«Қапшағай қаласына іргелес оңтүстік телімне құрылыс салу мәселесімен инженерлік геологиялық жұмыстар жобасы»

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Жалпы геологиялық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
1.1 Ауданның физико.географиялық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Гидрографиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.3 Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Пайдалы қазбалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.5 Геоморфологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.6 Жер асты сулары жайлы мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

2. Арнайы бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.1 Ертеректе орындалған жұмыстар нәтижесін талдау ... ... ... ... ... ...
2.2 Телімнің инженерлік.геологиялық жағдайына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Грунттардың физико.механикалық қасиеттері ... ... ... ... ... ... ... ...
2.4 Инженерлік.геологиялық мәндер бойынша сейсмикалық
интенсивті пысықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.5 Қапшағай қаласының территориясын сейсмикалық
микроаудандаудың схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

3. Жобалау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.1 Жұмыстың жалпы көлемі мен әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.2 Бұрғылау тәсілін тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.3 Ұңғыны бұрғылаудың технологиясы мен техникасы ... ... ... ... ... ... .
3.4 Ұңғының конструкциясын жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.5 Тауды кезіп.зерттеу жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.6 Сүзгіштерді таңдау және олардың диаметрімен
ұзындығын есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.7 Ұңғының конструкциясын жобалау есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.8 Шегендеуші құбырларды цементтеуді есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.9 Сынақ алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.10 Ұңғы тазалағыш сұйықтарды таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.11 Бұрғы аспаптарын және жабдықтарын таңдау ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.12 Ұңғыны бұрғылау технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.13 Бұрғылаудың технологиялық тәртібін жобалау ... ... ... ... ... ... ... ...
3.14 Ұңғының қабырғасын балшықсыздандыру тәсілдерін жобалау ... ... .
3.15 Сүзгілерді орнату әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.16 Сақтау техникасы, өндірістік санитарлық және өртке қарсы
қолданылатын шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

4. Еңбек қорғау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.1 Қауіпті және зиянды факторларды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.2 Ұйымдастыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.3 Техникалық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.4 Жерге қосу қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.5 Геофизикалық зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.6 Санитарлы.гигиеналық шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.7 Өртке қарсы шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.8 Шумен және дірілмен күресудің әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.9 Жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.10 Геологиялық жұмыстардың қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.11 Қоршаған ортаны және жерасты суын қорғау ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.12 Денсаулық, гигиена және демалыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.13 Өндірістік қауіптік және зиянды заттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

5. Экономикалық бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.1 Шығындар лимитін негіздеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6.2 Жобалау.сметалық зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.3 Бұрғылау жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
6.4 Шығын мөлшерінің қосындысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.5 Жобадағы бұрғылау жұмыстарына кеткен шығындар ... ... ... ... ... ... ..

6. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

7. Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

Диплом жұмысының тақырыбы: «Қапшағай қаласына іргелес оңтүстік телімне құрылыс салу мәселесімен инженерлік геологиялық жұмыстар жобасы»
Диплом алдындағы тәжірибеден өту кезінде, жұмыс бөлімшелері бойынша, аудан бойынша жалпылама мәліметтер (геологиялық, гидрогеологиялық, инженерлік геологиялық, физико-географиялық және т.б.) жиналды. Сонымен бірге, аудан және жұмыс бөлімшелері бойынша графикалық қосымшалар: 1:200 000, 1:50 000 масштабтағы карталар түріндегі (геологиялық, инженерлік-геологиялық, гидрогеологиялық, инженерлі-геологиялық аудандастыру картасы, бөлімшенің инженерлік-геологиялық жағдайының картасы және т.б.) көптеген мәліметтер жинақталған.
Диплом алдындағы тәжірибе кезінде гидрогеолог қызметін атқардым, дала материалдарына қорытынды өңдеу жүргіздім, инженерлік-геологиялық қиықтарды құрып, статикалық бұрғылау нәтижелерін өңдедім, топа негіздрімен жұмыс істеп, кестелерді жинадым және осы аталған тәжірибелерді өңдеп, сонымен қатар далалы жағдайларда болып, инженерлік-геологиялық бұрғылау жұиыстарын бақыладым.
Диплом жұмысына мәлімет жинау үшін әр түрлі материалдармен таныстым.

1. Дмитровский В.Н. Инженерно-геологические условия предгорных отложений Северного склона Заилийского Алатау
2. Куликовский Н.Д. Геологическое строение и геоморфология северных склонов Заилийского Алатау бассейна р.Талгар
3. Справочник по инженерной геологии. М. Недра, 1984г
5. Геология и плотины ІХ; Х т7 1984-1986гг.
6. М.Т.Адиков , конд.геол.-минер.наук, В.И.Тонкошкурый, А.М.Павличенко, инженеры. «Долгосрочный прогноз подпора уровня подземных вод». Алматы, 1978
7. Т.Таңатаров «Суға ұңғыларды бұрғылау». Алматы,1997.
8. А.Д.Кожназаров «Справочник по инженерной геологии». Алматы, 2006.

Пән: Геология, Геофизика, Геодезия
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 106 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1. Жалпы геологиялық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
...
1.1 Ауданның физико-географиялық
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2
Гидрографиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...
1.3
Климаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... .
1.4 Пайдалы
қазбалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ...
1.5
Геоморфологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
1.6 Жер асты сулары жайлы
мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

2. Арнайы
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
2.1 Ертеректе орындалған жұмыстар нәтижесін
талдау ... ... ... ... ... ...
2.2 Телімнің инженерлік-геологиялық жағдайына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ..
2.3 Грунттардың физико-механикалық
қасиеттері ... ... ... ... ... ... . ... ..
2.4 Инженерлік-геологиялық мәндер бойынша сейсмикалық
интенсивті
пысықтау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ..
2.5 Қапшағай қаласының территориясын сейсмикалық
микроаудандаудың
схемасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.

3. Жобалау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ...
3.1 Жұмыстың жалпы көлемі мен
әдістемесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.2 Бұрғылау тәсілін
тандау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ...
3.3 Ұңғыны бұрғылаудың технологиясы мен
техникасы ... ... ... ... ... ... .
3.4 Ұңғының конструкциясын
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.5 Тауды кезіп-зерттеу
жұмыстары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.6 Сүзгіштерді таңдау және олардың диаметрімен
ұзындығын
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .
3.7 Ұңғының конструкциясын жобалау
есебі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
3.8 Шегендеуші құбырларды цементтеуді
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
3.9 Сынақ
алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ...
3.10 Ұңғы тазалағыш сұйықтарды
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... .. ... ... ... ... .
3.11 Бұрғы аспаптарын және жабдықтарын
таңдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ..
3.12 Ұңғыны бұрғылау
технологиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
3.13 Бұрғылаудың технологиялық тәртібін
жобалау ... ... ... ... ... ... ... ...
3.14 Ұңғының қабырғасын балшықсыздандыру тәсілдерін жобалау ... ... .
3.15 Сүзгілерді орнату
әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ..
3.16 Сақтау техникасы, өндірістік санитарлық және өртке қарсы
қолданылатын
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..

4. Еңбек қорғау бөлімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...
4.1 Қауіпті және зиянды факторларды
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.2 Ұйымдастыру
шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... .
4.3 Техникалық
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ...
4.4 Жерге қосу
қорғанысы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ...
4.5 Геофизикалық
зерттеулер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... .
4.6 Санитарлы-гигиеналық
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4.7 Өртке қарсы
шаралар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ...
4.8 Шумен және дірілмен күресудің
әдісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.9
Жарықтандыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... .
4.10 Геологиялық жұмыстардың
қауіпсіздігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
4.11 Қоршаған ортаны және жерасты суын
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ...
4.12 Денсаулық, гигиена және
демалыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4.13 Өндірістік қауіптік және зиянды
заттар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .

5. Экономикалық
бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... .
6.1 Шығындар лимитін негіздеу
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
6.2 Жобалау-сметалық зерттеулер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.3 Бұрғылау жұмыстары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.
6.4 Шығын мөлшерінің қосындысы
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6.5 Жобадағы бұрғылау жұмыстарына кеткен шығындар
... ... ... ... ... ... ..

6.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..

7. Қолданылған әдебиеттер
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..

Кіріспе

Диплом жұмысының тақырыбы: Қапшағай қаласына іргелес оңтүстік телімне
құрылыс салу мәселесімен инженерлік геологиялық жұмыстар жобасы
Диплом алдындағы тәжірибеден өту кезінде, жұмыс бөлімшелері бойынша,
аудан бойынша жалпылама мәліметтер (геологиялық, гидрогеологиялық,
инженерлік геологиялық, физико-географиялық және т.б.) жиналды. Сонымен
бірге, аудан және жұмыс бөлімшелері бойынша графикалық қосымшалар: 1:200
000, 1:50 000 масштабтағы карталар түріндегі (геологиялық, инженерлік-
геологиялық, гидрогеологиялық, инженерлі-геологиялық аудандастыру картасы,
бөлімшенің инженерлік-геологиялық жағдайының картасы және т.б.) көптеген
мәліметтер жинақталған.
Диплом алдындағы тәжірибе кезінде гидрогеолог қызметін атқардым, дала
материалдарына қорытынды өңдеу жүргіздім, инженерлік-геологиялық қиықтарды
құрып, статикалық бұрғылау нәтижелерін өңдедім, топа негіздрімен жұмыс
істеп, кестелерді жинадым және осы аталған тәжірибелерді өңдеп, сонымен
қатар далалы жағдайларда болып, инженерлік-геологиялық бұрғылау жұиыстарын
бақыладым.
Диплом жұмысына мәлімет жинау үшін әр түрлі материалдармен таныстым.

I Жалпы бөлім

1 Жалпы геологиялық бөлім
1.1 Орография

Сипатталып отырған аудан Қазақстан Республикасы Алматы облысында
орналасқан. Оның Солтүстік бөлігін Мойынқұм мен Қарой ойпаты алып жатыр.
Құмдар жота пішінді болып жинақталады да төбешіктер құрайды, олар өзара
бірігіп орналасып жатыр.
Ауданның көп бөлігін ендік тектоникалық Іле ойпаты алып жатыр. Ойпаттың
табаны Іле өзеніне шейін созылып жатыр.
Өзен аңғарлары және көптеген өзендер мен бұлақтардың жиектерімен
бөлінген. Жазықтық аздаған депрессияға ұшыраған. Оларда тұзды көлдер бар.
Оның ені 40-50км аралығында абсолюттік белгілері ақырындап 460-640м
өседі. Солтүстік еңкіш тау аралық жазықтық жіңішкеріп барып шолақ тауларын
кіреді және жағалаудан бірден үзіліп кетеді.
Ауданның аймағы Жердің қиын бедерлік жағдайын сипаттайды. Бұл жер,
таулы ұсақ жоталы сілемдер мен тауаралық жазықтардан тұрады.
Аудан негізгі 3 бедерлі түрден құрылады: таулы аймақ, жазық аймақ, ұсақ
жоталы аумақ.
К-43-ХІ бетіндегі таулы аймақ, оның оңтүстік беткейінде жатыр, бөлінген
Іле Алатауы жоталарынан тұрады, ол жоталар кеңістік бағытына созылады.
Жотаның ең ұзын биіктігі 4612м жетеді.
Іле Алатауы жоталарының Солтүстік беткейінде Жер бедерінің бірден
төмендейтіні, және де бөлінген таулы жүйенің адырлы таулы қыратқа (үш-
Қоңыр, Ульненс және т.б.) айналатыны байқалады. Әрі қарай, солтүстік
бағытта 1000-1500м дейін жетіп ыңғайлана келе таулы қырат, жазыққа
айналады. Оның ең асқақ бөлігі шошақты жоталар және де 1100-700м биіктікте
жатыр. Шошақтардың аралық қапталы, заңдылыққа сәйкес оңтүстіктен
солтүстікке қарай ылдилап, 0,035-0,014 бірлікті құрайды.
Ең ірі шошақты ойпатқа: Қарақастен, Жамбыл, Ұзын-Қарғалы, Қаскелең,
Алматы т.б. жатады.
Бедердің бөлінуі, шошақты ойпаттан бойындағы өзенді аумақтарын
санамағанда өте әлсіз. Олардың сырты тегіс, көбіне жас бөлімдерге
тарамдалып, солтүстікке қарай 3-40 ылдиланған. Ескі шошақтардың
бөліктерінің жер-жерлерінде, жер бедерінің жыралы-қыртүрлі дамыған. (Ұзын-
Қарғалы өзенінің оң жағасы және т.б.) Шошақты-ойпаттың орта созылуы 5-8км
құрайды.
Бұдан әрі, солтүстік бағытта шошақты-ойпаттың беті, қырлы жер бедеріне
ауысады. Бұл бедер 800-650м абсолютті көрсеткішін сипаттайды және де
солтүстікке қарай аздап ылдиланады. Жердің сырты жыраға жылғаларға
бөлінген, бірақ олара әрдайым су бола бермейді, көбіне оған су Қарасу
өзені мен басқа да бұлақтар мен өзендерден келіп тұрады.
Ірі өзендердің легі (Қарақыстақ, Ұзын-Ағаш, Ұзын-Қарғалы және т.б.)
меридианалды бағыт алып отыр, кесе көлденең қапталының трапеция түріне
келеді. Бұл аймақтың жер-жерлерінде жалғыз төбелер де байқалады. Олардың
ірілері оңтүстікте орналасқан: Шиелі шоқысы (852м), Боролдай (841,3м),
Слотүстіктегі шоқылар: Жирен Айғыр (734м), Ақсеңгір (779м) және т.б.
Бұл шоқылардың салыстырмалы биіктігі 100м аспайды. Қырлы бедердің шет
аумағының бетін солтүстіктен және солтүстік-шығыстан созылған Мойын-Құм
аумағы алып жатыр. Бұлардың бір бөлігін тұзды өзендер (Сорбұлақ өзені) және
сор топырақты аумақ құрайды.
Ауданның солтүстік-батыс бөлігіне, Шу-Іле тауының солтүстік-шығыс
саласы орналасқан. Бұларға әр түрлі орографиялық бөлшектері кіреді,
солардың ішінен: ұзақ жоталы және тектоникалық жарларды бөліп алуға болады.

Ұсақ тау шоқылары, зерттелетін аумақтың біраз бөлігін қамтиды. Қосымша
жыныстың құрылымына байланысты, оның өзіне тән ерекшеліктері болады.
Шырышты қабатты тұнбалы бедерлерден күмбез тәрізді ұсақ тау шоқылары пайда
болады. Олар тік шоқы бола келе, абсолютті көрсеткіші 600-900м аспайды.
Жолбарыс, сорқұдық – 781м, Қызыл Сай – 815м., Дауласты-Шоқы – 841м. –
шоқылары салыстырмалы түрде біраз мөлшерден 20-25м дейінгі аралықтан асады.
Шоқылардың төскейін мүлде ашық деуге болады немесе бірікпеген құламалы ұсақ
тастан тұрады. Көптеген жыралар мен жылғалар аймаққа бөлінбелі сипат
береді.
Гранитті интрузия мен эффузив жамлғысы дамыған аймақта адырлы ұсақ шоқы
Қойтас орналасқан.
Жер бедері майда, шетінің абсолютті биіктігі -650-80м. құрайды.
Шоқылардың салыстырмалы биіктігі 10-20м аспайды.
Ұсақ шоқының оңтүстік-шығыс бағытында Қопы өзеннінің үлкен тектоникалық
ойпатының беткейі орналасқан. Оның ені 20-25км жетеді, Солтүстік-Шығысқа
қарай 5-6км кемиді. Қопы өзені сахарасының беткі қабатының көп бөлігі
сортаң және тұзды сор болып келеді.

1.1.2 Гидрография.

Солтүстігінде тау аралық ойпаты шығыстан батысқа қарай Іле өзені кесіп
өтеді. Ол екі жалпақ 5-9км жазықтықты береді. Іле өзеніне Қаскелең өзені
құйғаннан кейін өзінің бағытын ендіктен солтүстік бағытына өзгертеді және
Қарой ойпатын жіңішке жартасты Қапшағай сайымен кесіп өтіп Балқаш маңайынан
шығады.
Сипатталып отырған аумақ шегінде барлық өзендік тораптар орта ағысты Іле
өзені бассейніне жатады.
Ағыстарына қоректену облысына қарай гидрогеологиялық жағдайы барлық
өзендердің ұзындық кескіндер сипаты бойынша үш түрге бөлінеді.
Таулы типті өзендер, қар және мұздақтар қоректенеді, олар: Талғар, Есік,
Түрген, Қаскелең, кіші Алматы өзендері.
Ысырғу конусына барлық өзендер ағыстарының көп бөлігін жоғалтады. Яғни
сіңіп—сүзілу булану және судың көп бөлігі жер суаруға бөлініп алынады.
Еңкіш жазықтар шегінде ондаған км бойынша өзендер трапеция пішінді арнайы
сақтайды, тереңдіктері 10-15м, арна еңкіштігі 0,033-0,02 ағысы қалыпты 0,2-
1,0мс жекелеген телімдерде жер асты суларының шығуынан ағыс тез көбейіп
кетеді. Жыл бойына өзендердің шығыны көп өзгереді. Шығынның ең көп кезі
шілде-тамыз айларын келеді, себебі осы уақытта таулы аймақтағы қар мен
мұздар пәрменді ериді.
Желтоқсан-ақпан айларында ең аз шығын болатын кезі, өзендердің қоректенуі
тек жер асты суларына байланысты болады. Бірақ та ысырынды конусына судың
ең аз келу уақытты жаз айлары, себебі судың көп бөлігі таудан шыға жер
суаруға қолданылады. Судың ең көп келуі күз бен көктем айлары. Химиялық
құрамы бойынша өзендердің сулары гидрокарбонатты-кальцийлі құрамды құрғақ
қалдық мөлшері 0,14-0,48 дм3л жалпы кермектілігі 1,55-5,5мгэкв.
Қардан жәнемұздықтардан қоректенетін, өзендер, өзендерінің ағыстарының 40-
45% ысырынды конустың бойында сіңіп-сүзілуге береді. Жазықтың типті өзендер
тау аралық шлейфтің төменгі бөлігінде жерасты суларының ысырынды конусқа
сыналып кірген жерінде дамыған.
Олар оңтүстіктен шығыс бағытында еңкіштік жазықтықты кесіп ағып жатыр.
Бұл өзендердің сулары жер суаруға пайдаланылады. өзендердің ағыстары ағыс
бағытымен төмен қарай азаяды. Бұл өзендердің сулары гидрокарбонатты-
кальцийлі, жалпы кермектілігі 2,3-6,3 мгэкв, құрғақ қалдығы 0,16-
0,65гдм3, кей жерлерде 2дм3л. Солтүстік жартылай дала бөлігінде Іле өзені
ағып жатыр, ал Іле Алатауының солтүстік беткейі мен Алтын-Эмель жотасының
оңтүстік бектейі суларынан жинақталады. Іле өзені өзінің басын Қытайдан
алады. өзінің көлемі бойынша Іле өзені орта Азиядан үшінші орынды алады.
Сырдария өзенінен сәл ғана кемірек. Іле өзенін Балқаш көліне оңтүстік-батыс
жағынан барып құяды. Оның жалпы ұзындығы Теркес өзенін қосып алғанда
1834км.
Іле өзенінің максималды шығыны 1200м3сек, минимальдысы -104м3тәул.
Ағысының жылдамдығы 1,52 мсек төменгі шығындары қыс уақытында келеді.
Сәуір айынан бастап шілде-тамыз айларында максимумға жетеді. Тамыздың
соңында шығыны тез төмен түседі де, салыстырмалы тұрақты қыстық жүргіге
келеді. Өзенде мұз қаңтардың басында қатып, наурыздың ортасында ашылады.
Сулар әлсіз минералданған, құрғақ қалдығы 0,12-0,33мгдм3 гидрокарбонатты-
кальцийлі құрамды, жалпы кермектілігі 3-4,15мгэкв.дм3. Қазіргі уақытта Іле
өзенінің ағысы Қапшағай бөгетімен бекітілген, жоғарғы жағында ағыс бойымен
Қапшағай су қоймасы судың қосымша салмағына байланысты аймақтық сейсмикалық
өзгертетіні белгілі.
Ауданның гидрографиялық құрылымы жақсы дамыған, әсіресе таулы аймақта,
бірақ заңдылыққа сәйкес өзендерінің ұзындығы көп ұзын емес. Көптеген
өзендер Іле Алтауы жоталарының Солтүстік беткейінен бастау алады.

Бастаулар жағдайы, гидрогеологиялық тәртіп аралық қапталдың сипаты
бойынша, аталған аудан үш түрге бөлінеді: таулы, жоталы аумақ және жазық
аумақ.

1Қырлы-мұзды су қойнауларынан бастау алатын тау өзендерніің түрі,
жаздық мезгілмен жақсы сипатталады, ол тағы да көктемді – күз кезедріндегі
жаппай мұздықтар мен қарлардың еру кезеңіне де сәйкестеледі. Бұл өзендер
үлкен және суы көп өзендер болып саналады. Аталған өзендерге мыналар
жатады: үлкен Алматы, Ақсай, Қаскелең, Шамалған, Ұзын қарғалы,
Қарақыстақ,Іле.
Аталған өзендер таудың шетінде, қарқынды, көп сулы ағын алады.
Сарқырамалардың көптігі, аралық қапталдың бірден төмендеуі таулы аймақ
өзендеріне тән қасиет.
Өзен аранасының ені онша көп емес, ал жоғарғы бөлігі 2 метрден 4м
дейінгі аралықта ауытқиды. Ағынның жылдамдығы 6-7 лс. Таулы аймақтың
өзендерінің суының тәртібі мұздықтар мен қарлардың еруіне, жауын-шашынның
түсу мөлшеріне байланысты, жер асты суының аздаған септігі бар. Өзендердегі
шығын сәуір айынан тамыз айына дейін болады, бұл кезде жер асты суларымен
қоректенеді, су таза, жіті бастаулардан келеді. Жоталы аймақта таулы
өзендердің ағын жылдамдығы 2-3 лсек дейін азаяды. Шошақты ойпаттар
аймағында өзендер ағын суарының көп бөлігінен айырылады, өйткені су
сүзгіштерден (топырақ қабаттары) өтіп, буланады. Сонымен қатар, жаз
кездерінде судың беткі бөлігі ауыз су мен суару жұмыстарына жұмсалады.
әсіресе бұл қызметтер өзен жағасындағы жақын ауылдарға өте тиімді. Сол
өзендерді атай кетейік: Қаскелең, Ұзын-Қарғалы, Қара-Қыстақ және т.б. Бұлар
сол аймақтың үлкен тамыры болып табылады, өзендер Іле Алатауы жоталарының
мұздықтарынан бастау алады. Көбінесе өзендердің көзі 2000м аса биіктікте
жатады.
Қарлы-мұздықтармен қоректенетін өзендердің суы жұмсақ, аздап минералды
болады, минералдылығы бойынан – ол гидрокарбонат кальцийлі, минерал көлемі
0,2-0,4 гл және жалпы қаттылығы 2,5-8,57 мгэкв.
Жоталы аймақ өзендері қарлы-тас бұлақтардан қоректенеді, олар:
Майбұлақ, Тауқұбұлақ, Шатайпаулақ, Қызылауыл және т.б, бұлардың бастауы
жоталы аймақта. Бұл өзендердің дәуірі жүретін мезгіл-көктем, аталған кезең
қардың еруіиен, көктемгі жауын-шашынның мөлшерімен сәйкестенеді. Қарлы су
ағынның негізі бөлігін береді, бұған аралықта өтетін атмосфералық жауын-
шашындардың да әсері бар. Бұл өзендердің 1м3сек аспайды. Осы түрдегі
өзендердің суы өте сапалы түрі бойынша – гидрокарбонатты, кальцийлі,
минералдылығы 0,3 гл дейін. Аталған өзендердің негізі ерекшелігі, олар
жоталы аймақта басталып, сол аймақта аяқталатындығы.
Жзықтағы өзен, Қарасу деп аталатын өзен өз атымен баршаға белгілі.
Ол өзінің бастауын жотаның төменгі бөлігінен, жер асты суларының көзінен
алады. Бұл қзендерге мыаналар жатады: Шолақ-Қарғалы, Қара-су, Тоғарақ-Күші
Самсы және т.б. Өзендер оңтүстіктен солтүстікке ағады, жазықтың ылдиын
бөліп өтеді. Іле (Қаскелең, Күрті) өзендерінің тармағы олардың эрозия
базисінің аяғы болып табылады.
Олардың шығындық тәртібіне екі кезең келеді: көктемгі кезең, жер асты
суларының артқ мөлшерін реттейді. Қарасу өзенінің суы су шаруашылығы
экономикасында маңызды орын алады. Жазғы мезгілде оны суару үшін қолданады.
Жазықтықтағы өзендер ұзындығымен, суының тұрақтылығымен ерекшеленеді.
Бұлардың сахара элементтері жақсы білінеді. Өзен суы гидрокарбонатты, жалпы
қаттылығы 2,1 ден 5,2 мгэкв дейігі аралықта ауытқиды, минералдылығы 0,1
ден 0,3 гл дейін.
Зерттелетін аймақтағы жазықтықта Қопа өзені ағады. Оның арнасы онша
терең емес жіңішке жыра түрінде келеді, ол оңтүстік-батыстан солтүстік-
шығысқа дейін; аңғардың түзу бетімен ағып жатыр. Оның арансы өте әлсіз
шеткі тамрағымен, жиегімен көрінеді. Қопа өзенінің суы тек көктемгі қар
еру мезгілінде ғана көбейеді. Жазғы айларда өзен суалып қалады, ол тұзды
сулы сортаң, шалшықты су құрады.
Қарлы-мұздықтан қоректенетін өзендер жазықтың жер асты суларына өзіндік
ерекшеліктер береді, олар судың 40-50% беріп, ал жаз кезінде 60-80% дейін
жетеді, ағын сулары жота беткейінің қопсымалы қабаттардан сүзіліп өтеді.
Жоталы аймақтағы өзендер ролі бір жағдайларда жер асты суларының белсенді
жүзеге асыруға әкеледі, ал келесі жағдайда ағынның жоғарғы бөлігі тұтастай
немесе жартылай сүзгіден өтіп, сіңіп және де буланып отырады (Іле Алатауы
беткейі).

1.1.3 Климаты

Ауданның өзгешеленетін ерекшелігі – табиғат жағдайының қиындығ,
континентальды климаттан жотаның жазығында субнивальды, яғни артикалық
климатқа жақын, бұған биік таулы аймақ та қосылады. Ауданның табиғат
жағдайы жер асты суларының қалыптасуына әсер етеді, қазіргі заманға сай
физика-геологиялық жұмыстар дамып келеді және де ол аймақтың шаруашылық
жағдайын жоғары деңгейде анықтауға мүмкіндік береді.
Іле Алатауының солтүстік беткейінде 1400м жоғары көтерілгенде, ауаның
орта жылдық температурасының түсуі 0,660С әр 100м биіктікте сәйкес келеді.
Ауаның орта жылдық темепературасы нөлге, 2540м. биіктікте келеді.
Ең суық ай-қаңтар айы, ол теріс температурамен сипатталады, минус 6,6-
16,50 жетеді.
Ал ең ыстық ай-тамыз, оның орта температурасы +24 -260. температураның
барынша жоғарлауы +38,7 -41,50. таудың жоғарлауына байланысты, жауын-
шашынның мөлшері өсіп отырады. Жазықтағы жауын-шашынның жылдық деңгейі -200-
250мм., жоталы аймақта 400-500мм., тауда -800-900мм. дейін жетеді. Жылдың
ең жылы мезгілінде (сәуірден қазан айына дейін) жауын-шашынның көп мөлшері
жауады.
Аталған ауданда оңтүстік-батыс бағытта 2-5мсек жылдамдығымен жел соғады.
Жылдық есепке шаққанда 30% дейінгі аралықты құрайды.
Жазықта солтүстік-шығыс бағытта орта жылдамдықпен 1,0мсек соғтын жел өз
патшалығын құрған. Шығыс желі ең қатты болып саналады.
Желдің соғуынан қолаңсыз жағдайлар пайда болады, мысалы топырақты желмен
жару.

1.1.4. Топырақ және өсімдік қабаты

Табиғат жағдайының сан алуандылығы топырақ қабатын анық және
геоботаникаық тік жағдайын нақты анықтауға мүмкіндік тудырады.
1 Орманды қырлы аумақ (1500-1600м дейін) жоталы аймақтың барлық жазығын
алып жатыр және жоталы аймақты белестерін де қамтиды. Жоталы аймақ
жазығының шетінде ашық сұр өңді шаңтопырақты саздақ жер орын алған. Өсімдік
қабатында ақселеу, сахара қияғы, итмұрын және т.б. өседі., өзен бойына
үйеңкі, жидек, итмұрын және т.б. өседі. Жапырақты ағаштардан құралған тоғай
да кездеседі.
Тауға жақын маңның топырағы талшынды болып келеді. Бұдан жоғары аумақта,
жота белестерінде қара топырақты қабат қалыптасқан. Бұл жерлерде бұиа мен
әр түрлі шөпті көгал өседі. өсімдіктері: ақселеу, жусан, жалбыз, жабайы
жеміс ағаштары, тоғай, қияқ, боз селеу және т.б.
1100-1600м биіктіктегі аралықта, орман өсімдіктерінің астыңғы қабатында
шалғынды дала және орманды дала топырағы дамыған. Төскейдің жер қыртысы
терең жыралы қара топырақты қабат болады.
Бұл жерде, орманның негізгі бөлігі, жабайы жеміс-жидек ағаштары, биік
шөпті шалғынды көгал өседі.
2 таулы-орманды аймақ (2800-2900м).
Бұл жер де нәзік шымтезекті таулы-орманды топырақ ұсақ таспен жабылады,
аталған аймақта Тянь-Шаньдік шыршалардан құралған орман өседі: карбонаты
оршалар көп кездеседі, осыған орай жер қыртысында таулы-орманды карбонатты
топырақ дамиды.
3 Субальпілік аймақ (3000-3100м).
Бұл ауданда ашық таулы-көгалды альпілік тоыпрақ орын алады. Жер-жерлерде,
беткейде топырақ қабаттары мүлде болмайды. Тек аргевник кең дамыған.
4 Альпілік аймақ (3000-3800м).
Топырақты-өсімдікті қабат әлсіз. Қопсымалы жақтауында шалғындар мен
құнарлы көгал және қоңыр топырақты таулы-көгалды астында криофильді шым
кездеседі.
5 Гляциалды аймақ (3800м жоғары)
Бұл аумақта топырақ қабаты мен өсімдіктер мүлде болмайды. Өсімдік
әлемінің әдеттегі өкілдері: қына өсімдіктері түрлері.

1.2 Экономикалық әкімшілік жағдайы
Қапшағай – Алматы обылысындағы қала, Алматы қаласынан солтүстікке қарай
70 км жерде, Іле өзенінің солтүстік жағалауында, Қапшағай бөгенінің
оңтүстік – батыс жағалауында орналасқан.Қала негізінен 1960 жылдың соңында
Қапшағай Су Электр Станциясының салынуына орай, Жаңа Іле қаласы болып
аталады. 1970 жылдан Қапшағай болып өзгертілді. Қала 1972-1976 жылдарының
аралығында Іле ауданының орталығы болған. Атауы көне түркі тілінде тар
шатқал, қысыңқы жер мағынасын білдіреді. Қала халқының саны 2002 жылғы
мәліметтер бойынша 33,4 мың адамды құрайды. 1998 жылы қала маңындағы
Заречный және Шеңгелді ауылдарының округтерінің жері, онда орналасқан 11
елді мекендерімен қоса Қапшағай қалалық әкімшілігін басқаруға берілді. Қала
халқының босым бөлігі қазақтар мен орыстар. Нақтырақ айтатын болсақ 45,2%
қазақтар, 43,8% орыстар.
Қапшағай еліміздің оңтүстік өңірін жарық жүйесімен қамтамасыз етіп, балық
пен күріш шаруашылығын өсіруге өз үлесін қосады. Қала аумағында экономика
салалары бойынша көптеген кәсіпорындар тіркелген. Оның ішінде 75
өнеркәсіп, 42 құрылыс, 31 көлік, 83 сауда, 10 тұрмыстық қызмет, 32 балық
және ауыл шаруашылық құрылымдары бар. Онда Қапшағай СУ Электр Станциясы,
Қапшағай фарфор, Көпір құрылыс, Мұнай өнімдері, т.б. акционерлік
қоғам Қазақ ұн, Аян, Қапшағай нан, Дружба плпстик, Құрама жем
кәсіпорындары бар.Қалада қазақ-италиан
Аквапарк кешені бірнеше бірлескен кәіпорындар жұмыс істейді. Қала
аумағында демелыс аймағы ретінде даму үстінде. Қалада аурухана, бірнеше
мектеп, мәдени-ағарту және қоғамдық іш шараларын өткізетін орындар
бар.Қапшағай қаласы арқылы Семей темір жолы, Алматы - Өскмен автомобиль
жолы өтеді. Қапшағайдан обылыс орталығы Талдықорғанға дейінгі қашықтық 210
км құрайды.
Қапшағай су қоймасы
Қапшағай су қоймасы – Іле өзенінің бойында, Алматы облысында Қапшағай
Су Электр Станциясын салуға байланысты салынған. Қапшағай су қоймасы 1970
жылдан бастап суға толтырыла бастады. Жалпы су қойманың ауданы 1847 км2,
ұзындығы 187 км, ені 23 км, орташа тереңдігі 15 м, ең терең жері 46 м.
Шарасының жаспарлы сиымдылығы 28 км 2, су жиналу алабы 113 мың км2,
жағалауының ұзындығы 430 км.
Су қойманың солтүстік жағасы құмды – малтатасты жыныстардан түзілген,
едәуір бөлігі биік және ьік жарлы , оңтүстік бөлігі жазық, жалпақ құмды ,
саздақты болып келеді. Су қоймада балықтың 26 түрі кездеседі, олардың
ішінде 16 түрінің кәсіптік маңызы бар. Жалпы жылына 2 мың тоннадай балық
ауланады. Су қойма суымен 450 мың гектардан астам жер суарылады. Онда
күріш, бақша дақылдарын егеді. Сонымен бірге шабындық және жайылым жерлер
суғарылады.

Қапшағай Су Электр Станциясы
Қапшағай Су Электр Станциясы – су – энергетика кәсіпорнына
жатады.Алматы қаласынан солтүстікке қарай 70 км қашықтықта, Іле өзенінің
Қапшағай шатқалында, Іле өзенінің орта ағысында орналасқан. Сыйымдылығы
28,14 млрд м3, қуаты 434 мың Квт. СЭС жылына 1163 млн Квт сағ. Энергия
береді.
СЭС құрылысы 1965 жылдан басталып, алғащқы 2 агрегаты 1970 жылы,
кейінгі агрегаты 1971 жылы іске қосылған. 1972 жылы толық қуатымен жұмыс
істей бастады. СЭС-тің өзен арнасы құрылыс жұмыстарына айрықша қолайлы 600
метрге дейін тар жартасты шатқалға салынды. Ал су деңгейін 40 метрге ғана
көтеруге мүмкіндік берді. Су торабының құрамында ұзындығы 470 метр,
биіктігі 56 метр су ағызатын бөгет салынған. СЭС 4 агрегатты электр
құрастыру алаңынан, өндірістік, әкімшілік және коммуналдық құрылыстардан
тұрады. Қапшағай су қоймасы, бөгеттері, тоннельдері мен күрделі құрылыстары
7 баллға дейінгі сейсмикалық тербеліске төтеп береді. СЭС – тің машина
залында 4 агрегат орналасқан. Олардың әрқайсысының қуаты 108 Мвт. Станция
Қапшағай, Алматы және Талдықорған қалаларынэлектр энергиясымен қамтамасыз
етеді.
Қаскелең, Еңбекші-Қазақ, Алматы облысы Жамбыл ауданның әкімшілік
шекараларында халық тығыз қоныстанған және де мәдениет пен экономикалық
орталығы – Алматы қаласына жақын орын тепкен.
Жоғары деңгейде дамыған ауылшаруашылығы алып жатыр. Бұл аймақтарда үлкен
фермалар, шаруашылық кешендері бар, оларды дәнді-дақыл, бақшалық
өсімдіктер, жүзім, бау-бақша өседі. Осы өсімдерді өндіру үшін құралған
зауыттар мен мекемелер де өзіндік орнын алған.
Ауданда сонымен қатар мал шаруашылығы мн себілмелі егіндер де кең дамыған
беткейіндегі таудан келетін өзендерді пайдаланады. Көптеген өзендерде
гидроэнергетикалық құрылыс жүзеге асқан.

1.2.1 Ауданның зерттелу тарихы

Іле Алатауы жоталарын бірінші жүйелі түрде зерттеген П.П.Семенов-Тянь-
Шанский еді. (1856-1857ж).
Дәл осы уақытта, белгілі ғалым географ Шоқан Уәлиханов та сол аймақта
бақылау жүргізген болатын.
өткен ғасырдың 6-жылдары, Н.А. Северцов, А. Рэгель Іле Алатауы
сілемдеріне географиялық ботаникалық жән геологиялық бақылау жүргізген.
1874 жылмен 1880 жылдар аралығында Орта Азия мен Қазақстанға геологиялық
зерттеулерді, Геология ұйымның тапсырысымен И.В. Мушкетов, Г.Д. Романовский
өткізген еді. Олардың жұмыстары таулы аймақтың жер бедерінің қопсымалы
топырақ қабаттың геоморфологиялық және генетикалық бөлінуін зерттеуге
арналған-ды.
Іле Алатауы мен Іле жоталарына геологиялық зерттеулерді жүргізуге совет
геологі Н.Г. Кассин үлкен емес енгізді. Оның Іле бассейіннің
гидрогеологиялық очеркі атты монографиясы (1930ж) әлі күнге дейін өзіндік
мағынасын жоғалтпаған. 1947ж Н.Г. Кассиннің Қазақстанның палеографиясы
бойынша мәлімет атты еркін жұмысы жарияланды, ол еңбекте аталған аймақтың
геологиялық мәліметтері нақты көрсетілген.
Іле Алатауы жайлы геологиялық құрылым деректеріне Г.Ц. Медоев үлкен еңбек
жасады. Оның зерттеулері нәтижесінде (1934-1937ж) бірінші рет төменгі
топырақ қабатында фаунистикалық құрам бар екендігі дәлелденіп, шымның 4
қабатқа бөлінетіндігі туралы стратиграфиялық сызбасының бірінші нұсқасы
жасалады. Геологияляқ картаның авторлары Н.М. Шабдуров, О.В. Бажанов 1964ж.

1946-1948 жылдар аралығында бұл жерде тектоника мен ауданның жер
сілкінісіне төзімділігіне байланысты жұмыстар жүргізілді. Міндетті түрде
осы жерде Н.Н. костенконың (1945-1963ж) жүргізген іс-шараларын атай кету
керек, ол Іле сілемдерін зерттеп, әсіресе стратиграфиялық антропогенді
зерттеуге тоқталады.
Аймаққа геологиялық, гидрогеологиялық зерттеулерді 60-жылдары жете
зерттей бастады. Бұл жұмыстар аудандағы ауылшаруашылығы мен өндірістік
мекемелерді қамтамасыз етуге жер асты мекемелерді қамтамасыз етуге жер асты
суларын пайдалануға байланысты еді. Осы бағытта ҚазССР геология Министрлігі
қыруар еңбек жасады.
1948ж. В.И. Дмитровский зерттеу жүргізді, ол Іле Алатауы жоталарының
жағдайы туралы, аудандағы инженерлі-геологияылық жоспардың жұмыстарына орай
нақты мәліметтер берді. Оның деректері бойынша, құрылыс жүргізу және
инженерлік құрылымдарды дұрыс, нақты тасымалдауға болады. Әсіресе, Іле
Алатауы беткейіндегі орманның шығу тегіне оған топырақ қабаттың беретін
әсеріне жете тоқталды. 1963ж ҚазССР Ғылм Академиясының баспасында Іле
сахарасы, оның табиғаты мен ресурсы атты монография жарқ көрді, бұл
еңбекте ауданның табиғат жағдайын зерттеу нәтижелерінің топтамасы беріледі.
Іле Алатауы жоталарының топырағының физика-техникалық қасиеті мен инженерлі-
геологиялық мінездемені Н.Ф. Колотин (1961ж)., В.П. Бочкарев (1964ж) және
т.б. өз еңбектерінде берді.
Іле жоталарында және оның таулы құздарында гидротехникалық құрылыс
жүргізу мәселелерімен байланысты 1953-1966ж. арнайы жасақталған инженерлі-
геологиялық жұмыстар көріне бастады, жұмыс атқарушылар В.П. Бочкарев, Э.И.
Ткачук, В.Г. Шипулина.
Сипаталып отырған ауданда, оынң бөлімшелерінде жүргізілген инженерлі-
геологиялық зерттеулердің жоғарыда аталған түрі, көптеген есеп беру
мәліметтері түрлі жобалау-іздестіру институттары мен мекемелерде (Қаз ГИИЗ,
Қазгипровозхоз және т.б.) сақталған.
Іле Алатауының таулы аймағының жер сілкісіне төзімділігі жайындағы
түсінікке Д.Н. Қазаналі (1957ж), А.А. Фогелем үлкен, мағыналы деректер
кіргізді, еңбекте ғылыми әдістің негіздеріне сүйеніп, жер сілкісіне микро
төзілімділікті анықтап, оның топырақтың инженерлі-геологиялық
мінездемесінмен байланысын нақтылады.
1976ж ҚазГИИЗ-де аудан бойынша 1:10 000 масштабтағы еңбек жасалды, ол
Алматы қаласының батыс шекарасына дейінгі аралықты қамтиды. Жұмыс, қаланың
бас жоспарын құру үшін және ықшам аудандардың жер сілкінісіне төзімділігін
анықтау мақсатында жүргізілді.

1.3 Ауданның геологиялық құрылымы.Стратиграфия

Біз қарастырып отырған аудан 3 өлкенің қиылысында орналасқан: Жоңғар,
Бетпақдала, Солтүстік Тянь-Шань; геологиялық құрылымда аудан 3 өлкенің γ
сипатына тән қасиеттерін алып отыр. Сондықтан, тегін стратиграфиялық бөлу
ауданның жоғарыда аталған орналасуына орай орындалды.
Силур мен карбон қыртысынан бөліп шығатын қабаттары Бетпақдаланың
жапырақтарымен жақсы сәйкес келеді 1:200 000 карта масштабында; жоғарғы
қабат С,Р-Т, жоғарғы К Жоңғар даласымен сәйкестенеді PR; О және төменгі С
солтүстік Тянь-Шань өлкесімен дәл келеді; қопсымалы қабаты Жоңғар, Тянь-
Шань өлкелерімен топтасады.
Жеке стратиграфиялық топтамаларды О жүйесінің орналасу аумағы,
шидрогеологиялық түсірулер кезінде 1:200 000 масштабта анықталған.
Шығу тегін стратиграфиялық бөлу негізіне, метаморфизмнің түрлі дәрежесін,
қалдықтарды салыстыру істерін жеке аудандар қабаттарымен байланыстыру
жұмыстары қаланады.
Ауданның геологиялық құрылымына, жауын-шашынның күрделі тобы, эффузивтік
және интрузивтік тектердің KZ, MZ, PZ және PR жас ерекшеліктері қатысады.
Осы аталғандар ішінде PR, ордовикті, силурлі, карбонды, пермо-карбонды,
пермотриасты, борлы, палеожынысты, неожынысты және ширектік қатпарды бөліп
айтуға болады.

Протерозойлық қабаттар (PR).
Бұл жамылғы аталған ауданның шығыс ауданның шығыс бөлігінде жақсы
дамыған. Ол Қарақыстақ, Сарысай, Ұйғыржал, Сетінді өзендерінің жоғарғы
ағынның өзен аралықтарын да табылады.
Бұл ауданда аталған жамылғының күндіз сыртқа шығатыны анықталып отыр.
PR қабаттары ауданның оңтүстік-шығыс бөлігінде де көрініс табады. PR ірге
тасы және де оның толық жарылуын бақылау.
PR қабаттары, хлорит-актинолит-эпидоттарымен, амфибиолиттерімен,
мрамормен көрінеді.
Зрттеліп отырған ауданның жер қыртысының кристалды тас түйіршіктерімен
амфибиолиттер, жоғарғы ордовикті граниттармен үзіліп қалады, төменгі карбон
қыртысы кетмен байланыссыз жабылып кетеді, және де метаморфизациясы терең
дәрежеде, хайуанаттар қалдығынан құралған орта-жоғарғы ордовиктан
ерекшленеді. Бұл жағдай сипатталып отырған қыртыс тобын шартты түрде PR
сатысына жатқызады. PR қыртысының қуаттылығы 2000м. дейін жетеді.
Тас көмірлі жүйе.
Бұл қабаттар ауданның солтүстік-батыс бөлігінде кең дамыған. Көбіне
аталған жамылғымен Іле Алатауының солтүстік төскейі, ауданның оңтүстік-
батыс бөлігі көмкерілген.

Ортаңғы бөлім
Орта-жоғарғы бөлімдер (С2-3)
Бұл бөлімдердің қыртысының Сорқұдық шоқысы аумағында, Күрті өзені
беткейінде, Дәулақты-шоқы шоқыларының ауданында органикалық түрі таралған.
Осы жердің қыртысы бірден бұрышталып байланыссыз Жаманбұлақ қатпарының
базальтті туфконгломераттар негізімен ұштасады.
Карбонды қатпардың құйылмалы құармы: туфогенді конгломерат, фельзитті
порфит, альбитофирлер, туфапорфир, топтамалы порфирит, майда құмдар.
Қатпардың жату пішіні қыртыстың бұрышты 15-500 қанатында төмендеуі болып
табылады. Жер-жерлерде қыртыстың бұзылуы байқалады, оның жынысы ойықталған,
айналы сырғақты жарықшалар, кей жерлерді кварцталған. Қыртыстан хайуанаттар
қалдықтары табылады: Mesocalamites, Sp., Knovvia, Sphenopsida. Жалпы
қуаттылығы 1000м.

Перма-карбонды жүйе
Карбонның жоғарғы бөлігі. Перманың төменгі бөлігі.
Қоңырелең свитасы (С3-Р1kn)
Төменгі құрамша (С3-Р1kn)
Төменгі құрамшаның (С3-Р1kn) қатпары тек Дәулақты-шоқы шоқысының
батысынан бастап байқалады. Бұл қыртыс, шайылған жоғарғы-орта карбон (С2-3)
қатпарының бетіне жатады.
Олар онша емес синклинальды қыртыспен біріккен, оның топсасы солтүстік-
шығыс бағыттан жыныстың 700 бұрышымен төмендеп созылған.
Қабаттың құйылмалы құрамдары: туфогенді конгломераттар, туфоқұмдар,
қиыршық құмдар, әк тастың әйнекшелері, аргилиттер, сары топырақты, көмірлі-
топырақты саздар. Құрамшаға тән қасиеттер: әлсіз тұрақсыздық артықшылығы
жыныстың түсінің сұр және жасылдау-сұр болуы.
Қыртыстан өсімдік қалдықтары табылады: Prgttosudyti Gredi, Calamites
suckwit Brangn.
Конурелең топырақтың төменгі құрамшасының қуаттылығы 470-500 м.

Пермді жүйе (Р)
Төменді-жоғарғы бөлімдер
Шолақ свитасы (Р1-2 CL)
Топырақ қабаты С3-Р1kn қыртысына келісімді түрде бірігеді. Күрті өзенінің
оң жағасының органикалық ауданымен, қыртыс қиылысады. Қыртыс құрамдары:
конгломерат ауданымен, қыртыс қиылысады. Қыртыс құрамдары: конгломерат,
майда құм, туфокогломераттар, порфирлер, альбитофирлер, дацитивті
кварцталмаған порфирлар және олардың қиыршықтары. Жыныстың субмеридиональды
созылуы, Күрті өзенінің арнасымен бағытталған аймақпен сәйкес келеді, тек
Куртстрой поселкасы маңында топырақ құрамы өзгеріске ұшырайды да, қанаттың
бұрышы 8-150 аспайды. Олардың моноклинальды жатуы, шығыстан және солтүстік-
шығыс бағыттағы артықшылықпен төмендейді. Топырақ қыртысы, пермо-триасовты
қыртыспен байланыссыз қиылысады. Қатпардың жалпы қуаттылығы 240м. жетеді.
Жыныстың жас ерекшелігін одан табылған өсімдік қалдықтарынан анықтауға
болады: Perecalamites cf goeppertii Radez

Пермь – триасты жүйе
Пермнің және Қарасу өзендерінің қиылысу ауданындағы солтүстік-шығыс
беткейінде бұл қыртыс дамыған. Қабаттың құйылмалы бөлімі мынаны құрайды:
кварцті порфир және фельзит порфир, туфолавты кварцті порфир және фельзит
порфир, туфолавты кварцты порфир, альбитофир және олардың қиыршықтары;
қуаттылығы аз тұзды құмдар. Жыныс қабаты солтүстік-батыс бағытта ұласып
жатады, төмендеу бұрышы 8-100 –тан 20-250 дейінгі оңтүстік-батыс және
солтүстік-шығыс аралықта төмендейді. Аталған қыртыстың табиғатына тән сипат
өте майда.
(Р2-Т1) қыртысы Шолақ свитасының шайылған бетінің жынысын стратиграфиялық
байланыссыз тоғысады.
Қыртыстың өзіне тән топшасы бөлінеді де келесі факторлардың негізінде
перм-триасты құрылымды көрсетеді.
А) Р-қабатында Шлоақ свитасының бірден бұрыштала байланыссыз қиылысып
кетеді және одан құйылмалы құрамы бойынша ерекшеленеді.
Ә) құйылмалы құрамы бірден өзгешеленеді және жоғарғы бор жынысынан өзгеру
дәрежесі бойынша ерекшеленеді.
Б) өзінің фацианалды қасиеті бойынша пермді қабаттарға жақындау болады,
жоғарғы бор жынысына қарағанда.
Бұл қабаттардың ортақ қуаттылығы 180 м аса аралықты құрайды. Шолақ
топырағының жер қыртысынан өсімдік қалдықтары табылады: Spheropteris
rossertifnfl Presl., Neocabamites Sp., Cucadotolium pirratum Sal.

Неотекті жүйе
Неотекті қыртыстың жігі күндізгі сыртқы бетке шығады, бұл жағдай
солтүстік бөлікте және жоталы аймақтың сатыларында жүзеге асады.
Іле-Қопы асыларының жер қыртысы айтарлықтай тереңдікке байлайды, 1500-
2000м дейін жетеді, Іле Алатауы аймағында.
Неотекті жүйенің қыртысы 2 бөлімді құрайды:
Миоцен (N1) плиоцен (N2il) іле топырағының құрамы.
Миоцен (N1)
Миоценді қатпар ауданның солтүстік бөлігі мен Іле Алатауы жотасының
солтүстік төскейінде кездеседі. Оларды сонымен қатар терең байлаған Ақсай,
Қаскелең, Шамалған өзендерінің жағасынан да байқауға болады. Ұзын-Қарғалы
өзенінің оң жақ ағысынан да көреміз. Іле-Қопы беткейінде миоценнің кіруі
солтүстіктен оңтүстік бағытқа қарай, асудың кіндік тұсына қарай
бағытталады.
Бұрғы бойынша, миоцен қатпарның қуаттылығы 1000м жетеді. Олар шайылмалы
борлы қабаттың беткі бөлігіне орналасады, кей уақытты палеотекті қатпарға
қоныстайды. Миоценді жер қыртысы Іле Алатау жоталары беткей бөлігінде оның
маңызды бөлігі РZ қыртысымен тектоникалық байланысқа түседі. Дәл сол жерде
стратиграфиялық байланыс болғанда, миоцен қатпар төменгі С бедерінің
жарылған сыртқы бетіне жатады немесе гранитойдтың PZ сыртқы бөлігіне
орналасады. Көрсетілген қабаттың континентті фациясы және шығу тегі жөнінен
аллювиальды-пролювиальды қатпарға жатады. Материал нашар оралған және
реттелген. Қыртыстың құйылмалы бөлігі: қызыл-ақшыл гипстан, кірпіш түрі
тәрізді қызыл және аққызыл топырақтан, кесек-кесек шымдауыттан, таза
гипстан тұрды. Топырақтың төменгі бөлігінің жырығы құммен, оралмалы
қиыршықтармен ауысады.
Қыртыстың жалпы қуаттылығы 500-600м дейін жетеді. Миоцен жалпы қатпарынан
хайуанаттардың қазбасының қалдықтары табылды: Ilyocypris errabundis Mand,
Eucyris cavar nosa Mand, Candomiolla marcida Mand.

Плиоцен
Павлодар свитасы (N12-3- N2-3pv)
Ауданның солтүстік бөлігінің жазық жерлерінде түзілген. Негізінен
түзілімдер құмтасты, қиыршықтасты сазбалшықтардан, құмтас, алевролит,
аргелитті жыныстардан түзілген. Қыртыс қатпарларынан жануарлар сүйегінің
қалдығының бай қазбалары табылады: Egwes stenonis Coochi Candoniella
subellipsoides Schar., Hyocypris cf. Bilolota Mand

Жалпы қабат қуаттылығы 520 м жетеді.
Қырғауылды өзенінің жағасынан ауданның солтүстік-батыс атырапынан тау
беткейінің сатыларына дейінгі аралықта жер қатпары өзгереді.
Іле-Қопы асулары қыртысы топырағы, ширекше жүйенің жас қатпарларының
бойымен түрлі тереңдікпен енеді. Қырғауылды өзенінің бойымен Іле
топырағының қатпары анық байқалған антиклиналь кеңістігі бойымен созылып
жатады, қанаттарының төмендеу бұрышы 20-250.
Іле жер бедерінің жырығы миоцен қалыңдығынан құрамында үлкен мөлшерде құм
мен тастақтардың, олардың ішінде сары топырақтың кездесуімен де
айрықшаланады.
Қиықта құмдар құмдауыттардың сазды сары топырақты материалмен анық
қатпарлатынын байқалады, және де аз деңгейдегі үлкен сынықтардан да
құралған қалыптасулар бар. Бұндай жағдай олардың жиналуына көлдік жүйенің
болуын көрсетеді.
Қуаттылығы 200м-ден тау беткейі ауданындағы жазықтықта 1260м дейін
жетеді. Қыртыс қатпарларынан жануарлар сүйегінің қалдығының бай қазбалары
табылады: Egwes stenonis Coochi Candoniella subellipsoides Schar.,
Hyocypris cf. Bilolota Mand. Іле жер қыртысы (40м) аймақта төменгі ширекше
қатпардың негізімен жабылады.

Төрттік жүйе (Q)
Аталған қатпар аумақты оның ішінде тауаралық ойпаттар мен өзендердің
беткейін қамтиды. Қыртыс контиеннтальды және органикалық құрамына жұтаң
келеді, күрделі қаттың жастығынан өзгермелі болады. Қатпар негізінен орман
топырағынан және шаң-топырақты саздан, шырша және аллювиальды шырша
қалдықтарынан қалыптасады. Топырағы құмдауытты тасты және шаң-топырақты
саздан құралады.

Төменгі бөлім
Қотырбұлақ қатпары (Q1)
Қатпар қотырбұлақ свитасын құрайды, бұл Іле Алатауы жотасының беткейінде
және Іле-Қопы асуларының жазықты аймағында етек алған. Бұл қатпармен
қатталған оның сыртқы беті адырлы-қырлы жазықтықта жасайды.
Шығу тегі жағынан – бұл көлдік қалыптасулар (LQ1 кв).
Аллювиальды-пролювиальды қалыптасу (apQ1кв).
Қиықтың төменгі бөлігін, яғни Іле Алатауы жоталарының шошақты шоқыларының
қатпарына жатады. Көлдік қалыптасулар шошақты шоқылардан орта бөліктегі
аумаққа қарай дамып, Мойын-Құм құмдарының шекарасына дейін жетеді.
Бұл қатпар, дала орманының қалдықтарынан, орман тәррізді тоғай қалдығының
құммен араласуынан қатталады.
Самсы, Ақсеңгір, Ұзын-Қарғалы, Шамалған өзендерінің су бөлетін бетінде
орман жән орман түріндегі тоғай жатыр. Олардң қуаттылығы 50м-ден 400м
дейінгі аралықта ауытқиды. Бұл күшті орман тәрізді қаттылықтың қыртысында 3
тастақты қабат құммен араласқан қат және қуаттылығы аз қазбалы топырақ
патшалық құрады, бұл бізге төменгі ширектен кезіндегі жауын-шашын
қалдығының үзілісін меңзейді.
Флювиогляциалды қабат (fQ1 кв) Іле Алатауы жоталарының беткейінің шетінде
дамыған. Бұл жерде олар іле топырағының (N2 il) миоцен мен плиоцен
қыртыстарына абйланыссыз орналасады.
Бұл қабат, нашар сортталған валунно-галечниктардың құмды-саз топырақ
матераилымен араласа көрінеді.
(lQ1 кв) қыртыстарынан хайуанаттар қалдығының бөлшектері табылады: Eulota
semerovi Mart. Төменгі төрттіктің қуаттылығы 260м жетеді.
Орта ширектік тобы.
Жер қыртысының шығу тегі аллювиальды, аллювиальды-пролювиальды,
аллювиальды-шыршалы қалдықтарын қатталуынан туады. Бұл қатпар Қаскелең,
Күрті, Ақсай, Жирен-Айғыр, кіші Алматы, Ұзын-Қарғалы өзендерінің арансынан
төменгі 2-ші 3-ші қатын құрайды, және де Қарой жазығының су бөлетін бетін,
Мойын-Құм құмдарының қыртысын да қамтиды.
Аллювиальды орта бөлім (aQII) үшін шаң-топырақты саз, тығыз бұрыл-сары
құмайттан кезек-кезек ауысып тән қасиет. Тығыз бұрыл-сары саздауыт қиықтың
жоғарғы бөлігінде майда малтатас құммен, ал төменгі бөлігінде бұйра кіші
тастармен араласады.
Құмдар қиыршықты, құрамында малта тас пен бұйра тас қалдықтары бар. Бұйра
тастақ сан көлемдегі тас қиыршықтарынан тұрады.
Петрографиялық құрамы шұбар ала гранит тастардан құралады. (apQII)
қыртысы шошақты шоқылардың беткейлеріне жатады.
Аллювиальды-шыршалы қатпар (арQII) өзендердің арнасының 3-ші қатында
орналасқан. Олар құрамы, дала орманы, орман тәрізді тоғай қалдығының түрлі
қиыршықтағы құмның майда тас пен малта таспен араласуынан тұрады. Шыршалы
қалдықтары бар көлді қалыптасуларға Мойын-құм құмының солтүстік-шығыс
бөлігі аумағы кіреді. Құмы майда қиыршықты, сазды құрам мүлде жоқтың қасы.
Аллювиальды-проллювиальды (apQII) қыртысындағы құмлар мен малта тасты қат
Қарой жазығына тән және Қарой жазығына кіретін бөлікке де келісімді қасиет.
Бұл қат борлы конгломераттар мен төменгі төртікшенің қыртысынан және терри
текті материалды жауын-шашын, қар суларының шайуынан пайдаболады.
Қуаттылығы 5м-35м дейінгі аралықта өзгереді. Ал жыныстың гранулометриялық
құрамы тік күйінде малта тас (қиықтың негізіндегі) құмға қарай өзгеріп
отырады.
Ескі шошақты шоқылар өте шайылып кеткен және Іле Алатауы жоталардың
беткейінде олардың қалдықтары кездеседі. Шошақты шоқының ойықты жыраларының
биіктігі 60-90м аралықта ауытқиды. Таудың төскейінде ылдидың төменгі
бөлігінде майда малта тасты құммен жақсы жаңарып отырады. Таудан алшақтаған
сайын бұл үлкен қуатты қат ақырындап жұмсара бастайды, құм көбейіп тоғайлы
қалдығы тоғаймен жабылған, қуаттылығы 30-40м. Бұл қатпарлар Қаскелең,
Ақсай, Ақсеңгір өзендерінің 2,3-ші террасын қосады. Қатпардың құрамында
тоғай қалдықтары құм әйнектерімен араласа көрінеді, асты жыған топырақты
құмдар, құмды топырақтар, майда тастар кейде тоғай қалдығы құрайды.
Жылтыр қатпар тау аймағының Ақсай өзені мен оның шығыс жақ беткейінде
дамиды. Осы ауданда олар Іле Алатау жотасының беткейінің мүжілген, жайылған
теңіздік қатпарының бірінші сатысын жасайды. Оның қуаттылығы 100-150м.
Аллювиальды-көлдік, аллювиальдв-проллювиальды төменгі ширектік қатпарлар
немесе онымен жабылған қыртыстар немесе орта ширектік қатпарлар өз
кезегінде жастау қыртыстармен жабылады.
Орта ширектік қатпардан сүйектер табылды: Paralphus trogontherii,
Mammuthus trogontherii (pohlig). Бұл қатпардың жалпы қуаттылығы 250м.
Жоғарғы ширектік топ
Олар аллювиальды, аолювиальды-проллювиальды, көлді және жылтыр болып
келеді. 1-ші жерасты террасасын құрайды. Олар сары-сұр орман тәрізді тоғай
қалдығының тасты құммен, майда тасымен қатталады.бұл қатпар тоғай
қалдықтарының, ұсақ тастар қатымен кезектесе келуімен сипатталады.
Бұл қатпараларылң ішінен 3-ші қабатына дейін тез қазылатын топырақты
қабаттар кездесіп жатады. Жоғарғы ширектік қыртыс өзен беткейлерімен дамып
Сорбұлақ көлінің қазаншұңқырына дейін жетеді.
Іле Алатаауы жотасының оңтүстік-шығыс бөлігінде (gQIII) қатпар таралған.
Бұл жоғарғы ширектік қатпар өзендердің басқа бөлігінде және олардың
көптеген жағалық ағындарда дамыған.
Жылтыр қатпарды қатталмаған формасыз топырақты-құмды қыртыспен толтырады.
Аталған комплекс ескі орта ширектік қатпармен немесе олармен жабылып
қатталады.
(aQIII) қабатына қазбалы хайуанаттар қалдығы табылды: Mammuthus
primigenius (Blum), бұл қаттың жасын білдіреді. Қыртыстың (QIII) жалпы
қуаттылығы 5м-ден 25м дейін, жазықтықта; (30-250 м дейін) таулы аймақта.

Қазіргі заманғы түзілімдер
Бұл қыртыс онша дамымаған, оны өзен астылық аймақ құрайды. Шығу тегі
жағынан аллювиальды және көлді (lQIV).
Құйылмалы құрамы майда тастары бар шұбар ала қыртыс, ол түрлі қиыршықты
құмдармен нашар оралып, нашар сортталған. Бұл қатпарлар әдетте шамалы
қуатты шаң топырақты сазбен жабылған. Құмдар мен аралас қат тотты-бұрыл
дақтағы темірдің тотығымен жабылады.
Бұл қатпарлар заңдылыққа сай сазды аудандарда қалыптасады. Аталған қатпар
ескі жоғары ширектік қыртыста кездеседі. Қабат қуаттылығы 1-5м.

1.3.1 Интрузиялық жыныстар
Бұл қатпар сипатталып отырған ауданның солтүстік-батыс бөлігін Шу-Іле
тауының оңтүстік төбелерінде, Іле Алатауы жоталарының солтүстік беткейін
алып жатыр.

Ерте палеозойлы қатпар (γδPZ1, υPZ1)
Бұл қызмет сипатталған ауданда өте ерте кезеңде пайда болған. Аталған
жыныс тобы қышқыл және негізгі құрамы құймалы болады:
1. Майда диорит, кварцті диорит (γδPZ1) – қара-сұр түсті майда орта
қиыршықты жыныстан тұрады. Афмақтың шеткі бөлігінде; жекеленген
бөлімдерде жыныс жарылған, жарықтар кварцпен, кальцитпен толтырылған.
Бұл жыныс саз тәрізді денені құрайды, Қызылқайнар, Аққуду,
аудандарында, Қырғауылды, Ақсай, Үлкен Алматы, Қарақыстақ өзендері
бассейінінде осы жынысты кездестіреміз. Жыныстың жоғарғы шекарасы
шамамен ерте PZ (γδPZ1) тәрізді қабылданады.
2. Өзгерген диабазалар (υPZ1) – қасқабас бұлағының жоғарғы бөлігінде
кездесіп, сазды өрнек құрады. Жыныстың түсі қара-сұр және жасылдау –
сұр майда қиыршықты біртекті мүше.
Ежелгі ордовикті емес қаттар.
(γO3; VO3; γδO3)
1. Гранитша (γО3) – үлкен қиыршықты, биотитовты, биотитроговалық
граниттерден, плагиограниттер мен майда диориттерден құралады. Бұл
түсі сұр жыныс, орта және үлкен қиыршықты порфировид құрамды қатпар.
Гранитті қыртыс бір үлкен салмақты аймақты алып жатыр: Іле Алатауы
жоталарының солтүстік беткейі (Күнгей интрузивті топ). Сипатталып
жатқан гранитша қатпар жоғарғы Р қатында және өздері силурлық
интрузиялармен жалғасады, сонымен қатар ежелгі палеозойлық
гранитойдтармен де қосылады. Олар кетмен жер қыртысының төменгі
карбонының конгломераттарында да кездеседі.
2. Габбро (VO3) - өте аз дамыған, кіштай қатты қатпарды құрайды, олар
ежелгі ордовикс гранитойдтарының үлкен даласында Іле Алатауы
жоталарының солтүстік беткейінде кездеседі. Бұл-қара-жасыл және жсыл-
сұр орта, үлкен қиыршықты жыныс.
3. Кварцті диорит (γδО3) – органикалық шығу тегі бар топырақ жынысы
және олар Дауласты-Шоқы шоқысының оңтүстік-шығысы мен Қапшағай
шоқысының батысындағы Ақ құдық өзенінің бойынан кездеседі. Қыртыс
майда идорит пен кварцті диориттен құралады. Бұл жыныстың түсі алқызыл-
сұр түсті қалып беріп, орта, ұсақ қиыршықты болып келеді.
Ерте силурлы қаттар (γS1)
Бұл қыртыс Лейкрократов граниттерінен құралды. Оның күндіз топырақ
бетіне шығуы, Ақсай өзенінің жоғары ағысы мен Үлкен Алматы, Проходной
өзендерінің бірігу бөлігінде білінеді. Лейкократовты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.