Дүниежүзілік шаруашылық және оның даму тенденциясы

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ 3
1. ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ НЕГІЗІ. ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚТАҒЫ ЕЛДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 4
2. ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЕҢБЕК БӨЛІНІСІНІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН АҚИҚАТЫ ЖӘНЕ ЕЛДЕРДІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫНЫҢ ӨСУІ 5
3. ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ 8
4. ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕ 10
ҚОРЫТЫНДЫ 12
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 13

Дұниежүзілік шаруашылық бұл бір-бірімен тауарлы-ақша қатынастарымен байланысқан, егеменді ұлттық мемлекеттердің жиынтығы болып табылады. Осы шаруашылыкқа дамыған және дамушы еддер енеді. Бұл процесс XVI-шы ғасырдың аяғы мен XX-шы ғасырдың басына дейін жалғасьш, үш жүз жыддан астам уақытқа созылды.
XVI-шы ғасырдың соңында пайда болған ұлттық мемлекеттер арасындағы тауар айырбасы ХХ-шы ғасырдың басында жалпы дүниежүзілік сыйпатқа ие болды. Нәтижесінде олардың арасында тұрақты экономикалық байланыстарды қалыптастырды. Бүғандаму деңгейі әр дәрежедегі бір қатар дамушы елдер де жатады.
Статистиканың куәландыруына қарағанда, «үлкен жетілік» еддердін, көп экономикалық мүмкіншілігі барлығын байкдтады. Ондағы тұрғындар жалпы алғанда 650 млн. адам болып, әлем халқының 12%-нан астамын құрайды.
Осы «жетілік» үлесіне дүниежүзілік жалпы үлтгық өнім мен әнеркәсіп өндірісінің 50%-дан артығы, ауьш шаруашылығы өнімнің 25%-дан астамы келеді.
Дүниежүзінде түратын халықтың орташа түрғынымен салыстырғанда, «жетілікке» енетін елдердің бір түрғынына 4-4,5 еседен артық азық-түлік келеді екен.
Жоғарыдағы жетілікке енетін елдерге өндірістік қатынастары өте жақын болып, «жаңа индустриадды еддер» тобын қүрайтындар жатады. Оларға: Бразилия, Мексика, Аргентина, Оңтүстік Корея,
Гонконг, Тайвань, Сингапур жатады. Бүл елдердің дамуына ірі шетел инвестициясы — әсіресе, американ, жапония, батыс-еуропаның капиталдары — көмектесті. Соның аркдсында өнеркәсіп өндірісі саласында ірі құрылыс жобалары жүзеге асты.
Экономикалық дамуы жағынан екінші деңгейде Таяу Шығыстағы мұнай өндіруші елдер: Кувейт, Біріккен Араб Әмірлігі, Сауд Аравиясы жатады.
Өнеркәсіптік қатынастары аса дамымаған топқа 40-қа жуық елдер енеді. Дүниежүзілік шарушылық аясында өтпелі кезеңнің экономикалық дағдарысынан шыға бастаған елдер де талпыныс жасауда. Нарықтық қатынастарға талпыныс байқатқан Шығыс Еуропа және ТМД елдері тартылуда. Дүниежүзілік шаруашылықгағы 100-ден астам елдер дамымаған елдер қатарын құрайды. Жоғары дамыған елдердің индустриалды дәрежеден постиндустриалды (ақпаратты) қоғамға өтуінде олардың даму деңгейі тым төмен көрінеді.

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМУ ТЕНДЕНЦИЯСЫ

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ 3
1. ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ НЕГІЗІ.
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚТАҒЫ ЕЛДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ 4
2. ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЕҢБЕК БӨЛІНІСІНІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН АҚИҚАТЫ ЖӘНЕ ЕЛДЕРДІҢ
ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫНЫҢ ӨСУІ 5
3. ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ИНТЕГРАЦИЯ 8
4. ҚАЗАҚСТАН ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚАТЫНАСТАР ЖҮЙЕСІНДЕ 10
ҚОРЫТЫНДЫ 12
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 13

КІРІСПЕ

1. ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚТЫҢ МӘНІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ НЕГІЗІ.
ДҮНИЕЖҮЗІЛІК ШАРУАШЫЛЫҚТАҒЫ ЕЛДЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

Дұниежүзілік шаруашылық бұл бір-бірімен тауарлы-ақша қатынастарымен
байланысқан, егеменді ұлттық мемлекеттердің жиынтығы болып табылады. Осы
шаруашылыкқа дамыған және дамушы еддер енеді. Бұл процесс XVI-шы ғасырдың
аяғы мен XX-шы ғасырдың басына дейін жалғасьш, үш жүз жыддан астам уақытқа
созылды.
XVI-шы ғасырдың соңында пайда болған ұлттық мемлекеттер арасындағы
тауар айырбасы ХХ-шы ғасырдың басында жалпы дүниежүзілік сыйпатқа ие болды.
Нәтижесінде олардың арасында тұрақты экономикалық байланыстарды
қалыптастырды. Бүғандаму деңгейі әр дәрежедегі бір қатар дамушы елдер де
жатады.
Статистиканың куәландыруына қарағанда, үлкен жетілік еддердін, көп
экономикалық мүмкіншілігі барлығын байкдтады. Ондағы тұрғындар жалпы
алғанда 650 млн. адам болып, әлем халқының 12%-нан астамын құрайды.
Осы жетілік үлесіне дүниежүзілік жалпы үлтгық өнім мен әнеркәсіп
өндірісінің 50%-дан артығы, ауьш шаруашылығы өнімнің 25%-дан астамы келеді.
Дүниежүзінде түратын халықтың орташа түрғынымен салыстырғанда,
жетілікке енетін елдердің бір түрғынына 4-4,5 еседен артық азық-түлік
келеді екен.
Жоғарыдағы жетілікке енетін елдерге өндірістік қатынастары өте жақын
болып, жаңа индустриадды еддер тобын қүрайтындар жатады. Оларға:
Бразилия, Мексика, Аргентина, Оңтүстік Корея,
Гонконг, Тайвань, Сингапур жатады. Бүл елдердің дамуына ірі шетел
инвестициясы — әсіресе, американ, жапония, батыс-еуропаның капиталдары —
көмектесті. Соның аркдсында өнеркәсіп өндірісі саласында ірі құрылыс
жобалары жүзеге асты.
Экономикалық дамуы жағынан екінші деңгейде Таяу Шығыстағы мұнай
өндіруші елдер: Кувейт, Біріккен Араб Әмірлігі, Сауд Аравиясы жатады.
Өнеркәсіптік қатынастары аса дамымаған топқа 40-қа жуық елдер енеді.
Дүниежүзілік шарушылық аясында өтпелі кезеңнің экономикалық дағдарысынан
шыға бастаған елдер де талпыныс жасауда. Нарықтық қатынастарға талпыныс
байқатқан Шығыс Еуропа және ТМД елдері тартылуда. Дүниежүзілік
шаруашылықгағы 100-ден астам елдер дамымаған елдер қатарын құрайды. Жоғары
дамыған елдердің индустриалды дәрежеден постиндустриалды (ақпаратты)
қоғамға өтуінде олардың даму деңгейі тым төмен көрінеді.

2. ХАЛЫКАРАЛЫҚ ЕҢБЕК БӨЛІНІСІНІҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН АҚИҚАТЫ ЖӘНЕ ЕЛДЕРДІҢ ӨЗАРА
БАЙЛАНЫСЫНЫҢ ӨСУІ

Экономикалык ғылымда халыкаралық еңбек бөлісі туралы төмендегідей
негізгі экономикалык теориялар қалыптасты.
Халыкаралык еңбек бөлісінің негізгі ілімін абсалютті және салыстырмалы
артықшылык теориясы қүрайды. Классикалық осы теория Адам Смит мен Давид
Рикардоның XVIII ғасырдағы еңбектерінде айтылған.1 Аталған теорияның
пайымдауынша: әрбір ел басқа елге қарағанда, еркін нарық жағдайында
өндірісіне аз шығын жұмсайтын тауарға маманданғаны дұрыс. Осы теорияның
олқылыктары мынада: мүнда еңбек бөлісінің жүзеге асуын қысқарған үдісте —
екі ел мен екі тауарға арнап қарастырған. Демек, бүл салыстырмалы
артыкшылықтың жалпы моделі ғана.
Казіргі калыптасып отырған жағдайда халықаралық еңбек бөлісіне
көптеген факторлар әсер етеді.[1]
ХІХ-ХХ ғасырдың басында халықаралық еңбек бөлісін дамытуда жаңа
тенденциялар пайда болып, салыстырмалы артыкшылық теориясына белгілі
өзгерістер енгізуді талап етті. Ол швед экономистері Эли Хекшер мен Бертели
Олиннің өндіріс факторы теориясында көрсетілген еді. Олардың теориясы ХХ-шы
ғасырдың 30-шы жылдарында дүниеге келген.
Көптеген елдердегі халықаралық ендірістін мамандануын осы авторлар үш
фактордың-енбек, капитал және табиғи ресурстармен қамтамасыз етілудің әр
түрлілігімен түсіндіреді. Мысалы, арзан еңбектің артық болуы еңбек көп
жүмсалатын өнім (текстиль, киім, пайдалы қазбаны алу) өндірісіне
маманданып, капитал артықтығы — капитал кеп жүмсалатын өнім (машина, ірі
құрал-жабдықтар) өндірісіне мамандануды айқындайды. Аталған теория
халықаралық еңбек бөлісіне шындық тұрғысынан толық түсінік
бере алады.
Американ экономисі В. Леонтьев 1953-ші жылы Э. Хекшер мен Б. Олин
теориясына тағы бір фактор қосты. йндаГелдердеғі білікті және біліксіз
еибекті ескеру халықаралық еңбек бөлісіне кәдімгедей әсер ететінін айтты.
Қазіргі кезде американ ғалымы, социолог Майкл Портнердің 1961-ші жылы
ашқан технологиялық алшақтық теориясы ерекше орын алады. Оныц айтуынша,
халықаралық нарықта жаңа тауардың пайда болуы жаңа технологиямен, жаңа
ғылыми-техникалық потенциалмен байланыстырылып, олар жаңа тауарды аз
шығынмен шығаруға ықпал жасайды.
Жана енген техниканы ынталы пайдаланатын фирмалар мен корпорациялар
халықаралық өндірістің мамандануында жаңа көздерді жасайды.
Соңғы жылдары өнеркәсібі дамыған елдердегі экономистер өнімнің
өміршең циклы теориясына ерекше мән беріп, практикада қолдануда. Бүл
теорияны дүниеге әкелген американ ғалым-экономистері — Раймонд Вернон мен
Эдвин Линевилд. Осы теория халықаралық монополияның дүниежүзілік нарықтағы
стратегиясынан нәр алады.
Өнімнің пайда болуының бірінші фазасы кезінде монополия ішкі нарық
сұранымын қанағаттандырады. Екінші фазада монополия басқа елдердегі
өндірушілер санын арттыруға үмтылып, өндіріс шығындары алғашқы екі фазадағы
жағдайға қарағанда төмен болады.
Халықаралық еңбек бөлісі жеке елдердің мамандандырылуын сақтайды.
Олардағы өндіріс қызметінің әртүрлі саласын белгілі түрге мамандандырады.
Қорытындысында, өндіріс нәтижесін, ғылыми-техникалық кызметтер, тауарлармен
алмастыру жағдай туғБізып, халықаралык сауда дами түседі.
Халықаралық еңбек бөлісінін пайда болуы, оның дамуы мен теревдеуі
өндіргіш күштердің өсуімен анықталады. Халықаралық еңбек бөлісінің
калыптасуы ірі машина өндірісіне байланыстырылып, одан шикізат пен жанар-
жағар өнімдерін барынша арттыруды талап етеді. Көптеген елдерде қаланың өсу
урбанизациясын тудырып, азық-тулік тауарларына, ауыл шаруашылық енімдеріне
сұранымды кәдімгедей арттырады.
Халыкаралык енбек бөлісін негізінен уш типке бөледі: жалпы, жеке және
ерекше. Жалпы халықаралық еңбек бөлінісі дегеніміз (бул ұлттык
экономикадағы коғамдык еңбек бөлісіне тән) еңбек бөлінісінің өндіріс
саласымен жіктелуі. Мысалы: өндеу мен кен қазу өнеркісібі, ауыл шаруашылығы
мен өнер кәсіп т.б. Бұл жағдайда жеке елдердің территориялық мамандануы
қалыпты табиғи-климаттық жағдаймен айқындалады. Ал, халықаралык еңбек
белінісінің байқалуы экспорт — елдердің индустриаддық, шикізаттық және
аграрлық бөлуінен білінеді.
Жеке халықаралық еңбек болінісі дегеніміз елдердің дараланған белгілі
өндіріс саласының дайын өнімге мамандандырылуын айтамыз. Халықаралык еңбек
бөлінісінің бұл түріне жоғары деңгейдегі өнеркәсіптің жіктелінуі тән.
Ерекше халықаралық еңбек бөлінісі деп әртүрлі елдердің дараланған
тетік, деталь, агрегаттар мен өнім компоненттерін дайындауды айтамыз. Осы
аталған технологиялық стадиясы -өндіргіш куштердің жоғары дамыған
дәрежесіне сай келеді және ол ең жоғарғы тип болып табылады.
Халықаралық еңбек бөлінісінің аталған типтері көбіне қабысып жатады.
Қазіргі жағдайда ерекше халықаралық еңбек бөлінісінің басымды болу
тенденциясы анық байқалады. Сондай-ақ оның барлық типтері деталді және
кооперациялық мамандандырылумен толық тырылып, өндіріс процесі
кооперацияланады. Мысалы, американың Форд Моторс концерні құрастыруға
қажет материалдарды 25 мың шетел фирмасынан сатып алады. Осындай жағдай
Рено (Франция), Фиат (Италия), Тойота мен Ниссан (Жапония)
концерндерінде және т.б. байқалады.
Өндіргіш күштердің өсуі, халықаралық еңбек бөлісінің тереңдеуі
шаруашылық өмірді интернациялануына алып барады. Немесе елдер мен
халықтардың арасындағы тұрақты экономикалық байланысты дамытьш, ұлғаймалы
өндіріс процесінің ұлтгык шеңберден шығуына ықпал жасайды. Өндіргіш
күштердің интернационалануының өсуі, оның бүкіл дүниежүзілік масштабтағы
экономикалық прогресті қамтамасыз ету шеңберін артгырады. Халықаралык
айырбас кебінесе түрлі еддердегі кооперативті кәсіпорындардьщ арасындағы
тауардьщ жеткізілуін ертерек келістіретін орын түріне айнадды. Өндірістің
кең көлімді дамуы шикізат пен жанар майды ғаламдык деңгейде қамтамасыз
етуді алға қояды және енімді жаппай экспортауды талап етеді. Импорттык
шикізат пен жанар майды түгыну АҚШ-та 1\3 есе құраса, Батыс Еуропада
шамамен 2\3, Жапонияда 4\5 шамасында.1 Кәсіпкерлер ұлтгық нарықтың шеңбер
ауқымына ерекше назар аударуда. Экспортқа жалпы ұлттық өнімнің АҚШ пен
Жапонияда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.