Каспий теңізінің негізгі ахуалы

Каспий теңізі
Каспий теңізі климаттық тұрақтылғы
Каспий теңіздің экологиялық жағдайы
Каспий теңізінің көтерілуі

Каспий теңізі Ресей, Қазақстан, Әзірбайжан, Түркіменстан, Иран мемлекеттерін қосатын әлемдегі ең үлкен көл болып саналады.
Каспий теңізі басқа теңіздерден өзінің бай ресурстарымен, күрделі фауна, флорасымен және бекіре тектес балықтарымен ерекшеленеді.
«Су- атасы, жер - анасы» деген қанатты сөздердің барлық тіршілік дүниесіне қатысы бар сияқты. Жер беті тірішіліктің ұясы, бесігі десек, әрбір тірі организмнің сусыз өсіп-өнуі мүмкін емес. Су болмаса, жерге еккен егін де, ағаш та шықпайды. Алып құрылыстар, қала, селолар сусыз өмір сүре алмайды десек, домна пештері де сусыз шойын мен болат қорыта алмайды. Миллиондаған төрт түлік мал да, жөңкілген дала тағылары да, әлем көгіне самғаған қыран құстар да сусыз өмір сүрмейді.
Каспий теңізі климаттық тұрақтылықты сақтап, Каспий жағалауын ылғалдықпен қамтамасыз етіп тұрады.
Каспий теңізі- жер шарындағы бірден бір тұйық су айдыны. Оның көлемі- 380 мың км². Каспий теңізі солтүстік оңтүстікке дейін 1030 км, батыстан шығысқа дейін 196-435 км аралықты қамтиды. Солтүстік типалық климатты континенталды, ал оңтүстік- батысы субтропикалық климатты қурайды. КасКаспийдің солтүстік жағалауы таяз, көбіне қайраңдардан тұрады.

1. А.К. Бродский « Жалпы экологияның қысқаша курсы». Алматы «Ғылым», 1998ж.
2. А.Қ. Саданов, А.Б. Әбжәлелов, Ұ.Ә. Асқарова, Н.С. Дәменова « Экология практимумы». Алматы, 1999ж.
3. С. Ысқақов « Табиғат және Адам». Алматы, 1967ж.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Каспийдің экологиялық ахуалы
Каспий теңізі Ресей, Қазақстан, Әзірбайжан, Түркіменстан, Иран
мемлекеттерін қосатын әлемдегі ең үлкен көл болып саналады.
Каспий теңізі басқа теңіздерден өзінің бай ресурстарымен, күрделі
фауна, флорасымен және бекіре тектес балықтарымен ерекшеленеді.
Су- атасы, жер - анасы деген қанатты сөздердің барлық тіршілік
дүниесіне қатысы бар сияқты. Жер беті тірішіліктің ұясы, бесігі десек,
әрбір тірі организмнің сусыз өсіп-өнуі мүмкін емес. Су болмаса, жерге еккен
егін де, ағаш та шықпайды. Алып құрылыстар, қала, селолар сусыз өмір сүре
алмайды десек, домна пештері де сусыз шойын мен болат қорыта алмайды.
Миллиондаған төрт түлік мал да, жөңкілген дала тағылары да, әлем көгіне
самғаған қыран құстар да сусыз өмір сүрмейді.
Каспий теңізі климаттық тұрақтылықты сақтап, Каспий жағалауын
ылғалдықпен қамтамасыз етіп тұрады.
Каспий теңізі- жер шарындағы бірден бір тұйық су айдыны. Оның көлемі-
380 мың км². Каспий теңізі солтүстік оңтүстікке дейін 1030 км, батыстан
шығысқа дейін 196-435 км аралықты қамтиды. Солтүстік типалық климатты
континенталды, ал оңтүстік- батысы субтропикалық климатты қурайды.
КасКаспийдің солтүстік жағалауы таяз, көбіне қайраңдардан тұрады.
Каспий теңізі Еуропа және Азия континенттерінің түйіскен жерінде
орналасқан. Каспий қайраңы өте ерекше табиғат туындысы әрі енген өсімдіктер
мен жануарлар көптен кездеседі. Тұйық су айдыны болғандықтай мұндағы
организмдердің басымы эндемиктер. Теңіздің қунды байлықтарының бірі –
бекіре тұқымдас балықтар. Олардың 5 түр тіршілік етеді. Бекіре
тұқымдастардың дүние жүзілік қорының 70 % осы теңіздің 4 лесіне тиетірін
мақтанышпен айтуға болады. Каспий айпаты өзінің табиғат ескерткіштерімен
фауна және флорасының көп түрлігімен ерекшеленеді. Мұнда өсімдіктерінің
945, балдырдың 64, фитопланктондардың 414, зоопланктондардың 100 ден аса
түрлері тіршілік етеді.
Каспий мен Арал, Балқаш пен Теңіз олар өз алдына бір төбе, қазынасы
мол теңіздер мен көлдер.
Қазақ ел болғалы өзінің жері мен суын қадірлеп, өзен-көлдерін көзінің
қарашығындай сақтап, қорғай білген.
Біздің ғасырымызда, ғылым мен техника онан әрі дами бастаған дәуірде
суды адам керегіне жарату барған сайын ұлғайып келеді. Олай болса, көзге
көрінген жер үстінің өзен-көлдері ғана емес, жерасты сулары да кең түрде
адам қажетіне жұмсала беретіні анық нәрсе.
Ерте замаңда адамның өмір сүруіне өсімдіктер мен бірге судың тигізген
әсері де аз емес. Судың балығы мен аңын, оның өсімдігін қорек ету адамның
өмір сүруін жеңілдетті. Кейінірек егін егу, оны суару, мал өсіру судың
маңызын онан әрі арттыра түсті. Келе- келе егістік жерге су жеткізу үшін
каналдар тартып, арықтар қазу етек ала бастады. Орта Азия мен Қазақстанның
оңтүстігіндегі аудандардағы осы кезге дейін орындарын сақталған
каналдармен су жүргізілген суару жүйелері ерте замандарда да халықтың
суармалы егіспен шұғылданғанын және оларды суарудың өзіндік техникасы да
болғанын көрсетеді.
Каспий теңізі кәсіптік балықтарға да бай. Теңізде балықтың 76 түрі
кездеседі. Каспий теңізі жыл құстарының да сүйікті мекені. Теңіз
жалғауларында 3-3,5 млн. Құстар қыстап қалса, ал жыл құстарының саны 10-12
млн-ға жетеді.
Каспий теңіздің экологиялық жағдайы соңғы жылдары су деңгейінің
көтерілуімен байланысты. Каспий теңізінің бірде көтеріліп, бірде тартылуы
жердің табиғи-тарихи эволюциясына бай. Тарихи деректер бойынша 1820-1930
жылдар аралығында Каспий теңізінің су денгейі көтерілген. Оның себептері
ауа-райының құбылысымен және антропогендік факторлармен түсіндіруге болады.
Еділ Өзені теңізге құятын барлық судың 80 % құрайды. Сондықтан теңіз
суының толысуы Еділ өзенімен тығыз байланыста болады. Соңғы жылдары
теңізден Қарабұғазкөл шығанағын бірде бөліп, бірде қосу адам баласының
Каспий экожүйесіне батыл араласуы еді. Осы әрекеттердің бәрі Каспий
теңізінің байырғы қалыптасқан табиғи тепе-теңдігінің бұзған адамның теріс
іс әрекеттері ретінде қабылданды. Теңіз суының ырғақты ауытқуы табиғаттың
заңдылығын екенін адам баласы кейін түсінді. Мәселе1940-50 жылдардағы теңіз
денгейінің төмен түсіуін антропогендік факторларға жатқызады. Оның да
себебі бар еді. Өйткені осы жылдары теңізге құятын су мөлшері Еділден 12%-
ға, жайықтан 24%-ға, ал Теректен 60% -ға төмендеген. Осы факторларды
ескеріп теңіз суы денгейінің азаюын тежеу мақсатымен 1980 жылдары
Қарабұғазкөлді теңізден бөлу үшін ұзындығы 100 метр табиғи бөген салынды.
Бөген салынған Бұғаздың суы небәрі 3-ақ жылдың ішінде кеуіп кеткен,
айналасына теңіз суы аралас шаң-тозаңдар тарады. Әсіресе теңіздің түбіне
тұз өндірушілерге қиындық туды. Тұздың сапасы төмендеп кетті. Өйткені
Қарабұғазкөл елімізде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.