Шерхан Мұртаза – жазушы, аудармашы, қоғам қайраткері



Шерхан Мұртаза Қамалға арнаған бір хатында «жетпіс деген сөз Жет! Піс! деген екі сөзден құралады, яғни жетілген шағың, піскен кезің деген рас-ау», деген ой білдіріпті. Иә, ол рас, мен бұл сөзге көңіл аудармаушы едім. Осыны оқығаннан кейін маған бір ой келді. Мүмкін, әр санның өз мағынасы бар шығар. Қазір ойланып қарасам, бұл дұрыс айтылған ұғым екен. Рас, бұл жасқа жеткен де бар, жетпеген де бар. Шераға да осы жасқа жетіп қалыпты.
Шерхан Мұртаза 1932 жылы 28 қыркүйекте бұрынғы Әулиеата уезі, қазіргі Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Мыңбұлақ топырағында дүниеге келген.
Әкесі Мұртаза 1937 жылы сталиндік репрессияның құрбаны болып кетті. Шерхан 1941 жылы Талапты мектебінде бірінші кластың табалдырығын аттаған кезден бастап-ақ оқумен бірге еңбекке де араласты. Балалық шағы соғыстың қиямет, қиын-қыстау кезеңіне тұспа-тұс келді.
1950 жылы Жамбыл қаласында интернат үйінде жүріп, Жамбыл атындағы қазақ орта мектебін бітірген соң әуелі Мәскеу полиграфия институтыңда, үшінші курстан бастап Мәскеудің мемлекеттік Ломоносов атындағы университетінде оқып, журналистика факультетін 1955 жылы бітіріп шығады. Сол жылдардың өзінде-ақ ол башқұрт жазушысы Мұстай Кәрімнің бір повесін, Л. Лагиннің «Хоттабыч қарт» романын қазақшаға аударады.
Шерхан Мұртазаның ел, қоғам, мемлекет, әдебиет үшін істеген еңбектері өте көп. Оның бәрін бір мақалада қамтып шығу мүмкін де емес. Алдымен өзі әдебиетке келген аударма ісінен бастасақ. Шерағаң әлемге әйгілі қырғыз елінің жазушысы Шыңғыс Айтматовтың негізгі шығармаларын қазақ тіліне аударыпты. Иә, Шыңғыстың сан-қилы пәлсапалық тұжырымдарға толы шығармаларын аудару кез келген қалам ұстаған адамға оңай шағыла салатын жаңғақ емес. Осының өзінен жазушының көп ізденгендігі, әрі жазушының ойын терең түсіне білгені анық көрініс береді. Шерағаң Шыңғыс Айтматовтың «Қош, Гүлсары», «Ботагөз», «Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет», «Боранды бекет», «Жан пида» атты повесть, романдарын орысшадан аударды. Осы шығарманың кез-келгенін екі тілде алып оқып отырсаңыз, шығарманың шұрайлы тілмен өте көркем аударылғанын байқайсыз. Мен бұл

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:   
Шерхан Мұртаза – жазушы,
аудармашы, қоғам қайраткері
Шерхан Мұртаза Қамалға арнаған бір хатында жетпіс деген сөз Жет! Піс!
деген екі сөзден құралады, яғни жетілген шағың, піскен кезің деген рас-ау,
деген ой білдіріпті. Иә, ол рас, мен бұл сөзге көңіл аудармаушы едім. Осыны
оқығаннан кейін маған бір ой келді. Мүмкін, әр санның өз мағынасы бар
шығар. Қазір ойланып қарасам, бұл дұрыс айтылған ұғым екен. Рас, бұл жасқа
жеткен де бар, жетпеген де бар. Шераға да осы жасқа жетіп қалыпты.
Шерхан Мұртаза 1932 жылы 28 қыркүйекте бұрынғы Әулиеата уезі, қазіргі
Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Мыңбұлақ топырағында дүниеге келген.
Әкесі Мұртаза 1937 жылы сталиндік репрессияның құрбаны болып кетті. Шерхан
1941 жылы Талапты мектебінде бірінші кластың табалдырығын аттаған кезден
бастап-ақ оқумен бірге еңбекке де араласты. Балалық шағы соғыстың қиямет,
қиын-қыстау кезеңіне тұспа-тұс келді.
1950 жылы Жамбыл қаласында интернат үйінде жүріп, Жамбыл атындағы қазақ
орта мектебін бітірген соң әуелі Мәскеу полиграфия институтыңда, үшінші
курстан бастап Мәскеудің мемлекеттік Ломоносов атындағы университетінде
оқып, журналистика факультетін 1955 жылы бітіріп шығады. Сол жылдардың
өзінде-ақ ол башқұрт жазушысы Мұстай Кәрімнің бір повесін, Л. Лагиннің
Хоттабыч қарт романын қазақшаға аударады.
Шерхан Мұртазаның ел, қоғам, мемлекет, әдебиет үшін істеген еңбектері өте
көп. Оның бәрін бір мақалада қамтып шығу мүмкін де емес. Алдымен өзі
әдебиетке келген аударма ісінен бастасақ. Шерағаң әлемге әйгілі қырғыз
елінің жазушысы Шыңғыс Айтматовтың негізгі шығармаларын қазақ тіліне
аударыпты. Иә, Шыңғыстың сан-қилы пәлсапалық тұжырымдарға толы шығармаларын
аудару кез келген қалам ұстаған адамға оңай шағыла салатын жаңғақ емес.
Осының өзінен жазушының көп ізденгендігі, әрі жазушының ойын терең түсіне
білгені анық көрініс береді. Шерағаң Шыңғыс Айтматовтың Қош, Гүлсары,
Ботагөз, Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет, Боранды бекет, Жан
пида атты повесть, романдарын орысшадан аударды. Осы шығарманың кез-
келгенін екі тілде алып оқып отырсаңыз, шығарманың шұрайлы тілмен өте
көркем аударылғанын байқайсыз. Мен бұл жерде Шерағаңның тек жазушы, қоғам
қайраткері ғана емес, үлкен аудармашы екенін де айтқым келеді.
Шерхан Мұртаза өзінің шығармаларында адам бейнесін табиғаттың сұлулығымен
астастыра өте көркем бейнелейді әрі әр кейіпкердің ойын терең түсіне
отырып, адам мен табиғаттың тынысы бір екенін көрсете біледі.
Шерағаңның 41-жылғы келіншек атты әңгімесінде Хадишаның өмір бойы күткен
Мақсұт есімді жары майданға кеткеннен оралмады. Хадиша күні-түні Мақсұтты
күтумен болды;
Сорлысың, сорлы, - деп Ақшай ернін шығарды, ерніңе күйдіргі шыққыр.
- Тағы отыз жыл күт, келеді Мақсұт,- деп кекетті.
- Күтемін, - дедім. - Жүз жыл күтемін, -дедім.
Сөйттім де, ызаға шыдай алмай, айқай салып далаға атып шықтым.
- Қайдасың, Мақсұт! – деп айқайладым.
Үйге енді кіріп отырғаным да осы еді, сен келіп қалдың, Мақсұт. Ақшай енді
не бетін айтар екен, бәлем.
Ол үндемеді. Бәрін үнсіз тыңдап босағада әлі тұр.
Неге үндемейсің, Мақсұт?! - деп, Хадиша сонда шыңғырып жіберді.
Хадиша өз даусынан өзі шошынып оянды. (Шерхан Мұртаза. Алты томдық
шығармалар жинағы, Алматы, Қазығұрт, 2002. 41 жылғы келіншек. 301-бет)
Бұндай эпизод Шыңғыс Айтматовтың шығармаларындағы әйелдер бейнесімен де
үндесіп, сабақтасып жатады. Жазушының адам, әйел бейнесін жасаудағы
шеберлігі, таным, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Шерхан Мұртазаның «Қызыл жебе» (екі кітап), «Жұлдыз көпір», «Қыл көпір», «Тамұқ» атты бес кітаптан тұратын хамса-романын әдеби тұрғыда талдау
Шерхан Мұртаза
Қазақтың ұлы жазушылары
Ш.Айтматовтың “Қош бол, Гүлсары!” повесі және оның қазақша аудармасы
Ш.Мұртазаның «Тұтқын бала» әңгімесін оқыту
Шерхан Мұртазаның «Ай мен Айша» роман-диологиясында замана шындығының бейнеленуі. Көркемдік ізденістер. Р. Мұқанова, Т. Ахметжан, Н. Ораз шығармаларын талдау
Қазақ драматургиясы туралы
Американдық ағылшын тілінің лексикалық ерекшеліктері
ШЕРХАН МҰРТАЗА ПУБЛИЦИСТИКАСЫНЫҢ ЕРЕКШЕЛІГІ
Жазушы Шерхан Мұртазаның еңбектері
Пәндер