Жер асты суларының пайда болуы

Жоспар
Кіріспе

Жер асты сулары түрлері
Жер асты суларын жіктеу
Қалқыма су

Жер асты суларының пайда болуын бірінші болып талаптанғандар көне грек философтары- Платон мен Аристотель. Платон жер асты сулары теңіздің тұзды суларының есесінен түзіледі деп болжады. Оның топшылауынша тау жыныстарының қуыстарын бойлай қозғалған теңіз суы өзінің тұзынан арылып тазарады да жер бетіне тұщы бұлақтар түрінде шығады. Аристотель жер асты суларының тау жыныстарының қуыстарындағы суық ауаның қоюлануы нәтижесінде пайда болады деп санады.

Римдік Марк Витрувий Полий жер асты сулары жаңбыр мен қар суларының топыраққа сіңуі есесінен түзіледі деп болжады. Кейінірек жер асты сулары су буларының аса үлкен тереңдікте қоюлануынан немесе жер бетіндегі сулардың тау жыныстарына сіңіп төмен қозғалуынан пайда болғандығы жөніндегі түсініктер басымырақ айтылып жүрді. 1902 жылы австралиялық геолог Э. Зюсс жер суларының магмалық жолмен жаралғаны жөніндегі теорияны ұсынды. Э.Зюсс тереңдігі осы суларды ювенил сулар, атмосферадан түсетін жер қыртысындағы қыдырма суларды вадоз сулары деп атады. Қазір жаралу тегіне жер асты сулары инфильтрациялық, конденсациялық, тұнбалық және ювенил суларға ажыратылады.

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Жер асты суларының пайда болуы
Жер асты суларының пайда болуын бірінші болып талаптанғандар көне грек
философтары- Платон мен Аристотель. Платон жер асты сулары теңіздің тұзды
суларының есесінен түзіледі деп болжады. Оның топшылауынша тау жыныстарының
қуыстарын бойлай қозғалған теңіз суы өзінің тұзынан арылып тазарады да жер
бетіне тұщы бұлақтар түрінде шығады. Аристотель жер асты суларының тау
жыныстарының қуыстарындағы суық ауаның қоюлануы нәтижесінде пайда болады
деп санады.

Римдік Марк Витрувий Полий жер асты сулары жаңбыр мен қар суларының
топыраққа сіңуі есесінен түзіледі деп болжады. Кейінірек жер асты сулары су
буларының аса үлкен тереңдікте қоюлануынан немесе жер бетіндегі сулардың
тау жыныстарына сіңіп төмен қозғалуынан пайда болғандығы жөніндегі
түсініктер басымырақ айтылып жүрді. 1902 жылы австралиялық геолог Э. Зюсс
жер суларының магмалық жолмен жаралғаны жөніндегі теорияны ұсынды. Э.Зюсс
тереңдігі осы суларды ювенил сулар, атмосферадан түсетін жер қыртысындағы
қыдырма суларды вадоз сулары деп атады. Қазір жаралу тегіне жер асты сулары
инфильтрациялық, конденсациялық, тұнбалық және ювенил суларға ажыратылады.

• Инфильтрациялық сулар атмосфера жауын-шашыны мен жер беті суларының тау
жыныстарына сіңуі(инфильтрация) есесінен түзіледі. Жер асты суларының
басым көпшілігі осы жолмен қалыптасады. Сіңетін судың шамасы көптеген
факторларға байланысты. Мұндай факторларға климат, бедер, өсімдік, тау
жыныстарының құрамы мен олардың су сіңіргіштігі, адамның еңбек әрекеті
жатады.
• Конденсациялық сулар серпімділік айырмасының әсерінен атмосферадан жер
қыртысына қарай, ал тау жыныстарында бір горизонттан екінші горизонтқа
қарай орын ауыстырып қозғалатын су буларының қоюлануы (конденсациясы)
әсерінен қалыптасады. Әйтсе де осы жолмен жиылатын жер асты суларының
шамасы оның жалпы қорының аз ғана бөлігін құрай алады.
• Тұнбалық (седиментациялық) немесе жұрнақ су шөгінді жыныстарға сіңіп
жиылған және қазірге дейін сақталып келе жатқан көне алаптардағы қалдық
су болып табылады. Осы көмілген сулар гидрогеологиялық және мұнайлы-
газды жабық құрылымдардың терең бөліктерінде сақталып қалады. Өзінің
жоғарғы минералдығымен ерекшеленетін осы сулар химия өндірісінің шикізаты
болып табылады, емдік мақсаттар үшін де пайдаланылады.
• Ювенил (кіршіксіз) немесе тереңде пайда болатын сулар жердің терең
қойнауынан жоғары көтерілген ыстық будың суынып қоюлануы есесінен
жиналады. Жер дамуының қазіргі сатысында бұл сулардың айтарлықтай мәні
жоқ. Әдетте, табиғаттағы жер асты сулары аралас жолмен қалыптасады. Мұны
осы сулардың химиялық және газдық құрамы, режимі, пьезометриялық
арындардың деректері дәлелдеп отыр. Аралас жолмен тараған сулар өзге
сулардың бәрінен де көбірек тараған.

Жер асты суларын жіктеу
Жер асты суларын жіктеу мәселелерімен көптеген зерттеушілер айналысты.
Бұлардың қатарында Б.Л.Личков, О.К.Ланге, И.К.Зайцев, Н.Н.Биндеман т.б.
бар. Көптеген жіктеу схемалары ұсынылады, бірақ осы кезге дейін жер асты
суларының көпшілік қабылданған бірыңғай жіктеуі жоқ. Бірыңғай жіктеу
жасаудың қиындығын жер асты суларының жатыс жағдайларының алуан түрлі
болуымен, жылжымалылығымен түсіндіруге болады.
Жер асты суларын жіктеудің негізіне әр түрлі белгілер қабылданған.
Олар: су ұстаушы жыныстардың литологиялық құрамы мен жасы, жер асты
суларының физикалық қасиеттері мен химиялық құрамы, жыныс қабаттарындағы
жатыс сипаттары, гидравликалық қасиеттері т.б. Су сыйыстырушы жыныстардың
жасына қарай жер асты сулары осы атпен аталады. Мысалы, карбон сулары, юра
сулары, палеоген сулары, неоген сулары т.б.
Температурасына қарай жер асты сулары салқын (20°С-тан төмен), жылы (20-
37°С), ыстық (37-42°С), өте ыстық (42°С-тан жоғары) болып ажыратылады.
Минералдану дәрежесіне, яғни еріген тұздардың мөлшеріне қарай,
В.И.Вернадский бойынша, жер асты сулары тұщы (еріген заттар, мөлшері 1гл-
ге дейін) тұзғылт (1-10гл), тұзды (10-50гл) және тұздық (50 гл-дан
жоғары) болып ажыратылады.
Әдетте, жер асты суларын сипаттау мен баға беруде еріген тұздардың
жалпы мөлшері ғана емес, сонымен бірге олардың құрамы да елеулі орын алады.
Еріген тұздар аниондарының басымдығына байланысты жер асты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.