Контрабанда
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
1. Контрабанданың түсінігі, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Контрабанданың түсінігі және қоғамдық қауіптілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Контрабанданың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2. Контрабандамен байланысты қылмыстың сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Контрабандамен байланысты қылмыстың объектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2 Контрабандамен байланысты қылмыстың объективтік жағы ... ... ... ... ... ..37
2.3 Контрабандамен байланысты қылмыстың субъективтік жағы ... ... ... ... ... 44
2.4 Контрабандамен байланысты қылмыстың ауырлататын құрамдары ... ... ..51
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..59
1. Контрабанданың түсінігі, түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .4
1.1 Контрабанданың түсінігі және қоғамдық қауіптілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Контрабанданың түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
2. Контрабандамен байланысты қылмыстың сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Контрабандамен байланысты қылмыстың объектісі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2 Контрабандамен байланысты қылмыстың объективтік жағы ... ... ... ... ... ..37
2.3 Контрабандамен байланысты қылмыстың субъективтік жағы ... ... ... ... ... 44
2.4 Контрабандамен байланысты қылмыстың ауырлататын құрамдары ... ... ..51
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..57
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..59
Біздің еліміздің тарихында, әлеуметтік, экономикалық саясатында саяси контрабанда қаупі маңызды болып отыр. Қазақстан Республикасының мемлекеттік территориясының қалыптасуы, кедендік тәртіп пен бағалы заттарды тағы да басқа шекарадан өтуіне әсер етті.
Контрабанда басқа қоғамдық құбылыс сияқты экономикалық және әлеуметтік алғы шарттардан тұрады:
- Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекетер шекарасының кеңдігі;
- Мемлекеттің сыртқы сауда монополдиясынан бас тартуы;
- Ішкі нарықтың тұрақсыздығы;
- ТМД елдері арасындағы мемлекет аралық кеден ісінің заң базасының дәрменсіздігі.
- Контрабандалық қылмысты тергеу ісінде құқықтық механизмнің болмауы.
- Билік және басқарушы органдардағы корупция және құқықты қорғаушы, бақылаушы органдардың қылмыстық топтармен байланысының қарқынды дамуы, оның ішінде контрабандамен байланысы;
Егерде кінәлі адам ұсталса, ҚР қылмыстық кодексінің 205-бабына сәйкес мемлекетке ерекше үлкен мөлшерде залал келсе, қосымша саралануы туралы белгілерді, біздің пікірімізше 209, 250-баптарға толықтырулар керек. Нәтижесінде экономикалық контрабандалық қылмыстар жауапкершіліктер күшейтіледі.
Контрабанда республикадағы көмекші экономикалық негіз болып табылады және криминалды кіріс көзі болып табылады және бұған елдің белгілі бір бөлігі қатысады.
Контрабандамен күресу жедел іздестіру және профилактикалық жұмыстар жүргізуді талап етеді. Контрабандаға қарсы құқық қорғау органдарының жұмысын күшейту керек. Бұлар мемлекеттік қазынаға қосымша ақша түсуіне мүмкіндік береді. Әзірше көлеңкелі экономика ғана байып отыр.
Қазақстандық контрабандалық шолу шет елдік ұжымдармен байланысын кеңейтті, бақылау жасалынатын тұрақтар қатары өсті. Нәтижесінде Бразилиядан Алматыға және Ресейдің басқада қалаларына героин мен какоин тасымалдау ісіне тосқауыл жасалынды.
Қазіргі кезде ТМД елдерінің аймақтық кеден қызметінің бірлестігі контрабандалық есірткі туралы ақпарат алмасу ісі бойынша орталықта Москва офистерімен және ТМД елдеріндегі офистермен табысты түрде жұмыс жасауда.Қазақстан ТМД елдерімен есірткіке бақылау жасау ісі бойынша халықаралық комитет құру жобасын жасауда.
Осылайша құқық қорғау органдары арасындағы байланыс контрабандамен және басқада қылмыс түрлерімен күрес жүргізуде оңтайлы нәтиже бермек.
Соңғы жылдары контрабандалық қылмыстың өскенін көреміз. Егер 1998 жылы құқық қорғау органдары мен 157 контрабандалық факт тіркелсе, ал экономикалық контрабандаға байланысты 1999 жылы 215 факт тіркелінді.
Контрабанда басқа қоғамдық құбылыс сияқты экономикалық және әлеуметтік алғы шарттардан тұрады:
- Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекетер шекарасының кеңдігі;
- Мемлекеттің сыртқы сауда монополдиясынан бас тартуы;
- Ішкі нарықтың тұрақсыздығы;
- ТМД елдері арасындағы мемлекет аралық кеден ісінің заң базасының дәрменсіздігі.
- Контрабандалық қылмысты тергеу ісінде құқықтық механизмнің болмауы.
- Билік және басқарушы органдардағы корупция және құқықты қорғаушы, бақылаушы органдардың қылмыстық топтармен байланысының қарқынды дамуы, оның ішінде контрабандамен байланысы;
Егерде кінәлі адам ұсталса, ҚР қылмыстық кодексінің 205-бабына сәйкес мемлекетке ерекше үлкен мөлшерде залал келсе, қосымша саралануы туралы белгілерді, біздің пікірімізше 209, 250-баптарға толықтырулар керек. Нәтижесінде экономикалық контрабандалық қылмыстар жауапкершіліктер күшейтіледі.
Контрабанда республикадағы көмекші экономикалық негіз болып табылады және криминалды кіріс көзі болып табылады және бұған елдің белгілі бір бөлігі қатысады.
Контрабандамен күресу жедел іздестіру және профилактикалық жұмыстар жүргізуді талап етеді. Контрабандаға қарсы құқық қорғау органдарының жұмысын күшейту керек. Бұлар мемлекеттік қазынаға қосымша ақша түсуіне мүмкіндік береді. Әзірше көлеңкелі экономика ғана байып отыр.
Қазақстандық контрабандалық шолу шет елдік ұжымдармен байланысын кеңейтті, бақылау жасалынатын тұрақтар қатары өсті. Нәтижесінде Бразилиядан Алматыға және Ресейдің басқада қалаларына героин мен какоин тасымалдау ісіне тосқауыл жасалынды.
Қазіргі кезде ТМД елдерінің аймақтық кеден қызметінің бірлестігі контрабандалық есірткі туралы ақпарат алмасу ісі бойынша орталықта Москва офистерімен және ТМД елдеріндегі офистермен табысты түрде жұмыс жасауда.Қазақстан ТМД елдерімен есірткіке бақылау жасау ісі бойынша халықаралық комитет құру жобасын жасауда.
Осылайша құқық қорғау органдары арасындағы байланыс контрабандамен және басқада қылмыс түрлерімен күрес жүргізуде оңтайлы нәтиже бермек.
Соңғы жылдары контрабандалық қылмыстың өскенін көреміз. Егер 1998 жылы құқық қорғау органдары мен 157 контрабандалық факт тіркелсе, ал экономикалық контрабандаға байланысты 1999 жылы 215 факт тіркелінді.
1. Абдиров Н.М. Борьба с наркобизнесом в современных условиях (уголовно-правовой аспект) // Проблемы совершенствования правоохранительной деятельности в Республике Казахстан в условия; перехода к рыночным отношениям: Мат-лы науч.теорет. -практ. конф, 9-10 декабря 1996 г. - Караганда: КВШ ГСК РК, 1996.
2. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. Алматы, 2000.
3.Алиев Р.М. Совершенствование правоохранительной системы, осуществляющей борьбу с экономической п
реступностью // Научные труды Академии финансовой полиции. Вып. 2. А., 2001.
4. Антонян Ю.М. , Бородин С.В. Преступность и психические аномалии, Москва, 1987.
5. Дворкин А.И. , Сафин Р.М. Расследование убийств, совершенных организованными группами при разбойных нападениях. Научно-методическое пособие. Москва, Экзамен, - 2003
6. Байсаков К.Г. Общие подходы к организации расследования дел о конрабанде наркотических средств и психотропных веществ // Научные труды Академии финансовой полиции. Вып. 2. А., 2001.
7. Бабаян Э.Л. Некоторые проблемы контроля наркотических и лекарственных средств// Актуальные вопросы социальной психиатрии. М., 1979
8. Бабланов Т.К. Методололгические проблемы экономической безопасности стрны // Борьба с преспуностью в Казахстане: вопросы терии и практики. А., 1998.
9. Брайнин Я.М. Уголовная ответственность и ее основание в советском уголовном праве. Москва, 1963.
10. Васильев А.Н. Преступления против социалистической собственности. Москва, 1959.
11. Гаухман Л.Д. Борьба с насильственными посягательствами. -Москва, - 1969.
12. Глистин В.К. Проблемы уголовно-правовой охраны общественных отношений: (объект и квалификация преступлений). Ленинград, 1979.
13. Ералин А.Н., Пименов А.В. О некоторых проблемах борьбы с контрабандой в Республике Казахстан // Научные труды Академии финансовой полиции. Вып. 2. А., 2001.
14. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1993.
15. Жұмағали А.Қ. Қылмыс заты мен құралы (қылмыстыққұқықтық аспектілері). З.ғ.к. ғыл. дәр. алу үшін дайындалған диссертация. А., 2001.
16. Дубинин Н.П. , Карпец И.И. , И.Н. Кудрявцев. Генетика, поведение, ответственность. М.- 1982
17. Закутский С.Г. Практика назначения наказания при совершении нескольких преступлений// Научные труды Ташкентского Государственного Университета. Вып. 26, Ташкент, - 1964.
18. Загородников Н.И. Понятие объекта преступления в советском уголовном праве. Труды ВЮА. Вып. 13. 1951.
19. Загородников Н.И. Преступления против жизни по советскому уголовному праву. М.: Госюриздат, - 1961.
20. Зеленский Ю.И. "Контрабанда – язва империализма" Москва, 1985
21. Зелинский А.Ф. Квалификация повторных преступлений. Волгоград, - 1976.
22. Злобин Г.А., Никифоров Б.С. Умысел и его формы. Москва, 1972.
23. Иващенко А.Е. , Марченко А.И. Методология правового исследования насилия// Социально-правовые проблемы борьбы с насилие Москва, Омск, -1996.
Казахстанская правда – 1999- № 17
24. Каиржанов Е. Основные теоретические проблемы объекта уголовно-правовой охраны в СССР. Автореф. дисс. док. юр. наук. - Киев. - 1974
25. Каиржанов Е. Уголовное право Республики Казахстан. Алматы, 1998.
26. Канатов А.К. Предупреждение незаконного изготовления и обращения наркотиков. А., 2004.
Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации (под ред. Ю.И.Скуратова и В.М.Лебедева). Москва, 1999
27. Коржанский Н.И.Объект и предмет уголовно-правовой охраны. Москва, 1980.
28. Курс Советского уголовного права. Т.2. В 6-ти т-х. Москва, 1970.
29. Курс советского уголовного права. В 5-ти т-х. Часть общая. Т. 1. Ленинград, 1968.
30. Мирошниченко Н.А. Уголовная ответсвенность за незаконное изготовление, приобретение, хранение, перевозку, пересылку или сбыт наркотических средств и психотропных веществ. Автореф.дисс. на соис. уч. степени. кан. ю.н. Харьков, 1984
31. Михайлов М.П. Уголовная ответственность за кражу личного имущества и разбой. Москва, 1958
32. Назаренко Г.В. Эволюция понятия невменяемости// Государство и право, -1989.- № 4.
33. Наумов А.В. Уголовное право. Общая часть. Курс лекции. Москва, 1996.
34. Никифоров Б.С. Объект преступления. М., 1960.
35. Пионтковский А.А. Учение о преступлении по советскому уголовному праву. М.- 1961.
36. Сарсеков Б.С. Контрабанда наркотиков в Казахстане: проблемы и пути их преодоления. А., 1998.
37. Таций В.Я. Объект и предмет преступления в советском уголовном праве. Харьков, 1988.
38. Трайнин А.Н. Общее учение о составе преступления. Москва, 1957.
39. Федоров М.И. Понятие объекта преступления по Советскому уголовному праву. В кн: Ученые записки Пермского университета. Т. Кн. 2. Перм. 1957. Вып. 4.
40. Феткулов Г.Х., Интыкбаеа М.К. Криминологическая характеристика осужденных за незаконное изготовление, приобретение, хранение, перевозку, пересылку и сбыт наркотических средств // Актуальные проблемы права // Сборник научных трудов молодых ученых, адъюнктов и соискателей. - Караганда:КВШ.ГСК.РК.1997. Вып. IV.
41. Философский словарь (Под ред. И.Т.Фролова). Москва, 1980.
42. Фролов Е.А. Спорные вопросы общего учения об объекте преступления. Сбор. уч. труд. Свердловского юр-го института. Вып.10. Свердловск, 1969.
Уголовное право (Отв. ред. И.И.Рогов, М.А.Сарсембаев). Часть общая. Алматы, 1998.
43. Уголовное право. Часть Общая. Москва, 1948.
44. Хазиахметова Д.Р. Проблемы государственного конроля за отделным видо оружия, боеприпасов, врывчатых веществ и взрывных устроиств // ХХІ век: проблемы формирования правового, демократического, светского и социального государстыа в РК. Материалы международной научно-теоритической конференции. А., 2002.
45. Шнейдер М.А. Соучастие в преступлении по советскому уголовному праву. М. - 1958.
46. Юридический энциклопедический словарь. М., 1984.
47. Юридическая газета. – 1997. – № 12
48. Юридическая газета – 1999 -№26
2. Ағыбаев А.Н. Қылмыстық құқық. Ерекше бөлім. Алматы, 2000.
3.Алиев Р.М. Совершенствование правоохранительной системы, осуществляющей борьбу с экономической п
реступностью // Научные труды Академии финансовой полиции. Вып. 2. А., 2001.
4. Антонян Ю.М. , Бородин С.В. Преступность и психические аномалии, Москва, 1987.
5. Дворкин А.И. , Сафин Р.М. Расследование убийств, совершенных организованными группами при разбойных нападениях. Научно-методическое пособие. Москва, Экзамен, - 2003
6. Байсаков К.Г. Общие подходы к организации расследования дел о конрабанде наркотических средств и психотропных веществ // Научные труды Академии финансовой полиции. Вып. 2. А., 2001.
7. Бабаян Э.Л. Некоторые проблемы контроля наркотических и лекарственных средств// Актуальные вопросы социальной психиатрии. М., 1979
8. Бабланов Т.К. Методололгические проблемы экономической безопасности стрны // Борьба с преспуностью в Казахстане: вопросы терии и практики. А., 1998.
9. Брайнин Я.М. Уголовная ответственность и ее основание в советском уголовном праве. Москва, 1963.
10. Васильев А.Н. Преступления против социалистической собственности. Москва, 1959.
11. Гаухман Л.Д. Борьба с насильственными посягательствами. -Москва, - 1969.
12. Глистин В.К. Проблемы уголовно-правовой охраны общественных отношений: (объект и квалификация преступлений). Ленинград, 1979.
13. Ералин А.Н., Пименов А.В. О некоторых проблемах борьбы с контрабандой в Республике Казахстан // Научные труды Академии финансовой полиции. Вып. 2. А., 2001.
14. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1993.
15. Жұмағали А.Қ. Қылмыс заты мен құралы (қылмыстыққұқықтық аспектілері). З.ғ.к. ғыл. дәр. алу үшін дайындалған диссертация. А., 2001.
16. Дубинин Н.П. , Карпец И.И. , И.Н. Кудрявцев. Генетика, поведение, ответственность. М.- 1982
17. Закутский С.Г. Практика назначения наказания при совершении нескольких преступлений// Научные труды Ташкентского Государственного Университета. Вып. 26, Ташкент, - 1964.
18. Загородников Н.И. Понятие объекта преступления в советском уголовном праве. Труды ВЮА. Вып. 13. 1951.
19. Загородников Н.И. Преступления против жизни по советскому уголовному праву. М.: Госюриздат, - 1961.
20. Зеленский Ю.И. "Контрабанда – язва империализма" Москва, 1985
21. Зелинский А.Ф. Квалификация повторных преступлений. Волгоград, - 1976.
22. Злобин Г.А., Никифоров Б.С. Умысел и его формы. Москва, 1972.
23. Иващенко А.Е. , Марченко А.И. Методология правового исследования насилия// Социально-правовые проблемы борьбы с насилие Москва, Омск, -1996.
Казахстанская правда – 1999- № 17
24. Каиржанов Е. Основные теоретические проблемы объекта уголовно-правовой охраны в СССР. Автореф. дисс. док. юр. наук. - Киев. - 1974
25. Каиржанов Е. Уголовное право Республики Казахстан. Алматы, 1998.
26. Канатов А.К. Предупреждение незаконного изготовления и обращения наркотиков. А., 2004.
Комментарий к Уголовному кодексу Российской Федерации (под ред. Ю.И.Скуратова и В.М.Лебедева). Москва, 1999
27. Коржанский Н.И.Объект и предмет уголовно-правовой охраны. Москва, 1980.
28. Курс Советского уголовного права. Т.2. В 6-ти т-х. Москва, 1970.
29. Курс советского уголовного права. В 5-ти т-х. Часть общая. Т. 1. Ленинград, 1968.
30. Мирошниченко Н.А. Уголовная ответсвенность за незаконное изготовление, приобретение, хранение, перевозку, пересылку или сбыт наркотических средств и психотропных веществ. Автореф.дисс. на соис. уч. степени. кан. ю.н. Харьков, 1984
31. Михайлов М.П. Уголовная ответственность за кражу личного имущества и разбой. Москва, 1958
32. Назаренко Г.В. Эволюция понятия невменяемости// Государство и право, -1989.- № 4.
33. Наумов А.В. Уголовное право. Общая часть. Курс лекции. Москва, 1996.
34. Никифоров Б.С. Объект преступления. М., 1960.
35. Пионтковский А.А. Учение о преступлении по советскому уголовному праву. М.- 1961.
36. Сарсеков Б.С. Контрабанда наркотиков в Казахстане: проблемы и пути их преодоления. А., 1998.
37. Таций В.Я. Объект и предмет преступления в советском уголовном праве. Харьков, 1988.
38. Трайнин А.Н. Общее учение о составе преступления. Москва, 1957.
39. Федоров М.И. Понятие объекта преступления по Советскому уголовному праву. В кн: Ученые записки Пермского университета. Т. Кн. 2. Перм. 1957. Вып. 4.
40. Феткулов Г.Х., Интыкбаеа М.К. Криминологическая характеристика осужденных за незаконное изготовление, приобретение, хранение, перевозку, пересылку и сбыт наркотических средств // Актуальные проблемы права // Сборник научных трудов молодых ученых, адъюнктов и соискателей. - Караганда:КВШ.ГСК.РК.1997. Вып. IV.
41. Философский словарь (Под ред. И.Т.Фролова). Москва, 1980.
42. Фролов Е.А. Спорные вопросы общего учения об объекте преступления. Сбор. уч. труд. Свердловского юр-го института. Вып.10. Свердловск, 1969.
Уголовное право (Отв. ред. И.И.Рогов, М.А.Сарсембаев). Часть общая. Алматы, 1998.
43. Уголовное право. Часть Общая. Москва, 1948.
44. Хазиахметова Д.Р. Проблемы государственного конроля за отделным видо оружия, боеприпасов, врывчатых веществ и взрывных устроиств // ХХІ век: проблемы формирования правового, демократического, светского и социального государстыа в РК. Материалы международной научно-теоритической конференции. А., 2002.
45. Шнейдер М.А. Соучастие в преступлении по советскому уголовному праву. М. - 1958.
46. Юридический энциклопедический словарь. М., 1984.
47. Юридическая газета. – 1997. – № 12
48. Юридическая газета – 1999 -№26
Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 68 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
1. Контрабанданың түсінігі,
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
1.1 Контрабанданың түсінігі және қоғамдық
қауіптілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Контрабанданың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 12
2. Контрабандамен байланысты қылмыстың
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Контрабандамен байланысты қылмыстың
объектісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..20
2.2 Контрабандамен байланысты қылмыстың объективтік
жағы ... ... ... ... ... ..37
2.3 Контрабандамен байланысты қылмыстың субъективтік
жағы ... ... ... ... ... 44
2.4 Контрабандамен байланысты қылмыстың ауырлататын құрамдары ... ... ..51
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 59
Кіріспе
Біздің еліміздің тарихында, әлеуметтік, экономикалық саясатында саяси
контрабанда қаупі маңызды болып отыр. Қазақстан Республикасының мемлекеттік
территориясының қалыптасуы, кедендік тәртіп пен бағалы заттарды тағы да
басқа шекарадан өтуіне әсер етті.
Контрабанда басқа қоғамдық құбылыс сияқты экономикалық және әлеуметтік алғы
шарттардан тұрады:
- Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекетер шекарасының кеңдігі;
- Мемлекеттің сыртқы сауда монополдиясынан бас тартуы;
- Ішкі нарықтың тұрақсыздығы;
- ТМД елдері арасындағы мемлекет аралық кеден ісінің заң базасының
дәрменсіздігі.
- Контрабандалық қылмысты тергеу ісінде құқықтық механизмнің болмауы.
- Билік және басқарушы органдардағы корупция және құқықты қорғаушы,
бақылаушы органдардың қылмыстық топтармен байланысының қарқынды дамуы, оның
ішінде контрабандамен байланысы;
Егерде кінәлі адам ұсталса, ҚР қылмыстық кодексінің 205-бабына сәйкес
мемлекетке ерекше үлкен мөлшерде залал келсе, қосымша саралануы туралы
белгілерді, біздің пікірімізше 209, 250-баптарға толықтырулар керек.
Нәтижесінде экономикалық контрабандалық қылмыстар жауапкершіліктер
күшейтіледі.
Контрабанда республикадағы көмекші экономикалық негіз болып табылады
және криминалды кіріс көзі болып табылады және бұған елдің белгілі бір
бөлігі қатысады.
Контрабандамен күресу жедел іздестіру және профилактикалық жұмыстар
жүргізуді талап етеді. Контрабандаға қарсы құқық қорғау органдарының
жұмысын күшейту керек. Бұлар мемлекеттік қазынаға қосымша ақша түсуіне
мүмкіндік береді. Әзірше көлеңкелі экономика ғана байып отыр.
Қазақстандық контрабандалық шолу шет елдік ұжымдармен байланысын кеңейтті,
бақылау жасалынатын тұрақтар қатары өсті. Нәтижесінде Бразилиядан Алматыға
және Ресейдің басқада қалаларына героин мен какоин тасымалдау ісіне
тосқауыл жасалынды.
Қазіргі кезде ТМД елдерінің аймақтық кеден қызметінің бірлестігі
контрабандалық есірткі туралы ақпарат алмасу ісі бойынша орталықта Москва
офистерімен және ТМД елдеріндегі офистермен табысты түрде жұмыс
жасауда.Қазақстан ТМД елдерімен есірткіке бақылау жасау ісі бойынша
халықаралық комитет құру жобасын жасауда.
Осылайша құқық қорғау органдары арасындағы байланыс
контрабандамен және басқада қылмыс түрлерімен күрес жүргізуде оңтайлы
нәтиже бермек.
Соңғы жылдары контрабандалық қылмыстың өскенін көреміз. Егер 1998 жылы
құқық қорғау органдары мен 157 контрабандалық факт тіркелсе, ал
экономикалық контрабандаға байланысты 1999 жылы 215 факт тіркелінді.
ҚазКСР Қылмыстық кодексінде контрабандалық әрекеттер тек қана бір
ғана қылмыс құрамы ретінде сараланатын. Тек 1997 жылы қабылданып, 1998
жылдық 1 қаңтарынан бастап күшінде болған Қазақстан Республикасының
Қылмыстық кодексі контрабандалық әрекеттерді екі дербес қылмыс құрамы
ретінде бөлді. Бұлайша бөлуге негізгі себеп қылмыс затына байланысты
олардың объектісінің, яғни зардап келтіретін құндылығының оқшаулығы.
Айталық экономикалық контрабанда жасау барысында қылмыс затттарын
пайдалануға, иеленуге т.б. заңды әрекеттер жасауға тым салынбаса да, кеден
бақылауынан жеткілікті деңгейдегі механизмдер арқылы өтпегендіктен
мемлекеттік баж төленбей қалады, сол себепті мемлекеттік бюджет қоры
толықпайды, демек экономикалық қызмет саласындағы қоғамдық қатнастар зардап
шегеді. Егер де контрабандалық әрекеттер арқылы азаматтық айналыстан
алынған немесе айналысы шектелген заттар шекарадан өтетін болса, онда
зардап шегетін мемлекеттік экономикалық мүддесі емес ,қоғамдық қауіпсіздік.
Қорыта айтар болсақ, ҚР жаңа ҚК-сі контрабанданы екі дербес қылмыс
құрамдарына бөлу арқылы дұрыс қадап жасап отыр.
Осыған орай, өзалдына дербес және белгілі бір деңгейде жаңа болып табылатын
қылмыс құрамдарын зерттеу қажеттілігі туындайды.
Бұл мәселемен тікелей айналысқан авторлар қатарына К.Г.Байсаковты, А.Н.
Ералинді, Г.Б.Саматованы, Б.С. Сәрсековты, Д.Р.Хазиахметованы т.б. атауға
болады.
Дегенмен, бұл мәселемен тікелей айналыспаса да аталған тақырыптың
теориялық негізін құрай алатын ғалымдардың еңбектерін атап өтуге болады,
олардың қатарына мына авторлар жатады: Ағыбаев А.Н., Антонян Ю.М. ,
Бородин С.В. Дворкин А.И. , Сафин Р.М., Бабаян Э.Л., Бабланов Т.К., Брайнин
Я.М., Васильев А.Н., Гаухман Л.Д., Глистин В.К., Карпец И.И
Диплом жұмысының объектісі : экономикалық қызмет саласындағы және
қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар.
Диплом жұмысының нақты затын экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың
ішіндегі экономикалық контрабанда және қоғамдық қауіпсіздікке қарсы
қылмыстардың ішінде айналыстан алынған немесе айналысы шектелген заттардың
контрабандасы құрайды.
Диплом жұмысының мақсаты: контрабандалық әрекеттің қылмыстық-құқықтық
сипаттамасын беру.
Осы мақсатты жүзеге асыру барысында жұмыс мынандай міндеттер қояды:
контрабанданың түсінігін беру, қоғамдық қауіптілігін айқындау;
контрабанданың түрлеріне жеке – жеке тоқталу;
экономикалық контрабанда қылмысының құрамын сипаттау;
айналыстан алынған не айналысы шектелген контрабанда қылмысынына қылмыстық-
құқықтық сипаттама беру;
контрабанда туралы заңнаманы жетілдіруге қатысты жекелеген ұсыныстар
белдіру.
Жұмыстың құрылымы, кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады
1. Контрабанданың түсінігі, түрлері
1.1 Контрабанданың түсінігі және қоғамдық қауіптілігі
Контрабанда сөзі итальян тілінен аударғанда contro - қарсы, bando
- үкімет жарлығы деген сөзден шыққан. Сөзбе сөз алғанда контрабанда үкімет
жарлығына қарсы дегенді білдіреді.
Қазіргі түсінікте контрабанда кез келген заңсыз жолмен тауарларды
және өзге де заттарды кеден шекарасынан алып өту.
Соңғы жылдарда бұл қылмыс ұйымдасқан және көлемді түрде болуына
байланысты өсуде және қоғам мүддесіне зор шығын әкеліп, қылмыстың азаюына
еш шара әсер етпеуде. 1988 ж. республика тергеу органдарында 1 ғана
қылмыстық іс қозғалса, 1989 ж -12, 1991 ж- 21, 1993 ж- 40, ал 1995 жылы
сотқа 117 іс түссе, 1996 ж- 142 болды. Бұған қарап контрабандалық қылмыстың
1997-2000 ж.ж қарқынды өсуін байқауға болады.
Бұл жағдайда ерекше теориялық және практикалық мүдделікті
контрабандамен күреске бағытталған шаралар көрсетеді, өйткені олар біздің
еліміздегі шынайы құқықтық мемлекет ретіндегі экономикалық, әлеуметтік және
рухани құрылыстың аспектілерімен тығыз байланысты, қоғам мен жеке тұлғаның
мүддесін қорғайды, [1,115].
Кеден және басқа да органдардың толық бақылау жасамауының нәтижесінде
елімізден кедергісіз шикізат өнімдері, металл түрлері шет елдерге
шығарылса, заңсыз спирт, темекі өнімдері және сапасыз азық-түлік түрлері
енгізілуде, сонымен қатар тарихи мәдени құндылығы зор заттарды да сату
істеріде көптеп кездеседі. Аталмыш қылмыстың өсуі аса ірі көлемдегі өнімдер
мен тауарлардың, шикізаттардың тоналуымен салық төлеуден қашу және
қызметтік қылмыс сияқты істермен тығыз байланысты болуымен түсіндіруге
болады.
Контрабандамен байланысты қылмыстың құрылымы әр түрлі дәрежеде өтеді:
тауарларды тасымалдау ірі жүкті авто көліктермен, теміржол вагондарымен,
транспорттық самолеттармен жүргізіледі және де кедендік бақылаудан жалған
құжат сияқты айла шаралар арқылы өтіп кетеді.
Республикамызда аса қауіпті қылмыс түрі есірткілік және психотроптық
заттардың контрабандасы болып табылады. ҚР президенті Н.Ә Назарбаевтың жыл
сайынғы Елдегі жаңа 100 жылдықтағы тұрақтылық пен қауіпсіздік деп
аталатын халыққа жолдауында ескергендей Қазақстан ірі есірткілік
тасымалдаудың өткелінде тұр. Қазақстан географиялық орналасуының
қолайлығына байланысты халықаралық наркобизнестің мүдде сферасына ұшырап
отыр. Мәселенің географиялық және экономикалық маңыздылық дәрежесін ескере
отырып, нашақорлық пен наркобизнеспен күрестің қазақстандықтардың
қолдауынсыз мүмкін еместігін атап өткеніміз жөн. Мемлекет ғана емес жалпы
қоғам мәселесінің көлемділігін айқын сезінуі керек. Бүгінде Қазақстан
арқылы Алтын жарты ай, Алтын үшбұрыш аймақтарынан Ресейге, Украинаға,
Балтық елдеріне, Шығыс және Батыс Еуропаға көп мөлшерде опиум, героин,
канабис тасымалданады. Осылайша еліміз европалық елдермен Америка үшін
Оңтүстік – шығыс және Оңтүстік – батыс Азияда өндірілетін есірткілік
затардың өткеліне айналды. БҰҰ–ның халықаралық бағдарламасының есірткіге
бақылау штаб квартирасы Ауғаныстан айналасында қауіпсіздік белдеуін құру
жобасын жасауда, мақсаты Ауғаныстан сыртқы шекаралары мен көршілес елдерге
есірткілік өнімдерді өткізбеуге қатаң бақылау жасау. Қазіргі кезде
Ауғанстанның Иран мен шекарасының бекінуіне байланысты есірткі өз
қозғалысын Европалық континент арқылы батыстан солтүстікке қарай,
солтүстіктен батысқа қарай орталық азияның оңтүстік шекаралары арқылы
қазақстанды қосып қозғалысын өзгертті. Қазақстанның бұл жобаға араласуы
контрабандалық есірткілердің ағысын толастатар еді.
Ресей мен Қазақстан шекаралық облыстарындағы ресейлік және
қазақстандық т.б. елдердің азаматтардан құрылған қылмыстық топтардың
қылмыстық істерін тергеу ерекше қиындық туғызады. Географиялық тарихи
жағдайға байланысты Қазақстан тек Ресей федерациясының оншақты облысымен
шекараласады. Бір ғана батыс Қазақтан Ресейдің Астрахань, Волгаград,
Орынбор, Самар және Саратов облыстары мен шекараласады. Темір жолдарынан
басқа оның шекарасынан 7 тас жол және 39 құм тасты жол таулы жолдарды
айтпағанда өтеді. Шекараның ұзындығы 1232,2 км құрайды, бұл жағдай кедендік
орындар мен кедергілерге қарамастан іс жүзінде қылмыстық элементтер үшін
оңтайлы болып табылады. Осыған байланысты құқық қорғау органдарының арнаулы
аймақтармен бірлесе қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларын жасау
экономикалық және саяси байланыстардан еш кемсіз манызды.
Минстік конвенция жетекшілері Ресей құқық қорғау орган басшыларымен
кездесу өткізіп, шекаралық территориялаврда қылмыстық тергеу шараларын
өткізу кезінде туындайтын біршама сұрақтарды қарап, нәтижесінде 1998 жылы
ішкі істер басқармасы көлемінде Ресейдің 3 Волгаград, Саратов, Орынбор
ішкі істер басқармасымен одақтасу келісім шарты жасалынды. Дәл осы жағдай
бірікккен шекара операциясын табысты өткізуге мүмкіндік берді, яғни оның
барысында 1998 ж 6 күн ішінде 213 қылмыс ашылып, 7 ұйымдасқан қылмыстық топ
істері тоқтатылды, оның 4 халықаралық қылмыстық топ болатын. 45 поезд, 1136
жүк вагондары тексеріліп, 234 қару жарақ, 5 автокөлік, 3 млн 234 мың
тенгеге контрабандалық тауар тартып алынды. Пайдаланылған тәжірибе жедел
тергеу қызметкерлерінің жұмысын тездетті. Құқық қорғау органдарының
бірлесуі соңғы кезде шекаралық аудандарда аса көп өсе бастаған мал ұрлау
ісіне мықты соққы берді, [1,52].
Қазақстан мен Ресей арасындағы құқық қорғау органдарының бірлесу
келісім шарт жасауы контрабандалық күреске қарқынды күш береді.
1998 ж қазанда Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасында
Байқоңыр комплексі территориясында тәртіп сақтауды қамтамасыз ету туралы
құқық қорғау органдары арасында бірлестік туралы келісім шарт жасалынды.
Құжат ұйымдасқан қылмыс пен бірлесіп күресуге мүмкіндік берді. Мысалы,
Қызылорда облысының ҰҚК мен РФ ФҚҚ мен бірігіп Байқоңыр қаласында аса ірі
көлемдегі есірткімен қару жарақ контрабандасымен айналысатын халықаралық
қылмыстық топ іс шараларын ашты.
Болашақта тұрақты мемлекет аралық контрабанда ісімен айналысатын
жедел тергеу тобын құрса дұрыс болар еді.
Қазақстандық контрабандалық шолу шет елдік ұжымдастармен байланысын
кеңейтті, бақылау жасалынатын тұрақтар қатары өсті. Нәтижесінде Бразилиядан
Алматыға және Ресейдің басқада қалаларына героин мен кокаин тасымалдау
ісіне тосқауыл жасалынды.
Қазіргі кезде ТМД елдерінің аймақтық кеден қызметінің бірлестігі
контрабандалық есірткі туралы ақпарат алмасу ісі бойынша орталықта Москва
офистерімен және ТМД елдеріндегі офистермен табысты түрде жұмыс жасауда.
Қазақстан ТМД елдерімен есірткіге бақылау жасау ісі бойынша халықаралық
комитет құру жобасын жасауда.
Осылайша құқық қорғау органдары арасындағы байланыс контрабандамен
және басқа да қылмыс түрлерімен күрес жүргізуде оңтайлы нәтиже бермек.
Мәлім болғандай контрабанда басқа қоғамдық құбылыс сияқты экономикалық
және әлеуметтік алғы шарттардан тұрады:
- Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекеттер шекарасының кеңдігі;
- Мемлекеттің сыртқы сауда монополиясынан бас тартуы;
- Ішкі нарықтың тұрақсыздығы;
- ТМД елдері арасындағы мемлекет аралық кеден ісінің заң базасының
дәрменсіздігі.
Билік және басқарушы органдардағы коорупция және құқық қорғаушы,
бақылаушы органдардың қылмыстық топтармен байланысының қарқынды дамуы, оның
ішінде контрабандамен байланысы.
Контрабандалық қылмысты тергеу ісінде құқықтық механизмнің болмауы.
Баж салығымен салықтың ақталмас жоғары көрсеткіште болуы, халықаралық
мәселесінде ТМД елдерінің бақылаусыздығы және қожайынсыздығы, Қазақстандағы
және көрші мемлекеттерлегі экономикалық жағдай контрабанданың өтуіне негіз
болып отыр. Мысалы: доллардың жаңаруынан кейін және Ресей федерациясындағы
экономикалық дағдарыстан кейін, Қазақстанға көптеген тауаплары әкеліне
бастады, басым бөлігі контрабандалық жолмен алып келді, бұл еліміздің
басшыларына ішкі нарықты қорғауда белгілі емес шараларды қолдануға және шет
елден келетін тауарларды шектеуге тура келді. Енді осыдан келіп салық мен
кедендік салықтың сәйкес келмеуі пайда болды. Бұл мәселені біздің елмен
көрші елдердің жоғары басшылары шешуі тиіс. ҚР қаржы министрлігі кедендік
баж салығымен жай салық мәселесін шешуге тырысуда, 1-кезекте Ресей
мемлекетімен бірақ обьективті себептерге байланысты екі ел арасындағы
келісім шарт әрқашан бұзылуда. Бұл мәселедегі ең күрделісі екі елгеде салық
төлеу, дүниежүзілік іс тәжірибеге қарамастан Ресей салықты тауар
өндірілетін елден алуды шешті. Ресей тауарларынан екі рет салық алмау үшін
Қазақстанда Ресейлік жүйеге көшті. 2-мысал Өзбекстанннан келетін
контрабандалық тауарлар, баж салығының жай салықтың Қазақстаннан еш
айырмашылығы жоқ. Бірақ Өзбекстанда ұлттық валютаның ресми бағасымен
нарықтық бағасының айырмашылығы бар болғандықтан мынадай жағдай қалыптасты:
таяу шет елдерден тауарларды Өзбекстанға алып келу экономикалық жағынан
тиімді болды, ал сол жақтан контрабандалық жолмен тауарлар келе бастады.
Бұл мәселені шешуге үкіметтің де шамасы келмей отыр. Бұл мәселе көрші
мемлекеттің ішкі экономикалық саясаты және басқа да мәселедегі
Қазақстандағы контрабандалық тауарлардың өсуіне жол берілуі джәне
көрсетілген мемлекеттердің өз тауар шығарушыларына деген саясаты ірі
заводтар Пепси-кола, Уз-деу авто Өзбекстандағы Кока-кола,
Қырғызстандағы өз елдер тұсынан протекцияға ұшырауда, сондықтан олар өз
тауарларын Қазақстанға алып келуде. Бұдан басқа жәй салықпен баж салығының
жоғары болуы шағын және орта бизнаспен айналысатын азаматтарды
контрабандистер болуға итермелеуде. Келесі мемлекеттік қызметкерлердің
жемқорлығы және бірінші кезекте кеден қызметкерлерінің жемқорлығы өсуіде.
Сондықтан құқық қорғау және бақылау функцияларын бір мекемеден екінші
мекемеге ауыстыру жиі болып тұрады. Экономикалық контрабандистермен күресті
ҰОҚ ІІМ айналысуда. Соңғы кезекте азаматтардың төменгі деңгейде өмір сүруі
көп мәселеге себеп болуда. Өйткені азаматтар патриоттық сезімнен көрі нан
табу үшін күреседі. Осындай жағдай бұрынғы кеңес елдерінде де болып
отырған. Жүздеген адамдар контрабандалық заңсыз бизнестермен айналысты.
Атап айтқанда, бұл мәселеде контрабанда патшалары жеңіске жетуде.
Контрабанда қоғамға өте қауіпті, өйткені мемелкетке айтарлықтай
экономикалық нұқсан келтіреді, бұларды мынадан көруге болады:
- Ішкі нарықтық тұрақсыздығы экономикалық реформаларды жүргізуге алып
келеді;
- Бюджетте заң түрінде көрсетілген салық түрі түспейді;
- Кеден арқылы алып келген, тиым салынған тауарлар өтеді;
- Контрабанда негізінде үлкен көлемде талан-таражға байланысты салық
төленбейді;
- Мемлекеттік қылмыс салықтарына байланысты жұмыс аз істелуде;
- Ол басқару, билік органдарында және құқық қорғау органдарында көп
кездеседі.
- Контрабандалық тауар ішкі саудадан мемлекеттік тауарды ығыстырып,
кәсіпкерлерді банкротқа әкеп соқтырады, [2, 58].
Сонымен қоса, контрабанда өзінің ұйымшылдық формасымен және
проффесионалдық әрекеттерімен тұрақты топпен ұйымдары контрабандалық
каналдарының болуы, агентураның байланысы, боевик, халық аралық байланысы
және т.б. бүкіл елде мұндай ұйымдасқан қылмыстық топтар қатаң тәртіппен
сфералардың айырмашылығы, белгілі бір специализациялардың көмегімен
жасалады. Мысалыға, контрабандалық табакты шығаратың Въетнамдық ұйымдасқан
топ, спиртті - Итальяндық, есірткіні - Колумбия мен Нигерия, және т.б.
Ірі қылмысты топтар өзінің тауарларын легелды жолмен жасағандай етіп
бетін жауып, әр түрлі фондтар, ассосациялар, біріккен кәсіпорындар,
кішігірім жекеменшік кәсіпорындар мен біріккен ұйымдар шектеулі
жауаптылықпен, сонымен қоса подакциздік тауарды мемлекеттік жеңілдікпен
сыбайлас жемқорлыққа байланысты қолданып подакциздік тауарды мемлекетке
кіргізу мен шығаруға бағытталған контрабандамен байланысты қылмыстар
структурасы барлық денгейде оның бастамасынан соңына дейін өзгерістер
болады. Мұндай жағдайда техникалық талғамдығы мен көлікпен өзгеру жағдайы
ескеріледі, [2,59]
Сараптаманың қорытындысы бойынша оперативті берілген белгілер бойынша,
қылмыстық істер бойынша материалдары мен ғылымдар зерттеуі бойынша
контрабанданың келесі улгілері көрсетілген.
- ұйымдастырылған конспиративті сипаттама контрабандаға қойылған
механизмнің функциаларының бөлігі (оның ішінде, қылмыстық структураның
ұйымдастырушысы мен орындаушысының амандығын тілейтін (безопасность),
көліктердің апарып-әкелуі, байланыс, контрабанданың заттарын өткізіп жүзеге
асыру;
- Белгіленген сақтау орнында контрабанданың жасырын орнын ашу;
Кедендік құжаттарды немесе кез-келген документтерді жалған пайдалану,
декларативті тауар аттарын өзгерту, саның жасыру және бағасын төмендету;
- заңсыз ұйымдастырылған жұмыстары үшін ұсталған контрабандалық топтың
істерін ашу;
- жалған экспорт және реэкспорт мемлекеттік арқылы жалған құжаттау;
- өзінің қызмет бабын пайдаланып қылмыс жасаған адам;
- әрқашанда өзінің жоспарларын іс-әрекеттерін пайда табу мен жоспарлау;
- мемлекетаралық және халықаралық партнерларының болуы және олармен сөз
байласуы;
Аталғанның барлығы контрабандамен күресу жайында іздестіру шараларымен
іс қағаздарын жүргізу ішкі істердің жедел аппараттары күресу қажет.
Осы сияқты контрабанда халықаралық және мемлекетаралық сипаты бар,
әкімшілік-территориялык бірлігі, аудандардың, облыстардың және
мемлекеттердің шегінен шығады. Олардың конспирациялық бастамасы бар,
сонымен қоса, олардың ұйымдастырушылары қатысушыларының саның азайтпақ ойы
бар. Олардың аз да болса мәліметтер бар, өздерінің қызметтерін жүзеге
асыруы үшін, [2, 72].
Топтың мүшелері қатаң тәртіппен және конспирациясымен сақталады. Оны
бұзса ол сол қателігі үшін физикалық жауап береді. Кейде олар үшін
третейский соты құрылады. Контрабанданың топты білдіртпеу үшін жұмысшыларға
құқық қорғау органның контразведка тағайындалады. Оған жіберілген адамдарға
импорттық автокөлікпен ұялы телефонымен жабдықталады. Телефон жалған атпен
регистрациядан өтеді. Оған қару-жарақ беріледі. Олар қылмыстық топтың
мүшелелерінің ізіне түскен жедел іздестіру қызметкерлері анықтайды. Олардың
ізіне түседі және олардың жұмыстары туралы мәліметтер жинайды немесе немесе
оны сатып алады.
Қылмыстық топтың ұйымдастырушылары әдетте оқ қағушылары болады, олардың
көбі спортсмен, аморальдық сипаты үшін шығарып тасталғандар, қылмыскерлер,
белгіленген ақыға қызметке келіскендер.
Қылмыстық топтың ұйымдастырушылары мемлекет аралық халықаралық байланысы
бар. Көбіне жұмыс істемейтіндер немесе шекарадан оңай шығьш кете алатындар.
Негізі қу, инициативті, қылмыстық ойлары кең және бай адамдар. Кез келген
қажетті тұлғамен сөз табыса алады, керекті танысуларды орната алатын,
адамның сеніміне кіре алатын. өзіне кез келген адамды, мемлекеттік қызмет
адамдарын, құқық қорғау органдарының адамдарын өзіне бағындыра алатын.
Контрабанданы тауып ашу - өте ауыр процесс. Сондықтан да контрабанданы
алдын ала ескеру ұйымдастырылуы өздерінің құқық қорғау органның
контрабандамен күресу терең білімділікті талап етеді.
Егер, қолданған тәсілдерге қарамастан, кез келген адам коррупцияға жол
берсе не оған қатысса, онда оған контрабанданы құруға дайындалуға жол
бермеуіміз керек.
Контрабандаға жол бермеу үшін жедел-іздестіру оларды іздестіруге
салады,олардың ойластырылған немесе дайындалып жатқан біліп оларға жол
бермеу шаралары көмектеседі. Қылмыстың қай сатыда болып жатқанына
карамастан, контрабандамен байланысты оның ұйымдастырушыларымен қоса ұстау,
[3, 116].
Қылмысты алдын алу үшін оның жағдайын біліп алған жөн. Бұл жағдай
қылмыскерлерге қолайсыз жадай ма, әлде керісінше қылмыстық ойларды жүзеге
асыру үшін қолайлы жағдай ма. Егер контрабанданың әрекеттері өзінен өзі
қоғамға кауіпті болса, олардың жолын кесу тұлғалардың келесі жауаптылыққа
тартылады.
Кейде қылмыс екенін дәлелдеу қиьш болуы мүмкін. Онда олар тез арада
контрабанданың басын ашып алуы керек болады.
Контрабанданы ашу үшін - қиын процестер кез келген фактормен жабылатын,
оның ішінде негізгі элементтері:
- қылмысты жасаған адамдарды ұстау және қылмыстың түрлерін анықтау;
контрабанда туралы мәліметтермен, кез келген хабарларды дереу қабылдап алу;
- қылмыстық істі қозғау, учетқа қою; іздестіру кезіндегі материалдарды
жинақтау;
Контрабанданы қылмыстық іске тартатынын біліп олар өз істерін ажыратуға
тырысады. Қылмыстық істі қозғап қана, материалдарды жинап қана біз дәлелдей
аламыз. Бұл кезде, контрабандамен күрестің мәнін түсіну керек. Оған
контрабандалық топты тауып, қылмысты тергеп, рәсімделген контрабандалық
топтың мүшелері мен қатысушыларын табу, әрқайсысының рольдерін түсіну,
қылмыстық әрекеттермен фактасын тереңдеп табу. қылмыстық іске тарту іс-
әрекеттерінің модельдерін қолдану, қылмыстық іске қатысатын; консперативті
предприятия мен ұйымдастырылуы құру;
- затты жеткізіп салу ;
- арнайы техникалық заттарды қолдану;
- техникалық каналдардан, компьютерден, т.б. алып тасталуы;
- ізге түсу, соның ішінде техникалық құрал-саймандарды қолдану (ауди,
видеобаспалары, кино, фото съемкалары), материалдар, өмірге зиян
келтірмейтін, адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға зиян келмейтін
т.б. құралдар пайдалану.
Олардың құрамында полиция майоры У., кеден инспекторы С, белгілі
бизнесмен жоғарғы лауазымды тұлға, бірнеше қаладағы мейрамханалардьң
бастығы, бортмеханик эскери транспорттық авияциясы ВВС РФ капитан А. және
т.б. ұсталғандардан әсірткіден басға қару жарақ пен суық қару табылған,
оқдәрілер, 70 мың. Доллар АҚШ, көп мөлшерде Россия рублдері. Москвада 2258
кг есірткі, соның ішінде 23,6 кг геройн, 216,35 кг апиын.
Көбіне қылмысты ашу үшін дүрыс шығарылған есеп берілген қылмыс бойынша
контрабандалар дұрыс тандалған жолға қаралады, оның ішінде:
- контрабанданың каналын табу, байланыс жүйесі мен мероприятиялар,
мемлекеттен шығара алатын контрабандалык заттар;
адамдарды тану;
- қайнар көзін табу;
- контрабанданың заттарын табу, байқау, сонымен біргеқылмыстық іс
қозғалғанша қүжаттардың дәлелі бола алатын;
ізге түсу кезіндегі телефон және т.б. байланысын қажетті тех-қ құралдармен
пайдалану, оны іске тіркеу.
Жедел іздестіру қызметкерлері Оңтүстік Қазақстан облысы номер-23
"Душанбе-Москва" іздестіру кезінде жедел-информации вагонның вентиляциялық
люкте контрабанданың есірткі- 2,5 кг героин табылып алынды.
Қызметтік- іздестіру шараларын иттер көмегі өте қажет болады. Олар эдейі
ісірткі заттарға, атылғыш заттарға, қару жараққа иісті тез сезеді.
Контрабанданы тауарды территорияға кіргізіп немесе шығарып жатған кезде
қолынан ұстағанның мәні көбірек. Ол үшін жедел тергешімен бірғе
жүргізілетін тергеу мен ізге түсудің жолдарын ойластырады.
Жоспар бойынша тергеу неге бағытталғандығын, кейінгі қылмыскерді ұстау
жолдарын, тінту, тауып алу, допрос жасау, легализациялық тэсілдерін
іздестіру дэлелдеуі үшін, т.б.
Қазіргі кезде қылмыскерлер импорттық автокөлікке көшті, сондықтанда
олардын жолдарын жабу үшін ойластыру керек.
Практикада көрсеткендей контрабандамен күресуде көптеген
жетіспеушіліктер бар:
- бірегей жедел- іздестіру шараларының жетіспеуі. ҚР-ң заңы "жедел-
іздестіру шаралары-06";
- ұсынылған бүкіл ағымның оперативті барлау ақпараты мен тұрақты
ақпараттық базаларының жоқтығынан, [3,286].
Бұл жағдайда осы жұмысты атқаратын оперативті жұмысшылардың, түсінуіне
керекті маңыздысы, Бұл контрабандамен күрескезінде тек ескерту болып қана
қоймай, сонымен қатар жасалған қылмысты ашып және тауып, сондай-ақ
қылмыстық контрабандалық топтарды анықтау жұмыстары, қылмысқа
қатысушылардың әрқайсысының рөлі мен жасалған қылмыстарының амалдары мен
фактыларын бекіту болып табылады.
Осыдан алынған анализдің беретіні, келер 6-8 жылдардағы контрабандалық
қылмыстардың өсу ретін болжауға мүмкіндік береді. Бұл қылмыстармен
күреспроблемасын шешу жолы,ол мемлекеттегі болып жатқан әлеуметтік-
экономикалық проблемаларды бірлестіре шешу. Бұл тікелей үкіметтің күшіне,
құқыққорғау орнгандарына беріледі. Өйткені олар оперативтік жұмыстарға
қазіргі заманға сәйкес мемлекетіміздің дамуына өзгертулер енгізіп, алға
бағыттандырады. Шекара аумағы әрқашан тағы бір проблеманың - экономикалық
контрабанданың ошағы. Осыған қатысты жағдайы экономикалық контрабанда ұзақ
уақыт бойы өте үлкен проблема болып келді. 2006 жылды және 2007 жылдың бас
кезінде бір ұстағанда, 50-70 машинадан ұстайтын. Біздің шекарамыз арқылы
өтетін контрабанданың ағыны қандай болғанын осыдан-ақ білуге болады. Одан
бері үлкен жұмыстар жүргізілді. Мемлекет қаражат бөлді және біз шекараны
межеледік, контрабандашылардың сүйікті учаскелерін инженерлік құрылғылар
деп аталатын үш деңгейлі тікенек сымдармен қоршап тастадық. Сондай-ақ бізде
қазір жерге орнатылатын және шекараны заңсыз өту фактілері орын алған
кезде, дабыл соғатын өте сезгіш аппараттар бар. Тағы да бірқатар жабдықтар
алынып отыр, мобильді топтар қоршалмаған учаскелерді бақылайды. Көлік жете
алмайтын жерлерде салт атты шолғыншылар жұмыс істейді.
Ресми бекеттерде қайта жаңарту жұмыстары жүргізілді, барлық амалдар
автоматтандырылуда. Сондықтан да болар, бүгінде контрабандалық фактілер
азайып отыр, тек бірлі-жарым фактілер кездеседі: біреу бір қап ұнды алып
өтті немесе арбамен тауар алып өтті деген сияқты оқиғалар. Ал ресми өткізу
бекеттері арқылы көлік ағыны 2-3 есеге артып отыр. Үйлердің аулаларындағы
шекарадан өту нүктелері, шекарадағы ауылдардың тұрғындары кезінде осындай
ақылы қызмет көрсетіп келгенін белгілі, халық көп шоғырланған аумақтарда
бізде сондай проблемалар болды. Қазақстан азаматының бақшасы арқылы өтіп,
көрші мемлекеттің аумағына өтуге болатын кездерді ұмытпаған шығарсыздар.
Учаскеде адамдар қанша көп шоғырланған болса, контрабанда үшін де
мүмкіндіктер көп болды. Бірақ жоғарыда айтып өткен шаралардың нәтижесінде
Сарыағаш бағытында біз бұл жолдар арқылы өтетін контрабанданы да тоқтаттық.
Бірақ та, енді бұл проблема Мақтарал бағытына қарай ойысып отыр. Ол бағытта
бізде инженерлік құрылғылар орнатылмаған учаске бар, [4, 325].
2009 жылы біз Мақтаарал ауданы арқылы өтетін шекара бойына аталмыш
инженерлік қоршауларды орнатып шығамыз. Содан кейін ол жерде де бұл
проблема орын алмайды деп ойлаймын. Жұма күні өткізу бекетінің ашылу
рәсімінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев атап көрсеткендей, мемлекеттік
шекараның тағы бір қызметі халықаралық сауда ауқымын есепке алу болып
табылады. Менің ойымша, алдымызға қойылған осы міндетті орындадық - жүктер
ағыны кеден арқылы өтуде, тиісті ақша қаражаттары бюджетке түсуде, оң
нәтижелер баршылық. шекара әскеріндегі қызмет жеке құрамнан ерекше
дайындықты және жақсы білімді талап етеді. Шекара қызметі қайта жарақталып
жатқандықтан, енді техникалық біліктілікке де қажеттілік туындауда. Кадр
мәселесін шешу барысында, қазір жаңашыл технологиялар енгізу жұмыстары
жүргізілуде. Мысалы, осы шекара бекетінен шекара бойымен 22 шақырымдай
жерге дейін тәулік бойғы бейнебақылау орнатылған. Бақылау мәліметтерін тек
жергілікті бекеттер ғана емес, Астанадағы орталық бекет те көре алады. Оған
қоса, қазір бүкіл шекара бойына бақылау жүргізудің басқа да әдістері
енгізілуде, осының барлығы біріншіден, бізден техникалық біліктілікті талап
етуде, екіншіден, адамдардың қолдарын босатуда. Әрине, қазіргі қолда бар
кадрлар шекараның 15,5 шақырымын тығыз жабуға жеткіліксіз. Сондықтан да,
заманауи техникалық құралдарды қолданудың нәтижесінде босап отырған жеке
құрамдарды ондай жабдықтар жоқ аумақтарға жіберудеміз. Біз әзірге шекараны
жапай бейнебақылауға немесе ұшқышсыз ұшатын аппараттардың бақылауына ала
алмаймыз, әлі де адамдарды көп пайдалануға мәжбүрміз. Бірақ біздің
жоспарларымыз көп, адамдар санын қысқартатын күн де келер. Қызмет етіп
жатқандардың барлығы білімдерін жетілдіруде. Бізде кадрларды дайындаудың
көпдеңгейлі жүйесі қарастырылған.
Офицерлік кадрларды Ұлттық қауіпсіздік комитетінің институтында
дайындаймыз. Онда шекара қызметінің мамандарын дайындайтын арнайы бөлім
бар. Қатардағы жауынгерлер мен сержанттар құрамын да дайындықсыз шекараға
шығармаймыз. Міндетті әскери қызмет мерзімі 1 жылға қысқарғандықтан, біз
оларды әрбір аймақтық басқармада құрылған арнайы оқу орталықтарында
дайындықтан өткіземіз. Ал арнайы оқу отрядының базасында біз бүкіл шекара
қызметі үшін мамандар дайындаймыз. Ол отрядқа офицерлерді арнайы оқуға
жібереміз, дайындықтан кейін олар өз заставалары мен шекара отрядтарына
оралады. Келешекте әскери қызметті толық келісімшарт қызметіне ауыстырып,
кәсіпқой армия құруға талпынып отырмыз. Қазірдің өзінде құраманың 60 пайызы
келісімшарт негізіндегі әскери қызметшілермен жасақталса, 40 пайызын
міндетті әскери қызметін өтеп жатқан жауынгерлермен толықтыруға мәжбүрміз.
Ресеймен арадағы солтүстік шекарадағы заставалар келісімшарт қызметіндегі
әскери қызметкерлермен толық жасақталып бітті, [4. 72].
1.2 Контрабанданың түрлері
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі контрабанданың 2 түрін
анықтап көрсетті.
1. Экономикалық контрабанда, ең алдымен, мемлекеттің экономикалық
мүддесіне нұқсан келтіреді, себебі, біріншіден - әкелінетін және
шығарылатын тауарларға белгі-ленген алымдар мемлекеттік бюджетке түспейді.
Екіншіден, елдің экономикасы үшін өте қажетті болғандықтан сыртқа
шығаруға тыйым салынған тауарлар (стратегиялық мақсаттағы шикІзат)
әкетіледі.
Қосымша объектісі - Қазақстан Республикасының кедендік шекарасын кесІп
өту ережесі.
Егер қылмыс заты қылмыс объектісінің аясына енетін оның бір қыры
болатын болса, объект пен предмет бірі бірінен ажырағысыз егіз ұғымдар
болатын болса, онда қазіргі кездегі қылмыс затының ұғымы ол талапқа толық
жауап бермейді. Сол себепті, бұл проблемаға өзгеше қырынан келу ләзім.
Экономикалық контрабанданың затына және субъектісіне байланысты оның
факультативті объектілеріне қоғамдық қауіпсіздІк, мемлекеттік органдардың
қызметі, Қазақстан Республикасының саяси мүддесі, Қазақстан халқының
денсаулығы, қоғамның моральдық бастауы, Қазақстан халқының тарихимәдени
мұралары жатады.
Қылмыстьщ заттары - тауарлармен басқадай заттар.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 20 шілдедегі "Қазақстан
Республикасындағы кеден ісі туралы" заң күші бар Жарлығының 18-бабыңың 18-
тармағына сәйкес, тауар дегеніміз"- материалдық дүниенің кез келген
материалдық заты, оның ішінде валюта, валюталық құндылық, қуаттың электр,
жылу немесе басқа түрлері.
Кедендік шекара арқылы алып өтуге тыйым салынған заттардың тізбесі
Казақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1993 жьшғы 19 ақпандағы
"Қазақстан Республикасының шекарасы арқылы алып өтуді декларациялау және
оның тәртібі туралы" қаулысының №5 тіркемесінде берілген.
2. Айналыстан алынған немесе айналысы шектелген заттардың
контрабандасы. Айналыстан алынған немесе айналысы шектелген заттардын
контрабандасы қылмысының қылмыстық заңның қоғамдық қатынастармен
қорғалатынымен байланыстырады, қоғамдық қауіпті әрекетке бағытталған және
зиян келтіру немесе зиян келтіреміндеп қорқыту арқылы пайда болады.
Келесі бір қылмыс затының түсінігі бойынша, қылмыс объектісіне қол сұғуды
жүзеге асыру үстінде қылмыскер тікелей ықпал ететін сыртқы әлемнің
материалдық заттары ғана қылмыс затын құрайды. Бұл орайда объект қашанда
зардап шеккенмен немесе шегуі мүмкін болғанмен қылмыс заты зардапты әр
уақытта шеге бермейді. Бұл анықтаманың да алғашқы берілген анықтамадан
ауылы алыс кетпейді. Дегенмен, өз ерекшеліктері де бар, [5, 80].
Айналыстан алынған не айналысы шектелген заттардың контрабандасы
қылмысының құрамында (250-бап) қылмыстың мынандай заттары келтірілген:
есірткі заттар
жүйкеге әсер ететін заттар;
күшті әсер ететін, улы, уландырғыш заттар;
радиоактивті немесе жарылғыш заттар
қару-жарақ, әскери техниканы, жарылғыш құрылғылар;
атыс қаруы, оқ-дәрілер;
жаппай қырып -жоятын қарулардың ядролық;
химиялық, биологиялық және басқа да түрлері
жаппай қырып -жою қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар мен
жабдықтар.
Шет елдерде контарбанданың елеулі түрлері көрсетіледі.
1.Адамның ішкі органдары және т.б. трансплантациялық органдар.
2.Көп кездеспейтін жан-жануарлар, құстар т.б. Біздің елімізде бұған
байланысты жеке құрам болмаса да, жауакершілік бар. ҚР қылмыстық кодексінің
250-бабына сәйкес, шектеу қойылған заттар шекарадан өтерде арнайы
декларация ережелеріне сәйкес тексеруден өткізіледі.
Контрабанданың келесі түрлерін де ажыратады:
- жасырын жол табу, бақылаулары төмен мемлекеттік кеден постарының оңай
өту; бағалы заттар мен тауарларды көлікке жасырын тығып салу.
Бағалы заттармен тауарларды кеденде тексерілмейтін тауар түрімен өткізіп
жіберу;
- жасырын адамның ішкі мүшелері арқылы тығып өту;
Кеден органдарын алдау арқылы кеденнен контрабанда өте алады: жалған
құжаттарды көрсету арқылы;
- пломба, мөр, идентфикациялық белгілерді жасанды қою;
- белгісіз деклоративті объектілерді көшіру;
шекараға кіргізілетін немесе шьтғарылытын тауардың көлемімен мөлшерін
кедендік декларациядан асуы;
Қолданған тәсілдер кедендік бақылаудан өткен кезде жасырын орындарды
(тайниктерді) байқауға мүмкіндік болмайды. Іс жүзінде көрсетілгендей
контрабанда тауарды тік ұшақ, ұшак, көлік дөңгелектерінің ішіне, көлікте,
арнайы жасалған бос орындарға, тондар арасында, металопрокат, т.б, [5, 49].
Қазіргі кезде контрабанданың өзге түрлері белгілі. Кейбір топтар
негізгі заттар мен материалдық тауармен айналысады. Келесі біреулері
есірткі, психотропты заттар мен удың күштісімен, 3-шісі Радиациялық,
атылғыш заттар, 4- сі кару- жарақ, атылғыш заттар оқ- дәрі және т.б.
Контрабандалық қылмыстар негізінен алғанда ұйымдастырылған
жағдайда іске асырылады. Істелген контрабанданың 49% осындай түрде іске
асырылады. ҚР қылмыстың кодексінде контрабандалық қылмыстың саралануы
қосымша түсініктемені талап етеді. Біз мойындауымыз керек, контрабандалық
қылмыстар ҚР мемлекеттік шекарасынан кедендік бақылаудан жалған
идинфикациялар арқылы ұйымдасқан түрде өтіп жатыр[1].
Егерде кінәлі адам ұсталса, ҚР қылмыстық кодексінің 205-бабына сәйкес
мемлекетке ерекше үлкен мөлшерде залал келсе, қосымша саралануы туралы
белгілерді, біздің пікірімізше 209, 250-баптарға толықтырулар керек.
Нәтижесінде экономикалық контрабандалық қылмыстар жауапкершіліктер
күшейтіледі.
Контрабанда республикадағы көмекші экономикалық негіз болып табылады
және криминалды кіріс көзі болып табылады және бұған елдің белгілі бір
бөлігі қатысады.
Контрабандамен күресу жедел іздестіру және профилактикалық жұмыстар
жүргізуді талап етеді. Контрабандаға қарсы құқық қорғау органдарының
жұмысын күшейту керек. Бұлар мемлекеттік қазынаға қосыша ақша түсуіне
мүмкіндік береді. Әзірше көлеңкелі экономика ғана байып отыр.
Кеден қызметi мемлекет атқаратын, оңтайлы жүзеге асыруды күнбе-күн
назарда ұстайтын басты функциялардың бiрi. Кеден Қазақстанның экономикалық
қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн аса маңызды саяси-экономикалық құрылым. Сол
арқылы мемлекеттiк қауiпсiздiктi де қамтамасыз етеді.
Өкiнiшке қарай, Қасқырдың аузы жесе де қан, жемесе де қан дегендей,
жалпы кеден қызметкерлерi жөнiнде қоғамда, ел арасында алыпқашпа қаңқу
сөздер өте көп. Соның бәрi шындық деуге болмайды. Жасырары жоқ, кемшiлiктер
болған шығар, iшiнара заңбұзушылықтар орын алған да болар, ал түптеп
келгенде кеден саласында тәртiптiң болуына, заңдылықтардың бұлжытпай
сақталуына бәрiмiз де, қоғам да, жеке адамдар да, мемлекет те аса мүдделi.
Биылғы жылдың 6 айында Қорғас кеденiнiң iшкi қауiпсiздiк бөлiмшесiмен 3
қызметтiк тергеу жүргiзiп, олар бойынша жемқорлық фактiлер анықталмады. Бұл
дегенiмiз қызметкерлер өз жұмысында адалдықты бiрiншi орынға қоятынын
бiлдiредi. Генерал Кәрбозов осы салаға келгелi берi тәртiптiң қатаң сақтала
бастағанын, жауапкершiлiк ұлғайғанын айта кету керек . Оң өзгерiстер орын
алуда және бұл болашақта үзбей жалғаса береді. Генерал сыбайлас жемқорлыққа
қарсы күрестi, экономикалық контрабандаға тосқауыл қоюды шындап қолға алды.
Бiз де өз қатарымызда адал, Қазақстан заңдарын құрметтейтiн адамдардың көп
болғанын қалаймыз. Турасын айту керек, адал адамдар ғана шын мәнiнде
отаншыл, мемлекетшiл бола алады. Екiншiден, кеден салықтарын көтеру қолға
алынуда. Кеденнен түскен табыс тiкелей мемлекет қоржынына, бюджетке түсуiн
қамтамасыз ету жолында түрлi тиiмдi iс-шаралар жүзеге асырылуда. Ол кiсi
осының бәрiн ескере отырып, кедендiк барлау қызметiн құруға күш салуда.
Және бiр атап өтерлiк жайт, кедендiк құрылымдарды шекара аймағынан шығарып,
рәсiмдеудi iшкерi орналастыру. Яғни, бұрынғыдай адамдар виза, рұқсат алып
әуре болып жатпайды. Жүктер iшкерi аудандарда, мәселен, Алматының өзiнде
рәсiмделiп, арнайы құжаттар толтырылады. Мұның өзi кәсiпкерлерге, жеке
адамдарға, сыртқы саудамен айналысатын бизнес құрылымдарға үлкен көмегi
тиер едi. Халықаралық сауда одан әрi дамуына қолдау болып, ел
экономикасының өсуiне септiгiн тигiзерi сөзсiз тiптi кеденшiлердiң жұмысын
Қаржы министрлiгi қадағалайтынын, соның құрамында екенiмiздi бiреу бiлiп,
бiреу бiлмейдi. Бәлкiм, бұл бiздiң өз жұмысымызды насихаттай
бермейтiндiгiмiзден, осыған дейiн қоғамдық байланыстырға жете назар
аудармағандығымыздан да шығар. Елiмiзде Қытаймен арада қазiргi уақта бес
кеден: Бақты, Майқапшағай, Қалжат, Достық, Қорғас кедендерi бар. Жалпы
мiндеттерi ортақ болғанымен, осылардың әрқайсысының өз ерекшелiктерi де
жетерлiк. Кеден — мемлекеттiң экономикалық қауiпсiздiгiнiң қақпасы.
Қазақстанның мүддесi қорғалатын стратегиялық нүкте.
Аталмыш кедендердiң ең iрiсi– Қорғас. Алматыға дейiн 350 шақырым
болса, ал мемлекеттiк шекараға дейiн небары 600 метр. Тура қарсымызда
Қытайдың Ұйғыр автономиялық ауданына қарасты Порт Хоргос кеденi iрге
тепкен. Мiне, осы жағдайдың өзi бiздiң жұмысымызға үлкен жауапкершiлiк
жүктейдi, қызметкерлерге ерекше талаптар қояды. Тарихымыз да өте бай.
Патшалы Ресей тұсында, сонау 1891 жылы 25 қаңтарда
ұйымдастырылған Қорғас кеден постында ең әуелi 16 адам жұмыс iстептi. Соның
он бiрi – атты күзетшiлер екен.
Ал 1991 жылы 12 желтоқсанда Қазақстан Президентiнiң арнаулы №539 Жарлығымен
Кеден комитетi құрылып, оған Қорғас және Гурьев кедендерi ендi.
Халықаралық Қорғас кеденiне 2004 жылы қыркүйекте Елбасының өзi
арнайы ат басын тiрегенi елiмiздегi кеденшiлер қызметiне аса үлкен
жауапкершiлiк жүктелiп отырғанын аңғартатын маңызды оқиға десем артық емес.
Кеден кеден болды, кедергi неден болды демекшi, жалпы
кеденшiлердiң қызметiне байланысты ел iшiнде түрлi әңгiмелер айтылады.
Соның бәрi бекер емес шығар.., қоғам қандай болса, кеденшiлер де сондай.
Дегенмен, кеден қызметiне адамдар әбден iрiктелiп, олардың бiлiмi,
дүниетанымы, денсаулығы, баршасы қатаң електен өткiзiлiп, тексерiледi.
Бiрақ, жалпы жұртқа жаға беру де оңай емес. Мұнда қызмет iстеу сырт көзге
ғана оп-оңай, ал шын мәнiнде орасан зор жұмыстар атқарылады. 2007 жылдың
қаңтар-маусым айларында бiздiң кеденде мемлекеттiк бюджетке 3 млрд.155 млн.
теңге сомасында кедендiк төлемдер мен салықтар өндiрiлiп алынды. Берiлген
болжам-жоспар 2 млрд.988 млн. теңге болса, оның орындалуы 106 пайызды
құрады. Мұның өзi, мемлекет қоржынына осыншама қыруар қаржының құйылуы өзi-
өзiнен оңай атқарыла қалмағаны түсiнiктi шығар. Мәселен, 2006 жылдың
бiрiншi жартысында 1 млрд.609 млн.теңге көлемiнде кедендiк төлемдер мен
салықтар өндiрiлсе, биылғы жылы 3 млрд. 155 млн. теңге болып отыр. Яғни,
өткен жылдың осы уақытынан 1 млрд. 545 млн.теңгеге (96%) ұлғайған. Кеден
басшысымен сұхбаттасқанда сыртқы сауда айналымын айтпай кетпеу мүмкiн емес.
Яғни, 2007 жылдың қаңтар-маусым айларында сыртқы сауда айналымы 306,3
млн.АҚШ долларын құрады. Бұл көрсеткiш 2006 жылдың осы мерзiмiнде 183
млн.АҚШ долларын құраған болатын. Көрiп отырғаныңыздай, есептi мерзiмде 66
пайызға артқан. Тағы бiр айта кететiн мәселе, елiмiзге импортталатын
тауарлардың өзiне қарап азаматтардың әл-ауқаты, тұрмыстық жағдайы жақсарып
келе жатқанын толық аңғаруға болады. Тiптi, Қазақстанда құрылыс салудың күн
санап өсе түскенiнде, [6,145].
Мәселен, импорт құрылымын (ИМ-40) талдасақ, оның басым бөлiгiн
арнайы техника, автокөлiктер, құрылғылар (жүк, жолаушы тасымалдау
көлiктерi, құрылыс техникалары, ауылшаруашылық техникалары және т.б.) – 73
пайызын құрап отыр. Ал өткен жылдың осы мерзiмiнде 51 пайыз құраған
болатын. Бiртектi тауарлар (томат пастасы, кондиционерлер, қаптар және
т.б.) – 24 пайыз. Өткен жылы бiртектi тауарлар 27 пайыз болған едi. Ал
халық тұтынатын тауарлар (киiмдер, аяқ киiмдер, ойыншықтар, т.б.) – 3
пайыз. Мұндай тауарлар өткен жылдың осындай мерзiмiнде импорттың 22 пайызын
құраған болатын.
Жай қарағанда да мұның өзi екi жағдайды айқындайды.
Бiрiншiден, отандық тауар өндiрушiлер нарықтық қарым-қатынасқа
үйренiп, жаңа талаптарға сай халық тұтынатын тауарларды өндiрудi
ұлғайтқаны.
Екiншiден, адамдар арзан тауарларға қызыға берудi азайтқаны. Ендi
талғап, таңдап алып, өз денсаулықтарына баса назар аудара бастағанын
байқатады. 2006 жылдың бiрiншi жартысында 10850,0 тонна тауар әкелiнсе, ал
биылғы жылдың осы мерзiмiнде 14821,8 тонна көлемiнде тауар елiмiзге
жеткiзiлген. Яки, әкелiнген тауарлар көлемi 137 пайызға артқан.
Мәселен мамыр-маусым айларында цемент импортының күрт өсуi елiмiздiң
нарығында цемент тапшылығына тiкелей байланысты екенiн де аңғару қиын емес.
2007 жылдың бiрiншi жартысында Қазақстанға импортталған цемент көлемi 22
мың 518 тоннаны құрады, ал өткен жылдың осы уақытында небары 783 тонна
цемент Қытайдан әкелiнген болатын. Мемлекеттiк шекарадан күнiне 2 мыңға
жуық адам әрi өтiп, соншалықтысы керi өтедi, яғни миллионға жуық жеке тұлға
Қорғас кеденшiлерiнiң қызметiн пайдаланады деген сөз. Мәселен, 2007 жылдың
қаңтар-маусым айларында Қазақстанның мемлекеттiк шекарасынан 257435 жеке
тұлға өттi. Ал 2006 жылдың осы мезгiлiнде 151182 адам өткен болатын. Бұл
жерде мемлекеттiк шекарадан өткен жеке тұлғалардың саны 106253 адамға
артқан.
Мұның өзi Қытайдағы бiр күндiк жәрмеңкеге кiретiн адамдардың және
кәсiпкерлiкпен айналысатын жеке тұлғалардың көбеюiне байланысты.
Тым ресми сөйлеп отырған шығармын, оның үстiне статистика оқырмандарыңызды
жалықтырып жiберетiн шығар, бiрақ басқа амал жоқ. Қызмет солай, оның үстiне
цифрлар прогрестiң локомотивi.
Биылғы жылы бақылаудың автоматтандырылған жүйесiн қолдану арқылы 10576
автокөлiк өттi, яғни тауарларды жеткiзудi бақылаудың автоматтандырылған
жүйесi арқылы 1 күнде орта есеппен 101 автокөлiк өткiздi. Ал былтыр күнiне
78 көлiк қана өткiзген болатын.
Жаңа технологияларды тиiмдi пайдалану, қызмет түрлерiн көрсету уақытын
жылдамдату, кедендiк жүк декларацияларын Күнбе-күн, яғни бiр күнде
рәсiмдеу есебiнен жүк айналымы ұлғайып отыр.
Жалпы құны 2 млн.200 мың доллар тұратын TC-SCAN FMG инспекциялық бақылау
кешенiнiң қолданысқа берiлуi кеденшiлердiң жұмысын жеңiлдетiп,
кәсiпкерлердiң уақытын үнемдеуге үлкен көмегiн тигiздi. Қазiр контейнерлiк
сканерлеу жүйесi арқылы автокөлiктiң жүк қорабындағы жүктер рәсiмделген
құжаттарға сай, контрабандалық заттар жоқ екендiгiн 5-6 минутта ғана
анықтаймыз. Бұрынғыдай жүктердi түсiрiп, қайта тиеп әуре болып жатпайды.
Биылғы жылдың ақпанында инспекторлық бақылау кешенiнде жұмыс
жасап отырған қызметкерлерге дербес дозиметрлер де алынды.
Осының бәрi кеденшiлердiң елiмiзге радиоактивтi материалдарды, адамдардың
денсаулығына зиянды тауарларды енгiзбеуiне көмектеседi. Қорғас кеденiнен
радиоактивтi материалдардың өтуi еш мүмкiн емес. Оған берiк тосқауыл
қойылған.
Жүздеген мың адамдар кеденнен әрi-берi өтiп жүр екен. Ал
адамдар сапырылысқан жерде заң бұзушылық, контрабанда болмай тұрмайды.
Азаматтардың тарапынан заңбұзушылықтар ұлғая түскенi алаңдатады. Ең
бастысы, олар әлгiндей әрекетке бiле тұрып, саналы түрде баратыны
қынжылтады. Мәселен, мыңдаған адам белгiленген ережелер мен заңдардың
аясында өз жұмыстарын жүргiзiп, саудамен айналысып жүр ғой. Табысты жұмыс
жүргiзуде. Былай қарасаң солай ету, заңдарды бұлжытпай сақтау өздерiне де
тиiмдi, бiрақ күтпеген жерден табан астында заңсыз байып кеткiсi келетiн
әлдекiмдер де табыла кетедi. Атамыз қазақ: Бiр қарын майды бiр құмалақ
шiрiтедi, – деп осындайда айтатын пысықайлар.
Егер 2006 жылы жыл бойына 12 қылмыстық iс қозғалса, биылғы жылдың бiрiншi
жартысында 15 қылмыстық iс қозғалды. Әрине, бұл бiздiң кеден
қызметкерлерiнiң қырағылығы арта түскенiн, өз iстерiне жауапкершiлiкпен
қарай бастағандығын да аңғартады. Бiрақ әлгiндей қылмыскерлер елiмiздiң
экономикасына орасан зор нұқсан келтiрiп, өздерi су iшкен құдыққа түкiрiп
отыр ғой. Жәй ғана қылмыстық iс деп айтыла салғанмен, мұндай әрбiр
оқиғаның тасасында жүздеген, тiптi, миллиондаған теңге ақша жатыр.
Биылғы жылдың 30 наурызында В 388 WNM жолаушылар көлiгi ұсталып, жасырын
тиелген 3 тонна 800 кг. ет әшкерелендi. Бұл оқиға бойынша М.А.Қадыровтың
үстiнен қылмыстық iс қозғалып, ол заңды жазаға тартылды. Тауар жойылды,
таратып айтсам, әлгi ет түгелдей өртелдi.
2007 жылдың 18 мамырында Ұлттық қауiпсiздiк комитетi департаментi Панфилов
аудандық бөлiмi қызметкерлерiмен бiрлесе отырып кедендiк тексеру барысында
мемлекеттiк нөмiрi В 218 BWN Лаз маркалы жолаушы тасымалдайтын
автокөлiгiн тексергенде 136 қорапқа салынған, жалпы салмағы 4 тонна қой етi
әшкерелендi. Бұл заңсыз тауарлардың да көзi жойылып, азамат Б.Алаевтың
үстiнен қылмыстық iс қозғалды.
Кедендiк декларацияларды жауапсыз немесе қасақана дұрыс
толтырмау да елiмiздiң экономикасына елеулi нұқсан келтiретiнiн айта кеткен
абзал.
Мәселен, биылғы жылдың 5 сәуiрiнде Достық брокер жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiгiнiң кедендiк рәсiмдеу маманы М.Давлетходжаеваның үстiнен
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексi 214 бабының 1 бөлiмi бойынша
жалған декларациялау фактiсi бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
1. Контрабанданың түсінігі,
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
4
1.1 Контрабанданың түсінігі және қоғамдық
қауіптілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
1.2 Контрабанданың
түрлері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 12
2. Контрабандамен байланысты қылмыстың
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.1 Контрабандамен байланысты қылмыстың
объектісі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ..20
2.2 Контрабандамен байланысты қылмыстың объективтік
жағы ... ... ... ... ... ..37
2.3 Контрабандамен байланысты қылмыстың субъективтік
жағы ... ... ... ... ... 44
2.4 Контрабандамен байланысты қылмыстың ауырлататын құрамдары ... ... ..51
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 57
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 59
Кіріспе
Біздің еліміздің тарихында, әлеуметтік, экономикалық саясатында саяси
контрабанда қаупі маңызды болып отыр. Қазақстан Республикасының мемлекеттік
территориясының қалыптасуы, кедендік тәртіп пен бағалы заттарды тағы да
басқа шекарадан өтуіне әсер етті.
Контрабанда басқа қоғамдық құбылыс сияқты экономикалық және әлеуметтік алғы
шарттардан тұрады:
- Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекетер шекарасының кеңдігі;
- Мемлекеттің сыртқы сауда монополдиясынан бас тартуы;
- Ішкі нарықтың тұрақсыздығы;
- ТМД елдері арасындағы мемлекет аралық кеден ісінің заң базасының
дәрменсіздігі.
- Контрабандалық қылмысты тергеу ісінде құқықтық механизмнің болмауы.
- Билік және басқарушы органдардағы корупция және құқықты қорғаушы,
бақылаушы органдардың қылмыстық топтармен байланысының қарқынды дамуы, оның
ішінде контрабандамен байланысы;
Егерде кінәлі адам ұсталса, ҚР қылмыстық кодексінің 205-бабына сәйкес
мемлекетке ерекше үлкен мөлшерде залал келсе, қосымша саралануы туралы
белгілерді, біздің пікірімізше 209, 250-баптарға толықтырулар керек.
Нәтижесінде экономикалық контрабандалық қылмыстар жауапкершіліктер
күшейтіледі.
Контрабанда республикадағы көмекші экономикалық негіз болып табылады
және криминалды кіріс көзі болып табылады және бұған елдің белгілі бір
бөлігі қатысады.
Контрабандамен күресу жедел іздестіру және профилактикалық жұмыстар
жүргізуді талап етеді. Контрабандаға қарсы құқық қорғау органдарының
жұмысын күшейту керек. Бұлар мемлекеттік қазынаға қосымша ақша түсуіне
мүмкіндік береді. Әзірше көлеңкелі экономика ғана байып отыр.
Қазақстандық контрабандалық шолу шет елдік ұжымдармен байланысын кеңейтті,
бақылау жасалынатын тұрақтар қатары өсті. Нәтижесінде Бразилиядан Алматыға
және Ресейдің басқада қалаларына героин мен какоин тасымалдау ісіне
тосқауыл жасалынды.
Қазіргі кезде ТМД елдерінің аймақтық кеден қызметінің бірлестігі
контрабандалық есірткі туралы ақпарат алмасу ісі бойынша орталықта Москва
офистерімен және ТМД елдеріндегі офистермен табысты түрде жұмыс
жасауда.Қазақстан ТМД елдерімен есірткіке бақылау жасау ісі бойынша
халықаралық комитет құру жобасын жасауда.
Осылайша құқық қорғау органдары арасындағы байланыс
контрабандамен және басқада қылмыс түрлерімен күрес жүргізуде оңтайлы
нәтиже бермек.
Соңғы жылдары контрабандалық қылмыстың өскенін көреміз. Егер 1998 жылы
құқық қорғау органдары мен 157 контрабандалық факт тіркелсе, ал
экономикалық контрабандаға байланысты 1999 жылы 215 факт тіркелінді.
ҚазКСР Қылмыстық кодексінде контрабандалық әрекеттер тек қана бір
ғана қылмыс құрамы ретінде сараланатын. Тек 1997 жылы қабылданып, 1998
жылдық 1 қаңтарынан бастап күшінде болған Қазақстан Республикасының
Қылмыстық кодексі контрабандалық әрекеттерді екі дербес қылмыс құрамы
ретінде бөлді. Бұлайша бөлуге негізгі себеп қылмыс затына байланысты
олардың объектісінің, яғни зардап келтіретін құндылығының оқшаулығы.
Айталық экономикалық контрабанда жасау барысында қылмыс затттарын
пайдалануға, иеленуге т.б. заңды әрекеттер жасауға тым салынбаса да, кеден
бақылауынан жеткілікті деңгейдегі механизмдер арқылы өтпегендіктен
мемлекеттік баж төленбей қалады, сол себепті мемлекеттік бюджет қоры
толықпайды, демек экономикалық қызмет саласындағы қоғамдық қатнастар зардап
шегеді. Егер де контрабандалық әрекеттер арқылы азаматтық айналыстан
алынған немесе айналысы шектелген заттар шекарадан өтетін болса, онда
зардап шегетін мемлекеттік экономикалық мүддесі емес ,қоғамдық қауіпсіздік.
Қорыта айтар болсақ, ҚР жаңа ҚК-сі контрабанданы екі дербес қылмыс
құрамдарына бөлу арқылы дұрыс қадап жасап отыр.
Осыған орай, өзалдына дербес және белгілі бір деңгейде жаңа болып табылатын
қылмыс құрамдарын зерттеу қажеттілігі туындайды.
Бұл мәселемен тікелей айналысқан авторлар қатарына К.Г.Байсаковты, А.Н.
Ералинді, Г.Б.Саматованы, Б.С. Сәрсековты, Д.Р.Хазиахметованы т.б. атауға
болады.
Дегенмен, бұл мәселемен тікелей айналыспаса да аталған тақырыптың
теориялық негізін құрай алатын ғалымдардың еңбектерін атап өтуге болады,
олардың қатарына мына авторлар жатады: Ағыбаев А.Н., Антонян Ю.М. ,
Бородин С.В. Дворкин А.И. , Сафин Р.М., Бабаян Э.Л., Бабланов Т.К., Брайнин
Я.М., Васильев А.Н., Гаухман Л.Д., Глистин В.К., Карпец И.И
Диплом жұмысының объектісі : экономикалық қызмет саласындағы және
қоғамдық қауіпсіздікке қарсы қылмыстар.
Диплом жұмысының нақты затын экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың
ішіндегі экономикалық контрабанда және қоғамдық қауіпсіздікке қарсы
қылмыстардың ішінде айналыстан алынған немесе айналысы шектелген заттардың
контрабандасы құрайды.
Диплом жұмысының мақсаты: контрабандалық әрекеттің қылмыстық-құқықтық
сипаттамасын беру.
Осы мақсатты жүзеге асыру барысында жұмыс мынандай міндеттер қояды:
контрабанданың түсінігін беру, қоғамдық қауіптілігін айқындау;
контрабанданың түрлеріне жеке – жеке тоқталу;
экономикалық контрабанда қылмысының құрамын сипаттау;
айналыстан алынған не айналысы шектелген контрабанда қылмысынына қылмыстық-
құқықтық сипаттама беру;
контрабанда туралы заңнаманы жетілдіруге қатысты жекелеген ұсыныстар
белдіру.
Жұмыстың құрылымы, кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған
әдебиеттер тізімінен тұрады
1. Контрабанданың түсінігі, түрлері
1.1 Контрабанданың түсінігі және қоғамдық қауіптілігі
Контрабанда сөзі итальян тілінен аударғанда contro - қарсы, bando
- үкімет жарлығы деген сөзден шыққан. Сөзбе сөз алғанда контрабанда үкімет
жарлығына қарсы дегенді білдіреді.
Қазіргі түсінікте контрабанда кез келген заңсыз жолмен тауарларды
және өзге де заттарды кеден шекарасынан алып өту.
Соңғы жылдарда бұл қылмыс ұйымдасқан және көлемді түрде болуына
байланысты өсуде және қоғам мүддесіне зор шығын әкеліп, қылмыстың азаюына
еш шара әсер етпеуде. 1988 ж. республика тергеу органдарында 1 ғана
қылмыстық іс қозғалса, 1989 ж -12, 1991 ж- 21, 1993 ж- 40, ал 1995 жылы
сотқа 117 іс түссе, 1996 ж- 142 болды. Бұған қарап контрабандалық қылмыстың
1997-2000 ж.ж қарқынды өсуін байқауға болады.
Бұл жағдайда ерекше теориялық және практикалық мүдделікті
контрабандамен күреске бағытталған шаралар көрсетеді, өйткені олар біздің
еліміздегі шынайы құқықтық мемлекет ретіндегі экономикалық, әлеуметтік және
рухани құрылыстың аспектілерімен тығыз байланысты, қоғам мен жеке тұлғаның
мүддесін қорғайды, [1,115].
Кеден және басқа да органдардың толық бақылау жасамауының нәтижесінде
елімізден кедергісіз шикізат өнімдері, металл түрлері шет елдерге
шығарылса, заңсыз спирт, темекі өнімдері және сапасыз азық-түлік түрлері
енгізілуде, сонымен қатар тарихи мәдени құндылығы зор заттарды да сату
істеріде көптеп кездеседі. Аталмыш қылмыстың өсуі аса ірі көлемдегі өнімдер
мен тауарлардың, шикізаттардың тоналуымен салық төлеуден қашу және
қызметтік қылмыс сияқты істермен тығыз байланысты болуымен түсіндіруге
болады.
Контрабандамен байланысты қылмыстың құрылымы әр түрлі дәрежеде өтеді:
тауарларды тасымалдау ірі жүкті авто көліктермен, теміржол вагондарымен,
транспорттық самолеттармен жүргізіледі және де кедендік бақылаудан жалған
құжат сияқты айла шаралар арқылы өтіп кетеді.
Республикамызда аса қауіпті қылмыс түрі есірткілік және психотроптық
заттардың контрабандасы болып табылады. ҚР президенті Н.Ә Назарбаевтың жыл
сайынғы Елдегі жаңа 100 жылдықтағы тұрақтылық пен қауіпсіздік деп
аталатын халыққа жолдауында ескергендей Қазақстан ірі есірткілік
тасымалдаудың өткелінде тұр. Қазақстан географиялық орналасуының
қолайлығына байланысты халықаралық наркобизнестің мүдде сферасына ұшырап
отыр. Мәселенің географиялық және экономикалық маңыздылық дәрежесін ескере
отырып, нашақорлық пен наркобизнеспен күрестің қазақстандықтардың
қолдауынсыз мүмкін еместігін атап өткеніміз жөн. Мемлекет ғана емес жалпы
қоғам мәселесінің көлемділігін айқын сезінуі керек. Бүгінде Қазақстан
арқылы Алтын жарты ай, Алтын үшбұрыш аймақтарынан Ресейге, Украинаға,
Балтық елдеріне, Шығыс және Батыс Еуропаға көп мөлшерде опиум, героин,
канабис тасымалданады. Осылайша еліміз европалық елдермен Америка үшін
Оңтүстік – шығыс және Оңтүстік – батыс Азияда өндірілетін есірткілік
затардың өткеліне айналды. БҰҰ–ның халықаралық бағдарламасының есірткіге
бақылау штаб квартирасы Ауғаныстан айналасында қауіпсіздік белдеуін құру
жобасын жасауда, мақсаты Ауғаныстан сыртқы шекаралары мен көршілес елдерге
есірткілік өнімдерді өткізбеуге қатаң бақылау жасау. Қазіргі кезде
Ауғанстанның Иран мен шекарасының бекінуіне байланысты есірткі өз
қозғалысын Европалық континент арқылы батыстан солтүстікке қарай,
солтүстіктен батысқа қарай орталық азияның оңтүстік шекаралары арқылы
қазақстанды қосып қозғалысын өзгертті. Қазақстанның бұл жобаға араласуы
контрабандалық есірткілердің ағысын толастатар еді.
Ресей мен Қазақстан шекаралық облыстарындағы ресейлік және
қазақстандық т.б. елдердің азаматтардан құрылған қылмыстық топтардың
қылмыстық істерін тергеу ерекше қиындық туғызады. Географиялық тарихи
жағдайға байланысты Қазақстан тек Ресей федерациясының оншақты облысымен
шекараласады. Бір ғана батыс Қазақтан Ресейдің Астрахань, Волгаград,
Орынбор, Самар және Саратов облыстары мен шекараласады. Темір жолдарынан
басқа оның шекарасынан 7 тас жол және 39 құм тасты жол таулы жолдарды
айтпағанда өтеді. Шекараның ұзындығы 1232,2 км құрайды, бұл жағдай кедендік
орындар мен кедергілерге қарамастан іс жүзінде қылмыстық элементтер үшін
оңтайлы болып табылады. Осыған байланысты құқық қорғау органдарының арнаулы
аймақтармен бірлесе қауіпсіздікті қамтамасыз ету шараларын жасау
экономикалық және саяси байланыстардан еш кемсіз манызды.
Минстік конвенция жетекшілері Ресей құқық қорғау орган басшыларымен
кездесу өткізіп, шекаралық территориялаврда қылмыстық тергеу шараларын
өткізу кезінде туындайтын біршама сұрақтарды қарап, нәтижесінде 1998 жылы
ішкі істер басқармасы көлемінде Ресейдің 3 Волгаград, Саратов, Орынбор
ішкі істер басқармасымен одақтасу келісім шарты жасалынды. Дәл осы жағдай
бірікккен шекара операциясын табысты өткізуге мүмкіндік берді, яғни оның
барысында 1998 ж 6 күн ішінде 213 қылмыс ашылып, 7 ұйымдасқан қылмыстық топ
істері тоқтатылды, оның 4 халықаралық қылмыстық топ болатын. 45 поезд, 1136
жүк вагондары тексеріліп, 234 қару жарақ, 5 автокөлік, 3 млн 234 мың
тенгеге контрабандалық тауар тартып алынды. Пайдаланылған тәжірибе жедел
тергеу қызметкерлерінің жұмысын тездетті. Құқық қорғау органдарының
бірлесуі соңғы кезде шекаралық аудандарда аса көп өсе бастаған мал ұрлау
ісіне мықты соққы берді, [1,52].
Қазақстан мен Ресей арасындағы құқық қорғау органдарының бірлесу
келісім шарт жасауы контрабандалық күреске қарқынды күш береді.
1998 ж қазанда Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасында
Байқоңыр комплексі территориясында тәртіп сақтауды қамтамасыз ету туралы
құқық қорғау органдары арасында бірлестік туралы келісім шарт жасалынды.
Құжат ұйымдасқан қылмыс пен бірлесіп күресуге мүмкіндік берді. Мысалы,
Қызылорда облысының ҰҚК мен РФ ФҚҚ мен бірігіп Байқоңыр қаласында аса ірі
көлемдегі есірткімен қару жарақ контрабандасымен айналысатын халықаралық
қылмыстық топ іс шараларын ашты.
Болашақта тұрақты мемлекет аралық контрабанда ісімен айналысатын
жедел тергеу тобын құрса дұрыс болар еді.
Қазақстандық контрабандалық шолу шет елдік ұжымдастармен байланысын
кеңейтті, бақылау жасалынатын тұрақтар қатары өсті. Нәтижесінде Бразилиядан
Алматыға және Ресейдің басқада қалаларына героин мен кокаин тасымалдау
ісіне тосқауыл жасалынды.
Қазіргі кезде ТМД елдерінің аймақтық кеден қызметінің бірлестігі
контрабандалық есірткі туралы ақпарат алмасу ісі бойынша орталықта Москва
офистерімен және ТМД елдеріндегі офистермен табысты түрде жұмыс жасауда.
Қазақстан ТМД елдерімен есірткіге бақылау жасау ісі бойынша халықаралық
комитет құру жобасын жасауда.
Осылайша құқық қорғау органдары арасындағы байланыс контрабандамен
және басқа да қылмыс түрлерімен күрес жүргізуде оңтайлы нәтиже бермек.
Мәлім болғандай контрабанда басқа қоғамдық құбылыс сияқты экономикалық
және әлеуметтік алғы шарттардан тұрады:
- Бұрынғы Кеңес Одағы мемлекеттер шекарасының кеңдігі;
- Мемлекеттің сыртқы сауда монополиясынан бас тартуы;
- Ішкі нарықтың тұрақсыздығы;
- ТМД елдері арасындағы мемлекет аралық кеден ісінің заң базасының
дәрменсіздігі.
Билік және басқарушы органдардағы коорупция және құқық қорғаушы,
бақылаушы органдардың қылмыстық топтармен байланысының қарқынды дамуы, оның
ішінде контрабандамен байланысы.
Контрабандалық қылмысты тергеу ісінде құқықтық механизмнің болмауы.
Баж салығымен салықтың ақталмас жоғары көрсеткіште болуы, халықаралық
мәселесінде ТМД елдерінің бақылаусыздығы және қожайынсыздығы, Қазақстандағы
және көрші мемлекеттерлегі экономикалық жағдай контрабанданың өтуіне негіз
болып отыр. Мысалы: доллардың жаңаруынан кейін және Ресей федерациясындағы
экономикалық дағдарыстан кейін, Қазақстанға көптеген тауаплары әкеліне
бастады, басым бөлігі контрабандалық жолмен алып келді, бұл еліміздің
басшыларына ішкі нарықты қорғауда белгілі емес шараларды қолдануға және шет
елден келетін тауарларды шектеуге тура келді. Енді осыдан келіп салық мен
кедендік салықтың сәйкес келмеуі пайда болды. Бұл мәселені біздің елмен
көрші елдердің жоғары басшылары шешуі тиіс. ҚР қаржы министрлігі кедендік
баж салығымен жай салық мәселесін шешуге тырысуда, 1-кезекте Ресей
мемлекетімен бірақ обьективті себептерге байланысты екі ел арасындағы
келісім шарт әрқашан бұзылуда. Бұл мәселедегі ең күрделісі екі елгеде салық
төлеу, дүниежүзілік іс тәжірибеге қарамастан Ресей салықты тауар
өндірілетін елден алуды шешті. Ресей тауарларынан екі рет салық алмау үшін
Қазақстанда Ресейлік жүйеге көшті. 2-мысал Өзбекстанннан келетін
контрабандалық тауарлар, баж салығының жай салықтың Қазақстаннан еш
айырмашылығы жоқ. Бірақ Өзбекстанда ұлттық валютаның ресми бағасымен
нарықтық бағасының айырмашылығы бар болғандықтан мынадай жағдай қалыптасты:
таяу шет елдерден тауарларды Өзбекстанға алып келу экономикалық жағынан
тиімді болды, ал сол жақтан контрабандалық жолмен тауарлар келе бастады.
Бұл мәселені шешуге үкіметтің де шамасы келмей отыр. Бұл мәселе көрші
мемлекеттің ішкі экономикалық саясаты және басқа да мәселедегі
Қазақстандағы контрабандалық тауарлардың өсуіне жол берілуі джәне
көрсетілген мемлекеттердің өз тауар шығарушыларына деген саясаты ірі
заводтар Пепси-кола, Уз-деу авто Өзбекстандағы Кока-кола,
Қырғызстандағы өз елдер тұсынан протекцияға ұшырауда, сондықтан олар өз
тауарларын Қазақстанға алып келуде. Бұдан басқа жәй салықпен баж салығының
жоғары болуы шағын және орта бизнаспен айналысатын азаматтарды
контрабандистер болуға итермелеуде. Келесі мемлекеттік қызметкерлердің
жемқорлығы және бірінші кезекте кеден қызметкерлерінің жемқорлығы өсуіде.
Сондықтан құқық қорғау және бақылау функцияларын бір мекемеден екінші
мекемеге ауыстыру жиі болып тұрады. Экономикалық контрабандистермен күресті
ҰОҚ ІІМ айналысуда. Соңғы кезекте азаматтардың төменгі деңгейде өмір сүруі
көп мәселеге себеп болуда. Өйткені азаматтар патриоттық сезімнен көрі нан
табу үшін күреседі. Осындай жағдай бұрынғы кеңес елдерінде де болып
отырған. Жүздеген адамдар контрабандалық заңсыз бизнестермен айналысты.
Атап айтқанда, бұл мәселеде контрабанда патшалары жеңіске жетуде.
Контрабанда қоғамға өте қауіпті, өйткені мемелкетке айтарлықтай
экономикалық нұқсан келтіреді, бұларды мынадан көруге болады:
- Ішкі нарықтық тұрақсыздығы экономикалық реформаларды жүргізуге алып
келеді;
- Бюджетте заң түрінде көрсетілген салық түрі түспейді;
- Кеден арқылы алып келген, тиым салынған тауарлар өтеді;
- Контрабанда негізінде үлкен көлемде талан-таражға байланысты салық
төленбейді;
- Мемлекеттік қылмыс салықтарына байланысты жұмыс аз істелуде;
- Ол басқару, билік органдарында және құқық қорғау органдарында көп
кездеседі.
- Контрабандалық тауар ішкі саудадан мемлекеттік тауарды ығыстырып,
кәсіпкерлерді банкротқа әкеп соқтырады, [2, 58].
Сонымен қоса, контрабанда өзінің ұйымшылдық формасымен және
проффесионалдық әрекеттерімен тұрақты топпен ұйымдары контрабандалық
каналдарының болуы, агентураның байланысы, боевик, халық аралық байланысы
және т.б. бүкіл елде мұндай ұйымдасқан қылмыстық топтар қатаң тәртіппен
сфералардың айырмашылығы, белгілі бір специализациялардың көмегімен
жасалады. Мысалыға, контрабандалық табакты шығаратың Въетнамдық ұйымдасқан
топ, спиртті - Итальяндық, есірткіні - Колумбия мен Нигерия, және т.б.
Ірі қылмысты топтар өзінің тауарларын легелды жолмен жасағандай етіп
бетін жауып, әр түрлі фондтар, ассосациялар, біріккен кәсіпорындар,
кішігірім жекеменшік кәсіпорындар мен біріккен ұйымдар шектеулі
жауаптылықпен, сонымен қоса подакциздік тауарды мемлекеттік жеңілдікпен
сыбайлас жемқорлыққа байланысты қолданып подакциздік тауарды мемлекетке
кіргізу мен шығаруға бағытталған контрабандамен байланысты қылмыстар
структурасы барлық денгейде оның бастамасынан соңына дейін өзгерістер
болады. Мұндай жағдайда техникалық талғамдығы мен көлікпен өзгеру жағдайы
ескеріледі, [2,59]
Сараптаманың қорытындысы бойынша оперативті берілген белгілер бойынша,
қылмыстық істер бойынша материалдары мен ғылымдар зерттеуі бойынша
контрабанданың келесі улгілері көрсетілген.
- ұйымдастырылған конспиративті сипаттама контрабандаға қойылған
механизмнің функциаларының бөлігі (оның ішінде, қылмыстық структураның
ұйымдастырушысы мен орындаушысының амандығын тілейтін (безопасность),
көліктердің апарып-әкелуі, байланыс, контрабанданың заттарын өткізіп жүзеге
асыру;
- Белгіленген сақтау орнында контрабанданың жасырын орнын ашу;
Кедендік құжаттарды немесе кез-келген документтерді жалған пайдалану,
декларативті тауар аттарын өзгерту, саның жасыру және бағасын төмендету;
- заңсыз ұйымдастырылған жұмыстары үшін ұсталған контрабандалық топтың
істерін ашу;
- жалған экспорт және реэкспорт мемлекеттік арқылы жалған құжаттау;
- өзінің қызмет бабын пайдаланып қылмыс жасаған адам;
- әрқашанда өзінің жоспарларын іс-әрекеттерін пайда табу мен жоспарлау;
- мемлекетаралық және халықаралық партнерларының болуы және олармен сөз
байласуы;
Аталғанның барлығы контрабандамен күресу жайында іздестіру шараларымен
іс қағаздарын жүргізу ішкі істердің жедел аппараттары күресу қажет.
Осы сияқты контрабанда халықаралық және мемлекетаралық сипаты бар,
әкімшілік-территориялык бірлігі, аудандардың, облыстардың және
мемлекеттердің шегінен шығады. Олардың конспирациялық бастамасы бар,
сонымен қоса, олардың ұйымдастырушылары қатысушыларының саның азайтпақ ойы
бар. Олардың аз да болса мәліметтер бар, өздерінің қызметтерін жүзеге
асыруы үшін, [2, 72].
Топтың мүшелері қатаң тәртіппен және конспирациясымен сақталады. Оны
бұзса ол сол қателігі үшін физикалық жауап береді. Кейде олар үшін
третейский соты құрылады. Контрабанданың топты білдіртпеу үшін жұмысшыларға
құқық қорғау органның контразведка тағайындалады. Оған жіберілген адамдарға
импорттық автокөлікпен ұялы телефонымен жабдықталады. Телефон жалған атпен
регистрациядан өтеді. Оған қару-жарақ беріледі. Олар қылмыстық топтың
мүшелелерінің ізіне түскен жедел іздестіру қызметкерлері анықтайды. Олардың
ізіне түседі және олардың жұмыстары туралы мәліметтер жинайды немесе немесе
оны сатып алады.
Қылмыстық топтың ұйымдастырушылары әдетте оқ қағушылары болады, олардың
көбі спортсмен, аморальдық сипаты үшін шығарып тасталғандар, қылмыскерлер,
белгіленген ақыға қызметке келіскендер.
Қылмыстық топтың ұйымдастырушылары мемлекет аралық халықаралық байланысы
бар. Көбіне жұмыс істемейтіндер немесе шекарадан оңай шығьш кете алатындар.
Негізі қу, инициативті, қылмыстық ойлары кең және бай адамдар. Кез келген
қажетті тұлғамен сөз табыса алады, керекті танысуларды орната алатын,
адамның сеніміне кіре алатын. өзіне кез келген адамды, мемлекеттік қызмет
адамдарын, құқық қорғау органдарының адамдарын өзіне бағындыра алатын.
Контрабанданы тауып ашу - өте ауыр процесс. Сондықтан да контрабанданы
алдын ала ескеру ұйымдастырылуы өздерінің құқық қорғау органның
контрабандамен күресу терең білімділікті талап етеді.
Егер, қолданған тәсілдерге қарамастан, кез келген адам коррупцияға жол
берсе не оған қатысса, онда оған контрабанданы құруға дайындалуға жол
бермеуіміз керек.
Контрабандаға жол бермеу үшін жедел-іздестіру оларды іздестіруге
салады,олардың ойластырылған немесе дайындалып жатқан біліп оларға жол
бермеу шаралары көмектеседі. Қылмыстың қай сатыда болып жатқанына
карамастан, контрабандамен байланысты оның ұйымдастырушыларымен қоса ұстау,
[3, 116].
Қылмысты алдын алу үшін оның жағдайын біліп алған жөн. Бұл жағдай
қылмыскерлерге қолайсыз жадай ма, әлде керісінше қылмыстық ойларды жүзеге
асыру үшін қолайлы жағдай ма. Егер контрабанданың әрекеттері өзінен өзі
қоғамға кауіпті болса, олардың жолын кесу тұлғалардың келесі жауаптылыққа
тартылады.
Кейде қылмыс екенін дәлелдеу қиьш болуы мүмкін. Онда олар тез арада
контрабанданың басын ашып алуы керек болады.
Контрабанданы ашу үшін - қиын процестер кез келген фактормен жабылатын,
оның ішінде негізгі элементтері:
- қылмысты жасаған адамдарды ұстау және қылмыстың түрлерін анықтау;
контрабанда туралы мәліметтермен, кез келген хабарларды дереу қабылдап алу;
- қылмыстық істі қозғау, учетқа қою; іздестіру кезіндегі материалдарды
жинақтау;
Контрабанданы қылмыстық іске тартатынын біліп олар өз істерін ажыратуға
тырысады. Қылмыстық істі қозғап қана, материалдарды жинап қана біз дәлелдей
аламыз. Бұл кезде, контрабандамен күрестің мәнін түсіну керек. Оған
контрабандалық топты тауып, қылмысты тергеп, рәсімделген контрабандалық
топтың мүшелері мен қатысушыларын табу, әрқайсысының рольдерін түсіну,
қылмыстық әрекеттермен фактасын тереңдеп табу. қылмыстық іске тарту іс-
әрекеттерінің модельдерін қолдану, қылмыстық іске қатысатын; консперативті
предприятия мен ұйымдастырылуы құру;
- затты жеткізіп салу ;
- арнайы техникалық заттарды қолдану;
- техникалық каналдардан, компьютерден, т.б. алып тасталуы;
- ізге түсу, соның ішінде техникалық құрал-саймандарды қолдану (ауди,
видеобаспалары, кино, фото съемкалары), материалдар, өмірге зиян
келтірмейтін, адамдардың денсаулығына және қоршаған ортаға зиян келмейтін
т.б. құралдар пайдалану.
Олардың құрамында полиция майоры У., кеден инспекторы С, белгілі
бизнесмен жоғарғы лауазымды тұлға, бірнеше қаладағы мейрамханалардьң
бастығы, бортмеханик эскери транспорттық авияциясы ВВС РФ капитан А. және
т.б. ұсталғандардан әсірткіден басға қару жарақ пен суық қару табылған,
оқдәрілер, 70 мың. Доллар АҚШ, көп мөлшерде Россия рублдері. Москвада 2258
кг есірткі, соның ішінде 23,6 кг геройн, 216,35 кг апиын.
Көбіне қылмысты ашу үшін дүрыс шығарылған есеп берілген қылмыс бойынша
контрабандалар дұрыс тандалған жолға қаралады, оның ішінде:
- контрабанданың каналын табу, байланыс жүйесі мен мероприятиялар,
мемлекеттен шығара алатын контрабандалык заттар;
адамдарды тану;
- қайнар көзін табу;
- контрабанданың заттарын табу, байқау, сонымен біргеқылмыстық іс
қозғалғанша қүжаттардың дәлелі бола алатын;
ізге түсу кезіндегі телефон және т.б. байланысын қажетті тех-қ құралдармен
пайдалану, оны іске тіркеу.
Жедел іздестіру қызметкерлері Оңтүстік Қазақстан облысы номер-23
"Душанбе-Москва" іздестіру кезінде жедел-информации вагонның вентиляциялық
люкте контрабанданың есірткі- 2,5 кг героин табылып алынды.
Қызметтік- іздестіру шараларын иттер көмегі өте қажет болады. Олар эдейі
ісірткі заттарға, атылғыш заттарға, қару жараққа иісті тез сезеді.
Контрабанданы тауарды территорияға кіргізіп немесе шығарып жатған кезде
қолынан ұстағанның мәні көбірек. Ол үшін жедел тергешімен бірғе
жүргізілетін тергеу мен ізге түсудің жолдарын ойластырады.
Жоспар бойынша тергеу неге бағытталғандығын, кейінгі қылмыскерді ұстау
жолдарын, тінту, тауып алу, допрос жасау, легализациялық тэсілдерін
іздестіру дэлелдеуі үшін, т.б.
Қазіргі кезде қылмыскерлер импорттық автокөлікке көшті, сондықтанда
олардын жолдарын жабу үшін ойластыру керек.
Практикада көрсеткендей контрабандамен күресуде көптеген
жетіспеушіліктер бар:
- бірегей жедел- іздестіру шараларының жетіспеуі. ҚР-ң заңы "жедел-
іздестіру шаралары-06";
- ұсынылған бүкіл ағымның оперативті барлау ақпараты мен тұрақты
ақпараттық базаларының жоқтығынан, [3,286].
Бұл жағдайда осы жұмысты атқаратын оперативті жұмысшылардың, түсінуіне
керекті маңыздысы, Бұл контрабандамен күрескезінде тек ескерту болып қана
қоймай, сонымен қатар жасалған қылмысты ашып және тауып, сондай-ақ
қылмыстық контрабандалық топтарды анықтау жұмыстары, қылмысқа
қатысушылардың әрқайсысының рөлі мен жасалған қылмыстарының амалдары мен
фактыларын бекіту болып табылады.
Осыдан алынған анализдің беретіні, келер 6-8 жылдардағы контрабандалық
қылмыстардың өсу ретін болжауға мүмкіндік береді. Бұл қылмыстармен
күреспроблемасын шешу жолы,ол мемлекеттегі болып жатқан әлеуметтік-
экономикалық проблемаларды бірлестіре шешу. Бұл тікелей үкіметтің күшіне,
құқыққорғау орнгандарына беріледі. Өйткені олар оперативтік жұмыстарға
қазіргі заманға сәйкес мемлекетіміздің дамуына өзгертулер енгізіп, алға
бағыттандырады. Шекара аумағы әрқашан тағы бір проблеманың - экономикалық
контрабанданың ошағы. Осыған қатысты жағдайы экономикалық контрабанда ұзақ
уақыт бойы өте үлкен проблема болып келді. 2006 жылды және 2007 жылдың бас
кезінде бір ұстағанда, 50-70 машинадан ұстайтын. Біздің шекарамыз арқылы
өтетін контрабанданың ағыны қандай болғанын осыдан-ақ білуге болады. Одан
бері үлкен жұмыстар жүргізілді. Мемлекет қаражат бөлді және біз шекараны
межеледік, контрабандашылардың сүйікті учаскелерін инженерлік құрылғылар
деп аталатын үш деңгейлі тікенек сымдармен қоршап тастадық. Сондай-ақ бізде
қазір жерге орнатылатын және шекараны заңсыз өту фактілері орын алған
кезде, дабыл соғатын өте сезгіш аппараттар бар. Тағы да бірқатар жабдықтар
алынып отыр, мобильді топтар қоршалмаған учаскелерді бақылайды. Көлік жете
алмайтын жерлерде салт атты шолғыншылар жұмыс істейді.
Ресми бекеттерде қайта жаңарту жұмыстары жүргізілді, барлық амалдар
автоматтандырылуда. Сондықтан да болар, бүгінде контрабандалық фактілер
азайып отыр, тек бірлі-жарым фактілер кездеседі: біреу бір қап ұнды алып
өтті немесе арбамен тауар алып өтті деген сияқты оқиғалар. Ал ресми өткізу
бекеттері арқылы көлік ағыны 2-3 есеге артып отыр. Үйлердің аулаларындағы
шекарадан өту нүктелері, шекарадағы ауылдардың тұрғындары кезінде осындай
ақылы қызмет көрсетіп келгенін белгілі, халық көп шоғырланған аумақтарда
бізде сондай проблемалар болды. Қазақстан азаматының бақшасы арқылы өтіп,
көрші мемлекеттің аумағына өтуге болатын кездерді ұмытпаған шығарсыздар.
Учаскеде адамдар қанша көп шоғырланған болса, контрабанда үшін де
мүмкіндіктер көп болды. Бірақ жоғарыда айтып өткен шаралардың нәтижесінде
Сарыағаш бағытында біз бұл жолдар арқылы өтетін контрабанданы да тоқтаттық.
Бірақ та, енді бұл проблема Мақтарал бағытына қарай ойысып отыр. Ол бағытта
бізде инженерлік құрылғылар орнатылмаған учаске бар, [4, 325].
2009 жылы біз Мақтаарал ауданы арқылы өтетін шекара бойына аталмыш
инженерлік қоршауларды орнатып шығамыз. Содан кейін ол жерде де бұл
проблема орын алмайды деп ойлаймын. Жұма күні өткізу бекетінің ашылу
рәсімінде Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев атап көрсеткендей, мемлекеттік
шекараның тағы бір қызметі халықаралық сауда ауқымын есепке алу болып
табылады. Менің ойымша, алдымызға қойылған осы міндетті орындадық - жүктер
ағыны кеден арқылы өтуде, тиісті ақша қаражаттары бюджетке түсуде, оң
нәтижелер баршылық. шекара әскеріндегі қызмет жеке құрамнан ерекше
дайындықты және жақсы білімді талап етеді. Шекара қызметі қайта жарақталып
жатқандықтан, енді техникалық біліктілікке де қажеттілік туындауда. Кадр
мәселесін шешу барысында, қазір жаңашыл технологиялар енгізу жұмыстары
жүргізілуде. Мысалы, осы шекара бекетінен шекара бойымен 22 шақырымдай
жерге дейін тәулік бойғы бейнебақылау орнатылған. Бақылау мәліметтерін тек
жергілікті бекеттер ғана емес, Астанадағы орталық бекет те көре алады. Оған
қоса, қазір бүкіл шекара бойына бақылау жүргізудің басқа да әдістері
енгізілуде, осының барлығы біріншіден, бізден техникалық біліктілікті талап
етуде, екіншіден, адамдардың қолдарын босатуда. Әрине, қазіргі қолда бар
кадрлар шекараның 15,5 шақырымын тығыз жабуға жеткіліксіз. Сондықтан да,
заманауи техникалық құралдарды қолданудың нәтижесінде босап отырған жеке
құрамдарды ондай жабдықтар жоқ аумақтарға жіберудеміз. Біз әзірге шекараны
жапай бейнебақылауға немесе ұшқышсыз ұшатын аппараттардың бақылауына ала
алмаймыз, әлі де адамдарды көп пайдалануға мәжбүрміз. Бірақ біздің
жоспарларымыз көп, адамдар санын қысқартатын күн де келер. Қызмет етіп
жатқандардың барлығы білімдерін жетілдіруде. Бізде кадрларды дайындаудың
көпдеңгейлі жүйесі қарастырылған.
Офицерлік кадрларды Ұлттық қауіпсіздік комитетінің институтында
дайындаймыз. Онда шекара қызметінің мамандарын дайындайтын арнайы бөлім
бар. Қатардағы жауынгерлер мен сержанттар құрамын да дайындықсыз шекараға
шығармаймыз. Міндетті әскери қызмет мерзімі 1 жылға қысқарғандықтан, біз
оларды әрбір аймақтық басқармада құрылған арнайы оқу орталықтарында
дайындықтан өткіземіз. Ал арнайы оқу отрядының базасында біз бүкіл шекара
қызметі үшін мамандар дайындаймыз. Ол отрядқа офицерлерді арнайы оқуға
жібереміз, дайындықтан кейін олар өз заставалары мен шекара отрядтарына
оралады. Келешекте әскери қызметті толық келісімшарт қызметіне ауыстырып,
кәсіпқой армия құруға талпынып отырмыз. Қазірдің өзінде құраманың 60 пайызы
келісімшарт негізіндегі әскери қызметшілермен жасақталса, 40 пайызын
міндетті әскери қызметін өтеп жатқан жауынгерлермен толықтыруға мәжбүрміз.
Ресеймен арадағы солтүстік шекарадағы заставалар келісімшарт қызметіндегі
әскери қызметкерлермен толық жасақталып бітті, [4. 72].
1.2 Контрабанданың түрлері
Қазақстан Республикасының қылмыстық кодексі контрабанданың 2 түрін
анықтап көрсетті.
1. Экономикалық контрабанда, ең алдымен, мемлекеттің экономикалық
мүддесіне нұқсан келтіреді, себебі, біріншіден - әкелінетін және
шығарылатын тауарларға белгі-ленген алымдар мемлекеттік бюджетке түспейді.
Екіншіден, елдің экономикасы үшін өте қажетті болғандықтан сыртқа
шығаруға тыйым салынған тауарлар (стратегиялық мақсаттағы шикІзат)
әкетіледі.
Қосымша объектісі - Қазақстан Республикасының кедендік шекарасын кесІп
өту ережесі.
Егер қылмыс заты қылмыс объектісінің аясына енетін оның бір қыры
болатын болса, объект пен предмет бірі бірінен ажырағысыз егіз ұғымдар
болатын болса, онда қазіргі кездегі қылмыс затының ұғымы ол талапқа толық
жауап бермейді. Сол себепті, бұл проблемаға өзгеше қырынан келу ләзім.
Экономикалық контрабанданың затына және субъектісіне байланысты оның
факультативті объектілеріне қоғамдық қауіпсіздІк, мемлекеттік органдардың
қызметі, Қазақстан Республикасының саяси мүддесі, Қазақстан халқының
денсаулығы, қоғамның моральдық бастауы, Қазақстан халқының тарихимәдени
мұралары жатады.
Қылмыстьщ заттары - тауарлармен басқадай заттар.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 20 шілдедегі "Қазақстан
Республикасындағы кеден ісі туралы" заң күші бар Жарлығының 18-бабыңың 18-
тармағына сәйкес, тауар дегеніміз"- материалдық дүниенің кез келген
материалдық заты, оның ішінде валюта, валюталық құндылық, қуаттың электр,
жылу немесе басқа түрлері.
Кедендік шекара арқылы алып өтуге тыйым салынған заттардың тізбесі
Казақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1993 жьшғы 19 ақпандағы
"Қазақстан Республикасының шекарасы арқылы алып өтуді декларациялау және
оның тәртібі туралы" қаулысының №5 тіркемесінде берілген.
2. Айналыстан алынған немесе айналысы шектелген заттардың
контрабандасы. Айналыстан алынған немесе айналысы шектелген заттардын
контрабандасы қылмысының қылмыстық заңның қоғамдық қатынастармен
қорғалатынымен байланыстырады, қоғамдық қауіпті әрекетке бағытталған және
зиян келтіру немесе зиян келтіреміндеп қорқыту арқылы пайда болады.
Келесі бір қылмыс затының түсінігі бойынша, қылмыс объектісіне қол сұғуды
жүзеге асыру үстінде қылмыскер тікелей ықпал ететін сыртқы әлемнің
материалдық заттары ғана қылмыс затын құрайды. Бұл орайда объект қашанда
зардап шеккенмен немесе шегуі мүмкін болғанмен қылмыс заты зардапты әр
уақытта шеге бермейді. Бұл анықтаманың да алғашқы берілген анықтамадан
ауылы алыс кетпейді. Дегенмен, өз ерекшеліктері де бар, [5, 80].
Айналыстан алынған не айналысы шектелген заттардың контрабандасы
қылмысының құрамында (250-бап) қылмыстың мынандай заттары келтірілген:
есірткі заттар
жүйкеге әсер ететін заттар;
күшті әсер ететін, улы, уландырғыш заттар;
радиоактивті немесе жарылғыш заттар
қару-жарақ, әскери техниканы, жарылғыш құрылғылар;
атыс қаруы, оқ-дәрілер;
жаппай қырып -жоятын қарулардың ядролық;
химиялық, биологиялық және басқа да түрлері
жаппай қырып -жою қаруларын жасау үшін пайдаланылуы мүмкін материалдар мен
жабдықтар.
Шет елдерде контарбанданың елеулі түрлері көрсетіледі.
1.Адамның ішкі органдары және т.б. трансплантациялық органдар.
2.Көп кездеспейтін жан-жануарлар, құстар т.б. Біздің елімізде бұған
байланысты жеке құрам болмаса да, жауакершілік бар. ҚР қылмыстық кодексінің
250-бабына сәйкес, шектеу қойылған заттар шекарадан өтерде арнайы
декларация ережелеріне сәйкес тексеруден өткізіледі.
Контрабанданың келесі түрлерін де ажыратады:
- жасырын жол табу, бақылаулары төмен мемлекеттік кеден постарының оңай
өту; бағалы заттар мен тауарларды көлікке жасырын тығып салу.
Бағалы заттармен тауарларды кеденде тексерілмейтін тауар түрімен өткізіп
жіберу;
- жасырын адамның ішкі мүшелері арқылы тығып өту;
Кеден органдарын алдау арқылы кеденнен контрабанда өте алады: жалған
құжаттарды көрсету арқылы;
- пломба, мөр, идентфикациялық белгілерді жасанды қою;
- белгісіз деклоративті объектілерді көшіру;
шекараға кіргізілетін немесе шьтғарылытын тауардың көлемімен мөлшерін
кедендік декларациядан асуы;
Қолданған тәсілдер кедендік бақылаудан өткен кезде жасырын орындарды
(тайниктерді) байқауға мүмкіндік болмайды. Іс жүзінде көрсетілгендей
контрабанда тауарды тік ұшақ, ұшак, көлік дөңгелектерінің ішіне, көлікте,
арнайы жасалған бос орындарға, тондар арасында, металопрокат, т.б, [5, 49].
Қазіргі кезде контрабанданың өзге түрлері белгілі. Кейбір топтар
негізгі заттар мен материалдық тауармен айналысады. Келесі біреулері
есірткі, психотропты заттар мен удың күштісімен, 3-шісі Радиациялық,
атылғыш заттар, 4- сі кару- жарақ, атылғыш заттар оқ- дәрі және т.б.
Контрабандалық қылмыстар негізінен алғанда ұйымдастырылған
жағдайда іске асырылады. Істелген контрабанданың 49% осындай түрде іске
асырылады. ҚР қылмыстың кодексінде контрабандалық қылмыстың саралануы
қосымша түсініктемені талап етеді. Біз мойындауымыз керек, контрабандалық
қылмыстар ҚР мемлекеттік шекарасынан кедендік бақылаудан жалған
идинфикациялар арқылы ұйымдасқан түрде өтіп жатыр[1].
Егерде кінәлі адам ұсталса, ҚР қылмыстық кодексінің 205-бабына сәйкес
мемлекетке ерекше үлкен мөлшерде залал келсе, қосымша саралануы туралы
белгілерді, біздің пікірімізше 209, 250-баптарға толықтырулар керек.
Нәтижесінде экономикалық контрабандалық қылмыстар жауапкершіліктер
күшейтіледі.
Контрабанда республикадағы көмекші экономикалық негіз болып табылады
және криминалды кіріс көзі болып табылады және бұған елдің белгілі бір
бөлігі қатысады.
Контрабандамен күресу жедел іздестіру және профилактикалық жұмыстар
жүргізуді талап етеді. Контрабандаға қарсы құқық қорғау органдарының
жұмысын күшейту керек. Бұлар мемлекеттік қазынаға қосыша ақша түсуіне
мүмкіндік береді. Әзірше көлеңкелі экономика ғана байып отыр.
Кеден қызметi мемлекет атқаратын, оңтайлы жүзеге асыруды күнбе-күн
назарда ұстайтын басты функциялардың бiрi. Кеден Қазақстанның экономикалық
қауiпсiздiгiн қамтамасыз ететiн аса маңызды саяси-экономикалық құрылым. Сол
арқылы мемлекеттiк қауiпсiздiктi де қамтамасыз етеді.
Өкiнiшке қарай, Қасқырдың аузы жесе де қан, жемесе де қан дегендей,
жалпы кеден қызметкерлерi жөнiнде қоғамда, ел арасында алыпқашпа қаңқу
сөздер өте көп. Соның бәрi шындық деуге болмайды. Жасырары жоқ, кемшiлiктер
болған шығар, iшiнара заңбұзушылықтар орын алған да болар, ал түптеп
келгенде кеден саласында тәртiптiң болуына, заңдылықтардың бұлжытпай
сақталуына бәрiмiз де, қоғам да, жеке адамдар да, мемлекет те аса мүдделi.
Биылғы жылдың 6 айында Қорғас кеденiнiң iшкi қауiпсiздiк бөлiмшесiмен 3
қызметтiк тергеу жүргiзiп, олар бойынша жемқорлық фактiлер анықталмады. Бұл
дегенiмiз қызметкерлер өз жұмысында адалдықты бiрiншi орынға қоятынын
бiлдiредi. Генерал Кәрбозов осы салаға келгелi берi тәртiптiң қатаң сақтала
бастағанын, жауапкершiлiк ұлғайғанын айта кету керек . Оң өзгерiстер орын
алуда және бұл болашақта үзбей жалғаса береді. Генерал сыбайлас жемқорлыққа
қарсы күрестi, экономикалық контрабандаға тосқауыл қоюды шындап қолға алды.
Бiз де өз қатарымызда адал, Қазақстан заңдарын құрметтейтiн адамдардың көп
болғанын қалаймыз. Турасын айту керек, адал адамдар ғана шын мәнiнде
отаншыл, мемлекетшiл бола алады. Екiншiден, кеден салықтарын көтеру қолға
алынуда. Кеденнен түскен табыс тiкелей мемлекет қоржынына, бюджетке түсуiн
қамтамасыз ету жолында түрлi тиiмдi iс-шаралар жүзеге асырылуда. Ол кiсi
осының бәрiн ескере отырып, кедендiк барлау қызметiн құруға күш салуда.
Және бiр атап өтерлiк жайт, кедендiк құрылымдарды шекара аймағынан шығарып,
рәсiмдеудi iшкерi орналастыру. Яғни, бұрынғыдай адамдар виза, рұқсат алып
әуре болып жатпайды. Жүктер iшкерi аудандарда, мәселен, Алматының өзiнде
рәсiмделiп, арнайы құжаттар толтырылады. Мұның өзi кәсiпкерлерге, жеке
адамдарға, сыртқы саудамен айналысатын бизнес құрылымдарға үлкен көмегi
тиер едi. Халықаралық сауда одан әрi дамуына қолдау болып, ел
экономикасының өсуiне септiгiн тигiзерi сөзсiз тiптi кеденшiлердiң жұмысын
Қаржы министрлiгi қадағалайтынын, соның құрамында екенiмiздi бiреу бiлiп,
бiреу бiлмейдi. Бәлкiм, бұл бiздiң өз жұмысымызды насихаттай
бермейтiндiгiмiзден, осыған дейiн қоғамдық байланыстырға жете назар
аудармағандығымыздан да шығар. Елiмiзде Қытаймен арада қазiргi уақта бес
кеден: Бақты, Майқапшағай, Қалжат, Достық, Қорғас кедендерi бар. Жалпы
мiндеттерi ортақ болғанымен, осылардың әрқайсысының өз ерекшелiктерi де
жетерлiк. Кеден — мемлекеттiң экономикалық қауiпсiздiгiнiң қақпасы.
Қазақстанның мүддесi қорғалатын стратегиялық нүкте.
Аталмыш кедендердiң ең iрiсi– Қорғас. Алматыға дейiн 350 шақырым
болса, ал мемлекеттiк шекараға дейiн небары 600 метр. Тура қарсымызда
Қытайдың Ұйғыр автономиялық ауданына қарасты Порт Хоргос кеденi iрге
тепкен. Мiне, осы жағдайдың өзi бiздiң жұмысымызға үлкен жауапкершiлiк
жүктейдi, қызметкерлерге ерекше талаптар қояды. Тарихымыз да өте бай.
Патшалы Ресей тұсында, сонау 1891 жылы 25 қаңтарда
ұйымдастырылған Қорғас кеден постында ең әуелi 16 адам жұмыс iстептi. Соның
он бiрi – атты күзетшiлер екен.
Ал 1991 жылы 12 желтоқсанда Қазақстан Президентiнiң арнаулы №539 Жарлығымен
Кеден комитетi құрылып, оған Қорғас және Гурьев кедендерi ендi.
Халықаралық Қорғас кеденiне 2004 жылы қыркүйекте Елбасының өзi
арнайы ат басын тiрегенi елiмiздегi кеденшiлер қызметiне аса үлкен
жауапкершiлiк жүктелiп отырғанын аңғартатын маңызды оқиға десем артық емес.
Кеден кеден болды, кедергi неден болды демекшi, жалпы
кеденшiлердiң қызметiне байланысты ел iшiнде түрлi әңгiмелер айтылады.
Соның бәрi бекер емес шығар.., қоғам қандай болса, кеденшiлер де сондай.
Дегенмен, кеден қызметiне адамдар әбден iрiктелiп, олардың бiлiмi,
дүниетанымы, денсаулығы, баршасы қатаң електен өткiзiлiп, тексерiледi.
Бiрақ, жалпы жұртқа жаға беру де оңай емес. Мұнда қызмет iстеу сырт көзге
ғана оп-оңай, ал шын мәнiнде орасан зор жұмыстар атқарылады. 2007 жылдың
қаңтар-маусым айларында бiздiң кеденде мемлекеттiк бюджетке 3 млрд.155 млн.
теңге сомасында кедендiк төлемдер мен салықтар өндiрiлiп алынды. Берiлген
болжам-жоспар 2 млрд.988 млн. теңге болса, оның орындалуы 106 пайызды
құрады. Мұның өзi, мемлекет қоржынына осыншама қыруар қаржының құйылуы өзi-
өзiнен оңай атқарыла қалмағаны түсiнiктi шығар. Мәселен, 2006 жылдың
бiрiншi жартысында 1 млрд.609 млн.теңге көлемiнде кедендiк төлемдер мен
салықтар өндiрiлсе, биылғы жылы 3 млрд. 155 млн. теңге болып отыр. Яғни,
өткен жылдың осы уақытынан 1 млрд. 545 млн.теңгеге (96%) ұлғайған. Кеден
басшысымен сұхбаттасқанда сыртқы сауда айналымын айтпай кетпеу мүмкiн емес.
Яғни, 2007 жылдың қаңтар-маусым айларында сыртқы сауда айналымы 306,3
млн.АҚШ долларын құрады. Бұл көрсеткiш 2006 жылдың осы мерзiмiнде 183
млн.АҚШ долларын құраған болатын. Көрiп отырғаныңыздай, есептi мерзiмде 66
пайызға артқан. Тағы бiр айта кететiн мәселе, елiмiзге импортталатын
тауарлардың өзiне қарап азаматтардың әл-ауқаты, тұрмыстық жағдайы жақсарып
келе жатқанын толық аңғаруға болады. Тiптi, Қазақстанда құрылыс салудың күн
санап өсе түскенiнде, [6,145].
Мәселен, импорт құрылымын (ИМ-40) талдасақ, оның басым бөлiгiн
арнайы техника, автокөлiктер, құрылғылар (жүк, жолаушы тасымалдау
көлiктерi, құрылыс техникалары, ауылшаруашылық техникалары және т.б.) – 73
пайызын құрап отыр. Ал өткен жылдың осы мерзiмiнде 51 пайыз құраған
болатын. Бiртектi тауарлар (томат пастасы, кондиционерлер, қаптар және
т.б.) – 24 пайыз. Өткен жылы бiртектi тауарлар 27 пайыз болған едi. Ал
халық тұтынатын тауарлар (киiмдер, аяқ киiмдер, ойыншықтар, т.б.) – 3
пайыз. Мұндай тауарлар өткен жылдың осындай мерзiмiнде импорттың 22 пайызын
құраған болатын.
Жай қарағанда да мұның өзi екi жағдайды айқындайды.
Бiрiншiден, отандық тауар өндiрушiлер нарықтық қарым-қатынасқа
үйренiп, жаңа талаптарға сай халық тұтынатын тауарларды өндiрудi
ұлғайтқаны.
Екiншiден, адамдар арзан тауарларға қызыға берудi азайтқаны. Ендi
талғап, таңдап алып, өз денсаулықтарына баса назар аудара бастағанын
байқатады. 2006 жылдың бiрiншi жартысында 10850,0 тонна тауар әкелiнсе, ал
биылғы жылдың осы мерзiмiнде 14821,8 тонна көлемiнде тауар елiмiзге
жеткiзiлген. Яки, әкелiнген тауарлар көлемi 137 пайызға артқан.
Мәселен мамыр-маусым айларында цемент импортының күрт өсуi елiмiздiң
нарығында цемент тапшылығына тiкелей байланысты екенiн де аңғару қиын емес.
2007 жылдың бiрiншi жартысында Қазақстанға импортталған цемент көлемi 22
мың 518 тоннаны құрады, ал өткен жылдың осы уақытында небары 783 тонна
цемент Қытайдан әкелiнген болатын. Мемлекеттiк шекарадан күнiне 2 мыңға
жуық адам әрi өтiп, соншалықтысы керi өтедi, яғни миллионға жуық жеке тұлға
Қорғас кеденшiлерiнiң қызметiн пайдаланады деген сөз. Мәселен, 2007 жылдың
қаңтар-маусым айларында Қазақстанның мемлекеттiк шекарасынан 257435 жеке
тұлға өттi. Ал 2006 жылдың осы мезгiлiнде 151182 адам өткен болатын. Бұл
жерде мемлекеттiк шекарадан өткен жеке тұлғалардың саны 106253 адамға
артқан.
Мұның өзi Қытайдағы бiр күндiк жәрмеңкеге кiретiн адамдардың және
кәсiпкерлiкпен айналысатын жеке тұлғалардың көбеюiне байланысты.
Тым ресми сөйлеп отырған шығармын, оның үстiне статистика оқырмандарыңызды
жалықтырып жiберетiн шығар, бiрақ басқа амал жоқ. Қызмет солай, оның үстiне
цифрлар прогрестiң локомотивi.
Биылғы жылы бақылаудың автоматтандырылған жүйесiн қолдану арқылы 10576
автокөлiк өттi, яғни тауарларды жеткiзудi бақылаудың автоматтандырылған
жүйесi арқылы 1 күнде орта есеппен 101 автокөлiк өткiздi. Ал былтыр күнiне
78 көлiк қана өткiзген болатын.
Жаңа технологияларды тиiмдi пайдалану, қызмет түрлерiн көрсету уақытын
жылдамдату, кедендiк жүк декларацияларын Күнбе-күн, яғни бiр күнде
рәсiмдеу есебiнен жүк айналымы ұлғайып отыр.
Жалпы құны 2 млн.200 мың доллар тұратын TC-SCAN FMG инспекциялық бақылау
кешенiнiң қолданысқа берiлуi кеденшiлердiң жұмысын жеңiлдетiп,
кәсiпкерлердiң уақытын үнемдеуге үлкен көмегiн тигiздi. Қазiр контейнерлiк
сканерлеу жүйесi арқылы автокөлiктiң жүк қорабындағы жүктер рәсiмделген
құжаттарға сай, контрабандалық заттар жоқ екендiгiн 5-6 минутта ғана
анықтаймыз. Бұрынғыдай жүктердi түсiрiп, қайта тиеп әуре болып жатпайды.
Биылғы жылдың ақпанында инспекторлық бақылау кешенiнде жұмыс
жасап отырған қызметкерлерге дербес дозиметрлер де алынды.
Осының бәрi кеденшiлердiң елiмiзге радиоактивтi материалдарды, адамдардың
денсаулығына зиянды тауарларды енгiзбеуiне көмектеседi. Қорғас кеденiнен
радиоактивтi материалдардың өтуi еш мүмкiн емес. Оған берiк тосқауыл
қойылған.
Жүздеген мың адамдар кеденнен әрi-берi өтiп жүр екен. Ал
адамдар сапырылысқан жерде заң бұзушылық, контрабанда болмай тұрмайды.
Азаматтардың тарапынан заңбұзушылықтар ұлғая түскенi алаңдатады. Ең
бастысы, олар әлгiндей әрекетке бiле тұрып, саналы түрде баратыны
қынжылтады. Мәселен, мыңдаған адам белгiленген ережелер мен заңдардың
аясында өз жұмыстарын жүргiзiп, саудамен айналысып жүр ғой. Табысты жұмыс
жүргiзуде. Былай қарасаң солай ету, заңдарды бұлжытпай сақтау өздерiне де
тиiмдi, бiрақ күтпеген жерден табан астында заңсыз байып кеткiсi келетiн
әлдекiмдер де табыла кетедi. Атамыз қазақ: Бiр қарын майды бiр құмалақ
шiрiтедi, – деп осындайда айтатын пысықайлар.
Егер 2006 жылы жыл бойына 12 қылмыстық iс қозғалса, биылғы жылдың бiрiншi
жартысында 15 қылмыстық iс қозғалды. Әрине, бұл бiздiң кеден
қызметкерлерiнiң қырағылығы арта түскенiн, өз iстерiне жауапкершiлiкпен
қарай бастағандығын да аңғартады. Бiрақ әлгiндей қылмыскерлер елiмiздiң
экономикасына орасан зор нұқсан келтiрiп, өздерi су iшкен құдыққа түкiрiп
отыр ғой. Жәй ғана қылмыстық iс деп айтыла салғанмен, мұндай әрбiр
оқиғаның тасасында жүздеген, тiптi, миллиондаған теңге ақша жатыр.
Биылғы жылдың 30 наурызында В 388 WNM жолаушылар көлiгi ұсталып, жасырын
тиелген 3 тонна 800 кг. ет әшкерелендi. Бұл оқиға бойынша М.А.Қадыровтың
үстiнен қылмыстық iс қозғалып, ол заңды жазаға тартылды. Тауар жойылды,
таратып айтсам, әлгi ет түгелдей өртелдi.
2007 жылдың 18 мамырында Ұлттық қауiпсiздiк комитетi департаментi Панфилов
аудандық бөлiмi қызметкерлерiмен бiрлесе отырып кедендiк тексеру барысында
мемлекеттiк нөмiрi В 218 BWN Лаз маркалы жолаушы тасымалдайтын
автокөлiгiн тексергенде 136 қорапқа салынған, жалпы салмағы 4 тонна қой етi
әшкерелендi. Бұл заңсыз тауарлардың да көзi жойылып, азамат Б.Алаевтың
үстiнен қылмыстық iс қозғалды.
Кедендiк декларацияларды жауапсыз немесе қасақана дұрыс
толтырмау да елiмiздiң экономикасына елеулi нұқсан келтiретiнiн айта кеткен
абзал.
Мәселен, биылғы жылдың 5 сәуiрiнде Достық брокер жауапкершiлiгi шектеулi
серiктестiгiнiң кедендiк рәсiмдеу маманы М.Давлетходжаеваның үстiнен
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексi 214 бабының 1 бөлiмi бойынша
жалған декларациялау фактiсi бойынша ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz