациясы аз ғана мерзім ішінде Delphi-дің негізгі
версиялары мен бірнеше модификацияларын шығарды. Delphi версиясында өте көп
өзгерістер енгізілген. Программалармен қамтамасыз етудің тиімді өңдеу
құралдарын қажет ету “жылдам жасау” ортасы деп аталатын программалау
жүйелерінің пайда болуына алып келді. Мұндай ортаға мысал ретінде Borland
Delphi жатады. Жылдам жасау RAD – жүйесінде “Rapid Application Development”
жүйесінің негізі визуалды жобалау және оқиғаны өндеуді программалар
технологиясы жатады, оның мағынасы өңдеу үнемсіз жұмыстың көп бөлігін өзіне
алады да, программистке диалогты терезелерді және оқиғаны өңдеу функциясын
құрастыру жұмыстары қалады. Ортада қатаң типтелген объектіге бағдарлы тілі
қолданылады, оның негізіне Object Pascal (Turbo Pascal жалғасы) жатады.
Delphi әр түрлі программаларды құруға мүмкіндік береді: қарапайым
біртерезелі қосымшалардан тармақталған дерекқорларды басқару
программаларына дейін. Delphi-дің ұлғайтылған мүмкіндіктері графикпен,
мультимедиямен, дерекқорларымен жұмыс істейтін және динамикалық
құрылымдармен қосымшаларды құруға мүмкіндік береді. Delphi-дің айрықша
ерекшелігі. NET технологиясының сүйемелдеуі болып табылады.
Жалпы қазіргі уақытта Delphi, MathCad, Maple туралы алған білімдердің
болашақ мамандар және қоғам үшін маңызы өте зор. Қазір осындай пәндерді
игеру үшін көптеген оқулықтар мен оқу-әдістемелік нұсқаулар жазылуда.
Мысалы, Delphі ортасымен танысып және онда жұмыс жасап үйренуде Фаронов,
Культин секілді жазушылар еңбектерінің маңызы зор болса, ал компьютерлік
математикамен танысуда жазушы В.И.Дьяконовтың еңбектерінің орны ерекше.
MS Wіndows терезесі арқылы Borland Delphі-ді іске қосу командасы:
Start & Programs & Borland Delphі & Delphі.
Cурет 3. Borland Delphі ортасы
Delphi ортасын жүктегеннен кейін экранда интегралданған
программаланған ортасының терезесі пайда болады: негізгі терезе (Project1),
объектілер.бақылаушысының.терезесі. (Object.Inspector),.формаларды
құрастырушының терезесі (Form1),..программа..кодының..терез есі (Unit1. Pas)
(Cурет 3).
Экранның жоғарғы бөлігінде негізгі терезе орналасады. Онда құрал-
саймандар.тақтасы.және.компоненттер .палитрасы.орналасады.
Негізгі терезе Delphi ортасы жабылмайынша ашық тұрады. Негізгі
терезені жабу арқылы Delphi-ді жабамыз. Тақырыбында қазіргі ашулы тұрған
проектінің аты тұрады. Проекті орындалу немесе проектілеу режимінде ашық
тұруы мүмкін. Проект орындалу режимінде ашық тұрса, онда [Running]
сөзі.қосылып.жазылады. Мәзір жолағы программаны басқарудағы, тестілеуге
және құруға керекті командалардан.тұрады.
Құрал-саймандар тақтасындағы түймелер мәзірдегі белгілі бір командаға
сәйкес келеді. Мысалы File менюіндегі Open командасын таңдасақ та немесе
Standard құрал-саймандар тақтасынан Open кнопкасын бассақ та бір нәтижеге
әкеледі. Құрал-саймандар тақтасындағы пернелер көмекші түсіндірмелермен
(подсказка) жабдықталған. Егер тышқан курсорын перне қасына жақындатсақ
онда көмекші түсіндірме шығады. Қолданушы құрал саймандар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz