Антикалық, Шетел және Ресей психологиясындағы ес мәселесі

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ

Тақырыптың өзектілігі:

Адам есінің заңдылықтарын зерттеу психологияньң бүкіл тарихының барысында ең маңызды мәселелер қатарында болды. П. П. Блонскийдің айтуы бойынша, ес мәселесі ғылым ретіндегі психологияньң құрдасы. Егер ғылыми психологияның дәуipi бip жүз жылдықтан аса уақыт шеңберін қамтыса, ал философияның ішінде ес мәселесі екі мың жылдықтан астам уақыт жолынан өтті. Яғни, ес дегеніміз не және танымда, еңбекте, өмірде оның рөлі қандай деген сұрақтар адамзат баласын ежелден қызықтырды, өте ертеден адамдар еске үлкен мән бере бастады.

Түрлі кезеңдерде естің рөлі бірдей болған жоқ, Ежелгі уақытта, адамзат баласы жазуды білмеген кездерде есте сақтаудың нақтылығы мен бepiктігі, бұрынғы тәжірибені сақтауға деген талаптар өте жоғары болды. Қазipгi уақытта бұрын қабылданғандарды дәлме-дәл еске түcipyгe қабілеттілік ретіндегі естің мұндай дамуы талап етілмейді. Және бұл мүмкін де емес. Kaзipгi таңдағы адамдардың меңгеруіне және пайдалануына тура келетін мәліметтер көлемі бірден ұлғайды. Осыған байланысты оқытуға ұсынылған талаптар да өзгерді. Егер ертеректе қандай да бip нәрсені үйрену үшін осы мәліметтерге қажеттерді есте сақтау маңызды болса, қазіргі таңда оқушылардың ақыл-ой дамулары бipiнші жоспарға енгізіліп отыр.

Дегенмен, оқыту барысында оқушы тәжірибесіне адамзаттың қоғамдық-тарихи тәжірибелерін тipкeп отыру міндеті алынып тасталды деп ойлау дұрыс болмас еді. Сондықтан да оқыту процесіндегі ес қызметін зерттеу психологияның ең маңызды мәселелерінің бipi болып табылады.

Ес мәселесімен шетел және кеңес психологиясыньң көптеген бағыттары мен ағымдары айналысты және олардың әрқайсысы бұл мәселені әр қырынан түсіндіріп қарастырды: генетикалық, /П. П. Блонский, Л. С. Выготский, А. Н. Леонтьев/, іс-әрекеттік /П. И. Зинченко, А. А. Смирнов, Г. К. Середа, В:Я. Ляудис/, функционалдық, /В. П. Зинченко, Б. М. Величковский, Ж. Пиаже, Б. Инсльдер/, жүйелік /С. П. Бочарова, В. Я. Ляудис/, когнитивті /Тулвинг, Крейк/, корреляциялық /Е. С. Махлах, Я. А. Петров, Е. И. Степанова/ және т. б.

Сонымен бipгe, осы проблеманың мазмұнын құрайтын басты мәселелер зерттеушілердің назарында тек қана бұрынғы мәнінде қалып қояды немесе бұл зерттеулер өз шегіне жетті деп айту қате болар еді, керісінше қазіргі жағдайда одан ары үлкен маңыздылыққа ие болды.

Сондықтан да, оқыту процесінде таным процестерінің бipi-ec мәселесін, оның ішінде төменгі сынып оқушыларының жанама есте сақтау мәселесін зерттеу қaзipгi таңда психологияда ең маңызды, ең өзекті мәселе болып табылады. Яғни, ес процеci психологияға қызығушылық танытып зерттегендердің барлығының алдында тұрған мәселе екендігіне шүбә келтіруге болмайды.

Бұл жұмыстың өзектілігі болып оның оқытудың маңызды мақсаттарының бipi: әpбip оқушы-бала тұлғасын барынша толық дамытуға бағытталғандығы табылады.

Қазіргі таңда белгілі түрде ұйымдастырылған оқыту тұлғаны, оның интеллектуалды қабілеттерін, сондай-ақ, басқа да психикалық процестерін дамытатыны анықталған. Ал, оқытудың жетістігі бipiнші кезекте оқушылардың есінің жоғары деңгейлі дамуымен тығыз байланысты. Сондай-ақ оқу ic-әрекеті формасында тұрғызылған оқыту процесі төменгі сынып оқушылары есінің дамуына ықпалын тигізеді.

Естің психологиялық аспектілерін зерттеудің өзектілігі әлеуметтік және ғылыми себептермен анықталады. Қазіргі қоғамға белсенді, творчествалық, күрделі құбылыстарды талқылауға және өзінің танымдық, процестерінің мүмкіндіктерін толықтай қолдана білуге қабілетті тұлға аса қажетті. Осы орайда, оқыту процесін тиімді ұйымдастыру арқылы оқушылар есін жастайынан тәрбиелеу тұлғаның жан-жақты дамуының маңызды шарттарының бipi болып табылады.

Сондай-ақ, ес білім алу және оқытудың негізі болып табылатындықтан, оқыту процесінде жанама есте сақтаудың дамуын зерттеу қажетті.

Мектепке дейінгі шақ, пен төменгі мектеп жасы жанама есте сақтау дамуының ең қолайлы кезеңі болып табылады. Осы жас кезеңінде ecті дамыту керек, бұл ары қарай оқытудың, қажетті элементі.

Зерттеу обьектісі . Төменгі сынып оқушыларының таным процесі. /3-4 сынып оқушылары. /

Зерттеу пәні: Төменгі сынып оқушыларының жанама есте сақтауының даму ерекшеліктері.

Зерттеудің болжамы:

Оқыту процесінде төменгі сынып оқушыларының жанама есте сақтауларының деңгейі өзгіріп отырса, онда мнемикалық, тәсілдерді меңгеруіне байланысты жанама есте сақтау деңгейі артады да оқушылардың жанама есте сақтауы психикалық ерекшеліктеріне қарай сапасы артады.

Зерттеу мақсаты: Төменгі сынып оқушыларының оқыту процесінде жанама есте сақтауларының даму динамикасының ерекшеліктерін анықтау.

Зерттеу міндеттері:

• Ес процесіне қатысты маңызды мәселелерді анықтау;
• Осы мәселеге қатысты әдебиеттерте шолу жасау, негізгі ойлар мен пікірлерді талдау, осы мәселенің теоретикалық, негізін құру;
• Жанама есте сақтауға байланысты әдістеме таңдау;
• Эксперимент барысында төменгі сынып оқушыларының, жанама есте сақтауының, даму деңгейлерін анықтау;
• Таңдалған әдістемені диагностикалау.

Зерттеудің әдіснамалық негізі : Л. С. Выготский бойынша, естің даму мәселесі ес жайлы теориялық, сондай-ақ, фактіге негізделген білімдер шоғырланған негізгі фактор болып табылады. Адам туған кезде “дайын” еске ие болмайды. Естің дамуы баланың жалпы дамуымен байланысты жүреді. Тіпті, өмірдің бipiнші айында-ақ, балада қарапайым сезімдік әсірлер, эмоциялық, күйлер орнығатын шартты рефлекстер байқалады. Бірінші жарты жылдықтың соңында тану, ал кейін көз алдында жоқ, заттардың бейнесін қайта жаңғырту көрінеді. Нәрестеліктен ересектік еске өту биологиялық, сондай-ақ, танымдық, дамудың нәтижесінде жүзеге асады. Сезімдік тәжірибелердің молаю, осы тәжірибелерді сөйлеу арқылы талқылау мен бекіту процесінде балалар eci одан ары орнықты және берік бола бастайды. Жасқа байланысты ес өзгерістерінің санына ең алдымен жаттау жылдамдығының артуы мен ес көлемінің артуы жатады.

Мектепке дейінгі және төменгі сынып жасындағы балалар есте сақтау процесінде көбінесе түсініктер арасындағы абстактылы-логикалық байланыстарға емес, құбылыстар мен заттардың, көрнекі қабылданатын байланыстарына сүйенеді.

П. П. Блонский генетикалық әр түрлі деңгейлер ретінде естің жекелеген түрлерін қарастырды. Блонский бойынша, адам дамуын онтогенетикалық, талдау естің негізгі төрт түрі онтогенезде бip мезгілде пайда болатындығын көрсетеді: ең алдымен моторлы ес, одан кейін көп кешікпей аффективті, кейінірек-бейнелі ес және ең соңынан логикалық ес пайда болады.

Ж. Пиаже пікірінше, логикалық ес балада тек 3-4 жасынан бастап қана көpiнeдi. Оның дамуы жасөспірімдік шақта жалғасады.

А. Н. Леонтьев ес дамуыньң маңызды жолын тікелей есте сақтаудан жанама есте сақтауға өтуді көрсетеді. Сөйтіп, есте сақтаудың дамуы, ecтің жоғары формасының дамуы сырттай жанамаланған есте сақтаудың, іштей жанамаланған есте сақтауға айналу жолымен жүретіндігімен анықталады.

Зерттеудің ғылыми жаңалығы: оқу үрдісі барысында бастауыш сынып оқушыларының жанама есте сақтау деңгейінің өзгеріп отыратындығы айқындалды және жанама есте сақтау қиял мен ойлау процестеріне байланысты жүзеге асатындығына көзжеткіздік. Сондай-ақ оқу үрдісінің арқасында жанама есте сақтау деңгейі артатындығы нақтыланды. Яғни 9-10 жастағы балалардың арасындағы жанама есте сақтауы тек қана жас ерекшеліктеріне байланысты емес, олармен жүргізілетін оқу тәрбие жұмысының жемісті нәтижесіне, әртүрлі әдістемелік жұмыстарға да қатысты.

Практикалық маңызы: Жүргізілген зерттеу методикасын қазақ мектептеріндегі оқыту процесінде төменгі сынып оқушыларының есте сақтау ерекшеліктерін, оның ішінде жанама есте сақтау деңгейлерін білуге байланысты педагогикалық нұсқау ретінде мұғалімдерге ұсынуға болады және эксперименттік зерттеу нәтижелері мектеп психологы мен сынып жетекшісінің практикалық жұмысында қолданылуы мүмкін.

Зерттеу әдістемесі: Жанама есте сақтауды анықтауға байланысты Лурияның Пиктограмма әдістемесі.

Зерттеудің эксперименттік базасы Алматы қаласы Әуезов ауданы №162 орта мектеп

Диплом жұмысының құрылымы :

Кіріспеден, теориялық және тәжірибелік бөлімдерден. Қорытынды және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

I. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛ1М. АНТИКАЛЫҚ, ШЕТЕЛ ЖӘНЕ РЕСЕЙ ПСИХОЛОГИЯСЫНДАҒЫ ЕС МӘСЕЛЕСІН ЗЕРТТЕУДЕГ1 НЕГ13ГІ БАҒЫТТАР.

1. 1. АНТИКАЛЫҚ ПСИХОЛОГИЯДАҒЫ ЕС МӘСЕЛЕСІНЕ ҚАТЫСТЫ НЕГІЗГІ ОЙЛАР.

Ес дегеніміз не және танымда, еңбекте, өмірде оның рөлі қандай деген сұрақтар адамзат баласын ежелден қызықтырды. Тіпті, антикалық психологияның өзінде ес ең маңызды мәселелер қатарында болды. П. П. Блонскийдің айтуы бойынша ес мәселесі ғылым ретіндегі психологияньң құрдасы. Егер ғылыми психологияның дәyipi бip жүз жылдықты қамтыса, ал философияның ішінде ес мәселесі eкi мың жылдықтан астам уақыт жолынан өтті.

Философия мен психология тарихында ес мәселесінің мәнісін тұжырымдауға аз әрекеттер жасалған жоқ.

Ежелгі философияда естің маңызды концепциясын Аристотель дамытты. Ол еске «Ес және еске түcipy жайлы» трактатын арнаған. Аристотель ассоциациялық принципті алғаш ойлап тапты. Ол ассоциацияларды тек тікелей елестетумен байланыстырып, психикалық әрекеттің қалған түрлерін (ойлау, қиял, ерік, т. б. ) түсіндіруге бұл принципті қолданбады. Ассоциациялардың Аристотель заманынан белгілі үш түpi бар. Олар: іргелестік, ұқсастық, қарама-қарсылық, ассоциациялары. Іргелестік ассоциациясы бойынша бip зат жөніндегі елес өзімен бipгe оған қатысы бар екінші затты қоса туғызады. Ұқсастық, ассоциациясынан нәрсенің, көріністің бейнелері өздеріне ұқсас образдарды еске түсіреді. Қарама-қарсылық ассоциациясында бip зат туралы елес оған қapaмa-қapcы екінші затты не құбылысты еске түсіреді.

Аристотель есті қиялмен тығыз жақындастырады: “Ес тіпті ойда да бейнесіз болмайды. Сыртқы денелер сезім мүшелеріне әсер ете отырып өзгеріс туғызатындай заттар көз алдында болмаса да жоғалмайтын психикалық өзгерістер туғызады. Таңба сияқты, картина сияқты қалып қояды. Бейне үнемі көз алдында бола бермейді. Кейде оны іздеуге тура келеді”, - Аристотельдің ойынша еске түcipy бейнелерді іздеу деген сөз.

Аристотельдің ес туралы ілімінде материализм негізі де бар. "Түйсік туғызатын нәрселердің, бәpi сыртқары орналасқан дей отырып, Аристотель материализмге жақындайды.

Идеалистік концепцияны жүйелі түрде неоплатоник Плотин "Түйсік және ес жайлы деген трактатында ұсынды. Ол өз ілімінде ecтің; маңызды конпепциясын сипаттайды. Оның ілімі Платон ілімімен тығыз байланысты. Антикалық идеализмде таным-жан қуатының артуы, ішкі процесс. Ойлау да, елес те, қабылдау да, ес те бір күштің жанның ic-әpeкеті, белсенділігі. Естің күш екендігі мынандай фактілермен расталады. Неғұрлым зейінге зор күш салып қабылдасақ, соғұрлым жақсы есте сақтаймыз; еске түcipe отырып біз күш саламыз: жаттығу барлық, басқа күштер сияқты естің де қуатын арттырады; әлсіз қарттардьң eci де әлсірейді.

Ес түйсіну мен ақылдан ерекшеленеді түйсінулері жақсы, ақылды, бipaқ есі нашар адамдар болуы мүмкін және керісінше. Түйсіну болу үшін дене мүшелері қажет, ал бейнелерге сүйенетін ес оны қажетсінбейді.

Плотин гносеологиясында сыртқы заттар тек қана жанда қандай да бip елестер туғызатын “хабаршылар” болып табылады. Оның түсігінде ес-бұл, жан, “еске түcipe отырып” пассивті күйден активті күйге өткен кезде көрінетін психикалық күш. Естің мәнін философиялық-логикалық, ойлармен дәлелдеумен шектелген Платоннан ерекшелігі, Плотин Аристотель сияқты өзінің динамикалық, конпепциясын растау үшін бірақатар таза психологиялық, дәлелдер келтіреді: есте сақтауға күш салудың қажеттілігі, бұл жағдайға қайталаудың әcepi, қарт адамдар есінің әлсіреуі. /1. 10б. /

Плотин естің объектісіне байланысты екі түрін белгілеп көрсетеді сезімдік, бейнелі ес және интеллектуалды ес. Плотинге ес тұлғаның өзіндік сана-сезімінің негізі деген идея тән.

Аристотельдің объективті әлемнің көрінici жайлы материалистік ілімі белгілі дәрежеде болды. Бұл тенденция стоиктер мен эпикурлықтарда одан әpi көрінic тапты. Бірақ, олар Аристотельдің белсенділік жағын ескермеді, пассивтілікті асырып айтты: Аристотельдің шалағайлығын жеңудің орнына және оның ес туралы материалистік ілімін есте сақтау белсенділігі жайлы ілімімен біріктірудің орнына, олар оның материализмін “метафизикалық” материализм түрінде ары қарай дамытты. Естің идеалистік теориясы материяны әрекетсіз, күшсіз деп рөлін жоққа шығара отырып, eсті материядан ажыратты, ес-“жанның ici” деп жариялады. /1. 14б. /

Платонда және неоплатондықтарда да, Аристотельде де, стоиктер мен эпикурлықтарда да ес және есте сақтау мәселeci тек психологиялық, емес, сондай-ак, бipiншi кезекте философиялық, мәселелермен тығыз байланысты болды.

17-38 f. f. философтары да ес мәселесімен айналысып, оған үлкен мән берді, ес жайлы қызықты мәліметтер келтірді

Гоббстың айтуынша, елес сыртқы түрткілерге жүйкелік-сенсорлық аппараттағы әлсіреген қозғалыс раекциясы, ал ес-осы реакцияны сан қилы түрде түсіну, Земон “мнемикалық түйсіну” деп атаған “өз алдына алтыншы сезім” /1. 18б.

Локктың пікірінше, ес-“өзінің әсерінің соңынан жоғалып кеткен немесе көзден таса болған, басқа жаққа ауып кеткен идеяларды жанда жандандыру күші». “Ес біздің идеяларымыздың арсеналы” /1. 20б. /

Гегельдің пікірінде ес “еске түcipyгe” ажыратылады және “қиял” мен “ес” дамудың жүйелі сатысы ретінде қарастырылды. /1. 23б. /

Гегель елестің үш негізі сатысын бөліп көрсетті: есте сақтау, ес және қиял. Ес деп тек қазір біз вербальді ес деп атап жүрген есті түсінеді, сондай-ақ оны ең бірінші кезекте шығармашылық, өнімді ес ретінде түсінеді. “Өнімді естін жоғарғы жемісі тіл болып табылады”. Бұл мағынада осы сатыда тіл құрал емес, естің жемісі. Ес сөздермен жұмыс істейді, оларды сақтайды, қайта жаңғыртады және “механикалық” түрде оларды меңгереді Сондықтан, ол қиялға қарағанда, дамудың ең жоғарғы сатысы.

Гегель ес пен ойлаудың органикалық, байланысына ерекше назар аударды және бұл мәселені психологиядағы негізгі мәселелер қатарына қосты.

Гегелъдің ойынша, ойлау тек естен пайда болады. Естің өнімі болып біздің ойларымызға қажетті сөздер табылады. Гегель тіл үшін естің үлкен рөл атқаратынын анықтады, сөз болмаса ойлау болмайтынын түсіне отырып, ес пен ойлау арасында органикалық байланыс бар екендігін ұқты. /1. 32б. /

Қорыта айтқанда, антикалық психологияда ес қиялмен тығыз байланыста қарастырылды, ал естің объектісі- бейнелер деп саналды.

Бейнелерге қатысты естi бейнелі ес деп атасақ онда біз көптеген зерттеулер бейнелі ecті айрықша зерттеді және ес мәселесінің тарихы осы ecтi зерттеуден бастау алады деп айта аламыз.

1. 2. ШЕТЕЛ ЖӘНЕ ОТАНДЫҚ ПСИХОЛОГИЯДАҒЫ ЕС МӘСЕЛЕСІНІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ БАҒЫТТАРЫ. РЕСЕЙ ПСИХОЛОГТАРЫНЫҢ ЕС МӘСЕЛЕСІН ЗЕРТТЕУГЕ ҚОСҚАН ҮЛЕСТЕРІ.

Естің ең ертеден психологиялық теориясының бipi - ассоциационистік теория. Оның негізі ұғымы - ассоциация ұғымы-байланысты білдіреді. Бұл принцип бойынша, егер бұрын бірнеше обьектіні бip мезгілде немесе бipінен соң бipiн елестетсек, не ойласақ бұлардың арасында байланыс пайда болады. Кейін обьектінің бipeyiн ғана елестетсек миымызда оның қалған бөлігін тудыруға себеп болады.

Сөйтіп, екі әсерлер арасында байланыстың пайда болуы үшін олардың санада бірмезгілдеде көнуі жеткілікті деп санайды ассоцианизм. Сондықтан, ассоционистер “бірмезгілді әсерлердің” пайда болуы үшін қажетті сыртқы жағдайларды сипаттаумен шектеледі.

Естің табиғаты жайлы психологиялық көзқарастардың тұңғыш жүйесін эмпирикалық ассоциативті психологияның негізін салушылар-Гартли және оның ізбасары Пристли жасады.

Гартлиде де, одан кейін басқа ассоционистерде де бірмезгілдік, уақытқа байланысты шектестік ассоциациялардың құрылуының бірден-бір маңызды шарты ретінде көpiнді. /3. 43б. /

Ассоциационистер есте сақтаудағы ырықты зейін мен epiктін рөлін көpcеттi. Мұндай жайттарды Гартли, Бэн, Тэн еңбектерінен көруге болады. Бірақ, олар бұл факторларды еске сақтаудың тек қосымша факторлары ретінде қарастырды және есте сактаудағы қандай да бip маңызды өзгерістерді олармен байланыстырмады. /З. 43б. /

Естің негізгі механизмі ретіндегі ассоциация жайлы түсінік ес психологиясын бұрмалады. Ес процесс ретінде, адамның заттармен немесе олардың бейнелерімен байланысты белгілі іс-әрекеті ретінде емес, ассоциацияның өзінен-өзі пайда болатын жемісі ретінде қарастырылды. Уақытқа байланысты заттардың сезім мүшелеріне әсер eтyi осы заттар мен олардың байланыстарының сақталуы үшін жеткілікті болып шықты. Адамның заттармен әрекетінің қажеті болмай қалды немесе мардымсыз болды, яғни, естің ассоциация механизміне негізделуі есті адамның өмipi мен ic-әрекет жағдайына тәуелді қарастырудың қажеттілігін шеттеті.

Ассоциативті психология дамуының эксперименттікке дейінгі кезеңінде ecтi ырықты және ырықсыз деп бөлу болмады, шындығында барлық ес ырықсыз ретінде қарастырылды.

18 ғ. 2ж. Ағылшын эмпириктерінің арасында дамыған ассоциационизм 19ғ психологияда үстем бола бастады.

Ассоциативті психология ең басынан-ақ, жаттау мен ұмыту мәселелерінің ерекше зерттеді.

19ғ. 2ж. эмпирикалық психология эксперименталды психологияға айналды. Ecтi эксперименттік тұрғыда зерттеуге тұңғыш талаптанған әрекеттер ассоциативті психологияның өкілдері: Г. Эббингауз, Г. Мюллер,

Ф. Шуман және А. Пильцекер есімдерімен байланысты. Олардың жұмыстарындағы ассоциационизм позициясы ecтi эксперименттік түрде зерттеудің негізі міндеттері мен тәсілдерін анықтады. /24. 11б. /

Ассоциативті психология ассоциация түрлері, шектестік факторының мәні жайлы ойларды ұсынды, сондай-ақ, оларға механикалық түрде құрылатын байланыстарды зерттеу, жаттау кезіндегі күрделі психикалық әcipece, ойлау ic-әрекетінің алынып тасталуы, есте сақтаудың тек сыртқы жағдайларға, оның ішінде әcipеcе, қайталаулар саны мен ұйымдастырылуына тәуелділігін зерттеу, жаттаудың нәтижелі жағына, сандық көрсеткіштерге ерекше көңіл қою тән болды. /3. 13б. /

Ic-әрекеттің ерекше түpi ретінде есте сақтаудың мазмұнды жағы және есте сақтаудың ауқымды ic-әрекетке теуелділігі мәселелері ассоциативті психология өкілдерінің еңбектерінде зерттелген мәселелер шеңберінен тыс қалып қойды. Ассоциационистер ес процестерін сапалы талдауды толығымен ескермеді және жаттау мен еске түcipy жетістігінің тек сандық көрсеткіштеріне қанағаттанды деп айту қате болар еді. Зерттеулер арасында есте сақтау мен қайта жаңғыртуды егжей-тегжейлі талдау да кездеседі. Бұл орайда мнемикалық процестерді сапалы талдауға арналған Мюллердің ес туралы үштомдық еңбегін атау жеткілікті. Бipaқ мұндай талдаулар мүмкіндігі және оның сипаты ассоциационистерде мүлде шектеулі болды.

Ассоциационизм бағытындағы эксперименталды психологияда Эббингауз есті, ең бастысы мағынасыз буындарды жаттауды зерттеді. Эббингауз және оның ізбасарларының ғылымға қосқан маңызды үлестері жаттау және ұмыту процестерін сандық зерттеу әдістерін өңдеу еді. Олардың кейбipeyi әлі күнге дейін өз маңызын жойған жоқ. Зерттеулер қатарында есте сақтауға қайталаудың, жатталатын материалдың саны мен сапасының әcepiн сипаттайтын құнды фактілер мен заңдылықтар алынды.

В. Келлер “Ассоциация табиғаты жайлы” еңбегінде заттар мен олардың қасиеттері арасындағы белгілі байланыстар мен қатынастардың мәніне ерекше көңіл аударды. Қабылдау кезіндегі материалдың құрылысы байланыстардың пайда болуының негізі деп санайды. Яғни, қабылдау кезіндегі материалдьң құрылысы есте сақтау мен материалды одан ары қайта жаңғырту мүмкіндігін анықтайды. /З. 34б. /

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс