Мәліметтер қоры жайлы жалпы мағлұматтар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
І ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. MC ACCESS Мәліметтер қорының басқару жүйесі ... ... ... ... ... ... ..8
1.2. Реляциялық мәліметтер қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3. Microsoft Access . Мәліметтер қорының басқару жүйесінің объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.4. Мәліметтер қорын құрудың тиімді жолдары.Мәліметтер қорын құрудың алгоритмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
ІІ ТАРАУ. MICROSOFT ACCESS ЖҮЙЕСІН ОҚЫТУҒА ЭЛЕКТРОНДЫҚ ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ПРАКТИКУМ
2.1. Лабораториялық практикумға қысқаша түсінік ... ... ... ... ... ... ... 38
2.2. Microsoft Access .97 жүйесін оқыту стандарты туралы ... ... ... ... 41
2.3. Сабақ үлгілері
а) Microsoft Access мәліметтер қоры және оны басқару жүйесі ... ... 45
ә) Access объектілерімен жұмыс жасау (кестелер, сұраныс және форма) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
б) MS ACCESS программасында есептермен жұмыс жасау ... ... ... ..58
в) MS ACCESS программасында мәліметтерге сұраныс жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...62
г) Microsoft Access жүйесімен Сұраныстар құру ... ... ... ... ... ... ... ... ..65
д) Microsoft Access програмасында мәліметтерге сұраныс жасау ... ...67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
Пайдалынған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72
І ТАРАУ. МӘЛІМЕТТЕР ҚОРЫ ЖАЙЛЫ ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1. MC ACCESS Мәліметтер қорының басқару жүйесі ... ... ... ... ... ... ..8
1.2. Реляциялық мәліметтер қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10
1.3. Microsoft Access . Мәліметтер қорының басқару жүйесінің объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.4. Мәліметтер қорын құрудың тиімді жолдары.Мәліметтер қорын құрудың алгоритмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21
ІІ ТАРАУ. MICROSOFT ACCESS ЖҮЙЕСІН ОҚЫТУҒА ЭЛЕКТРОНДЫҚ ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ПРАКТИКУМ
2.1. Лабораториялық практикумға қысқаша түсінік ... ... ... ... ... ... ... 38
2.2. Microsoft Access .97 жүйесін оқыту стандарты туралы ... ... ... ... 41
2.3. Сабақ үлгілері
а) Microsoft Access мәліметтер қоры және оны басқару жүйесі ... ... 45
ә) Access объектілерімен жұмыс жасау (кестелер, сұраныс және форма) ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..49
б) MS ACCESS программасында есептермен жұмыс жасау ... ... ... ..58
в) MS ACCESS программасында мәліметтерге сұраныс жасау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...62
г) Microsoft Access жүйесімен Сұраныстар құру ... ... ... ... ... ... ... ... ..65
д) Microsoft Access програмасында мәліметтерге сұраныс жасау ... ...67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...70
Пайдалынған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .72
Информатика - жас ғылым, ол адамзат қызметінің әртүрлі өрісінде қолданылатын информацияны іздеу, жинау, өндеу және пайдалануға байланысты сұрақтарды зерттейді. Қазіргі информатика ғылымын адамзат ЭЕМ-нің көмегімен арқылы ғана қабылдайды және қолдана алады, ЭЕМ информацияны автоматты түрде өңдеуді жүзеге асырады.
Біздің елімізде алғашқы ЭЕМ-дер ХХ-ғасырдың ортасында пайда болды. Осымен қатар адам қызметінің жаңа сапасы - программалау дами бастады. ЭЕМ-де программалау инфоматиканың негізгі ядросы болып табылады, ал қазіргі заманғы есептегіш техника – оның материалдық базасы.
Орта білім беру жүйесінде « Информатика » пәнінің ролі ақпараттық білімнің ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді етуде және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды бөлігі болып табылады.
Орта мектепте информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарында, алдымен оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру процестері туралы білімді меңгерту жатады. Бұған қосымша, оқушылардың оқу процесінде компьютерлік технологияны өзіндік меңгеруді іске асыру құралы ретінде қолданылуы сондай-ақ, кәсіптік қызметтерге пайдалану дағдыларын қалыптастыру мақсаты да көзделеді. Осы тұрғыдан алғанда, ақпараттық өңдеу, беру және қолдану да үлкен маңызы бар «мәліметтер қоры», «мәліметтер қорын басқару жүйелері» деп аталатын информатиканы қарастыру да қажетті болып табылады.
Информатиканы оқыту әдістемелерінің толық еместігін басты назарына (яғни мәліметтер қоры, мәліметтер қорының басқару жүйелерінің информатика оқыту бағдарламасындағы сағат санының аздығы), «Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйелерін» оқыту барысы әдістемесіндегі негізгі тақырыптардың бірі болып табылады.
Біздің елімізде алғашқы ЭЕМ-дер ХХ-ғасырдың ортасында пайда болды. Осымен қатар адам қызметінің жаңа сапасы - программалау дами бастады. ЭЕМ-де программалау инфоматиканың негізгі ядросы болып табылады, ал қазіргі заманғы есептегіш техника – оның материалдық базасы.
Орта білім беру жүйесінде « Информатика » пәнінің ролі ақпараттық білімнің ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді етуде және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды бөлігі болып табылады.
Орта мектепте информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарында, алдымен оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру процестері туралы білімді меңгерту жатады. Бұған қосымша, оқушылардың оқу процесінде компьютерлік технологияны өзіндік меңгеруді іске асыру құралы ретінде қолданылуы сондай-ақ, кәсіптік қызметтерге пайдалану дағдыларын қалыптастыру мақсаты да көзделеді. Осы тұрғыдан алғанда, ақпараттық өңдеу, беру және қолдану да үлкен маңызы бар «мәліметтер қоры», «мәліметтер қорын басқару жүйелері» деп аталатын информатиканы қарастыру да қажетті болып табылады.
Информатиканы оқыту әдістемелерінің толық еместігін басты назарына (яғни мәліметтер қоры, мәліметтер қорының басқару жүйелерінің информатика оқыту бағдарламасындағы сағат санының аздығы), «Мәліметтер қоры және мәліметтер қорын басқару жүйелерін» оқыту барысы әдістемесіндегі негізгі тақырыптардың бірі болып табылады.
1. Ю. Бекаревич , Н. Пушкина « Самоучитель Microsoft Access 2000 ».
2. Ю. Шафрин «Информационные технологии »
3. П.Ю. Дубнов « Microsoft Access 2000 » . Проектироваение базы данных .
4. П.Нортон ,В.Андерсен «Разработка приложении в Microsoft Access 97 » в подлиннике .
5. С. Робисон «Microsoft Access 2000 » учебный курс.
6. Б. Карпов «Microsoft Access 2000 » справочник .
7. Абдуллина В.З., Бөрібаев Б. Microsoft Access жүйесімен жұмыс істеу. Лобараториялық практикум.
8. Д. Вейскас «Эффективная работа с Microsoft Access 2 ».
9. Джулия Келли « Самоучитель Microsoft Access 97 » .
10. А.А.Кузнецов , Н.В. Апатова « Основы информатики.
8-9 классы »
11. Крамм Р. Программирование в Microsoft Access «чайников» .
12. Лякович В.Ф. «Информатика»10-11 классы.
13. Информатика негiздерi. №2, 2002ж. Ұ.Смайылова.
2. Ю. Шафрин «Информационные технологии »
3. П.Ю. Дубнов « Microsoft Access 2000 » . Проектироваение базы данных .
4. П.Нортон ,В.Андерсен «Разработка приложении в Microsoft Access 97 » в подлиннике .
5. С. Робисон «Microsoft Access 2000 » учебный курс.
6. Б. Карпов «Microsoft Access 2000 » справочник .
7. Абдуллина В.З., Бөрібаев Б. Microsoft Access жүйесімен жұмыс істеу. Лобараториялық практикум.
8. Д. Вейскас «Эффективная работа с Microsoft Access 2 ».
9. Джулия Келли « Самоучитель Microsoft Access 97 » .
10. А.А.Кузнецов , Н.В. Апатова « Основы информатики.
8-9 классы »
11. Крамм Р. Программирование в Microsoft Access «чайников» .
12. Лякович В.Ф. «Информатика»10-11 классы.
13. Информатика негiздерi. №2, 2002ж. Ұ.Смайылова.
Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 61 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І тарау. Мәліметтер қоры жайлы жалпы мағлұматтар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..5
1.1. MC ACCESS Мәліметтер қорының басқару
жүйесі ... ... ... ... ... ... ..8
1.2. Реляциялық мәліметтер
қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3. Microsoft Access – Мәліметтер қорының басқару жүйесінің
объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.4. Мәліметтер қорын құрудың тиімді жолдары.Мәліметтер қорын құрудың
алгоритмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 21
ІІ тарау. Microsoft Access жүйесін оқытуға электрондық лабораториялық
практикум
2.1. Лабораториялық практикумға қысқаша
түсінік ... ... ... ... ... ... ... 38
2.2. Microsoft Access -97 жүйесін оқыту стандарты
туралы ... ... ... ... 41
2.3. Сабақ үлгілері
а) Microsoft Access мәліметтер қоры және оны басқару жүйесі
... ... 45
ә) Access объектілерімен жұмыс жасау (кестелер, сұраныс
және
форма) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 49
б) MS ACCESS программасында есептермен жұмыс жасау ... ... ... ..58
в) MS ACCESS программасында мәліметтерге сұраныс
жасау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
г) Microsoft Access жүйесімен Сұраныстар
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ...65
д) Microsoft Access програмасында мәліметтерге сұраныс
жасау ... ...67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .70
Пайдалынған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...72
Кіріспе
Информатика - жас ғылым, ол адамзат қызметінің әртүрлі өрісінде
қолданылатын информацияны іздеу, жинау, өндеу және пайдалануға байланысты
сұрақтарды зерттейді. Қазіргі информатика ғылымын адамзат ЭЕМ-нің көмегімен
арқылы ғана қабылдайды және қолдана алады, ЭЕМ информацияны автоматты
түрде өңдеуді жүзеге асырады.
Біздің елімізде алғашқы ЭЕМ-дер ХХ-ғасырдың ортасында пайда болды.
Осымен қатар адам қызметінің жаңа сапасы - программалау дами бастады. ЭЕМ-
де программалау инфоматиканың негізгі ядросы болып табылады, ал қазіргі
заманғы есептегіш техника – оның материалдық базасы.
Орта білім беру жүйесінде Информатика пәнінің ролі ақпараттық
білімнің ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді етуде
және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды бөлігі
болып табылады.
Орта мектепте информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарында,
алдымен оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру процестері туралы білімді
меңгерту жатады. Бұған қосымша, оқушылардың оқу процесінде компьютерлік
технологияны өзіндік меңгеруді іске асыру құралы ретінде қолданылуы
сондай-ақ, кәсіптік қызметтерге пайдалану дағдыларын қалыптастыру мақсаты
да көзделеді. Осы тұрғыдан алғанда, ақпараттық өңдеу, беру және қолдану
да үлкен маңызы бар мәліметтер қоры, мәліметтер қорын басқару жүйелері
деп аталатын информатиканы қарастыру да қажетті болып табылады.
Информатиканы оқыту әдістемелерінің толық еместігін басты назарына
(яғни мәліметтер қоры, мәліметтер қорының басқару жүйелерінің
информатика оқыту бағдарламасындағы сағат санының аздығы), Мәліметтер
қоры және мәліметтер қорын басқару жүйелерін оқыту барысы әдістемесіндегі
негізгі тақырыптардың бірі болып табылады.
Microsoft Access - 1993 жылы ең танымал МҚБЖ-нің (Мәліметтер Қорын
Басқару Жүйесі) бірі болды.
Access – сөзі, ағылшын тілінен аударғанда КІРУ (доступ) – деген
сөзді білдіреді. Талқыланған, индекатифті және интегралданған қосымшаны
құру Access жүйесінің иілгіштігіне қарамастан, қосымша программалау
көмегімен белгіленеді. Бұл информатикадан лобораториялық жұмыстар жүргізу
мақсаты, өткен материялдарды қайталау емес, жаңа тақырыптарды ұғыну
процесіне байланысты.
Қазіргі заманда информацияны өңдеуде негізгі тамырының бірі
Microsoft Access программасы кең түрде қолданылады. Мәліметтер қоры- бұл
адам қызметіндегі әртүрлі салаға қатысты ақпараттарды сақтайтын
жүйеленген орын. Компьютер пайда болғанға дейін бұл ақпараттардың барлығы
папкада немесе картотекаларда сақталған. Әрбір қағаз бетінде немесе
карточка, мәліметтерді толтыру үшін қалдырылған бос орындары бар форма
бланкы басылған. Мысалы: студенттердің жеке карточкасында фамилиясын,
атын, әкесінің атын, туған күнін т.б. мәліметтерді көрсететін графаларды
толтыру керек болды. Жеке студентке қатысты ақпараттар бірнеше
карточкаларда сақталды. Бұл жағдай қызметкерлер үшін қолайсыз болды.
Керекті ақпаратты іздеу тіптен қиын болды. Анықтама алу үшін жүздеген жеке
корточкаларды ақтаруға тура келді.
Microsoft Access МҚ пайда болып көптеген проблемаларды жоюға мүмкіндік
берді. Microsoft Access қазіргі заман талаптарына сай мәліметтерді өңдеу,
жинақтау, тарату және сақтау жұмыстарын атқарады. Microsoft Access
программасын осы дипломдық жұмыста толығымен қарастырылып, практикалық
жүзінде мәліметтер қоры құрылып эксперимент түрінде мәліметтер енгізіліп
өңдеу жұмыстары жүргізілді.
І тарау. Мәліметтер қоры жайлы жалпы мағлұматтар
Мәліметтер қоры - бұл информацияны сақтау үшін арналған ұйымдасқан
құрылғы. Мәліметтер қоры түсінігімен МҚБЖ түсінігі тығыз байланысты. Бұл
программалау тәсілінің комплексі, ол жаңа база құрылғысын құру үшін , оның
құрамындағы толықтыруларды редактірлеу және информацияларды
визуализациялауға арналған.
Қора информацияларын визуаализациялау – деп, мәліметтердің көрінісі
берілген критерийлермен сәйкестігін түсінеміз. Олардың реттелуі,
сипатталуы және келесі құрылғыларды шығару немесе байланыс арқылы жіберу.
Дүние жүзінде көптеген МҚБЖ бар. Олардың әрқайсысы әр түрлі
обьектілермен жұмыс істеп және қолданушыларға әр түрлі функциялар мен
амалдарды ұсынатындығына қарамастан, МҚБЖ көп бөлігі негізгі түсініктегі
бір ғана орнату комплексіне сүйенеді. Ол бізге МҚБЖ барлық класының
түсінігін, әдістері мен тәсілдерін бір системада қарауға мүмкіндік береді.
Microsoft Access обьектілерімен жұмыс істеу үшін арналған, бұған
мәліметтер қоры таблицасы жатады, сұраныс және мәліметтер қоры жұмысына
қосымша обьектілер: форма, есеп беру, беттер, макростар мен модульдер.
Типті процестері өңдеу үшін мәліметтер қарау, жаңарту, берілген
критерийден іздеу, есеп беруді қабылдау. Microsoft Access-те фома құру,
сұраныстар, есеп берулер беттер құралдары бар. Қосымша обьектілері
графикалық элементтерден тұрады, ол басқару элементі деп аталады.
Негізгі басқару элементі жазу таблицасымен обьектілер байланысы үшін
қызмет етеді, мәліметтердің шығу жері боп табылады. Әрбір обьект пен
басқару элементінің өз қасиеттері болады. Олардың әрқайсысымен оқиға жиыны
байланысады.
Мәліметтер қоры терезедегі көрсетілген обьектілер Microsoft Access
болып табылады. Барлық мәліметтер қорының обьектілерімен жұмыс істеу осы
терезеден басталады.
Кез-келген МҚБЖ – ны тағайындау, ол құру, кіріспе және мәліметтер қорын
қайта өңдеу. Тексті редакторде әр түрлі документтер дайындауға қандай
мүмкіндіктер болса, дәл сондай мәліметтер қорын құру мүмкіндігі Microsoft
Access МҚБЖ да бар.
МҚБЖ белгілі мүмкіндіктерді ұсынады, олар, сақталынған мәліметтер және
оларды өңдеу мен бірігіп қолданулар. Кез-келген өрістің, өрі форматы,
мәліметтерді сорттау, қорытынды мәнді есептеп шығаруды таңдауға болады.
Қызықтырған мәліметтерді алуға, оны өзгертуге, өшіруге, көшірмесін
басқа кестеде алуға болады. Microsoft Access МҚБЖ компенентерімен және
басқа Windows қосымшаларымен мәліметтер ауыстыру жасауға болады. Олар
суреттер, диаграммалар және т.б. болуы мүмкін. Текстік файлдардан және
электрондық кестеден экспорт және импорт мәліметтері қолданылады. Microsoft
Access МҚБЖ ұйымдық қолдану кезеңі инфомацияны сақтағанда әрбір
қолданушы оны көруге немесе информацияны згертуге құқы бар екендігі
ескертіледі.
Microsoft Access МҚБЖ іске қосқанда мәліметтер қоры компоненттерімен
жұмыс істеу мәзірі шығады.
Көптеген мәселелерді шешуде ақпаратты өңдеу негізгі мәселе болып
табылады. Оны жеңіл өңдеу үшін ақпараттық жүйелер қолданылады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе деп есептеуіш машиналар қолданылатын
жүйені айтамыз. Көп жүйелер осы түрде болады. Ақпараттық жүйелерге барлығы
да кіреді.
Microsoft Access жүйесінің мәліметтер базасын жобалауға да және оны
пайдалануға да ыңғайлы жақсы мүмкіндіктері бар.
Microsoft Access – бұл реляциялық мәліметтер базасының басқару жүйесі.
Бұл программа арнайы Windows – қа арналған. Access командасының көмегімен
келесі тапсырманы орындауға болады:
1) Оңай басқарылатын байланыс элементтерінің ұйымдастыру мәліметттерін;
2) Енгізу модификациялау және мәліметтерді табу,
3) Мәліметтерді алу;
4) Жеке формалар мен отчеттарды құру;
5) Үнемі қолданылатын тапсырмаларды басқару жүйесінің мәліметін
автоматизациялау;
6) Графика мен диаграмманы құру;
7) Бейнелерді отчетпен формаларға қосу;
Microsoft Access-ті қолданбалы программалар ішіндегі қолдануға арналған
ең қуатты құрал ретінде көрсететін оның бірнеше қолдануға арналған ең
қуатты құрал ретінде көрсететін оның ішінде негізгі ерекшеліктерін атап
көрсетейік:
- Windows интерфейс – тұтынушының жұмысына ыңғайлы жағдай жасайтын әр
түрлі менюлер, терезелер, батырмалар тәрізді стандартты графикалық
интерфейс элементтерін пайдалану;
- Түс және графика – экран көрнекілігін қамтамасыз ете алатын әр түрлі
қаріптерді, түстерді, белгішелерді (пиктограмаларды) және одан да басқа
графикалық элементтерді пайдалана отырып, эранға көптеген мәліметтерді
көрсету;
- Программа шеберлері (Wizards) - тұтынушымен қарапайым, әрі логикалық
айқын түрде диолог ұйымдастыра отырып, қолданбалы программалардың кез
келген элементтерін тез құру;
- Оқиғаларды программалау- программалар экранда көрініп тұрған
элементтермен тікелей байланыса алады және солардан кейінгі менюден
команда таңдау, кез келген бір батырманы шерту сияқты әрекеттерді тез
жүзеге асыру;
- SQL – мәліметтерге тез қол жеткізу тәсілі ретінде программаларда,
макростарда және өрнектерде SQL операторларын пайдалану;
Мәліметтер қоры (МҚ) - белгілі бір пәндік аймаққа жататын
обьектілердің (процестердің, құбалыстардың, оқиғаларды), олардың
қасиеттерін және өзара қатынастарын бейнелейтін, өзіндік аты бар
мәліметтер жиыны. Пәндік аймақ дегеніміз мәліметтер базасын қамтуға тиісті
нақты дүниенің бір бөлігі болып табылады.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ ) – мәліметтермен жан-жақты
қатынас құра отырып, олардың өнделуін қамтамасыз ететін база құру мен
сүйемелдеуге арналған программалық кешен ( комплекс).
1.1. Microsoft Access мәліметтер қорының басқару жүйесі
Microsoft Access 972000 СУБД-сы Windows 982000 ортасында жұмыс
істейтін, жаңа буынға жататын реляциялық мәліметтер базасының 32- разрядты
басқару жүйесі болып табылады. Оның Windows –технологиясының барлық жақсы
қасиеттерін сақтай отырып, тұтынушының жайлы жұмыс істеуіне бағытталған,
өте қолайлы графикалық интерфейсі бар.
Microsoft Access - реляциялық мәліметтер қорын басқару жүйесі.
Қарапайым екі өлшемді кесте – реляциялық ( relation-ағылшын тілінде қатынас
ұғымы) мәліметтер қоры болып табылады. Мәліметтер қорын басқару жүйесі
мәліметтер қорын құру , мәліметтерді өңдеу, қандай да бір шарт бойынша
қордан мәліметтерді таңдау, қор негізінде әр түрлі формалардың есеп беруін
(отчет) құрудың жүзеге асырады. Access кестелер, формалар, сұраныстар,
басылымдар, макростар және модульдер сияқты мәліметтер базасының
обьектілерімен жұмыс істейді.
Access – бұл, ең алдымен МҚБЖ. Осы категориядағы басқа жүйелер сияқты
, ол деректерді сақтау және іздеу, ақпаратты ыңғайлы түрде және жиі
қайталанатын операцияларлы автоматтандыру ( есеп, тіркеу, жоспарлау және
т.б. да кіріспелер).
Access арқылы жай ыңғайлы форма деректерін енгізуді өңдеуге және
күрделі есептер беруге болады. Access Windows-тің қуатты қолданушысы МҚБЖ-
ның өнімділігі.
Microsoft Windows-тің қолданушыларында бар жарлықты қолдану ыңғайлығымен
шектелген.
Бұл екі өнім - Microsoft компаниясынан болғандықтан олар өзара жақсы
қарым - қатынаста, сондықтан онымен жұмыс істегенде қолданушыға Windows -
тің барлық артықшылықтары қолайлы.
Access-ке Windows-тің анықтауыштарынан деректерді кесіп алу, көшірмесін алу
және орнына қою жұмыстарын жүргізуге болады немесе керісінше Access – те
жоспарлау формасын құрып және оны Конструктор формасына қоюға болады.
Access реляционды МҚБЖ ретінде деректердің барлық типіне кіру мүмкіндігін
қамтамасыз етеді және бір мезгілде көптеген кестелерді мәліметтер қорында
қолдануға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда деректер құрылғысын жеңілдетуге
болады, сонымен бірге қойылған тапсырмалардың орындалуын оңайлатуға
мүмкіндік бар.
Access кестесін ЭЕМ- де және серверде қарағанда, яғни Paradox және dBASE
ортасында құрылған кестелерді қолдануға болады. Access жүйесі – бұл
қолданушы үшін мәліметтер қорын басқарудағы соңғы аспаптар жиынтығы болып
табылады. Оның құрамына кестелер конструкторы, формалар, сұраныс және
есеп берулер кіреді. Бұл жүйені қосымша өңдеу орталығы ретінде қарауға
болады. Тапсырманың шешімін автоматизациялау үшін макрос және модульдерді
қолдана отырып қолданушының тікелей праграммалау тілінде жазылған қуатты
қосымшалар құру мүмкіндігі бар.
МҚБЖ – бұл универсалды қалданбалы программалау комплексі, ол мәліметтер
қорын құру және қызмет көрсету үшін және де мәліметтерге көп аспектілі кіру
мүмкіндігін қамтамасыз ету және олардың өңделуіне арналады.
Microsoft Access мәліметтер қорын басқару жүйесі өзінде жергілікті
мәліметтер қорын құратын барлық қажетті аспаптық құралды қамтитын
реляциялық мәліметтер қорын басқару жүйесі болып табылады. Жалпы
мәліметтер қорын файлдық сервер жергілікті деректерде немесе SQL- серверде
жұмыс жасайтын қолданушыға пайдалану үшін құру.
1.2. Реляциялық мәліметтер қоры.
*****
Microsoft Access - реляциялық мәліметтер қоры, яғни ол түрлі
типтегі ақпаратты бірігіп өңдеуге мүмкіндік береді. Реляциялық мәліметтер
қорының артықшылығын түсіну үшін, алдымен жай реляциялық емес мәліметтер
қорын , оның құрылымын ( ондай мәліметтер қоры тегіс файл деп аталады
) көрейік.
Сіз тегіс файлмен жұмыс істесеңіз, онда сол не басқа қолдану
уақытында тек бір мәліметтер кестесін қолдана аласыз. Мысалы : егер сіз
реляциялық емес мәліметтер қорына заказ туралы мәліметтер енгізгіңіз
келсе, онда сіз әрбір керекті мәліметтер үшін бөлім өрісі бар бір кесте
құрасыз.
Сізге заказ, клиенттер, өнімдер және налогтар туралы толық
мәліметтерді бір кестеге енгізуіңіз керек. Бұндай кестенің өріс құрылымын
жай тізім ретінде де елестетуге болады. Мұндай мәліметтерді бір кестеде (
немесе бір файлда) сақтау келесі бір қолайсыздықты тудырады. Бір жағынан
, сізге әрбір тауар үшін және әрбір заказ үшін әрдайым максимальды сан
енгізіп отыру керек.
Реляциондық мәліметтер қорында керісінше, индификацияланған
компонетті бір кестеде сақтауға, ал басқа заказ бойынша мәліметтерді әр
заказда өзгертіп отырған тауарларды есепке алып басқа кестеде сақтауға
болады. Ал өрістерді басқа кестеде сақтауға болады.
Кез - келген мәліметтер қоры деректердің реляциялық моделіне
негізделген. Алғаш 1970 жылы мәліметтердің реляциялық модулінің
концепциясын Е.Ф. Кодд ұсынған. Ол кезде бұл модуль қолданбалы
программалардағы деректердің сипаттамасымен, оның бейнеленуінің
программадан тәуелсіз болуын қамтамасыз етумен байланысты болған.
Информатиканың маңызды ұғымдарының бірі – МОДУЛЬ. Ол нақты обьектінің
қандай бір оңайлатылған ұқсастығы.
Мәліметтердің реляциялық модулінің негізінде қатынастар( relation – ағылшын
тілінде қатынас) ұғымы жатыр.
Реляциондық мәліметтер қоры – бұл өзара байланысқан қатынастар жиыны.
Әрбір қатынас ( кесте) компьютерде файл түрінде беріледі.
Кодд әдісінің бір ерекшелігі – ол қатынастарға ( кестелерге) амалдар
жүйесін қолдануды ұсынады. Бұл амалдар бір қатынастан екінші қатынастарды
алуға мүмкіндік береді.
Қатынастарға қолданылатын негізгі амалдар:
• жиындарға қолданылатын амалдар: қиылысу, айырма, декарттық
көбейту, бөлу, біріктіру;
• арнайы релякциондық амалдар: проекциялау, біріктіру, таңдау
жатады.
Мәліметтер қорын басқару жүйесінің деңгейі осы айтылған амалдарды
орындауда қолданылатын құралдардың бар болуымен және олардың
қолайлығымен өлшенеді.
Реляциялық мәліметтер қорында қатынастар мазмұнына қарай екі
сыныпқа бөлінеді: обьектілік қатынастар және жүйелі ( байланыстар)
қатынастар.
Обьектілік қатынас - обьектілер жайлы мәліметтерді сақтайды. Мұнда
бірдей кілтті бар жолдар болмауы керек, яғни обектілердің қайталануына
болмайды. Бұл мәліметердің бүтіндігін қамтамассыз ететін реляционды
қорының негізгі шектеуі болып табылуда.
Жүйелі қатынас – екі немесе оданда көп обьектілік қатынастың кілттерін
сақтайды, яғни кілтті бойынша қатынас обьектілерінің арасында байланыс
орнатылады.
1.3. Microsoft Access мәліметтер қорының басқару жүйесінің обьектілері.
Мәліметтер қорының негізгі сонда сақталынған мәліметтер құрады.
Дегенімен, Microsoft Access мәліметтер қорында басқа да маңызды
компоненттер бар, оларды обьектілер деп атап кеткен.
Төменде обьектілер типінің тізімі көрсетілген.
• Кестелер – бұл жазудың жиындығы және ол мәліметтерді сақтайды.
Кестедегі бағандар - өріс, ал жолдар- жазулар болып саналады. Ондағы
жазулардың саны қатты дисктің сайымдылығымен шектеледі. Өрістің саны -
255. Мәліметтер қорында бірнеше кестелер болуы мүмкін. Әр түрлі
сұрақтар үшін мәліметтерді әр кестеде сақтаған дұрыс. Жұмыс істеу
үшін кестені ашу керек, ал жұмыс аяқталғанда оны жабу крек, ол үшін
жұмыс барасында барлық өзгертулерді сақтау қажет.
КЕстелермен екі тәртіпті жұмыс істеуге болады- кестелер және
конструкторлар. Кесте режимінен конструктор режиміне өту және керісінше
жасау ВИД -(түр) түймешесін шерткеннен болады, ол яғни ВИД түймешесі
саймандар панелінде орналасқан.
Кілтті өріс – жазулар өрісі болып табылады. Кестелер кілттер арқылы
байланысады: кілт бір немесе бірнеше өрістерден тұруы мүмкін. Мәліметтер
қорының барлық обьектілерін сырттан әкелуге, яғни, басқа мәліметтер
қорынан көшіріп алуға болады.
Сол кезде оны қайта енгізуді қажет етпейді. Егер кестелер ескі мәліметтер
қорымен байланысқан болса, онда сол күйінде жаңа мәліметтер қорында
байланысты болады.
Кесте режимінде әдетте қарап шығуды, қосады және мәліметтерді
өзгертеді. Сонымен қатар кесте бағандарын қосуға немесе алып тастауға,
сыртқы кейпін өзгертуге болады.
• Формалар – ақпаратты көруге және реляциялауға мүмкіндік береді. Ол
экранның арнайы форматын береді, оны әр түрлі мақсат үшін
қолданылады, ал көбінесе мәліметтерді кестеге шығару үшін және бір
жазуды көру үшін. Формалар мәліметтерді енгізуге, қосымшалар қосуға
және өшіруге мүмкіндік береді. Бір уақытта жұмыс үшін өзара
байланысқан кестелерді құруға болады. Бірнеше кестеден мәліметтер
қолданған форма сұраныс негізінен болуы керек, ол үшін осы
кестелерден мәліметтерді қосу қажет.
Форманы қолдану кезінде жазуды қолданушыға ыңғайлы түрде ұсынуға
болады, мысалы: бланктер, емтихан ведомосттері және т.б. Енгізу- қорытынды
формасы қорға мәліметтерді енгізуге, оларды көруге, өріс мәнін өзгертуге,
жазуды қосуға және өшіруге мүмкіндік береді.
Формаға қосылатын барлық - өріс, сыртқы жазулар, тізімдер,
ауыстырғыштар, түймешелер, жолдар басқару элементтері болып табылады.
Басқару элементтерін құру, ол қандай элементтің ( яғни, жалғасқан, бос
немесе есептелінетін) құрылатындығынан тәуелді.
• Сұраныстар – мәліметтер шартын қоюға және мәліметтерге өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді. Яғни, ол таңдау, таңдау және мәліметтерді
өзгерту құралы. Сұраныс көмегімен бірнеше кестелерде мәліметтерді
таңдауға, қарауға және өзгертуге болады. Сұраныс сонымен қатар форма
мен берудің бастапқы көзі ретінде қолданылады.
• Есеп берулер - ақпаратты жинақтап қорытуға және басып шығаруға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар – бұл, иілгіш және тиімді құрал, онда
мәліметтерді ұйымдастырып басып алуға шығарумен қатар қолданушыға
керек түрде ( оқу түріндегі анықтама, кестелер т.б.) қордан
мәліметтерді шығару болып табылады.
Есеп берудің көмегімен ақпаратты қағазға қолданушыға ыңғайлы түрде
орналастыруға болады. Конструктор арқылы есеп беруді өз бетінше өзгертуге
болады, ал Мастер арқыла дайын нұсқаны безендіруге немесе есеп беруді
қосуға болады.
• Макрос – бір немесе бірнеше ақпаратты түрде орындайды . Олар
анықталған автоматты түрде орындайды. Олар анықталған формана ашу немесе
есеп беруді баспаға шығару сияқты операторларды орындайды. Макростар жиі
орындалатын есептерді автоматизациялауға пайдалы бола алады. Мысалы:
қолданушының басқан түймешесі арқылы есеп беруді басып шығаруға
арнарған макросты іске қосуға болады.
• Модуль – бұл Visual Basic тілінде жазылған мәліметтер қоры
функцияларын автоматизациялау мен баптау программасы. Лабороториялық
практикум мысалдарында макрос пен модуль қарастырылмайды.
Кестелер – мәліметтерді сақтау үшін жасалған, өрістерден
(бағаналардан) Және жазбалардан (қатарлардан) тұратын мәліметтер.
Кесте (Tables) – мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған негізгі
обьект, мәліметтер жиыны. Ол өрістер (поля) мен жазбалардан (записи)
тұрады.
Жазба (Record ) - кестенің бір қатары, яғни жолы. Ол МҚБЖ мәліметтерін
сақтайтын негізгі блок болып табылады. Жазба сипатталатын бір обьект туралы
толық мәлімет береді.
Өріс (Field ) - кестедегі бағана немесе тік жол. Access-те өріс
мәліметтерін сипаттайтын оның бірсыпыра қасиеттері болады.
Енгізу өрісі деп басқару элементі ретінде мәлімет енгізілетін бір
бағанадағы жолды айтады, оған пернелер арқылы мәндер енгізіледі.
Обьектінің әрбір сипаты (қасиеті) белгілі бір өріс мәні болып
табылады. Әрбір кесте үшін бастапқы түйінді мәнді, яғни негізгі (кілтті)
өрісті анықтауға болады, ол әрбір жазбаны басқаларына бөліп
идентификациялау үшін пайдаланылады (әрбір жазба үшін бірегей мағынаны
білдіреді) және ол бір немесе бірнеше өрістен тұруы мүмкін.
Мәліметтер қорында екі өлшемді кестенің жолдары жазбалар деп,
бағандары өрістер деп аталады. Дәлірек айтқанда мәліметтер қорында,
кестедегі әрбір жол жазба болып табылады, ал жазба бірнеше өрістерге
бөлінеді. Мысылы: Студент кестесі, мұнда әрбір жазба төрт өрістен (Фамилия,
Аты, Телефон, Стипендия) тұрады.
Код Фамилиясы Аты Телефон Стипендия
1 Иманбаев Ерлан 45-25-13 1200.50
2 Орынбетов Дулат 36-54-01 1320.20
3 Нұралиев Қанат 23-56-23 1300.50
Мәліметтер базасымен басқару жүйесінің екі түрі кездеседі.
1) Файлдарды басқару жүйесі.
Кейде тиіс мәліметтер базасы аталатын (flat data bases), олар информацияны
файлдарды индексіз сақтайды немесе мәліметтерді өңдеу ізімен жүреді.
Файлды басқару жетіспейтін жері ол өте тез информацияны сақтайды.
2) Реляциондық мәліметтер базасының басқару жүйесі.
Оларды меңгеру және мәліметтерді басқа әдістермен өзгерту, олардың
арасындағы қарым-қатынасының мәліметтер жиынтығын анықтайды.
Қарым – қатынас → бұл ортақ көрсеткіш, бұларда сақталушының аты және
оның карточкасының нөмірі. Әрбір сақталымнын жатқан жиынтықта мәліметтер
жаңалық немесе жаңа хабар негізінде шығаруы мүмкін.
Форма мен есеп берудің арасындағы айырмашылық
Форма мен есеп берудің көптеген ұқсастықтары бар, ал есеп берудің
конструктор терезесі форманың конструктор терезесі форманың конструктор
терезесемен ұқсастықтары көп. Бірақ ол екі типті обьектілердің арасында
кейбір маңызды айырмашылықтар бар.
Олардың бірі форма тек мәліметтерді көру мен редактрлеуге арналғандығынан
шектеледі. Формада мәліметтерді көру кезінде сіз бір жазбадан келесі
жазбаға көшесіз. Жазулар мәліметтері байланысқан кестелерден болуы
мүмкін.
Есеп беруді де алдын ала көруге болады, бірақ олдардың басты
белгілеуі - мәліметтерді басып шығару бетінде оны оқуға ыңғайлы етіп
көрсету болып табылады.
Форма мен есеп берудің арасында тағыда бір маңызды айырмашылық бар:
есеп беруде мәліметтерді жинақтап қорыту мен қорытынды есептеуді
жүргізетін ерекше жабдығы бар.
Кілтті өрістер
Бір немесе бірнеше өрістерден тұратын , олардың мәні кестедегі
әрбірімен аңықталады. Кілт өрісі мәліметтер қорының кейбір ерекше
функциясын қамтамасыздандырады.
- Кілт кестелер байланысы үшін керек. Сонымен қатар байланыс табиғатын
аңықтайды.
- Access автоматты түрде кестедегі кілтті өрістердің бастапқы индексін
құрады. Бұл индекс кілттің мәнін іздеуді оңайлатады. Кез-келген іздеуді
және басқада кілтті өріс мәнінде қолданылатын операцияларды тездетеді.
Access – те кестелер байланысы , байланыстың түрі
Мәліметтердің бір кестеде басқа кестедегі қатысты жазуды
іріктіріп көрсету үшін, Microsoft Access – те кестелерді байланыстыратын
құрал болуы керек. Оның орындалуы үшін кестелер арасында қалпыланған
жазуы бар өріс болуы керек.
Егер екі кестенің арасында байланыс орнатылған болса, онда
олардың кейбір қатынастарының бар болғандығы. Оның мәні осы немесебасқа
өріс байланысының қайталануынан болуы мүмкін. Байланысқан кестедегі
қатынас төмендегі байланыстар типінің біріне жатады:
- Біреуі біреуге ( один к одному). Ол байланыс типі , егер екі байланыс
дағындада кез-келген мәннің байланысып отырған өрісінің тек бір ғана
жазуы бар болғанда іске асады.
- Біреуі барлығына ( один ко многим ). Бұл байланыстың бір жағы
қандайда бір мәннің байланыс өрісінде бірнеше жазумен байланысының
болуы.
- Барлығы ( многие ко многим). Берілген бұл байланыс типі байланыс өрісі
мәнінде сол және басқа да байланысқан кестелерде кездескен жағдайда
орындалады.
Осыдан Microsoft Access кестелер арасындағы байланыс типіндегі
байланысқан өрістер өріс кілті болып табылады деген шешімге келуге
болады. Егер кестеде байланыс өрісі бар болса, онда ол барлық жазулар
үшін қатысты.
Кез - келген кестедегі кілтті өрісті жазу кілтті өрісте маңызды
мәнде болуы тиіс. Немесе, егер өріс кілттері бірнеше болса, онда өріс
кілтін қиыстыру кестедегі кестесіндегі барлық жазуды бір мәнді етіп
анықтау керек. Осы шектің арқасында Microsoft Access қандай көлемдегі
жазу анықталған кестенің кейбір өрісіндегі мәнді екенін білдіреді.
Мәліметтер қорын қай кезде қолдану керек?
Мәліметтер қорының тапсырмасы ол жиын немесе хабарды сақтау болып табылады.
Төменде мәліметтер базасында сақталынған кейбір үлгілері бар:
1) Жұмысшылар мәліметі;
2) Өндіріс тізімі;
3) Клиенттер туралы демографиялық мәліметтер;
4) Сату мен тапсырыс мәлімет тапсырмасы;
5) Сақтандыру үшін үйдің мүліктерінің тізімі;
6) Жұмыс уақыт мәліметі;
7) Сату байланысы;
8) Жеткізуші;
9) Оқушылар мен сынып тізімі;
Microsoft Access келесі обьектілермен жұмыс істейді:
- кесте (таблица);
- форма;
- сұрау ( запрос);
- есеп беру (отчет);
Кесте Microsoft Access - тің негізгі обьектісі болып табылады.
Қалған басқа обьектілер алдын - ала дайындалған кестелердің негізінде
құрылады. Кез-келген обьектілерді қолмен немесе Шебер (Мастер) көмегімен
құруға болады. Microsoft Access - пен жұмысты жаңадан бастап жүрген
пайдаланушылар кесте мен сұрауды қолмен, форма мен есеп беруді Шебердің
көмегімен үйренген жөн.
Сұрау бір немесе бірнеше дайын кестелердің негізінде құрылады. Форма
мен Есеп беру бір кесте ( немесе сұрау) негізінде құрылады.
Мәліметтер қорын жасамас бұрын, мәліметтер қорының негізгі
обьектілеріне тоқталған дұрыс:
Кесте – мәліметтерді жазба (жол) және ( бағана) түрінде сақтауға
арналған обьект болып табылады. Әрбір кесте нақты бір сұрақ бойынша
мәліметтерді сақтауға қолданылады.
Форма - Microsoft Access обьектісі, мәліметтер енгізу үшін
қолданылады. Әрбір формаға енгізу ұшін, кесте өрісіндегі мәліметтерді
бейнелеу үшін немесе өзгерту үшін қолданылатын басқару элементтерін
орналастыруға болады.
Сұрау - Microsoft Access обьектісі , қажетті мәліметті бір немесе
бірнеше кестеден алуға мүмкіндік береді.
Есеп беру - Microsoft Access обьектісі, мәліметтерді баспадан шығаруға
арналған.
Түйінді өріс ( ключевое поле) – кестедегі жазбаларды таңдап алу үшін
мәндерді қолданылатын негізгі өріс.
Кілт (ключ) немесе түйін – кесте жазбаларын анықтайтын немесе кестелер
арасындағы байланыстардыв ұйымдастыратын бір немесе бірнеше түйінді
өрістер.
Санауыш – кестедегі жазбалардың реттік нөмірлері орналасатын өріс.
Сұраныс ( Queries) –жұмыс істеуші адамның керекті мәліметтерді бір
немесе бірнеше кестеден белгіленген шарттарға байланысты таңдап алу тәсілі.
Таңдап алу жолымен сұраныс беру арқылы кестедегі мәліметтерді жаңартуға,
жоюға, көбейтуге немесе бұрынғы кестелер негізінде жаңа (виртуальды)
кестелер құруға болады. Microsoft Access – те сұраныстардың бірнеше түрі
бар.
Форма - (Forms ) – мәліметтерді экранда бейнелеу жолы оларды басқару
мүмкіндіктері, яғни өзара байланысқан мәліметтерді тұтынушыға ыңғайлы түрде
бейнелеуге, қарауға немесе енгізуге арналған тәсілдер.
Басылым ( отчет) – мәліметтердегі баспаға шығарып қағазға бейнелеу
тәсілі, яғни қағазға басып шығаруға арналған нәтижелік құжаттар.
Жазбаны белгілеу аймағы – кесте жолын толық белгілеуге мүмкіндік беретін
оның сол жақ шетіндегі тік төртбұрышты аймағы.
Өрісті белгілеу аймағы - өріс тақырыбы аймағы. Оны шерту сол өрісті
түгел белгілеу мүмкіндігін береді.
Конструктор – мәліметтер базасы обьектілерінің ( кестелер, сұраныстар,
омалар, басылмдар, макростар, мдуьдер) қасиеттерін анықтау режимі.
SQL - Құрылымды сұраныстар тілі (structured query language).
Көптеген программалық жабдықтардың стандарты болып саналады.
Бірақ SQL мүмкіндіктерінің шектеулігі оны бірсыпыра программаларда
кеңейтуге әкеліп соқтырады.
Шебер (Wizards-Мастер) – белгілі бір мақсатта шектеулі әрекеттер жиынын
біртіндеп орындайтын программа. Шеберлер оны орындайтын адаммен сұхбаттасу(
диолог) ісін атқара отырып, қойылған мәселені шешетін керекті мәліметтерді
программаға енгізуді қамтамасыз етеді. Жұмыс жасауды жеңілдету үшін Шебер
жұмысы бірнеше қадамдардан немесе кезеңдерден тұрады. Жұмыс барысында
өткен кезеңге қайта оралуға немесе онша қажетсіз кезенді аттап кетуге
болады. Программаға Шебер мүмкінедігін енгізу программаларды жетілдірудің
бір жолы болып тыбылады.
ACCESS - те бірсыпыра Шебер программалар тобы бар, олар:
- мәліметтер базасының шебері – көптеген үлгі ретінде берілетін типті
қолданбалы программалар үлгісін ұсынады;
- формалар мен басылымдар жасау шеберлері – көп кестелі формаларды және
басылымдарды жасау процесін тездетеді және жеңілдетеді.
- ауыстыру шебері – бір кесте өрісінде басқа кестеден қажетті мәнді
енгізуге арналған ашылмалы мәндер тізімін жасайды, т.б;
Гиперсілтеме – белгілі бір файлға сілтеме көрсеткіш. Гиперсілтемелер
Access мәліметтер базасын Internet файлдарымен не басқа файлдармен
байланыстыру үшін қолданылады. Сондай файлдарды қарап шығу, көру үшін
арнайы программа жұмыс істеуі тиіс. Жұмыс барысында гиперсілтемелер басқа
түспен боялып көрсетіліп тұрады.
Макростар (Macros) кейбір оқиғаларға жауап ретінде орындалатын
әрекеттердің сипаттамасы болып табылады. Әрбір әрекет қажетті параметрлерді
таңдап алуға және оларды автоматтандырылған режимде енгізуге болатын
макрокомандамен іске асырылады. Макрос бір қолданбалы программада
мәліметтерді өңдеудің жекелеген операцияларын біріктіруге мүмкіндік береді.
Модульдерде (Modules) Visual Basic for Application (VBA) тіліндегі
программалар сақталады және олар қолданбалы программаларды құру кезінде
стандартты емес процедураларды іске асыру үшін жасалады.
Access-те тұтынушыға өз есептерін ойдағыдай шығаруға мүмкіндік беретін
әртүрлі диалогтық құралдар бар, оларға меню командалары, саймандар
тақтасындағы батырмалар, суырылып шығатын түсініктемелік сөздер,
Конструктор (Design), Шебер (Wizards) программалары жатады.
Мәліметтер қорының мастерлерін қолдану.
Мәліметтер қорының мастері 20-дан аса толық мәліметтер қорынын
тұрады. Олар кестелер, формалар, сұраулар, және отчеттар. Access
программасы орнатылған болса, мәліметтер базасының мастері келесі
шаблондарды ұсынады.
Мекенжай кітабі → Сұраныстарды қабылдау
Кітапхана → Жоба
Шарап қоймасы → Шығын
Басты кітап → Ресурстар
Жұмысқа сұраныс → Әдіс
Байланыстар → Қоймалар
Бейне жазулардың каталогі → Құжаттар жиынтығы
Мероприятия → Жаттығулар
Жеке мүлік → Студентер және дәріс
Музыкалық жиын → Қатысушылар
Негізгі фондар → Фотоальбомдар
1.4. Мәліметтер қорын құрудың тиімді жолдары
Мәліметтер қорын құрудың алгоритмі.
Кез-келген ақпараттық мәліметтер базасының құру үшін мына элементтер
қажет: кесте(таблицы),сұраныс(запрос),құжа т(документы),пішін(формы), және
басылым(отчет). Аталған элеметтерді қолданып кез келген ақпараттық
мәліметтер базасы құрудың алгоритмі төмендегідей:
1. Кесте құру және оған мәліметтерді енгізу.
2. ,,Запрос,, құру;
3. ,,Запросқа,, байланысты пішін құру;
4. ,,Отчет,, құру;
5. ,,Меню,, құру
Кестелер құру және кестемен жұмыс.
Ең алғаш рет Microsoft Access программасын жүктенген кейін
Мәліметтер базасын құру терезесі шығады. Сол терезеден Жаңа мәліметтер
базасы қосқышын белгілеп ОК батырмасын басамыз. Жаңа мәліметтер базасының
файлы терезесінің төменгі жағындағы файл аты қатарына мәліметтер
базасының атын жазамыз да ( мысалы: мектеп) Құру батырмасын басамыз.
Таблица құрудың үш режимі бар:
Мастер арқылы кесте құру;
Кесте режимінде кесте құру;
Конструктор арқылы кесте құру;
1-сурет
2-сурет. Кестені құру.
Мастер арқылы кестені құру.
• Экранның жоғары бөлігінде орналасқан меню қатарынан
Кірістіру,Таблицалар, командаларын таңдап алыңыз. Немесе , мәліметтер
базасы терезесінде таблицалар қабаттамасын, сосын Құру батырмасын
тышқанмен басаңыз. Жаңа таблица диологтың терезесі шығады.
• Тышқанмен Шебер (Мастер) таблиц (Table wizard) ,сонымен ОК
батырмасына басыңыз. ,,Таблица құру ,, терезесі ашылады.
• Таблицалар үлгісі (Sample fields) тізімінде пайда болады.
• Өрістер үлгісі (Sample fields) тізімнен керекті өрістерді мынандай
бағытша ( - бір өріс жылжыту, -барлық өрістерді жылжыту)
батырмалар көмегімен Жаңа таблицалар өрісі (Fields in my new tables)
тізіміне жылжытыңыз.
• Қандай да бір өрістің атын өзгерту қажет балса, оны бөліп
көрсетіп, жолдың жаңа атын енгізіп, ОК батырмаларын басу керек. Одан
кейін Ары қарай (Далее, next) батырмасына басу керек.
• Келесі диологтың терезедегі Жаңа таблица үшін ат беріңіз? (What do
you to name your table?) өрісінде таблицаның атын енгізу.
• Келесі кестелер мастері құрылған және құрылатын кестелер арасында
байланыс орнату ұсынады. Шебер өздігінен кестелер арасында байланыс
орнатуға тырысады және қолданушыға құрылатын байланыстар туралы
ақпаратты тізім ретінде береді. Байланысты түзету үшін тізімнің
сәйкес қатарынан таңдап , Байланыстар ( Связи –Relationship)
батырмасына басамыз.
• Байланыстар (Relationship) терезесінде берілген кестемен байланыс
типін таңдау керек.
• Шебердің диологтық терезеде Ары қарай(next ) батырмасына басу.
• Соңғы диологтың терезеде, ары қарай кестемен не істейтініңізді
таңдауға болады. Кестелер конструкторы режиміне бару үшін Таблицаның
структурасын өзгерту ауыстырып қысқаша таңдап, Дайын (Finish)
батырмасын басыңыз. Кестелер конструкторы терезесі ашылады.
Кестелер режимінде кесте құру.
• Кірістіру, таблица командасын таңдаңыз.
• Тышқанмен таблица режимі қатарын және ОК батырмасын басыңыз бос
кесте пайда болады.
• Кестенің құрылымын өзгертіңіз.
• Барлық өзгерістер енгізілген соң Жабу (х) батырмасын басу арқылы
кестені жабыңыз.
• ,,Иә,, батырмасын басыңыз. Microsoft Access атын енгізуіңізді
сұрайды. Атын теріп жазып, ОК батырмасына басыңыз.
Кестелер конструктор көмегімен кесте құру.
Мәліметтер қорындағы обьектілер
Бұл жұмыста мысал ретінде кестелерді конструктор арқылы құруға
толығымен тоқталамыз.
Бұл жүйеде мәліметтер базасы файлды білдіреді. Олар информациядан
турады. Access – гі әрбір мәлімет базасы негізгі объектерден тұрады: Кесте,
сұрау, форма, отчет, макрос және модуль.
Объект Түсіндірме
Кесте → Мәліметтерді кестедегі ұяшықтарда сақтайды, бұл
электрондық және қатармен реттеуден тұрады.
Бұл мәліметтер қорындағы мәліметтерді шақырады.
Сұрау → Бұл объектімен полядағы мәліметті қарауға
болады.
Кестеде немесе сұраудаң мәліметтін экранға
Форма → шақырады. Берілген формаша негізделеді; формалар
көруге, редактауға және мәліметтерді басып
шығаруға форма мәліметтерді 1-ден өзі
мәліметтер қорынан шығару мүмкіндігі бар.
Белгілі қолданушы форматынан экранға кестелерді
формаларды, сұранысты шағарады. Отчетка
Отчет → мәліметтерді редакторлау болмайды. Себебі,
отчеттар бірнеше мәліметтер базасынан тұруы
мүмкін.
Автоматизациялау, үнемі көп қолданылатын
істердің негізінде командамен орындайды.
Автоматизациялау программасы толық тексеру
Макрос → бағытындай, макростан көрі, модульдер – бұл
процедурасы Visual Basic for Applications ішінде
жазылған программа.
Модуль →
Ескерту: Access – тегі объектілер олардан таңдауға болады және
өзгертуге болады, кесте полясы, форма және батырма - бұның бәрі
объектілер.
А) ,, Конструктор ,, көмегімен таблица құру
3-сурет
таңбашасына тышқанның сол жақ батырмасымен екі рет басамыз немесе МҚ -
ның жоғары бөлігінде Құру (New) батырмасын басамыз , Жаңа таблица (New
table) терезесіндегі тізімнен конструктор элементін таңдап , ОК
батырмасына басамыз.Содан кейін кестелер конструкторының бос терезесі
ашылады 3-сурет.
4-сурет
Б) Кестелер конструкторы терезесіндегі Өріс аты бағанасына құрылып жатқан
кестенің өрістерінің аттарын енгіземіз 4-сурет.
В) Мәліметтер типі бағанасында кестенің әрбір өрісі үшін өрісте
орналасатын мәліметтер типін енгізу немесе ашылатын тізімнен таңдау.
Г) Сипаттау ( Description) бағанасында берілген өрістің мазмұнын енгізуге
болады 5- сурет.
Д) Кестелер конструкторы терезесінің төменгі жағында Жалпы (General) және
Алмастыру ( Подставка – Lookul) қабаттамаларында әрбір өрістің қаситтерін
енгізу немесе өзгеріссіз қалдыру.
5-сурет. Мәліметтер типі.
Е) Болашақ кестенің барлық өрістерін мазмұндап болғаннан кейін ,, Жабу ,,
батырмасына басамыз.
Ж) Макеттің өзгерісін сақтау немесе таблица құрылымындағы ,,Таблица ,, аты
сұрағына ,, Иә ,, батырмасына басыңыз.
З) ... деп сақтау (save as) терезесінің таблица аты өрісінде құрылатын
кестенің атын енгізіп, ОК батырмасына басаңыз.
И) ,, Түйінді сөздер берілмеген ,, ( Ключевые поля не заданы) хабарламасына
және создать ключевое поле сейчас сұрағына жауап ретінде кілттер
өрісі қажет болған жағдайда ,, Иә ,, батырмасын, қарсы жағдайда ,,Жоқ ,,
бактырмасын басыңыз.
Microsoft Access -те мәліметтер типінің сегіз түрі бар. Олар кестеде
көрсетілген.
Мәліметтер типі Қолданылуы Өлшем
Алфавиттік және сандық деректер255 байт
Мәтіндік
Сандық Сандық деректер 1,2,8 байт
MEMO Алфавиттер,сандық мәліметтер 644000 байт
сөйлемдер абзацтар, мәтіндер
Уақыт Мерзімі және уақыт 8 байт
Ақшалай Ақшаның көлемі жайында 8 байт
мәліметтер
Санауыш Бүтін сан, әрбір жазбаның 4 байт
нөмірін көрсетеді
Логикалық Логикалық мәліметтер 1 бит
OLE Суреттер, диаграммалар, басқада1 Гб-қа дейін
OLE обьектілер
6-сурет
Мәліметтер қорынның схемасы
Мәліметтер схемасы мәліметтер қорынның құрылымын жасап, оның
графикалық бейнесі болып қана қоймай, жұмыс істеу процесінде де кең
қолданылады. МҚ схемасы жасау көпкестелі формаларды, сұрастарды және
басылымдарды жеңіл құрастыруға, сондай-ақ, кестелерді түзету кезінде
байланысқан мәліметтер тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Схемада кестелер арасындағы байлангыстар анықталып, олардың
нұсқалары жасалады. Осылай құрылған схемалар өзара байланысқан кестелер
негізінде формалар, сұраныстар және басылымдар құрастыру кезінде
мәліметтер байланысын автоматты түрде пайдалануға мүмкіндік береді. МҚ
схемасы графикалық түрде арнайы терезеде өрістер тізімі арқылы
көрсетілген, әр түрлі кестелердің керекті өрістерін сызықтармен
байланыстыру жолмен бейнеленіп тұрады.
Осындай өзара байланасу бейнесі мәліметтердің екі тобы арасындағы
нақты байланысты көрсетеді. Бұлардың ,, Бірден бірге ,,(1:1), ,,Бірден
көпке ,,(1:М немесе 1:∞) және ,,көптің көпке,, (М:М) қатынасы сияқты
бірнеше түрлері бар.
Мысалы, СТУДЕНТ обьектісі бар болсын делік. Оны сипаттау кезінде
ФАМИЛИЯСЫ, АТЫ, ТУҒАН ЖЫЛЫ, СЫНАҚ КІТАПШАСЫНЫҢ НӨМІРІ, ТОПТЫҢ НӨМІРІ
сияқты өрістерді пайдаланамыз. Бұл өрістердің арасындав мынандай
байланыстар бар:
1. ,,Бірден бірге қатынасы,,
ФАМИЛИЯСЫ СЫНАҚ КІТАПШАСЫНЫҢ НӨМІРІ
2. ,,Бірден көпке қатынасы ,,
СЫНАҚ КІТАПШАСЫНЫҢ НӨМІРІ ← → ТОПТЫҢ НӨМІРІ
3. ,, Көптің көпке қатынасы ,,
ТУҒАН ЖЫЛЫ← → ТОПТЫҢ НӨМІРІ
Фамилия, сынып кітапшасының нөмірі бірегей қайталанбайды, яғни бір-ақ
рет кездеседе. Ал топ нөмірі, туған жылы қайталанып отырады.
Осыған ұқсас өзара байланыстар обьектілер арасында да орнатылуы
мүмкін.
Microsoft Access – программасы мәліметтер схемасы құру пкезінде таңдап
алынған өріс бойынша кестелер арасындағы байланыс типін автоматты түрде
анықтайды.Егер байланыс орнатылатын басты және бағынышты кестелердің
екеуінде де қайталанбайтын түйінді типке жататын болып, ал бағынышты
кестеде орл түйінді өріс типіне жатпайтын болса немесе бағынышты кестеге
қарай бірдің көпке қатынасы орнатылады.
Басты кестеде байланыс өрісі ретінде түйінді болып саналмайтын типті
таңдағанда , тек бірігу байланысы орнауы мүмкін. Мұндай байланыстар басты
кесте мен бағынышты кестенің екеуінен де алынған өрістерді бар формалар
мен басылымдар құру кезінде қажет болады. Мұндай байланыстар бірдей
мәндері бар жазбалардың байланыс өрісінде бірігуін төмендегі 3-
тәсілдердің біреуімен қамтамасыз етеді:
1. екікестенің де байланысқан өрістерінің мәндері бірдей болған
жазбаларды ғана біріктіру;
2. екі кестенің де байланысқан өрістерінің мәндері бірдей болған
жазбаларды біріктіру және, соған қоса, 2-кестеде өзіне сәйкес
байланысу өрістері жоқ 1-кестедегі барлық жазбаларды 1-кестенің бос
жазбаларымен біріктіру.
3. екі кестенің де байланысқан өрістерінің мәндері бірдей болған
жазбаларды біріктіру және, соған қоса, 1- кестеге өзіне сәйкес
байланысу өрістері жоқ 2-кестедегі барлық жазбаларды 1-кестенің бос
жазбаларымен біріктіру.
1:1 немесе 1:М типіндегі байланыс түрлеріне мәліметтер тұтастығын
қамтамасыз ететін параметрді және де байланысқан жазбаларды автоматты
түрде каскадты жаңарту мен өшіру енгізуге болады.
Мәліметтер қорынның тұтастығы деп базадағы мәліметтерді кестенің
жоқтығы мен дәлдігін айтады.МҚ-ның біртұтастығы қамтамасыз ету дегеніміз
- кез келген уақытта базадағы мәліметтердің қатесіз,дұрыс құрастырылуына
бағытталған шаралар жүйесі. Мұндай шаралар жүйесіне мәліметтердің
мүмкін мәндері мен олардың арасындағы байланыстарды қадағалауға
арналған белгілі бір ережелер жиынынан тұратын мәліметтер тұтастығына
шектеулер жатады.
Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету дегеніміз өзара
байланысқан кестелер үшін мынандай бірнеше түзету шарттарының орындалуы:
- бағынышты кестеге басты кестедегі байланыстырушы түйінді өріс мәнінің
ешбіріне сәйкес келмейтін жазба енгізілмейді:
- басты кесте жазбаны , бағынышты кестедегі онымен байланысты жазбалар
өшірілмей, жоюға болмайды;
- байланыстыруды қамтамасыз ететін басты кестедегі түйінді өріс
мәндерінің өзгеруі, соларға сәйкес бағынышты кестедегі жазбалар
мәндерінің де өзгеруін жүзеге асырады.
Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жаңарту режимінде басты
кестенің байланысу өрісіндегі мәнді өзгерткенде, бағынышты жазбалардағы
соған сәйкес келетін өріс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І тарау. Мәліметтер қоры жайлы жалпы мағлұматтар
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..5
1.1. MC ACCESS Мәліметтер қорының басқару
жүйесі ... ... ... ... ... ... ..8
1.2. Реляциялық мәліметтер
қоры ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
1.3. Microsoft Access – Мәліметтер қорының басқару жүйесінің
объектілері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
1.4. Мәліметтер қорын құрудың тиімді жолдары.Мәліметтер қорын құрудың
алгоритмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 21
ІІ тарау. Microsoft Access жүйесін оқытуға электрондық лабораториялық
практикум
2.1. Лабораториялық практикумға қысқаша
түсінік ... ... ... ... ... ... ... 38
2.2. Microsoft Access -97 жүйесін оқыту стандарты
туралы ... ... ... ... 41
2.3. Сабақ үлгілері
а) Microsoft Access мәліметтер қоры және оны басқару жүйесі
... ... 45
ә) Access объектілерімен жұмыс жасау (кестелер, сұраныс
және
форма) ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 49
б) MS ACCESS программасында есептермен жұмыс жасау ... ... ... ..58
в) MS ACCESS программасында мәліметтерге сұраныс
жасау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 62
г) Microsoft Access жүйесімен Сұраныстар
құру ... ... ... ... ... ... ... ... ...65
д) Microsoft Access програмасында мәліметтерге сұраныс
жасау ... ...67
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .70
Пайдалынған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ...72
Кіріспе
Информатика - жас ғылым, ол адамзат қызметінің әртүрлі өрісінде
қолданылатын информацияны іздеу, жинау, өндеу және пайдалануға байланысты
сұрақтарды зерттейді. Қазіргі информатика ғылымын адамзат ЭЕМ-нің көмегімен
арқылы ғана қабылдайды және қолдана алады, ЭЕМ информацияны автоматты
түрде өңдеуді жүзеге асырады.
Біздің елімізде алғашқы ЭЕМ-дер ХХ-ғасырдың ортасында пайда болды.
Осымен қатар адам қызметінің жаңа сапасы - программалау дами бастады. ЭЕМ-
де программалау инфоматиканың негізгі ядросы болып табылады, ал қазіргі
заманғы есептегіш техника – оның материалдық базасы.
Орта білім беру жүйесінде Информатика пәнінің ролі ақпараттық
білімнің ақпараттық орта мен адамның өзара қарым-қатынасын үйлесімді етуде
және жаңа ақпараттық қоғамда кәсіпкерлік қызметтің басты құрамды бөлігі
болып табылады.
Орта мектепте информатиканы оқытудың негізгі мақсаттарында,
алдымен оқушыларға ақпаратты өңдеу, беру процестері туралы білімді
меңгерту жатады. Бұған қосымша, оқушылардың оқу процесінде компьютерлік
технологияны өзіндік меңгеруді іске асыру құралы ретінде қолданылуы
сондай-ақ, кәсіптік қызметтерге пайдалану дағдыларын қалыптастыру мақсаты
да көзделеді. Осы тұрғыдан алғанда, ақпараттық өңдеу, беру және қолдану
да үлкен маңызы бар мәліметтер қоры, мәліметтер қорын басқару жүйелері
деп аталатын информатиканы қарастыру да қажетті болып табылады.
Информатиканы оқыту әдістемелерінің толық еместігін басты назарына
(яғни мәліметтер қоры, мәліметтер қорының басқару жүйелерінің
информатика оқыту бағдарламасындағы сағат санының аздығы), Мәліметтер
қоры және мәліметтер қорын басқару жүйелерін оқыту барысы әдістемесіндегі
негізгі тақырыптардың бірі болып табылады.
Microsoft Access - 1993 жылы ең танымал МҚБЖ-нің (Мәліметтер Қорын
Басқару Жүйесі) бірі болды.
Access – сөзі, ағылшын тілінен аударғанда КІРУ (доступ) – деген
сөзді білдіреді. Талқыланған, индекатифті және интегралданған қосымшаны
құру Access жүйесінің иілгіштігіне қарамастан, қосымша программалау
көмегімен белгіленеді. Бұл информатикадан лобораториялық жұмыстар жүргізу
мақсаты, өткен материялдарды қайталау емес, жаңа тақырыптарды ұғыну
процесіне байланысты.
Қазіргі заманда информацияны өңдеуде негізгі тамырының бірі
Microsoft Access программасы кең түрде қолданылады. Мәліметтер қоры- бұл
адам қызметіндегі әртүрлі салаға қатысты ақпараттарды сақтайтын
жүйеленген орын. Компьютер пайда болғанға дейін бұл ақпараттардың барлығы
папкада немесе картотекаларда сақталған. Әрбір қағаз бетінде немесе
карточка, мәліметтерді толтыру үшін қалдырылған бос орындары бар форма
бланкы басылған. Мысалы: студенттердің жеке карточкасында фамилиясын,
атын, әкесінің атын, туған күнін т.б. мәліметтерді көрсететін графаларды
толтыру керек болды. Жеке студентке қатысты ақпараттар бірнеше
карточкаларда сақталды. Бұл жағдай қызметкерлер үшін қолайсыз болды.
Керекті ақпаратты іздеу тіптен қиын болды. Анықтама алу үшін жүздеген жеке
корточкаларды ақтаруға тура келді.
Microsoft Access МҚ пайда болып көптеген проблемаларды жоюға мүмкіндік
берді. Microsoft Access қазіргі заман талаптарына сай мәліметтерді өңдеу,
жинақтау, тарату және сақтау жұмыстарын атқарады. Microsoft Access
программасын осы дипломдық жұмыста толығымен қарастырылып, практикалық
жүзінде мәліметтер қоры құрылып эксперимент түрінде мәліметтер енгізіліп
өңдеу жұмыстары жүргізілді.
І тарау. Мәліметтер қоры жайлы жалпы мағлұматтар
Мәліметтер қоры - бұл информацияны сақтау үшін арналған ұйымдасқан
құрылғы. Мәліметтер қоры түсінігімен МҚБЖ түсінігі тығыз байланысты. Бұл
программалау тәсілінің комплексі, ол жаңа база құрылғысын құру үшін , оның
құрамындағы толықтыруларды редактірлеу және информацияларды
визуализациялауға арналған.
Қора информацияларын визуаализациялау – деп, мәліметтердің көрінісі
берілген критерийлермен сәйкестігін түсінеміз. Олардың реттелуі,
сипатталуы және келесі құрылғыларды шығару немесе байланыс арқылы жіберу.
Дүние жүзінде көптеген МҚБЖ бар. Олардың әрқайсысы әр түрлі
обьектілермен жұмыс істеп және қолданушыларға әр түрлі функциялар мен
амалдарды ұсынатындығына қарамастан, МҚБЖ көп бөлігі негізгі түсініктегі
бір ғана орнату комплексіне сүйенеді. Ол бізге МҚБЖ барлық класының
түсінігін, әдістері мен тәсілдерін бір системада қарауға мүмкіндік береді.
Microsoft Access обьектілерімен жұмыс істеу үшін арналған, бұған
мәліметтер қоры таблицасы жатады, сұраныс және мәліметтер қоры жұмысына
қосымша обьектілер: форма, есеп беру, беттер, макростар мен модульдер.
Типті процестері өңдеу үшін мәліметтер қарау, жаңарту, берілген
критерийден іздеу, есеп беруді қабылдау. Microsoft Access-те фома құру,
сұраныстар, есеп берулер беттер құралдары бар. Қосымша обьектілері
графикалық элементтерден тұрады, ол басқару элементі деп аталады.
Негізгі басқару элементі жазу таблицасымен обьектілер байланысы үшін
қызмет етеді, мәліметтердің шығу жері боп табылады. Әрбір обьект пен
басқару элементінің өз қасиеттері болады. Олардың әрқайсысымен оқиға жиыны
байланысады.
Мәліметтер қоры терезедегі көрсетілген обьектілер Microsoft Access
болып табылады. Барлық мәліметтер қорының обьектілерімен жұмыс істеу осы
терезеден басталады.
Кез-келген МҚБЖ – ны тағайындау, ол құру, кіріспе және мәліметтер қорын
қайта өңдеу. Тексті редакторде әр түрлі документтер дайындауға қандай
мүмкіндіктер болса, дәл сондай мәліметтер қорын құру мүмкіндігі Microsoft
Access МҚБЖ да бар.
МҚБЖ белгілі мүмкіндіктерді ұсынады, олар, сақталынған мәліметтер және
оларды өңдеу мен бірігіп қолданулар. Кез-келген өрістің, өрі форматы,
мәліметтерді сорттау, қорытынды мәнді есептеп шығаруды таңдауға болады.
Қызықтырған мәліметтерді алуға, оны өзгертуге, өшіруге, көшірмесін
басқа кестеде алуға болады. Microsoft Access МҚБЖ компенентерімен және
басқа Windows қосымшаларымен мәліметтер ауыстыру жасауға болады. Олар
суреттер, диаграммалар және т.б. болуы мүмкін. Текстік файлдардан және
электрондық кестеден экспорт және импорт мәліметтері қолданылады. Microsoft
Access МҚБЖ ұйымдық қолдану кезеңі инфомацияны сақтағанда әрбір
қолданушы оны көруге немесе информацияны згертуге құқы бар екендігі
ескертіледі.
Microsoft Access МҚБЖ іске қосқанда мәліметтер қоры компоненттерімен
жұмыс істеу мәзірі шығады.
Көптеген мәселелерді шешуде ақпаратты өңдеу негізгі мәселе болып
табылады. Оны жеңіл өңдеу үшін ақпараттық жүйелер қолданылады.
Автоматтандырылған ақпараттық жүйе деп есептеуіш машиналар қолданылатын
жүйені айтамыз. Көп жүйелер осы түрде болады. Ақпараттық жүйелерге барлығы
да кіреді.
Microsoft Access жүйесінің мәліметтер базасын жобалауға да және оны
пайдалануға да ыңғайлы жақсы мүмкіндіктері бар.
Microsoft Access – бұл реляциялық мәліметтер базасының басқару жүйесі.
Бұл программа арнайы Windows – қа арналған. Access командасының көмегімен
келесі тапсырманы орындауға болады:
1) Оңай басқарылатын байланыс элементтерінің ұйымдастыру мәліметттерін;
2) Енгізу модификациялау және мәліметтерді табу,
3) Мәліметтерді алу;
4) Жеке формалар мен отчеттарды құру;
5) Үнемі қолданылатын тапсырмаларды басқару жүйесінің мәліметін
автоматизациялау;
6) Графика мен диаграмманы құру;
7) Бейнелерді отчетпен формаларға қосу;
Microsoft Access-ті қолданбалы программалар ішіндегі қолдануға арналған
ең қуатты құрал ретінде көрсететін оның бірнеше қолдануға арналған ең
қуатты құрал ретінде көрсететін оның ішінде негізгі ерекшеліктерін атап
көрсетейік:
- Windows интерфейс – тұтынушының жұмысына ыңғайлы жағдай жасайтын әр
түрлі менюлер, терезелер, батырмалар тәрізді стандартты графикалық
интерфейс элементтерін пайдалану;
- Түс және графика – экран көрнекілігін қамтамасыз ете алатын әр түрлі
қаріптерді, түстерді, белгішелерді (пиктограмаларды) және одан да басқа
графикалық элементтерді пайдалана отырып, эранға көптеген мәліметтерді
көрсету;
- Программа шеберлері (Wizards) - тұтынушымен қарапайым, әрі логикалық
айқын түрде диолог ұйымдастыра отырып, қолданбалы программалардың кез
келген элементтерін тез құру;
- Оқиғаларды программалау- программалар экранда көрініп тұрған
элементтермен тікелей байланыса алады және солардан кейінгі менюден
команда таңдау, кез келген бір батырманы шерту сияқты әрекеттерді тез
жүзеге асыру;
- SQL – мәліметтерге тез қол жеткізу тәсілі ретінде программаларда,
макростарда және өрнектерде SQL операторларын пайдалану;
Мәліметтер қоры (МҚ) - белгілі бір пәндік аймаққа жататын
обьектілердің (процестердің, құбалыстардың, оқиғаларды), олардың
қасиеттерін және өзара қатынастарын бейнелейтін, өзіндік аты бар
мәліметтер жиыны. Пәндік аймақ дегеніміз мәліметтер базасын қамтуға тиісті
нақты дүниенің бір бөлігі болып табылады.
Мәліметтер қорын басқару жүйесі (МҚБЖ ) – мәліметтермен жан-жақты
қатынас құра отырып, олардың өнделуін қамтамасыз ететін база құру мен
сүйемелдеуге арналған программалық кешен ( комплекс).
1.1. Microsoft Access мәліметтер қорының басқару жүйесі
Microsoft Access 972000 СУБД-сы Windows 982000 ортасында жұмыс
істейтін, жаңа буынға жататын реляциялық мәліметтер базасының 32- разрядты
басқару жүйесі болып табылады. Оның Windows –технологиясының барлық жақсы
қасиеттерін сақтай отырып, тұтынушының жайлы жұмыс істеуіне бағытталған,
өте қолайлы графикалық интерфейсі бар.
Microsoft Access - реляциялық мәліметтер қорын басқару жүйесі.
Қарапайым екі өлшемді кесте – реляциялық ( relation-ағылшын тілінде қатынас
ұғымы) мәліметтер қоры болып табылады. Мәліметтер қорын басқару жүйесі
мәліметтер қорын құру , мәліметтерді өңдеу, қандай да бір шарт бойынша
қордан мәліметтерді таңдау, қор негізінде әр түрлі формалардың есеп беруін
(отчет) құрудың жүзеге асырады. Access кестелер, формалар, сұраныстар,
басылымдар, макростар және модульдер сияқты мәліметтер базасының
обьектілерімен жұмыс істейді.
Access – бұл, ең алдымен МҚБЖ. Осы категориядағы басқа жүйелер сияқты
, ол деректерді сақтау және іздеу, ақпаратты ыңғайлы түрде және жиі
қайталанатын операцияларлы автоматтандыру ( есеп, тіркеу, жоспарлау және
т.б. да кіріспелер).
Access арқылы жай ыңғайлы форма деректерін енгізуді өңдеуге және
күрделі есептер беруге болады. Access Windows-тің қуатты қолданушысы МҚБЖ-
ның өнімділігі.
Microsoft Windows-тің қолданушыларында бар жарлықты қолдану ыңғайлығымен
шектелген.
Бұл екі өнім - Microsoft компаниясынан болғандықтан олар өзара жақсы
қарым - қатынаста, сондықтан онымен жұмыс істегенде қолданушыға Windows -
тің барлық артықшылықтары қолайлы.
Access-ке Windows-тің анықтауыштарынан деректерді кесіп алу, көшірмесін алу
және орнына қою жұмыстарын жүргізуге болады немесе керісінше Access – те
жоспарлау формасын құрып және оны Конструктор формасына қоюға болады.
Access реляционды МҚБЖ ретінде деректердің барлық типіне кіру мүмкіндігін
қамтамасыз етеді және бір мезгілде көптеген кестелерді мәліметтер қорында
қолдануға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда деректер құрылғысын жеңілдетуге
болады, сонымен бірге қойылған тапсырмалардың орындалуын оңайлатуға
мүмкіндік бар.
Access кестесін ЭЕМ- де және серверде қарағанда, яғни Paradox және dBASE
ортасында құрылған кестелерді қолдануға болады. Access жүйесі – бұл
қолданушы үшін мәліметтер қорын басқарудағы соңғы аспаптар жиынтығы болып
табылады. Оның құрамына кестелер конструкторы, формалар, сұраныс және
есеп берулер кіреді. Бұл жүйені қосымша өңдеу орталығы ретінде қарауға
болады. Тапсырманың шешімін автоматизациялау үшін макрос және модульдерді
қолдана отырып қолданушының тікелей праграммалау тілінде жазылған қуатты
қосымшалар құру мүмкіндігі бар.
МҚБЖ – бұл универсалды қалданбалы программалау комплексі, ол мәліметтер
қорын құру және қызмет көрсету үшін және де мәліметтерге көп аспектілі кіру
мүмкіндігін қамтамасыз ету және олардың өңделуіне арналады.
Microsoft Access мәліметтер қорын басқару жүйесі өзінде жергілікті
мәліметтер қорын құратын барлық қажетті аспаптық құралды қамтитын
реляциялық мәліметтер қорын басқару жүйесі болып табылады. Жалпы
мәліметтер қорын файлдық сервер жергілікті деректерде немесе SQL- серверде
жұмыс жасайтын қолданушыға пайдалану үшін құру.
1.2. Реляциялық мәліметтер қоры.
*****
Microsoft Access - реляциялық мәліметтер қоры, яғни ол түрлі
типтегі ақпаратты бірігіп өңдеуге мүмкіндік береді. Реляциялық мәліметтер
қорының артықшылығын түсіну үшін, алдымен жай реляциялық емес мәліметтер
қорын , оның құрылымын ( ондай мәліметтер қоры тегіс файл деп аталады
) көрейік.
Сіз тегіс файлмен жұмыс істесеңіз, онда сол не басқа қолдану
уақытында тек бір мәліметтер кестесін қолдана аласыз. Мысалы : егер сіз
реляциялық емес мәліметтер қорына заказ туралы мәліметтер енгізгіңіз
келсе, онда сіз әрбір керекті мәліметтер үшін бөлім өрісі бар бір кесте
құрасыз.
Сізге заказ, клиенттер, өнімдер және налогтар туралы толық
мәліметтерді бір кестеге енгізуіңіз керек. Бұндай кестенің өріс құрылымын
жай тізім ретінде де елестетуге болады. Мұндай мәліметтерді бір кестеде (
немесе бір файлда) сақтау келесі бір қолайсыздықты тудырады. Бір жағынан
, сізге әрбір тауар үшін және әрбір заказ үшін әрдайым максимальды сан
енгізіп отыру керек.
Реляциондық мәліметтер қорында керісінше, индификацияланған
компонетті бір кестеде сақтауға, ал басқа заказ бойынша мәліметтерді әр
заказда өзгертіп отырған тауарларды есепке алып басқа кестеде сақтауға
болады. Ал өрістерді басқа кестеде сақтауға болады.
Кез - келген мәліметтер қоры деректердің реляциялық моделіне
негізделген. Алғаш 1970 жылы мәліметтердің реляциялық модулінің
концепциясын Е.Ф. Кодд ұсынған. Ол кезде бұл модуль қолданбалы
программалардағы деректердің сипаттамасымен, оның бейнеленуінің
программадан тәуелсіз болуын қамтамасыз етумен байланысты болған.
Информатиканың маңызды ұғымдарының бірі – МОДУЛЬ. Ол нақты обьектінің
қандай бір оңайлатылған ұқсастығы.
Мәліметтердің реляциялық модулінің негізінде қатынастар( relation – ағылшын
тілінде қатынас) ұғымы жатыр.
Реляциондық мәліметтер қоры – бұл өзара байланысқан қатынастар жиыны.
Әрбір қатынас ( кесте) компьютерде файл түрінде беріледі.
Кодд әдісінің бір ерекшелігі – ол қатынастарға ( кестелерге) амалдар
жүйесін қолдануды ұсынады. Бұл амалдар бір қатынастан екінші қатынастарды
алуға мүмкіндік береді.
Қатынастарға қолданылатын негізгі амалдар:
• жиындарға қолданылатын амалдар: қиылысу, айырма, декарттық
көбейту, бөлу, біріктіру;
• арнайы релякциондық амалдар: проекциялау, біріктіру, таңдау
жатады.
Мәліметтер қорын басқару жүйесінің деңгейі осы айтылған амалдарды
орындауда қолданылатын құралдардың бар болуымен және олардың
қолайлығымен өлшенеді.
Реляциялық мәліметтер қорында қатынастар мазмұнына қарай екі
сыныпқа бөлінеді: обьектілік қатынастар және жүйелі ( байланыстар)
қатынастар.
Обьектілік қатынас - обьектілер жайлы мәліметтерді сақтайды. Мұнда
бірдей кілтті бар жолдар болмауы керек, яғни обектілердің қайталануына
болмайды. Бұл мәліметердің бүтіндігін қамтамассыз ететін реляционды
қорының негізгі шектеуі болып табылуда.
Жүйелі қатынас – екі немесе оданда көп обьектілік қатынастың кілттерін
сақтайды, яғни кілтті бойынша қатынас обьектілерінің арасында байланыс
орнатылады.
1.3. Microsoft Access мәліметтер қорының басқару жүйесінің обьектілері.
Мәліметтер қорының негізгі сонда сақталынған мәліметтер құрады.
Дегенімен, Microsoft Access мәліметтер қорында басқа да маңызды
компоненттер бар, оларды обьектілер деп атап кеткен.
Төменде обьектілер типінің тізімі көрсетілген.
• Кестелер – бұл жазудың жиындығы және ол мәліметтерді сақтайды.
Кестедегі бағандар - өріс, ал жолдар- жазулар болып саналады. Ондағы
жазулардың саны қатты дисктің сайымдылығымен шектеледі. Өрістің саны -
255. Мәліметтер қорында бірнеше кестелер болуы мүмкін. Әр түрлі
сұрақтар үшін мәліметтерді әр кестеде сақтаған дұрыс. Жұмыс істеу
үшін кестені ашу керек, ал жұмыс аяқталғанда оны жабу крек, ол үшін
жұмыс барасында барлық өзгертулерді сақтау қажет.
КЕстелермен екі тәртіпті жұмыс істеуге болады- кестелер және
конструкторлар. Кесте режимінен конструктор режиміне өту және керісінше
жасау ВИД -(түр) түймешесін шерткеннен болады, ол яғни ВИД түймешесі
саймандар панелінде орналасқан.
Кілтті өріс – жазулар өрісі болып табылады. Кестелер кілттер арқылы
байланысады: кілт бір немесе бірнеше өрістерден тұруы мүмкін. Мәліметтер
қорының барлық обьектілерін сырттан әкелуге, яғни, басқа мәліметтер
қорынан көшіріп алуға болады.
Сол кезде оны қайта енгізуді қажет етпейді. Егер кестелер ескі мәліметтер
қорымен байланысқан болса, онда сол күйінде жаңа мәліметтер қорында
байланысты болады.
Кесте режимінде әдетте қарап шығуды, қосады және мәліметтерді
өзгертеді. Сонымен қатар кесте бағандарын қосуға немесе алып тастауға,
сыртқы кейпін өзгертуге болады.
• Формалар – ақпаратты көруге және реляциялауға мүмкіндік береді. Ол
экранның арнайы форматын береді, оны әр түрлі мақсат үшін
қолданылады, ал көбінесе мәліметтерді кестеге шығару үшін және бір
жазуды көру үшін. Формалар мәліметтерді енгізуге, қосымшалар қосуға
және өшіруге мүмкіндік береді. Бір уақытта жұмыс үшін өзара
байланысқан кестелерді құруға болады. Бірнеше кестеден мәліметтер
қолданған форма сұраныс негізінен болуы керек, ол үшін осы
кестелерден мәліметтерді қосу қажет.
Форманы қолдану кезінде жазуды қолданушыға ыңғайлы түрде ұсынуға
болады, мысалы: бланктер, емтихан ведомосттері және т.б. Енгізу- қорытынды
формасы қорға мәліметтерді енгізуге, оларды көруге, өріс мәнін өзгертуге,
жазуды қосуға және өшіруге мүмкіндік береді.
Формаға қосылатын барлық - өріс, сыртқы жазулар, тізімдер,
ауыстырғыштар, түймешелер, жолдар басқару элементтері болып табылады.
Басқару элементтерін құру, ол қандай элементтің ( яғни, жалғасқан, бос
немесе есептелінетін) құрылатындығынан тәуелді.
• Сұраныстар – мәліметтер шартын қоюға және мәліметтерге өзгерістер
енгізуге мүмкіндік береді. Яғни, ол таңдау, таңдау және мәліметтерді
өзгерту құралы. Сұраныс көмегімен бірнеше кестелерде мәліметтерді
таңдауға, қарауға және өзгертуге болады. Сұраныс сонымен қатар форма
мен берудің бастапқы көзі ретінде қолданылады.
• Есеп берулер - ақпаратты жинақтап қорытуға және басып шығаруға
мүмкіндік береді. Сонымен қатар – бұл, иілгіш және тиімді құрал, онда
мәліметтерді ұйымдастырып басып алуға шығарумен қатар қолданушыға
керек түрде ( оқу түріндегі анықтама, кестелер т.б.) қордан
мәліметтерді шығару болып табылады.
Есеп берудің көмегімен ақпаратты қағазға қолданушыға ыңғайлы түрде
орналастыруға болады. Конструктор арқылы есеп беруді өз бетінше өзгертуге
болады, ал Мастер арқыла дайын нұсқаны безендіруге немесе есеп беруді
қосуға болады.
• Макрос – бір немесе бірнеше ақпаратты түрде орындайды . Олар
анықталған автоматты түрде орындайды. Олар анықталған формана ашу немесе
есеп беруді баспаға шығару сияқты операторларды орындайды. Макростар жиі
орындалатын есептерді автоматизациялауға пайдалы бола алады. Мысалы:
қолданушының басқан түймешесі арқылы есеп беруді басып шығаруға
арнарған макросты іске қосуға болады.
• Модуль – бұл Visual Basic тілінде жазылған мәліметтер қоры
функцияларын автоматизациялау мен баптау программасы. Лабороториялық
практикум мысалдарында макрос пен модуль қарастырылмайды.
Кестелер – мәліметтерді сақтау үшін жасалған, өрістерден
(бағаналардан) Және жазбалардан (қатарлардан) тұратын мәліметтер.
Кесте (Tables) – мәліметтер базасымен жұмыс істеуге арналған негізгі
обьект, мәліметтер жиыны. Ол өрістер (поля) мен жазбалардан (записи)
тұрады.
Жазба (Record ) - кестенің бір қатары, яғни жолы. Ол МҚБЖ мәліметтерін
сақтайтын негізгі блок болып табылады. Жазба сипатталатын бір обьект туралы
толық мәлімет береді.
Өріс (Field ) - кестедегі бағана немесе тік жол. Access-те өріс
мәліметтерін сипаттайтын оның бірсыпыра қасиеттері болады.
Енгізу өрісі деп басқару элементі ретінде мәлімет енгізілетін бір
бағанадағы жолды айтады, оған пернелер арқылы мәндер енгізіледі.
Обьектінің әрбір сипаты (қасиеті) белгілі бір өріс мәні болып
табылады. Әрбір кесте үшін бастапқы түйінді мәнді, яғни негізгі (кілтті)
өрісті анықтауға болады, ол әрбір жазбаны басқаларына бөліп
идентификациялау үшін пайдаланылады (әрбір жазба үшін бірегей мағынаны
білдіреді) және ол бір немесе бірнеше өрістен тұруы мүмкін.
Мәліметтер қорында екі өлшемді кестенің жолдары жазбалар деп,
бағандары өрістер деп аталады. Дәлірек айтқанда мәліметтер қорында,
кестедегі әрбір жол жазба болып табылады, ал жазба бірнеше өрістерге
бөлінеді. Мысылы: Студент кестесі, мұнда әрбір жазба төрт өрістен (Фамилия,
Аты, Телефон, Стипендия) тұрады.
Код Фамилиясы Аты Телефон Стипендия
1 Иманбаев Ерлан 45-25-13 1200.50
2 Орынбетов Дулат 36-54-01 1320.20
3 Нұралиев Қанат 23-56-23 1300.50
Мәліметтер базасымен басқару жүйесінің екі түрі кездеседі.
1) Файлдарды басқару жүйесі.
Кейде тиіс мәліметтер базасы аталатын (flat data bases), олар информацияны
файлдарды индексіз сақтайды немесе мәліметтерді өңдеу ізімен жүреді.
Файлды басқару жетіспейтін жері ол өте тез информацияны сақтайды.
2) Реляциондық мәліметтер базасының басқару жүйесі.
Оларды меңгеру және мәліметтерді басқа әдістермен өзгерту, олардың
арасындағы қарым-қатынасының мәліметтер жиынтығын анықтайды.
Қарым – қатынас → бұл ортақ көрсеткіш, бұларда сақталушының аты және
оның карточкасының нөмірі. Әрбір сақталымнын жатқан жиынтықта мәліметтер
жаңалық немесе жаңа хабар негізінде шығаруы мүмкін.
Форма мен есеп берудің арасындағы айырмашылық
Форма мен есеп берудің көптеген ұқсастықтары бар, ал есеп берудің
конструктор терезесі форманың конструктор терезесі форманың конструктор
терезесемен ұқсастықтары көп. Бірақ ол екі типті обьектілердің арасында
кейбір маңызды айырмашылықтар бар.
Олардың бірі форма тек мәліметтерді көру мен редактрлеуге арналғандығынан
шектеледі. Формада мәліметтерді көру кезінде сіз бір жазбадан келесі
жазбаға көшесіз. Жазулар мәліметтері байланысқан кестелерден болуы
мүмкін.
Есеп беруді де алдын ала көруге болады, бірақ олдардың басты
белгілеуі - мәліметтерді басып шығару бетінде оны оқуға ыңғайлы етіп
көрсету болып табылады.
Форма мен есеп берудің арасында тағыда бір маңызды айырмашылық бар:
есеп беруде мәліметтерді жинақтап қорыту мен қорытынды есептеуді
жүргізетін ерекше жабдығы бар.
Кілтті өрістер
Бір немесе бірнеше өрістерден тұратын , олардың мәні кестедегі
әрбірімен аңықталады. Кілт өрісі мәліметтер қорының кейбір ерекше
функциясын қамтамасыздандырады.
- Кілт кестелер байланысы үшін керек. Сонымен қатар байланыс табиғатын
аңықтайды.
- Access автоматты түрде кестедегі кілтті өрістердің бастапқы индексін
құрады. Бұл индекс кілттің мәнін іздеуді оңайлатады. Кез-келген іздеуді
және басқада кілтті өріс мәнінде қолданылатын операцияларды тездетеді.
Access – те кестелер байланысы , байланыстың түрі
Мәліметтердің бір кестеде басқа кестедегі қатысты жазуды
іріктіріп көрсету үшін, Microsoft Access – те кестелерді байланыстыратын
құрал болуы керек. Оның орындалуы үшін кестелер арасында қалпыланған
жазуы бар өріс болуы керек.
Егер екі кестенің арасында байланыс орнатылған болса, онда
олардың кейбір қатынастарының бар болғандығы. Оның мәні осы немесебасқа
өріс байланысының қайталануынан болуы мүмкін. Байланысқан кестедегі
қатынас төмендегі байланыстар типінің біріне жатады:
- Біреуі біреуге ( один к одному). Ол байланыс типі , егер екі байланыс
дағындада кез-келген мәннің байланысып отырған өрісінің тек бір ғана
жазуы бар болғанда іске асады.
- Біреуі барлығына ( один ко многим ). Бұл байланыстың бір жағы
қандайда бір мәннің байланыс өрісінде бірнеше жазумен байланысының
болуы.
- Барлығы ( многие ко многим). Берілген бұл байланыс типі байланыс өрісі
мәнінде сол және басқа да байланысқан кестелерде кездескен жағдайда
орындалады.
Осыдан Microsoft Access кестелер арасындағы байланыс типіндегі
байланысқан өрістер өріс кілті болып табылады деген шешімге келуге
болады. Егер кестеде байланыс өрісі бар болса, онда ол барлық жазулар
үшін қатысты.
Кез - келген кестедегі кілтті өрісті жазу кілтті өрісте маңызды
мәнде болуы тиіс. Немесе, егер өріс кілттері бірнеше болса, онда өріс
кілтін қиыстыру кестедегі кестесіндегі барлық жазуды бір мәнді етіп
анықтау керек. Осы шектің арқасында Microsoft Access қандай көлемдегі
жазу анықталған кестенің кейбір өрісіндегі мәнді екенін білдіреді.
Мәліметтер қорын қай кезде қолдану керек?
Мәліметтер қорының тапсырмасы ол жиын немесе хабарды сақтау болып табылады.
Төменде мәліметтер базасында сақталынған кейбір үлгілері бар:
1) Жұмысшылар мәліметі;
2) Өндіріс тізімі;
3) Клиенттер туралы демографиялық мәліметтер;
4) Сату мен тапсырыс мәлімет тапсырмасы;
5) Сақтандыру үшін үйдің мүліктерінің тізімі;
6) Жұмыс уақыт мәліметі;
7) Сату байланысы;
8) Жеткізуші;
9) Оқушылар мен сынып тізімі;
Microsoft Access келесі обьектілермен жұмыс істейді:
- кесте (таблица);
- форма;
- сұрау ( запрос);
- есеп беру (отчет);
Кесте Microsoft Access - тің негізгі обьектісі болып табылады.
Қалған басқа обьектілер алдын - ала дайындалған кестелердің негізінде
құрылады. Кез-келген обьектілерді қолмен немесе Шебер (Мастер) көмегімен
құруға болады. Microsoft Access - пен жұмысты жаңадан бастап жүрген
пайдаланушылар кесте мен сұрауды қолмен, форма мен есеп беруді Шебердің
көмегімен үйренген жөн.
Сұрау бір немесе бірнеше дайын кестелердің негізінде құрылады. Форма
мен Есеп беру бір кесте ( немесе сұрау) негізінде құрылады.
Мәліметтер қорын жасамас бұрын, мәліметтер қорының негізгі
обьектілеріне тоқталған дұрыс:
Кесте – мәліметтерді жазба (жол) және ( бағана) түрінде сақтауға
арналған обьект болып табылады. Әрбір кесте нақты бір сұрақ бойынша
мәліметтерді сақтауға қолданылады.
Форма - Microsoft Access обьектісі, мәліметтер енгізу үшін
қолданылады. Әрбір формаға енгізу ұшін, кесте өрісіндегі мәліметтерді
бейнелеу үшін немесе өзгерту үшін қолданылатын басқару элементтерін
орналастыруға болады.
Сұрау - Microsoft Access обьектісі , қажетті мәліметті бір немесе
бірнеше кестеден алуға мүмкіндік береді.
Есеп беру - Microsoft Access обьектісі, мәліметтерді баспадан шығаруға
арналған.
Түйінді өріс ( ключевое поле) – кестедегі жазбаларды таңдап алу үшін
мәндерді қолданылатын негізгі өріс.
Кілт (ключ) немесе түйін – кесте жазбаларын анықтайтын немесе кестелер
арасындағы байланыстардыв ұйымдастыратын бір немесе бірнеше түйінді
өрістер.
Санауыш – кестедегі жазбалардың реттік нөмірлері орналасатын өріс.
Сұраныс ( Queries) –жұмыс істеуші адамның керекті мәліметтерді бір
немесе бірнеше кестеден белгіленген шарттарға байланысты таңдап алу тәсілі.
Таңдап алу жолымен сұраныс беру арқылы кестедегі мәліметтерді жаңартуға,
жоюға, көбейтуге немесе бұрынғы кестелер негізінде жаңа (виртуальды)
кестелер құруға болады. Microsoft Access – те сұраныстардың бірнеше түрі
бар.
Форма - (Forms ) – мәліметтерді экранда бейнелеу жолы оларды басқару
мүмкіндіктері, яғни өзара байланысқан мәліметтерді тұтынушыға ыңғайлы түрде
бейнелеуге, қарауға немесе енгізуге арналған тәсілдер.
Басылым ( отчет) – мәліметтердегі баспаға шығарып қағазға бейнелеу
тәсілі, яғни қағазға басып шығаруға арналған нәтижелік құжаттар.
Жазбаны белгілеу аймағы – кесте жолын толық белгілеуге мүмкіндік беретін
оның сол жақ шетіндегі тік төртбұрышты аймағы.
Өрісті белгілеу аймағы - өріс тақырыбы аймағы. Оны шерту сол өрісті
түгел белгілеу мүмкіндігін береді.
Конструктор – мәліметтер базасы обьектілерінің ( кестелер, сұраныстар,
омалар, басылмдар, макростар, мдуьдер) қасиеттерін анықтау режимі.
SQL - Құрылымды сұраныстар тілі (structured query language).
Көптеген программалық жабдықтардың стандарты болып саналады.
Бірақ SQL мүмкіндіктерінің шектеулігі оны бірсыпыра программаларда
кеңейтуге әкеліп соқтырады.
Шебер (Wizards-Мастер) – белгілі бір мақсатта шектеулі әрекеттер жиынын
біртіндеп орындайтын программа. Шеберлер оны орындайтын адаммен сұхбаттасу(
диолог) ісін атқара отырып, қойылған мәселені шешетін керекті мәліметтерді
программаға енгізуді қамтамасыз етеді. Жұмыс жасауды жеңілдету үшін Шебер
жұмысы бірнеше қадамдардан немесе кезеңдерден тұрады. Жұмыс барысында
өткен кезеңге қайта оралуға немесе онша қажетсіз кезенді аттап кетуге
болады. Программаға Шебер мүмкінедігін енгізу программаларды жетілдірудің
бір жолы болып тыбылады.
ACCESS - те бірсыпыра Шебер программалар тобы бар, олар:
- мәліметтер базасының шебері – көптеген үлгі ретінде берілетін типті
қолданбалы программалар үлгісін ұсынады;
- формалар мен басылымдар жасау шеберлері – көп кестелі формаларды және
басылымдарды жасау процесін тездетеді және жеңілдетеді.
- ауыстыру шебері – бір кесте өрісінде басқа кестеден қажетті мәнді
енгізуге арналған ашылмалы мәндер тізімін жасайды, т.б;
Гиперсілтеме – белгілі бір файлға сілтеме көрсеткіш. Гиперсілтемелер
Access мәліметтер базасын Internet файлдарымен не басқа файлдармен
байланыстыру үшін қолданылады. Сондай файлдарды қарап шығу, көру үшін
арнайы программа жұмыс істеуі тиіс. Жұмыс барысында гиперсілтемелер басқа
түспен боялып көрсетіліп тұрады.
Макростар (Macros) кейбір оқиғаларға жауап ретінде орындалатын
әрекеттердің сипаттамасы болып табылады. Әрбір әрекет қажетті параметрлерді
таңдап алуға және оларды автоматтандырылған режимде енгізуге болатын
макрокомандамен іске асырылады. Макрос бір қолданбалы программада
мәліметтерді өңдеудің жекелеген операцияларын біріктіруге мүмкіндік береді.
Модульдерде (Modules) Visual Basic for Application (VBA) тіліндегі
программалар сақталады және олар қолданбалы программаларды құру кезінде
стандартты емес процедураларды іске асыру үшін жасалады.
Access-те тұтынушыға өз есептерін ойдағыдай шығаруға мүмкіндік беретін
әртүрлі диалогтық құралдар бар, оларға меню командалары, саймандар
тақтасындағы батырмалар, суырылып шығатын түсініктемелік сөздер,
Конструктор (Design), Шебер (Wizards) программалары жатады.
Мәліметтер қорының мастерлерін қолдану.
Мәліметтер қорының мастері 20-дан аса толық мәліметтер қорынын
тұрады. Олар кестелер, формалар, сұраулар, және отчеттар. Access
программасы орнатылған болса, мәліметтер базасының мастері келесі
шаблондарды ұсынады.
Мекенжай кітабі → Сұраныстарды қабылдау
Кітапхана → Жоба
Шарап қоймасы → Шығын
Басты кітап → Ресурстар
Жұмысқа сұраныс → Әдіс
Байланыстар → Қоймалар
Бейне жазулардың каталогі → Құжаттар жиынтығы
Мероприятия → Жаттығулар
Жеке мүлік → Студентер және дәріс
Музыкалық жиын → Қатысушылар
Негізгі фондар → Фотоальбомдар
1.4. Мәліметтер қорын құрудың тиімді жолдары
Мәліметтер қорын құрудың алгоритмі.
Кез-келген ақпараттық мәліметтер базасының құру үшін мына элементтер
қажет: кесте(таблицы),сұраныс(запрос),құжа т(документы),пішін(формы), және
басылым(отчет). Аталған элеметтерді қолданып кез келген ақпараттық
мәліметтер базасы құрудың алгоритмі төмендегідей:
1. Кесте құру және оған мәліметтерді енгізу.
2. ,,Запрос,, құру;
3. ,,Запросқа,, байланысты пішін құру;
4. ,,Отчет,, құру;
5. ,,Меню,, құру
Кестелер құру және кестемен жұмыс.
Ең алғаш рет Microsoft Access программасын жүктенген кейін
Мәліметтер базасын құру терезесі шығады. Сол терезеден Жаңа мәліметтер
базасы қосқышын белгілеп ОК батырмасын басамыз. Жаңа мәліметтер базасының
файлы терезесінің төменгі жағындағы файл аты қатарына мәліметтер
базасының атын жазамыз да ( мысалы: мектеп) Құру батырмасын басамыз.
Таблица құрудың үш режимі бар:
Мастер арқылы кесте құру;
Кесте режимінде кесте құру;
Конструктор арқылы кесте құру;
1-сурет
2-сурет. Кестені құру.
Мастер арқылы кестені құру.
• Экранның жоғары бөлігінде орналасқан меню қатарынан
Кірістіру,Таблицалар, командаларын таңдап алыңыз. Немесе , мәліметтер
базасы терезесінде таблицалар қабаттамасын, сосын Құру батырмасын
тышқанмен басаңыз. Жаңа таблица диологтың терезесі шығады.
• Тышқанмен Шебер (Мастер) таблиц (Table wizard) ,сонымен ОК
батырмасына басыңыз. ,,Таблица құру ,, терезесі ашылады.
• Таблицалар үлгісі (Sample fields) тізімінде пайда болады.
• Өрістер үлгісі (Sample fields) тізімнен керекті өрістерді мынандай
бағытша ( - бір өріс жылжыту, -барлық өрістерді жылжыту)
батырмалар көмегімен Жаңа таблицалар өрісі (Fields in my new tables)
тізіміне жылжытыңыз.
• Қандай да бір өрістің атын өзгерту қажет балса, оны бөліп
көрсетіп, жолдың жаңа атын енгізіп, ОК батырмаларын басу керек. Одан
кейін Ары қарай (Далее, next) батырмасына басу керек.
• Келесі диологтың терезедегі Жаңа таблица үшін ат беріңіз? (What do
you to name your table?) өрісінде таблицаның атын енгізу.
• Келесі кестелер мастері құрылған және құрылатын кестелер арасында
байланыс орнату ұсынады. Шебер өздігінен кестелер арасында байланыс
орнатуға тырысады және қолданушыға құрылатын байланыстар туралы
ақпаратты тізім ретінде береді. Байланысты түзету үшін тізімнің
сәйкес қатарынан таңдап , Байланыстар ( Связи –Relationship)
батырмасына басамыз.
• Байланыстар (Relationship) терезесінде берілген кестемен байланыс
типін таңдау керек.
• Шебердің диологтық терезеде Ары қарай(next ) батырмасына басу.
• Соңғы диологтың терезеде, ары қарай кестемен не істейтініңізді
таңдауға болады. Кестелер конструкторы режиміне бару үшін Таблицаның
структурасын өзгерту ауыстырып қысқаша таңдап, Дайын (Finish)
батырмасын басыңыз. Кестелер конструкторы терезесі ашылады.
Кестелер режимінде кесте құру.
• Кірістіру, таблица командасын таңдаңыз.
• Тышқанмен таблица режимі қатарын және ОК батырмасын басыңыз бос
кесте пайда болады.
• Кестенің құрылымын өзгертіңіз.
• Барлық өзгерістер енгізілген соң Жабу (х) батырмасын басу арқылы
кестені жабыңыз.
• ,,Иә,, батырмасын басыңыз. Microsoft Access атын енгізуіңізді
сұрайды. Атын теріп жазып, ОК батырмасына басыңыз.
Кестелер конструктор көмегімен кесте құру.
Мәліметтер қорындағы обьектілер
Бұл жұмыста мысал ретінде кестелерді конструктор арқылы құруға
толығымен тоқталамыз.
Бұл жүйеде мәліметтер базасы файлды білдіреді. Олар информациядан
турады. Access – гі әрбір мәлімет базасы негізгі объектерден тұрады: Кесте,
сұрау, форма, отчет, макрос және модуль.
Объект Түсіндірме
Кесте → Мәліметтерді кестедегі ұяшықтарда сақтайды, бұл
электрондық және қатармен реттеуден тұрады.
Бұл мәліметтер қорындағы мәліметтерді шақырады.
Сұрау → Бұл объектімен полядағы мәліметті қарауға
болады.
Кестеде немесе сұраудаң мәліметтін экранға
Форма → шақырады. Берілген формаша негізделеді; формалар
көруге, редактауға және мәліметтерді басып
шығаруға форма мәліметтерді 1-ден өзі
мәліметтер қорынан шығару мүмкіндігі бар.
Белгілі қолданушы форматынан экранға кестелерді
формаларды, сұранысты шағарады. Отчетка
Отчет → мәліметтерді редакторлау болмайды. Себебі,
отчеттар бірнеше мәліметтер базасынан тұруы
мүмкін.
Автоматизациялау, үнемі көп қолданылатын
істердің негізінде командамен орындайды.
Автоматизациялау программасы толық тексеру
Макрос → бағытындай, макростан көрі, модульдер – бұл
процедурасы Visual Basic for Applications ішінде
жазылған программа.
Модуль →
Ескерту: Access – тегі объектілер олардан таңдауға болады және
өзгертуге болады, кесте полясы, форма және батырма - бұның бәрі
объектілер.
А) ,, Конструктор ,, көмегімен таблица құру
3-сурет
таңбашасына тышқанның сол жақ батырмасымен екі рет басамыз немесе МҚ -
ның жоғары бөлігінде Құру (New) батырмасын басамыз , Жаңа таблица (New
table) терезесіндегі тізімнен конструктор элементін таңдап , ОК
батырмасына басамыз.Содан кейін кестелер конструкторының бос терезесі
ашылады 3-сурет.
4-сурет
Б) Кестелер конструкторы терезесіндегі Өріс аты бағанасына құрылып жатқан
кестенің өрістерінің аттарын енгіземіз 4-сурет.
В) Мәліметтер типі бағанасында кестенің әрбір өрісі үшін өрісте
орналасатын мәліметтер типін енгізу немесе ашылатын тізімнен таңдау.
Г) Сипаттау ( Description) бағанасында берілген өрістің мазмұнын енгізуге
болады 5- сурет.
Д) Кестелер конструкторы терезесінің төменгі жағында Жалпы (General) және
Алмастыру ( Подставка – Lookul) қабаттамаларында әрбір өрістің қаситтерін
енгізу немесе өзгеріссіз қалдыру.
5-сурет. Мәліметтер типі.
Е) Болашақ кестенің барлық өрістерін мазмұндап болғаннан кейін ,, Жабу ,,
батырмасына басамыз.
Ж) Макеттің өзгерісін сақтау немесе таблица құрылымындағы ,,Таблица ,, аты
сұрағына ,, Иә ,, батырмасына басыңыз.
З) ... деп сақтау (save as) терезесінің таблица аты өрісінде құрылатын
кестенің атын енгізіп, ОК батырмасына басаңыз.
И) ,, Түйінді сөздер берілмеген ,, ( Ключевые поля не заданы) хабарламасына
және создать ключевое поле сейчас сұрағына жауап ретінде кілттер
өрісі қажет болған жағдайда ,, Иә ,, батырмасын, қарсы жағдайда ,,Жоқ ,,
бактырмасын басыңыз.
Microsoft Access -те мәліметтер типінің сегіз түрі бар. Олар кестеде
көрсетілген.
Мәліметтер типі Қолданылуы Өлшем
Алфавиттік және сандық деректер255 байт
Мәтіндік
Сандық Сандық деректер 1,2,8 байт
MEMO Алфавиттер,сандық мәліметтер 644000 байт
сөйлемдер абзацтар, мәтіндер
Уақыт Мерзімі және уақыт 8 байт
Ақшалай Ақшаның көлемі жайында 8 байт
мәліметтер
Санауыш Бүтін сан, әрбір жазбаның 4 байт
нөмірін көрсетеді
Логикалық Логикалық мәліметтер 1 бит
OLE Суреттер, диаграммалар, басқада1 Гб-қа дейін
OLE обьектілер
6-сурет
Мәліметтер қорынның схемасы
Мәліметтер схемасы мәліметтер қорынның құрылымын жасап, оның
графикалық бейнесі болып қана қоймай, жұмыс істеу процесінде де кең
қолданылады. МҚ схемасы жасау көпкестелі формаларды, сұрастарды және
басылымдарды жеңіл құрастыруға, сондай-ақ, кестелерді түзету кезінде
байланысқан мәліметтер тұтастығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Схемада кестелер арасындағы байлангыстар анықталып, олардың
нұсқалары жасалады. Осылай құрылған схемалар өзара байланысқан кестелер
негізінде формалар, сұраныстар және басылымдар құрастыру кезінде
мәліметтер байланысын автоматты түрде пайдалануға мүмкіндік береді. МҚ
схемасы графикалық түрде арнайы терезеде өрістер тізімі арқылы
көрсетілген, әр түрлі кестелердің керекті өрістерін сызықтармен
байланыстыру жолмен бейнеленіп тұрады.
Осындай өзара байланасу бейнесі мәліметтердің екі тобы арасындағы
нақты байланысты көрсетеді. Бұлардың ,, Бірден бірге ,,(1:1), ,,Бірден
көпке ,,(1:М немесе 1:∞) және ,,көптің көпке,, (М:М) қатынасы сияқты
бірнеше түрлері бар.
Мысалы, СТУДЕНТ обьектісі бар болсын делік. Оны сипаттау кезінде
ФАМИЛИЯСЫ, АТЫ, ТУҒАН ЖЫЛЫ, СЫНАҚ КІТАПШАСЫНЫҢ НӨМІРІ, ТОПТЫҢ НӨМІРІ
сияқты өрістерді пайдаланамыз. Бұл өрістердің арасындав мынандай
байланыстар бар:
1. ,,Бірден бірге қатынасы,,
ФАМИЛИЯСЫ СЫНАҚ КІТАПШАСЫНЫҢ НӨМІРІ
2. ,,Бірден көпке қатынасы ,,
СЫНАҚ КІТАПШАСЫНЫҢ НӨМІРІ ← → ТОПТЫҢ НӨМІРІ
3. ,, Көптің көпке қатынасы ,,
ТУҒАН ЖЫЛЫ← → ТОПТЫҢ НӨМІРІ
Фамилия, сынып кітапшасының нөмірі бірегей қайталанбайды, яғни бір-ақ
рет кездеседе. Ал топ нөмірі, туған жылы қайталанып отырады.
Осыған ұқсас өзара байланыстар обьектілер арасында да орнатылуы
мүмкін.
Microsoft Access – программасы мәліметтер схемасы құру пкезінде таңдап
алынған өріс бойынша кестелер арасындағы байланыс типін автоматты түрде
анықтайды.Егер байланыс орнатылатын басты және бағынышты кестелердің
екеуінде де қайталанбайтын түйінді типке жататын болып, ал бағынышты
кестеде орл түйінді өріс типіне жатпайтын болса немесе бағынышты кестеге
қарай бірдің көпке қатынасы орнатылады.
Басты кестеде байланыс өрісі ретінде түйінді болып саналмайтын типті
таңдағанда , тек бірігу байланысы орнауы мүмкін. Мұндай байланыстар басты
кесте мен бағынышты кестенің екеуінен де алынған өрістерді бар формалар
мен басылымдар құру кезінде қажет болады. Мұндай байланыстар бірдей
мәндері бар жазбалардың байланыс өрісінде бірігуін төмендегі 3-
тәсілдердің біреуімен қамтамасыз етеді:
1. екікестенің де байланысқан өрістерінің мәндері бірдей болған
жазбаларды ғана біріктіру;
2. екі кестенің де байланысқан өрістерінің мәндері бірдей болған
жазбаларды біріктіру және, соған қоса, 2-кестеде өзіне сәйкес
байланысу өрістері жоқ 1-кестедегі барлық жазбаларды 1-кестенің бос
жазбаларымен біріктіру.
3. екі кестенің де байланысқан өрістерінің мәндері бірдей болған
жазбаларды біріктіру және, соған қоса, 1- кестеге өзіне сәйкес
байланысу өрістері жоқ 2-кестедегі барлық жазбаларды 1-кестенің бос
жазбаларымен біріктіру.
1:1 немесе 1:М типіндегі байланыс түрлеріне мәліметтер тұтастығын
қамтамасыз ететін параметрді және де байланысқан жазбаларды автоматты
түрде каскадты жаңарту мен өшіру енгізуге болады.
Мәліметтер қорынның тұтастығы деп базадағы мәліметтерді кестенің
жоқтығы мен дәлдігін айтады.МҚ-ның біртұтастығы қамтамасыз ету дегеніміз
- кез келген уақытта базадағы мәліметтердің қатесіз,дұрыс құрастырылуына
бағытталған шаралар жүйесі. Мұндай шаралар жүйесіне мәліметтердің
мүмкін мәндері мен олардың арасындағы байланыстарды қадағалауға
арналған белгілі бір ережелер жиынынан тұратын мәліметтер тұтастығына
шектеулер жатады.
Мәліметтердің біртұтастығын қамтамасыз ету дегеніміз өзара
байланысқан кестелер үшін мынандай бірнеше түзету шарттарының орындалуы:
- бағынышты кестеге басты кестедегі байланыстырушы түйінді өріс мәнінің
ешбіріне сәйкес келмейтін жазба енгізілмейді:
- басты кесте жазбаны , бағынышты кестедегі онымен байланысты жазбалар
өшірілмей, жоюға болмайды;
- байланыстыруды қамтамасыз ететін басты кестедегі түйінді өріс
мәндерінің өзгеруі, соларға сәйкес бағынышты кестедегі жазбалар
мәндерінің де өзгеруін жүзеге асырады.
Байланысқан жазбаларды каскадты түрде жаңарту режимінде басты
кестенің байланысу өрісіндегі мәнді өзгерткенде, бағынышты жазбалардағы
соған сәйкес келетін өріс ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz