Темперамент жайлы ақпарат



Зерттеу жұмысының өзектілігі
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздерін зерттеу
Темперамент ұғымдарын қарастыратын теориялар
Темперамент туралы ілімнің дамуы
Шетел және Ресей психологиясындағы темпераменттің зерттелуі жайлы
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кез – келген мемлекеттің стратегиялық мәселелерінің бірі – ол өсіп келе жатқан өскелең ұрпақты ел алдындағы міндеттерді өз бетінше шеше білуге қабілетті етіп тәрбиелеу.
Темпераменнтке – 2 мың жарым жылдан бері ғылыми алды қызықтырған мәселелердің бірі. Әр адамның жан дүниесі өз алдына бір болмыс. Оның қайталанбастығы бір жағынан, адам тәнінің биологиялық және физиологиялық құрлымымен дамуына байланысты болса, екіншіден әлеуметтік ерекше байланыстар мен қатынастарға негіз бола алуында. Адамдар арасындағы көптеген писихикалық айырмашылықтар: эмоция тереңдігі, қарқыңдылығы, тұрақтылығы ауыспалы қозғалыштығы осы темпераментке байланысты.
Кеңестік және шетелдік фисихология ғылымының шеңберінде темперамент түрінің мәселелері құрлымымен қызметтері, түрлері, факторларымен қалыптасуларын зерттеген (Гиппокад, Э Кречмер,
У Шелдон, Я Стреляц, И.П Павлов, Клавдий Гален, Иммануил Кант,
В.М Русалов, Б.М Теплов). Қазіргі таңда жастардың темпераменттің қасиеттерінің ерекшеліктерін зерттеу өзекті мәселе болып отыр. Себебі темперамент қазіргі жастардың писихикалық дара ерекшеліктерінің дамуына үлкен үлес қосады. Сондықтан да бұл мәселе терең де арнайы кешенді зерттелуді талап етеді. Сонымен менің осы курстық жұмысымның негізгі өзекті мәселесі болып, студенттер арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар: Эмоция тереңдігі, қарқындылығы, тұрақтылығы, ауыспалы – қозғалғыштығы бәрі осы темперамент табиғаты мен түсіндіріледі. Сондықтан да, мен осы мәселеге байланысты қарастыруға қадам жасап отырмын.
2. зерттеу мақсаты
Студенттерді жаңа заман талабына сай адамдардың жеке басының мінез – құлқындағы көрінісі, оларды тәрбиелеуге үйрету деңгейін арнайы бейімдеп құрастырылған әдістемелер көмегімен зерттеу.
Зерттеу объектсі:
Студенттердің темпераменттік қасиеттерінің психикалық ерекшеліктері.
Зерттеу пәні: берілген білім негізінде студенттердің Эмоцияналдың сезімін және жүріс – тұрысын, сөйлеген сөзіндегі өзге адамдардың қарым – қатынастарының ерекшеліктерінің дамуы сапалары негізінде бағалау.
1. С.Л Рубинейтиен « Основы общейпсихологий» 2004 ж
613-620 бет.
2. Р.С Немов « Психология » 2003 ж.
394-402 бет.
3. А.Г Маклаков « Общая психоогия » СПБ: Питер, 2002 ж
214-317 бет.
4. Л.С Выготский « Психология » М. 2000.
201-205 бет.
5. Л.Б Ительсон « Лекций по общейпсихологий » 2000 ж.
879-884 бет.
6. Е.И Рогов « Общая психология » М. Владос, 1995 ж.
225-333 бет.
7. Е.И Рогов « Общая психология » М: 2000 ж.
379-392 бет.
8. Сәбит Бап-Баба « Жалпы психология » А: 2003 ж.
222-229 бет.
9. Қ. Жарықбаев « Жантану негіздері » А: 2002 ж.
287-297 бет.
10. Ә. Алдамуратов « Жалпы психология » 1996 ж.
93-100 бет.
11. Қ. Жарықбаев « Әдеп және жантану » 2000 ж.
83-85 бет.
12. И.В Дубровина « Психология » 1999 ж.
210-214 бет.
13. В.В Белоус « Темперамент и деятельность » 1990 ж.
26-52 бет.
14. В.М Руслов « О природе темперамента и его места в структуре индивидуальных свойств личности » 1885 ж.
19-33 бет.
15. Я. Стреляц «Роль темперамента в психичесой развитий» М: 1982ж.
162-227 бет.
16. В.С Мерлин « Очек интегрального исследования индивидуальности » М: 1986 ж.
65-86 бет.
17. Ю.Б Гиппенритер « Введение вобщую психологию » 1988 ж.
234-256 бет.

Пән: Психология
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:   
Мазмұны

Зерттеу жұмысының өзектілігі
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздерін зерттеу
Темперамент ұғымдарын қарастыратын теориялар
Темперамент туралы ілімнің дамуы
Шетел және Ресей психологиясындағы темпераменттің зерттелуі жайлы
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Зерттеу жұмысының өзектілігі
Кез – келген мемлекеттің стратегиялық мәселелерінің бірі – ол өсіп
келе жатқан өскелең ұрпақты ел алдындағы міндеттерді өз бетінше шеше білуге
қабілетті етіп тәрбиелеу.
Темпераменнтке – 2 мың жарым жылдан бері ғылыми алды қызықтырған
мәселелердің бірі. Әр адамның жан дүниесі өз алдына бір болмыс. Оның
қайталанбастығы бір жағынан, адам тәнінің биологиялық және физиологиялық
құрлымымен дамуына байланысты болса, екіншіден әлеуметтік ерекше
байланыстар мен қатынастарға негіз бола алуында. Адамдар арасындағы
көптеген писихикалық айырмашылықтар: эмоция тереңдігі, қарқыңдылығы,
тұрақтылығы ауыспалы қозғалыштығы осы темпераментке байланысты.
Кеңестік және шетелдік фисихология ғылымының шеңберінде темперамент
түрінің мәселелері құрлымымен қызметтері, түрлері, факторларымен
қалыптасуларын зерттеген (Гиппокад, Э Кречмер,
У Шелдон, Я Стреляц, И.П Павлов, Клавдий Гален, Иммануил Кант,
В.М Русалов, Б.М Теплов). Қазіргі таңда жастардың темпераменттің
қасиеттерінің ерекшеліктерін зерттеу өзекті мәселе болып отыр. Себебі
темперамент қазіргі жастардың писихикалық дара ерекшеліктерінің дамуына
үлкен үлес қосады. Сондықтан да бұл мәселе терең де арнайы кешенді
зерттелуді талап етеді. Сонымен менің осы курстық жұмысымның негізгі өзекті
мәселесі болып, студенттер арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар:
Эмоция тереңдігі, қарқындылығы, тұрақтылығы, ауыспалы – қозғалғыштығы бәрі
осы темперамент табиғаты мен түсіндіріледі. Сондықтан да, мен осы мәселеге
байланысты қарастыруға қадам жасап отырмын.
2. зерттеу мақсаты
Студенттерді жаңа заман талабына сай адамдардың жеке басының мінез –
құлқындағы көрінісі, оларды тәрбиелеуге үйрету деңгейін арнайы бейімдеп
құрастырылған әдістемелер көмегімен зерттеу.
Зерттеу объектсі:
Студенттердің темпераменттік қасиеттерінің психикалық ерекшеліктері.
Зерттеу пәні: берілген білім негізінде студенттердің Эмоцияналдың
сезімін және жүріс – тұрысын, сөйлеген сөзіндегі өзге адамдардың қарым –
қатынастарының ерекшеліктерінің дамуы сапалары негізінде бағалау.

Зерттеу міндеті:
1) Психологияда темпераменттік қасиеттердің мәселесіне қатысты,
отандық, шетелдік әдебиеттерге теориялық қолдау жасау;
2) Студенттердің әртүрлі темпераменттік іс - әрекет қасиеттерінің
дамуын бағалау;
3) Тұлға қалыптасуындағы табиғи темпераменттік қасиеттердің өзара
байланысының әсерін анықтау.
Зерттеу болжамы: Студенттердің жалпы тұлғалық дамуы олардың іс -
әрекетінің жемісті болуы сол адамның (студенттің) темперамент
ерекшеліктеріне байланысты.
Негізгі жорамал төменгі болжамдармен нақтыланады:
1) Егер студенттердің өздерінің темпераменттік іс - әрекет
қасиетіне көптеген қажеттіліктері қанағаттандырылса, онда
аффективтік сапалары жоғары дамиды;
2) Жағымсыз темпераменттік қасиет дамып келе жатқан жастардың
жүйке – жүйесінде психикалық тежеуі мүмкін;
3) Жеке адамдардың қалыптасуына тұлғалардың өзін - өзі жоғары
бағалуы бір қалыпты деңгейде қалыптасуына жағымды әсер етеді.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздерін зерттеу
Э Кречмер конститутциялық типологиялық теориясы. И Канттың
антропологиялық теориясы. И. П Паволовтың жүйке жүйесі типтерінің қызметі
жайындағы ілімі, Жүсіпбек Аймауытовтың Жан жүйесі жайлы еңбегі (1928ж)
Тепловтың темперамент типологиясы жайлы ілімі, психофизоолог. В. М Русанов
жүйке жүйесі қасиеттерінің тұжырымдамасы. У Шелдонның темперамент
типтерінің өзгешелігі теориясы.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы
Біздің курстық жұмысымызда пайдаланған табиғи эксперимент
студенттердің әртүрлі табиғи темпераменттік қасиеттерінің жерлері мен
аумағын зерттеуге мүмкіншілік береді, жас ерекшелік психикалық курсна
қосымша құрал ретінде жоғарғы оқу орындарының мұғалімдері психотор үшін
студенттерді оқытып тәрбиелеуде көмекші құрал бола алады.
Зерттеу жұмысының базасы: колледж №1 Алматы қазақ педогогикалық
колледж 3 – курс студенттері 31б тобы.
Зерттеу жұмысының құрылымы: кіріспе 2 бөліммен, қортындыдан,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен, қосымшалардан, кестеден тұрады.
Темперамент ұғымдарын қарастыратын теориялар
1 бөлім: әр адамның мінез – құлқынын өзіне ғана тән ерекшеліктері
болады. Біреуі жеңілтек, біреуі жігерлі ал біреуі содыр мінезді, енді
біреуі тұйық мінезді келеді. Адамның іс – қимылында сезімнің пайда болуы
жылдамдығында, тереңдігінде оның темпераменті анық көрінеді. Яғни
темперамент дегеніміз - әр адамның психикалық іс - әрекетімен мінез –
құлқының динамикасының анықтайтын өзіне ғана тән қасиеттері.
Сонымен қатар темперамент дегеніміз жеке тұлғаның, қоршаған ортаға
бейімделу ерекшеліктерінің эмоциялық қозғалыстығы мен саямақтылығының
дәрежесінің көрсеткішінің туа біткен өзіне тән қасиеттері.
Б.М Геплов темпераментке төмендегідей түсініктеме береді:
Темперамент белгілі адамға тән, эмоцияналды қозғалғыштығымен байланысты
психикалық ерекшеліктерінің қосындысы. Яғни сезімнің пайда болу жылдамдығы
мен оның күшінің қарым – қатынасы. Жоғарыда айтылғанға сүйене отырып
темперамент екі компаненттен тұратынын айқын байқауға болады.
Оның біреуі белсенділік болса, екіншісі эмоционалдық. Мініз – құлық
белсенділігі – жылдамдылықпен қуаттылық дәрежесінің немесе сылбырлық пен
енжарлық дәрежесін айқындайды. Өз кезегінде эмоцияналдық – эмоцияналды
процестердің жүру жағдайын айқындайды. Яғни ол процестің жағымды жағымсыз
болуы оның қуаныш, қорқыныш және т.б. сенімдерді әкеледі.
Темпераменттің әр түрін қарастырмастан бұрын жағымды немесе жағымсыз
темпераменттің жоқ екенін анық білуіміз қажет. әр темпераменттің өзіне тән
жақсы және жаман жақтары болады. Сондықтан біз туа біткен темпераментті
өзгерту мүмкін еместігін естен шығармай оның жақсы жағын жасыруымыз қажет.
Темпераменттің алғашқы концепсиясын ұсынған ежелгі грециядағы
дәрігер Гипохрат болды. Оның айтуы бойынша темперамент адамның дене
бойындағы төрт сұйықтың тепе- теңдігіне байланысты болды. Олар қан (латынша
сангве) қара өт (грекше меланхоле) қызыл өт (грекше холе) және сұйық
(грекше флегма).
Гиппократтың айтуынша осы сұйықтардың қосындысы темпераменттің
типтерінің негізін қалады. Олар сангвенистік, холлерикалық, меланхористік
және флегматикалық темпераменттер.
Бұл темпераменттердің түрлерін қарапайым сөздермен төмендегідей
суреттеуге болады.
Холерик – қызу мінезді, іске де сөзге де жылдам адам.
Сангвиник – бұл да жылдам қызу мінезді. Бірақта бұл көріністер өте
күшті емес тез қайтымды адам.
Меланхолик – эмоцияналды күйзелістері онша да көп мөлшерде емес,
бірақта бола қалса көп уақытқа созылып өте күшті болады.
Флегматик - өте сабырлы тоқтамды салмақты адам. Алайда егер біз
адамдарды осы төрттипке бөлетін болсақ қателесетін болар едік. Бір адамның
өзінен әр түрлі жағдай да әр – түрлі темпераменттік ерекшеліктерін байқауға
болады.

1. Темперамент туралы ілімнің дамуы
Қазіргі кезде темпераменттің сангвлиик, флагматик, холерик,
меланхолик деп аталатын типтері туралы психологияда ерте замандардан бері
қалыптасқан тарихи мәліметтері белгілі бір жүйеге келтірілді. Гиппократтан
соң Римнің атақты дәрігері ғалым Гален (129-199) темпераментмің санын
көбейтіп, он үшке жеткізді. Ол темперамент түрлерін Гиппократтан өзгеше,
яғни оның физиологиялық ерекшеліктеріне қоса психологиялық, тіптен адамның
адамкершілік қасиеттеріне қатысты сапалармен байланысты деп түсіндірді.
Ал медицина ғылымының ерте замандағы өкілдері темперамент жайындағы
ілімді ықшамдап, оның бұрынғы төрт типін сол күйінде қалдырды.
XVIII ғасырда атақты неміс философы И Кант (1724-1804) 1798 жылы
жарық көрген Антропология деген еңбегінінде темпераменттің төрт түріне
сипаттама беріп, тек психологиялық қасиеттері деп атаған.
Темперамент туралы ілім жаңа дәуірге дейін, негізінен психологиялық
деп саналып келді. Темперамент түрлерін тек физиологиялық ғана емес
психологиялық ерекшеліктері тұрғысынан қарастыруға баса мән берілетін
болды. Бұл мәселеге келгенде И Кант сезім күйінің әрқилы болуымен бірге
адам өз іс - әрекетінің белсенділік деңгейі арасындағы қатынастарға тәуелді
болып отырады деген пікір айтты. Ал XIX ғасырдың соңында әйгілі неміс
психологы В Вундт темпераменттер адамның жан дүние тебіренестерінің күш
– қуаты мен жылдамдығының арақатынастарына тәуелді болады деп есептелінді.
Гален темпераменттің төрт түрінің басқа да бірнеше түрі болады десе, өзге
зерттеулер алты, тіпті 8 типі болады деген пікір айтты.
Темперамент туралы ілімнің тарихын сөз еткенде, оның типтерін
түсіндіру барысында оның екі түрлі бағыттың тартысы болғандығын ескерген
жөн. Оның бірі – неміс психологі Кречмер мен американ психологі Шелдонның
темперамент типтері ішкі секреция бездері қызметінің арақатынасына
байланысты болады деп санауы, ал екінші бағыт И.П Павловтың жүйке жүйесі
типтерінің қызметі жайындағы түсінікті ғылыми тұрғыдан дәйектер сара жолға
салды.
Темперамент жайындағы бұл зерттеулерден басқа неміс анотомы Гейне
мен көрнекті орыс педогогы П.Ф Лесгафтың (1837 - 1909) көзқарастарында атап
өткен жөн. Гейне темпераменттің түркіше болуы жүйке жүйесінің тонусына
байланысты десе, орыстың антрополог ғалымы Зеланд мұндай әр түрлік ми
қабықшасындағы молекулалық қозғалыстың жылдамдығы мен біркелкілігіне
байланысты дейді. Ал П.Ф Лесгафт темпераменттер қан сауыттарының
жуандығымен кеңдігіне байланысты деген тұжырым айтады.
Темперамент жайында арнайы сөз етіп, оның типтері мен түрлерін,
адамның мінез – құлқы мен әр алуан қимыл - әрекеттеріндегі көріністерін
тәлім – тәрбие істерімен ұштастыра отырып іздестіретін – қазақ халқының
көрнекті жазушысы Ж Аймауытов. Ол өзінің 1928 ж Мәскеуде араб әрпімен
басылып шыққан Жан жүйесі және өнер таңдау деген еңбегінде тек
темперамент түрлерінің ғана емес, жалпы психология ғылымының өзекті
мәселелерін өз кезіндегі ғылымның деңгейінде қарастырып, өте құнды
пікірлерді айтты.

1.2 Шетел және Ресей психологиясындағы
темпераменттің зерттелуі жайлы
Гиппократтың зерттелуі бойынша Темперамент сөзінің шығу тегіне
тоқталар болсақ кралсис деген грек сөзін латынша темпераментум дейді. Бұл
атаудың мәні нәрселердің не заттардың мөлшер шамаластығы деген түсінікті
білдірді. Осы психологиялық тағылымды арқау ете отырып Гален темперамент
түрін денеде жоғарыда аталған шырындардың бірінің басылымдығы мен
байланыстырды. Ол біздің заманымызға дейін жеткен темперамент атауларын
белгіледі: сангвиник (sangius-қан), меланхолик (melascpone - запыран),
дилогматик (phlegma - шыраш ), көперсек (chole - өт).
Ал Канттың айтуынша физиологиялық тұрғыдан қарағанда, адамның дене
бітімі мен дене пішінінің маңызы зор болды. Канттан кейін де зерттеушілер
бұл сұраққа көп көңіл бөлді.
Бұл типологиялар конституциондық типологиялар деп аталады. Бұл жерде
ең көп тараған Э Кречмердің Дене бітімі және мінез деген статиясы болды.
Э Кречмердің айтуынша адамның психологиялық ерекшеліктері оның дене бітімі
мен байланысты болды.
Э Кречмер осыдан дене мүшелерінің (қол, аяқ) сырттай өлшемдеріне
байланысты төрт конституционалды психикалық тип белгіленген.
1) Лепто соматик – бойшаң нәзік денелі, көкірек тұсы жайылынқы, тар
иықт, қол – аяғы ұзын;
2) Пикник – мығым, семізшең, кіші немесе орта бойлы, қарны қампиған,
домалақ бас;
3) Атлетик – бұлшық еттері күшті дамыған, денесі мығым, жамбас
сүйектері тартылған;
4) Диспластик – дене бітімі қисынсыз. Бұл адамдар әрқилы мүшелік
зақым – сырқаттарға ұшырағандар.
Аталған дене құрылымы типтеріне үш темперамент типі сай.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Темперамент пен мінез-құлықты психогенетикалық зерттеу жайлы
Тұлғаның когнитивті теориясы
Психикалық құбылыстардың топтастырылуы
Мінез туралы жалпы ұғым. Мінез бен темпераментті теңдестіру
Тұлға қалыптасуы
Психология пәні, мақсаты, міндеттері мен әдістері Психология пәні, міндеттері мен әдістері
Этникалық өзіндік сана және оның компоненттері
Мотивацияның психологиялық теорияларына шолу
Дифференциалды психология
Жекелік айырмашылықтар ұғымы
Пәндер