Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
Кіріспе
1 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар түсінігі
1.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
құрылымы
1.2 Елбасының 2007.2008 жылғы халыққа жолдауларының әлеуметтік
аспектісі
1.3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының шетел
тәжірибесі
2 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуы
2.1 Павлодар облысы бойынша әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
орындалуы
2.2 Денсаулық сақтау саласы бойынша талдау
2.3 Білім беру саласы бойынша талдау
2.4 Жұмыспен қамту және жұмыссыздық деңгейін талдау
3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың қазіргі кездегі жаңа
жолдарының орындалуы
3.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
жаңа тиімді орындалу жолдары
3.2 Әлеуметтік аймақтық бағдараламалардың орындалу кемшіліктері
3.3 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
жүйесінің реформалау бағыттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар түсінігі
1.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
құрылымы
1.2 Елбасының 2007.2008 жылғы халыққа жолдауларының әлеуметтік
аспектісі
1.3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының шетел
тәжірибесі
2 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуы
2.1 Павлодар облысы бойынша әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
орындалуы
2.2 Денсаулық сақтау саласы бойынша талдау
2.3 Білім беру саласы бойынша талдау
2.4 Жұмыспен қамту және жұмыссыздық деңгейін талдау
3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың қазіргі кездегі жаңа
жолдарының орындалуы
3.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
жаңа тиімді орындалу жолдары
3.2 Әлеуметтік аймақтық бағдараламалардың орындалу кемшіліктері
3.3 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
жүйесінің реформалау бағыттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазіргі кезде әлеуметтік сала мемлекет үшін ең маңызды мәселесі болып отыр. Елдегі экономика әлеуметтік жағдайға үлкен әсер тигізеді. Әлеуметтік жағдайды көтеру үшін көптеген мемлекеттік әлеуметтік бағдарламалар қабылданды.
Бағдарламалардың маңыздылығы- елдегі әлеуметтік жағдайды жақсарту, білім беру, жұмыспен қамту және денсаулық сақтау салаларының сапаларын жақсарту болып табылады. Қазіргі таңда әлеуметтік аймақтық бағдарламалар барлық елдерде ең маңызды шара. Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар арқылы елде жәрдемақылар, әлеуметтік көмектер, кедейшілік мәселелері шешіледі. Сонымен қатар әртүрлі әлеуметтік салалардың орындалу жүйелерімен сапасы жоғарлайды, әлеуметтік бағдарламалар бүкіл әлемде әрқашан жаңданып тұрады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты- елдегі әлеуметтік саланы толықтай қарастыру, сондай-ақ елдегі әлеуметтік аймақтық бағдарламаларды зерттеу болып табылады. Сонымен қатар әлеуметтік бағдарламалардың дұрыс орындалуын қарастыру барысында, олардың орындалу кемшіліктерін анықтау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып- Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясатының дұрыс орындалуын қарастыру, әлеуметтік саясатты толықтай зерттеу, баға беру болып табылады. Осы саясат біздің елімізде қандай бағдарламалар арқылы орындалуын анықтау.
Еліміздегі әлеуметтік саясат көптеген заңдармен бағдарламалар арқылы іске асырылады. Мысалы, «Көп балалы отбасын қарғау заңы» 1992 жылы қабылданды, «Ана мен баланы қорғау бағдарламасы» 2002-2005 жылдарға арналған, «Жұмыспен қамту қоры туралы заңы» 1992 жылы қабылданды, «Зейнетақымен қамтамасыз ету заңы», «Зейнетақы жүйесін дамыту туралы заңы» 1997 жылы қабылданды, «Жинақтаушы жүйесін дамыту бағдарламасы» 2005-2007 жылдарға арналған, сонымен қатар «Білім беру бағдарламасы» 2000 жылы, «Білім беру жүйесін дамыту бағдарламасы» 2005 жылы және «Білім беру стратегиясы» 2000 жылдары қабылданды, «Тұрғын үй қатынасы туралы заңы» 1997 жылы қабылданды, «Ауыз су бағдарламасы» 2000 жылы іске асырылып т.б. заңдармен бағдарламалар елдегі әлеуметтік саясатты іске асырады.
Дипломдық орындау барысында көптеген мәселелер зерттелінді, елдегі білім беру саласын, денсаулық сақтау, жұмыссыздық және кедейшілік мәселелерін толықтай қарастырылды. Сонымен қатар әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалу жолдарының тиімді түрлері ұсынылды. Президентіміздің жолдауларындағы әлеуметтік аспектілері толықтай қарастырылды.
Дипломдық зерттеу жалпы ғылыми әдістегі қарастырылатын жүйелі-кешенді жолдың зерттеу процессіндегі мәселені шешуге келесі әдістер қолданылды:
- жалпы ғылыми индукция, дедукция, жіктелімдер, талдаулар;
- арнайы экономика-статистикалық әдістері (орта ауқым, графикалық, таңдаулы зерттеулер, есептеулер);
- зерттеудің сарапшылық әдістері.
Диплом зерттеуінің теориялық негізіне Қазақстан Республикасының заңдылық актілері, шығарылымдар және переодикалық баспа статьялары қолданылды.
Бағдарламалардың маңыздылығы- елдегі әлеуметтік жағдайды жақсарту, білім беру, жұмыспен қамту және денсаулық сақтау салаларының сапаларын жақсарту болып табылады. Қазіргі таңда әлеуметтік аймақтық бағдарламалар барлық елдерде ең маңызды шара. Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар арқылы елде жәрдемақылар, әлеуметтік көмектер, кедейшілік мәселелері шешіледі. Сонымен қатар әртүрлі әлеуметтік салалардың орындалу жүйелерімен сапасы жоғарлайды, әлеуметтік бағдарламалар бүкіл әлемде әрқашан жаңданып тұрады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты- елдегі әлеуметтік саланы толықтай қарастыру, сондай-ақ елдегі әлеуметтік аймақтық бағдарламаларды зерттеу болып табылады. Сонымен қатар әлеуметтік бағдарламалардың дұрыс орындалуын қарастыру барысында, олардың орындалу кемшіліктерін анықтау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып- Қазақстан Республикасының әлеуметтік саясатының дұрыс орындалуын қарастыру, әлеуметтік саясатты толықтай зерттеу, баға беру болып табылады. Осы саясат біздің елімізде қандай бағдарламалар арқылы орындалуын анықтау.
Еліміздегі әлеуметтік саясат көптеген заңдармен бағдарламалар арқылы іске асырылады. Мысалы, «Көп балалы отбасын қарғау заңы» 1992 жылы қабылданды, «Ана мен баланы қорғау бағдарламасы» 2002-2005 жылдарға арналған, «Жұмыспен қамту қоры туралы заңы» 1992 жылы қабылданды, «Зейнетақымен қамтамасыз ету заңы», «Зейнетақы жүйесін дамыту туралы заңы» 1997 жылы қабылданды, «Жинақтаушы жүйесін дамыту бағдарламасы» 2005-2007 жылдарға арналған, сонымен қатар «Білім беру бағдарламасы» 2000 жылы, «Білім беру жүйесін дамыту бағдарламасы» 2005 жылы және «Білім беру стратегиясы» 2000 жылдары қабылданды, «Тұрғын үй қатынасы туралы заңы» 1997 жылы қабылданды, «Ауыз су бағдарламасы» 2000 жылы іске асырылып т.б. заңдармен бағдарламалар елдегі әлеуметтік саясатты іске асырады.
Дипломдық орындау барысында көптеген мәселелер зерттелінді, елдегі білім беру саласын, денсаулық сақтау, жұмыссыздық және кедейшілік мәселелерін толықтай қарастырылды. Сонымен қатар әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалу жолдарының тиімді түрлері ұсынылды. Президентіміздің жолдауларындағы әлеуметтік аспектілері толықтай қарастырылды.
Дипломдық зерттеу жалпы ғылыми әдістегі қарастырылатын жүйелі-кешенді жолдың зерттеу процессіндегі мәселені шешуге келесі әдістер қолданылды:
- жалпы ғылыми индукция, дедукция, жіктелімдер, талдаулар;
- арнайы экономика-статистикалық әдістері (орта ауқым, графикалық, таңдаулы зерттеулер, есептеулер);
- зерттеудің сарапшылық әдістері.
Диплом зерттеуінің теориялық негізіне Қазақстан Республикасының заңдылық актілері, шығарылымдар және переодикалық баспа статьялары қолданылды.
Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 71 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе
1 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар түсінігі
1.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
құрылымы
1.2 Елбасының 2007-2008 жылғы халыққа жолдауларының әлеуметтік
аспектісі
1.3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының шетел
тәжірибесі
2 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуы
2.1 Павлодар облысы бойынша әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
орындалуы
2.2 Денсаулық сақтау саласы бойынша талдау
2.3 Білім беру саласы бойынша талдау
2.4 Жұмыспен қамту және жұмыссыздық деңгейін талдау
3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың қазіргі кездегі жаңа
жолдарының орындалуы
3.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
жаңа тиімді орындалу жолдары
3.2 Әлеуметтік аймақтық бағдараламалардың орындалу кемшіліктері
3.3 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
жүйесінің реформалау бағыттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргі кезде әлеуметтік сала мемлекет үшін ең маңызды мәселесі болып
отыр. Елдегі экономика әлеуметтік жағдайға үлкен әсер тигізеді. Әлеуметтік
жағдайды көтеру үшін көптеген мемлекеттік әлеуметтік бағдарламалар
қабылданды.
Бағдарламалардың маңыздылығы- елдегі әлеуметтік жағдайды жақсарту,
білім беру, жұмыспен қамту және денсаулық сақтау салаларының сапаларын
жақсарту болып табылады. Қазіргі таңда әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
барлық елдерде ең маңызды шара. Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар арқылы
елде жәрдемақылар, әлеуметтік көмектер, кедейшілік мәселелері шешіледі.
Сонымен қатар әртүрлі әлеуметтік салалардың орындалу жүйелерімен сапасы
жоғарлайды, әлеуметтік бағдарламалар бүкіл әлемде әрқашан жаңданып тұрады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты- елдегі әлеуметтік саланы толықтай
қарастыру, сондай-ақ елдегі әлеуметтік аймақтық бағдарламаларды зерттеу
болып табылады. Сонымен қатар әлеуметтік бағдарламалардың дұрыс орындалуын
қарастыру барысында, олардың орындалу кемшіліктерін анықтау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып- Қазақстан Республикасының
әлеуметтік саясатының дұрыс орындалуын қарастыру, әлеуметтік саясатты
толықтай зерттеу, баға беру болып табылады. Осы саясат біздің елімізде
қандай бағдарламалар арқылы орындалуын анықтау.
Еліміздегі әлеуметтік саясат көптеген заңдармен бағдарламалар арқылы
іске асырылады. Мысалы, Көп балалы отбасын қарғау заңы 1992 жылы
қабылданды, Ана мен баланы қорғау бағдарламасы 2002-2005 жылдарға
арналған, Жұмыспен қамту қоры туралы заңы 1992 жылы қабылданды,
Зейнетақымен қамтамасыз ету заңы, Зейнетақы жүйесін дамыту туралы заңы
1997 жылы қабылданды, Жинақтаушы жүйесін дамыту бағдарламасы 2005-2007
жылдарға арналған, сонымен қатар Білім беру бағдарламасы 2000 жылы,
Білім беру жүйесін дамыту бағдарламасы 2005 жылы және Білім беру
стратегиясы 2000 жылдары қабылданды, Тұрғын үй қатынасы туралы заңы 1997
жылы қабылданды, Ауыз су бағдарламасы 2000 жылы іске асырылып т.б.
заңдармен бағдарламалар елдегі әлеуметтік саясатты іске асырады.
Дипломдық орындау барысында көптеген мәселелер зерттелінді, елдегі
білім беру саласын, денсаулық сақтау, жұмыссыздық және кедейшілік
мәселелерін толықтай қарастырылды. Сонымен қатар әлеуметтік аймақтық
бағдарламалардың орындалу жолдарының тиімді түрлері ұсынылды.
Президентіміздің жолдауларындағы әлеуметтік аспектілері толықтай
қарастырылды.
Дипломдық зерттеу жалпы ғылыми әдістегі қарастырылатын жүйелі-кешенді
жолдың зерттеу процессіндегі мәселені шешуге келесі әдістер қолданылды:
- жалпы ғылыми индукция, дедукция, жіктелімдер, талдаулар;
- арнайы экономика-статистикалық әдістері (орта ауқым, графикалық,
таңдаулы зерттеулер, есептеулер);
- зерттеудің сарапшылық әдістері.
Диплом зерттеуінің теориялық негізіне Қазақстан Республикасының
заңдылық актілері, шығарылымдар және переодикалық баспа статьялары
қолданылды.
1 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар түсінігі
1.1 Қазақстан Республикасының бағдарламалар құрылымы
1.2 Елбасының 2007-2008 жылғы халыққа жолдауларының әлеуметтік
аспектісі
Жылда Елбасының Жолдауы үш бөліктен тұратын. Біріншісі-экономикалық,
екінші-саяси реформалар да,соңғысы-әлеуметтік бағдарламалар еді. Биылғы
байқағаным, әлеуметтік бағдарламалар бірінші орынға қойылыпты, яғни
қоғамдағы ең өзекті мәселе бұл жолы алдыңғы орынға шығарылады. Биыл ел
күткен әңгіме ең бірінші боп айтылды. Меніңше, бұл шын мәнінде халыққа
арналған, жұртшылық сарыла күткен, көптеген қордаланған проблемаларға жауап
беретін Жолдау болды. Бұрынғы Жолдаулар мемлекеттік қызметкерлерге, саяси
тұлғаларға арналғандай жұртшылық тұшына қабылдамайтын, жалпылама бағыт-
бағдарламаларымыз белгіленгендей дәрежеде ғана әсер ететін. Менің
байқағаным, халық бұл жолы бірінші рет телдедидар алдында тапжылмай
отырып, Елбасы келтірген тұжырымдар мен белгіленген бағдарламалардың әр
адамға қандай жақсылық өкілетінің, егер бәсекеге қабілетті 50 елдің
қатарына қосыла қалсақ, сол дамыған елдердегі секілді әл-ауқатымыз арта ма,
зейнетке шыққан адам ұзақ жылғы еңбегінің жеміс көре ала ма, демографиялық
саясатқа сәйкес бала туған әйелдер, басқа емес, іргеміздегі Ресейдегі
секілді жеңілдіктерді пайдалана ма, міне осы мәселелер барша
қазақстандықтарды толғандырған еді.
Себебі, Ақорда да конститутциялық реформалар жөніндегі жұмыс тобының
отырысында, Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің үстіміздегі жылғы
21 ақпандағы кезекті отырысында, тағы басқа мәжіліс-кеңестерде Елбасы Н.
Назарбаев халықтың әл-ауқатын жақсарту, әлеуметтік-экономикалық мәселелерді
түбегейлі оңалту бағытында Үкімет мүшелері мен әрқилы деңгейдегі
әкімдіктердің алдына нақты міндеттер жүктеген болатын. Сондықтан да, жұрт
бұл жолғы Жолдаудан осы бағыттарда жаңа серпіліс тудыратын сара жолды
көреміз деп үміттенген еді.
Расында да Елбасы атап көрсеткендей, ана мен баланы әлеуметтік
қорғауға айрықша маңыз беріліп, келесі жылғы 1 қаңтардан бастап баланың
тууына байланысты бір жолғы мемлекеттік жәрдемақы мөлшері 34 740 теңгеге,
тұңғыш бала туғандағы жәрдемақы 177 пайызға, үшінші бала туғанда 159
пайызға артылатыны көрсетілді. Оның үстіне зейнетақы көлемі де біршама
ұлғаятын болды. Бұл әрине, экономикасы дами бастаған, шикізатқа бай
мемлекеттің алдағы уақытта шешуге мүмкіндігі жететін көрсеткіштер.
Бағдарлама белгіленіп, билік басындағылар алдына нақты міндеттер
жүктейді, енді Қазақстан халқы қарышты қадаммен алға дами бастайды,
қордаланып қалған, 15 жыл дәңгейінде шешілмеген, әлі де шешілуін талап
ететін мәселелер түйіні бір күнде қалыпқа түседі деп арқаны кеңге салуға
да болмайды. Себебі, бұған дейінгі Жолдауларда да, Үкіметтің әр бағытқа
арналған қаулы-қарарларында да экономикалық -әлеуметтік мәселелерді
әлеуметтік мәселелерінде әлемдік стндартқа сай шешудің сан қилы жолдары
көрсетіліп, министірліктер мен ведомстволардың, агенттіктердің алдына нақты
міндеттер жүктелген болатын. Бірақ Елбасы Н. Назарбаевтың, жиі ауысатын
Үкімет басшысының қойған талап-тілектерінің көп ретте толық орындалмай
жатқанына сан мәрте куә болған қазақстандықтар бірқатар салалар бойынша әлі
де дамыған немесе дамып келе жатқан елдердің деңгейінде өмір сүре алмай
отырғандығын жақсы сезінуде.
Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан деп аталатын жаңа Жолдауында айтылған
және міндет етіліп қойылған бірқатар даму бағдарламлары жеме-жемге келгенде
орындалмай қалмай ма дейтін қауіптің де көңілге ұялайтыны рас. Себебі,
құқықтық мемлекеттің іргетасын енді қалай бастаған сәтте көптеген азаматтар
мемлекеттік қызметшілерден өз құқықтарының орындалуын талап ете алмай жүр.
Олай дейтініміз Парламентте мақұлданып қабылданған бірқатар заңдар қағаз
жүзінде болмаса, іс жүзінде толық өз пәрменіне жете алған жоқ. Заң
талаптарына келгенде сауаты жоқтықтан азаматарымыз көбінесе өз құқықтарын
қорғай алмай жатады. Осыдан барып, Жолдауда көрсетілген бірқатар талаптар
мен міндеттер әрқилы кедергілерге байланысты талап деңгейінде
орындалмайды.
Екінші бір мәселе, біздер, саясаткерлер халыққа арналған осындай
Жолдаулар мен әрқилы бағдарлмлардың астарында саяси ойын, халықты
алдаусырату мүддесі жатқан жоқ па деп те әрқилы ойға бір елеміз. Себебі,
Елбасы нақты тапсырма қояды, халықтың әл-ауқатын, мемлекеттің қауіпсіздігін
орнықтыру бағытындағы міндеттерді белгілейді. Соған мүдделі және міндетті
органдардың басшыларынан күні ертең аталған шараның орындалуын қатаң талап
ететіндіктерін де қадап айтып жатады. Бірақ, араға біршама уақыт салған соң
оындай игілікті істер соңы науқаншылдыққа айналып, соған жауапты адамдар
айтылған шаруаларды орындай алмаған жағдайда ешқандай жауапкершілікке
тартылмайды. Бұл халықтың мемлекетке, үкіметтік органдарға деген сенімін
жоғалтып, енжарлыққа бастайды.
Бұл айтылғандар Жолдауда көрсетілен ана мен баланың болашағы, өзге де
әлеуметтік тұрғыда аз қорғалған адамдардың күнделікті тұрмыс-тіршілігіне
қатысты менің өз пайымдауларым ғана. Билік пен халық арасын неғұрлым
жақындастыра түсеміз десек, қабылданып жатқан заңдардың, қаулы-қарарлардың,
әрқилы бағдарламалардың орындалуын қадғалайтын, ізгілікті істі жүзеге
асыруға кедергі келтіргендерді нақты жазаға тартатын құзіреті бар
институтар құратын мезгіл жеткен секілді. Барлық күшті жұмылдыру арқылы
ғана біз әлеуметтік мәселелерге қатысты алға қойылған талаптарды орындай
аламаз.
Бұдан бұрынғы Жолдауларда қоғамдық саяси мәселелер бірінші кезекке
қойылатын. Оның өзіндік себептері де бар еді. Өйткені ішкі-сыртқы
саясатымызды әлемдік үрдістер ағымына сәйкес құрып алмай, біз бәсекеге
қабілетті 50 елімен иық тірестіре алмаймыз. Сондықтан демократиялық қоғам
құрудың ең негізгі алғышарты-адам факторына, оның қоғамдағы орнына көңіл
бөліп, біз дүниежүзіндегі өркениетті елдер секілді мемлекет пен қоғам-жеке
адамға жұмыс істеуі керек принципін үнемі басшылыққа алып отыруға тиіспіз.
Сонда ғана Жолдаудың алғашқы талаптары ретінде көрсетілген мінедеттер толық
жүзеге асады.
Ал саяси реформаларға келсек, мұнда әлі де күнгірт, нақты
айқындалмаған мәселелер баршылық. Елбасының өзі атап көрсеткендей, бүгінгі
таңдағы басты міндет-президенттік республика құру. Алайда дәл осы Жолдауда
көрсетілгендей және бұдан бұрынғы басқосуларда әңгіме болғандай барша билік
бір адамның қолына шоғырландырылмайды, яғни Үкіметті бұдан биылғы уақытта
Парламент жасақтайды. Қазақстан Республикасының Демократиялық реформалар
бағдарламасын әзірлеу және нақтылау жөніндегі мемлекеттік комиссияның
қорытынды отырысында Елбасы Н. Назарбаев қандай бағыт ұстану керектігі
жөнінде халықпен ақылдасамыз дегенді айтқан еді. Бірақ іс жүзінде ол мақсат
орындалмай қалды. Егер бұрынғыдай президенттік парламенттік мемлекет болып
қала берсек, онда қазіргідей әрбір халықаралық кездесулерде айтыла беретін
демократиялықты таяу арада көксеудің ешқандай қажеті жоқ. Президент
билейтін бірқатар өркенитетті, экономикасы дамыған мемлекеттерде Үкімет
басшысының беделі ешқашан төменделмеген. Мәселен, Германияда, Италияда көп
мәселелерді президент емес, премьер-министрлер шешіп жатады. Сол елдегі
халықтың көпшілігі президенттен гөрі премьер-министрдің есіміне қанық болып
отырады. Бірақ, президент сол премьер минстр қабылдаған ішкі-сыртқы
саясаттың ел мүддесіне орайласуын үнемі қадағалайды. Бір сөзбен айтқанда
бұларда биліктің тепе-теңдігі сақталған.
Осыған байланысты тағы бір мәселе – бізде билікке қатысты саяси
реформа әлі жасалған жоқ. Бұрынғы басқару жүйесіндегі қалыптасқан үрдістен
табан аударғысы келмейтіндер саяси реформаны әрине, қажетсінбейді. Бірақ,
әлемдік өзгерістерге, өзіміздің ішімізде қалыптасқан қоғамдық ілгерлеу мен
даму барысына байланысты кезең-кезеңмен конституцияға, заң шығарушы,
атқарушы және сот жүйесіне қатысты саяси реформалар жасап тұрудың ешқандай
артықшылығы болмайды.
Депуттардың құқытарын кеңейту керек дейтін әңгіменің де астарында
саяси ойын жатқан сыңайлы. Себебі, партиялық тізіммен немесе баламалы
сайлау арқылы халық қаулысы аттанатын адамдар өзінің қоғам алдындағы,
мемлекет алдындағы парызы мен міндетін жете түсінбесе, немесе белгіленген
тізім бойынша сенат депутаттығына сайланса қалай дегенмен де мұндай
депутаттардың жоғарыдан түскен нұсқауды ғана орындайтыны күмәнсіз.
Сондықтан сайлау туралы заңға да бірқатар өзгерістер енгізіп, баламалы
сайлау жүйесін қалыптастырудың демократияландырудың алғы шарты деп
қарастырғанымыз жөн. Саяси партияларды рөлін күшейту жағы қарастырыла ма
деп күткен едік.
Ал, Қазақстаның әлемдегі алатын орынан келсек нарық заманына
өткенімізбе бұл бағыттағы атқарылмаған істеріміз әлі де ұшан-теңіз.
Дүниежүзілік сауда ұйымын өтуге билік басындағылар ынталы болып отыр.
Бірақ осы ұйымға мүше болып өткен кезде бұл жалпы халыққа нендей жақсылық,
қандай жеңілдің әкеледі, міне осы жағын министірліктер мен ведомство
басшылары әлі жанжақты ойланып, тұжырымдамаған секілді. Жолдауда осы
жайында жалпылама сөз болғанымен, халық үшін әрі тын әрі тосын құбылыстың
мән мен мағынасы, болашақтағы сипаты нақты ашыла қойған жоқ. Азық-түлік
және басқада тауарлар бағасы онсыз да қымбаттап тұрған бүгінгі таңда
Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру арқылы біз сон ауыздықтай аламыз ба? Біздің
өндіріс орындарымыз әлемдік стандартқа сай өнім шығаруға дайын ба? Міне,
осындай қаптаған сұрақтарға халық өз нақты жауап ала алған жоқ.
Тұтастай алғанда бұл жолғы Жолдаудың жылдағыдан өзгеше, терең
мазмұнды, әрі аса мағыналы болғандығы рас. Бұл билік басындағыларға ғана
емес қарапайым халыққа да зор міндет жүктеліп отырғандығын көрсетіп берді.
Бір ғана тілегіміз-Жолдаудағы қойылған талаптар тиісті орындардың
тартпаларында жатып қалмай, жүйелі түрде жүзеге асырылып жатса, Қазақстан
бұдан да көркейе түсері күмәнсіз.
2 Әлеуметтік аймақтық бағдрламалардың орындалуы
2.1 Павлодар облысы бойынша әлеуметтік бағдарламалардың орындалуы
Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар біздің елімізде қарқынды түрде
жүргізіліп отыр. Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар қазіргі кезде ең маңызды
мәселеге айналды. Өйткені елде әлеуметтік жағдайлар жаңа толықтыруларды
әкеледі. Мысалы, елдегі әлеуметтік жағдай жақсы деңгейде болса, онда
демографиялық жағдайлар, әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының
маңызды шарасы болып табылады. Егерде әлеуметтік аймақттық бағдарламлар
дұрыс орындалмаса, елде қиын жағдайлар басталады, өйткені елде әлеуметтік
топтар көп. Осы топтарға мемлекет көмек көрсетіп оларды қоғайды. Әлеуметтік
аймақтық бағдарламалардың орындалуы көптеген мәселелерді шешеді. Ал олардың
ішінде денсаулық сақтау мәселесі, жұмыспен қамту мәселесі, білім беру,
әлеуметтік жәрдемақылармен зейнетақы мәселелерін шешеді. Әлеуметтік аймақ
бағдарламаларын Әлеуметтік қорғау министрлігі құрып, бақылайды. Осы жылы ең
бірінші Президенттің жолдауы әлеуметтік саланы қамтиды, сонымен қатар
зейнетақы жүйесіндегі өзгерістер пайда болды. Сонымен қатар еліміздегі
ахуал да тұрақты қалпына келді. 2000 жылдан бастап, мемлекеттік
бюджеттен білім беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтік қамсыздандыруға
арналған бес еседен астам ұлғайды. Біздің 5 миллионнан астам
азаматтарымыз мемлекеттік-әлеуметтік қорғаумен қамтылып отыр. Осыдан 5 жыл
бұрынғыға қарағанда екі есеге артық. Егер зейнеткерлеріміз туралы айтсақ,
бағдарлама бойынша халықтың зейнетақылық жинақтаулары тұрақты түрде жоғары
болады, оның көлемі 1,1 триллион теңгеден асып түседі. Бағдарлама бойынша
зейнетке шыққан адамдардың жағдайы жақсарады. Тұтас алғанда 2007 жылға
қарғанда зейнетақылардың орташа мөлшерін 2012 жылға қарай 2,5 есе, оның
ішінде 2009 жылы -25 пайыз, 2010 жылы -25 пайызға және 2011 жылы 30 пайызға
арттыруды қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл ретте 2011 жылы арқаулық
зейнетақылық төлемдер мөлшері ең төменгі күн көріс мөлшеріне қарай 50
пайызға дейін өсіруге көзделген. Сонымен қатар бағдарламалар бойынша
мемлекеттік-әлеуметтік жәрдемақылардың және арнаулы мемлекеттік жәрдем
ақылардың мөлшерін 2009 жылдан бастап әр жыл сайын орта есеппен 9 пайызға
арттыру көзделген.
Егерде білім беру бағдарламалардың орындалуына келсек,
Президентіміздің бұйрығы бойынша елімізде жаңа мектепттер мен балабақшалар
салынды. Мектептер жаңа техникамен жабдықталған, сонымен қатар білім беру
салаларын мемлекет тексерді, көптеген білім беретін мекемелер
лицензиялаудан өтті. Осыған сәйкес кейбір мекемелер өз жұмыстарын тоқтатты.
Әр облыста, әр ауданда білім беру мекемелері ашылып салынды. Осы
мектепттерде балалар сапалы білім алуда, мектептер мемлекеттік стандартқа
сай келеді. Мектептер жаңа оқу құралдарымен жабдықталған, сонымен қатар
мектептер балаларды қазақ тілінде оқытады. Осы бағдарламалар қазақ тілін
дамыту саясатымен тығыз байланысты. Үстіміздегі жылы 68 мың оқушыларға
арналған 88 мектеп құрылса, ал 2009-2010 жылдары 69 мың оқушыларға арналған
тағыда 102 мектеп құрылып салынады. Сонымен қатар мектепке дейінгі
мекемелер, ауылдық жерлерде жаңадан өз жұмысын атқаруда. Білім беру
бағдарламасы бойынша қазақ тілін оқыту сапасын жақсартуға бағытталған. Осы
бағдарлама бойынша қазақ тілінде шығарылған оқулықтардың сапасын жақсарту,
мемлекеттік мекемелердегі құжаттарды қазақ тіліне аудару, мемлекеттік
қызметкерлердің ана тілінде сөйлеуін көздейді.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламасының білім беру аспектісі бойынша,
тағы бір маңызды мәселе - ол Болашақ бағдарламасы. Осы бағдарлама бойынша
біздің жерлестеріміз, отандастарымыз шетелге өз білімін жетілдіруге барады.
Олар шетелде оқып тәжірибе алып келеді. Болашақ бағдарламасы бойынша
адамдар шетелге, яғни Ресейге, АҚШ-қа және Батыс Европа елдеріне оқуға
барады. Сол елдердің экономикасын, медицинасын, саясатын оқып келеді.
Болашақ бағдарламасына қатысушылар күрделі бақылаудан және арнайы
тестіден өтеді. Осы бағдарлама бойынша мемлекет басшысы елге жаңа
кадрларды, яғни маманданған жоғары білімді адамдарды, мемлекет саясатын
жалғастыруға дайын адамдарын таратуды көздейді. Мүмкін осы адамдар
үкіметтің құрамында немесе басында болуы мүмкін. Сонымен қатар
мемлекеттегі жоғарғы білім беретін мекемелер шетелдік университеттерімен
жақсы байланыста. Олардан тәжірибе алып, бірлескен жобаларды құрайды.
Сонымен қатар ұлттық тестілеу өз өрісін алды. Жыл сайын мектепті бітірген
түлектер осы бақылаудан өтеді, осы жүйе елдің келешектегі білім беру
саласындағы тұғырнамалар анықталып, ол кәсіби білім берудің тек жоғарғы
сапасымен ғана емес, сонымен бірге азаматтық қоғам іргетасы ретінде жаңа
білім беру философиясымен де айқындалмақ делінген. Онда біршама негізгі
міндеттер де анықталған:
- икеімді, мобильді жоғары білім беру жүйесін қалыптастыру;
- жоғары оқу орындарының адаптациялық потенциалын көтеру;
- оқу орнындағы академиялық және ұйымдастыру құрылымын, ондағы
инфрақұрылымдарды жетілдіру;
- әдістемелік жүйені және білім беру технологиясын реформалау;
- педагогикалық үрдісті жетілдіру, педагогикалық құрам сапасын
жақсарту.
Бұл айтылғандардан туындайтын мәселе біздің пікірімізше, шындығында
ұлттық идея негізіндегі кешенді білім беру философиясын қалыптастыру
қажеттілігінің бар екендігі, жоғарыда келтірілген еліміздегі білім беру
саласына қатысты, ерекше өзіндік философиялық мәнге ие болатын тұғырнамалық
парадигмаларды қалыптастыруға болады. Ең алдымен олар:
- адам білімдарлығы феномені және оның жалпы адами бәсекелестік
қатынаспен өзара тәуелді байланысы;
- әлемдік үрдіс немесе бүгінгі өркениеттік ағым, одан туындайтын
әлемдік өлшем, талап, басқаша айтқанда бүгінгі жалпы дүниежүзілік
интеграция және ұлттық білім беру моделін қалыптастыру парадигмасы;
- адам өмірін жақсарту және білім беру сапасын жетілдіру парадигмасы;
- білім сапасы жеке тұлғаның даму жағдайындағы айқындаушы фактор
ретінде мойындалу тенденциясы;
- білім беру саласы бойынша халықаралық қарым-қатынастың нормативтік
негіздері, академиялық еркіндік хақындағы әмбебап нормалар және демократия.
Тағы басқа міндеттермен бағыттарды білім сапасы арқылы шешуге
болады. Сонымен бірге білім беру бағдарламасы Қазақстан-2030
стратегиясында да айқын көрсетілген. Өйткені сапалы білім мемлекеттік
бәсекелестік кепілі. Халықаралық білім конгрессінде білім сапасы өмірдің
сапасын, кедейшілік деңгейін шешетін қару деп айтылған. Ел басмыз айтқан
сапалы білім елдің экономикасын, әлеуметтік жағдайын жоғарылатты. Сонымен
бірге Президентіміз басқада жолдауларында да білім беру бағдарламаларын
бірінші орынға қояды. Мысалы 2007 жылғы жолдауында елдегі білім сапасын
әлемдік стандартқа сай істеп, кәсіби даярлауды дамыту, осы мәселелерді
мемлекеттік саясатымен байланыстыру. Егерде осы әлеуметтік бағдарламаға
нақты тоқталсақ осы бағдарлама бірнеше бөліктен тұрады.
Бірінші бөлім, елде 100 мектеп салу.
Екінші бөлім, бағаларды біркелкі жүйесін қабылдау, әр адамның білімін
қалыптастыру.
Үшінші бөлім, онлайн желісіндегі оқу тәжірибесін енгізу, елде
электронды ақпарат құралдарын енгізу.
Төртінші бөлім, сабақ кестесіне математикамен информатика пәндерге
сағат қосып, жабдықталған сынып ұйымдастыру.
Бесінші бөлім, мектептерге шетелден мұғалімдерді тарту керек, әсіресе
ағылшын тілін меңгеру үшін.
Алтыншы бөлім, мектептер үшін байқау арқылы грант бөліну мәселесі,
мектептің білім сапасына қарау.
Жетінші бөлім, жақсы білім беретін мұғалімдерді марапаттау.
Сегізінші бөлім, оқу мекемелерін аттестациялау саясатын жүргізу, яғни
халықаралық стандартқа сай.
Тоғызыншы бөлім, елде ғылыми орталықтардың, зерттеу ұйымдарының
жұмыстарын қадағалау.
Осы шаралар бағдарлама арқылы іске асыруда Білім беру бағдарламасы
арқылы Қазақстанның білім беру саласы жаңа сатыға көшеді. Белгілі бір
қорытындыға келсек Білім беру бағдарламалары біздің елде орындалады.
Орындау сапасыда жоғары деңгейде. Білім беру саласындағы бағдарламаларына,
мен жақсы баға беремін.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламаның тағы бір бағыты, ол денсаулық
сақтау мәселесі. Денсаулық сақтау мәселесі әр елде, әр мемлекетте ерекше
бағаланады.Біздің елімізде де осы мәселе маңызды, күрделі болып отыр.
Еліміздегі денсаулық сақтау, яғни медицина саласы орташа деңгейде.
Мемлекетте әр жыл сайын мемлекеттік бағдарлама бойынша ауруханалар,
лабораториялар, медициналық орталықтар қарқынды құрылып салынуда. Көптеген
зейнеткерлермен жас балалар тегін медициналық көмек алады. Егерде
Денсаулық сақтау бағдарламасына келсек осы бағдарлама Президент 2007
жылдың жолдауындағы жиырма бірінші бағытында айқын көрсетілген. Қысқа
бағдарламаға тоқталайық. Бағдарлама бірнеше бөлімдерден тұрады.
Бірінші бөлім, медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту, денсаулық
сақтау саласын қаржыландыру арқасында жаңа деңгейге шығу, сонымен қатар
медициналық мекемелерді тіркеу мәселесін қарастыру. Осында мемлекеттік және
жеке коммерциялық мекемелердің медициналық көмек көрсету жұмыстарын бөлу
керек, бірақта коммерциялық медицинаға жол беру -ге тиіспіз.
Екінші бөлім, өмір сүру деңгейін жоғарлату, бала мен ана өлімін
тоқтату, әр түрлі ауруларды болдырмау үшін бағдарламаларды іске асыру.
Үшінші бөлім, алғашқы көмек көрсету мектептік бағдарламаларда болу
тиіс, сонымен қатар ақпараттық жүйелер арқылы халықты салауатты өмірге
шақыру, халық ішінде спорт ойындарын дамыту.
Төртінші бөлім, ел ішінде мемлекеттік бағдарламамен бірге 100
аурухана салу.
Бесінші бөлім, халықты таза сумен қамтамасыз ету.
Алтыншы бөлім, медицинамыз бәсекелесті болу керек, яғни дәрі-
дәрмектеріміз әлемдік стандартқа сай болу керек, медициналық сақтандыру
жүйесін дамыту.
Жетінші бөлім, тез уақытта әлемдік стандартқа сай медициналық білім
беру жүйесін дамыту керек, медициналық қызметкерлерді аттестациялау,
даярлауды қатаң түрде жүргізу. Сонымен қатар медициналық қызметкерлердің
жалақысы туралы мәселені шешу.
Осы бағыттарды Денсаулық сақтау бағдарламасы қарастырады. Бұл
бағдарлама халық үшін жасалынған. Бағдарлама өз шешуін табуда. Осы жылы
көптеген қалалар мен аудандарда ауруханалар құрылды. Көптеген медициналық
аттестациялаудан өтті, медициналық қызметкерлердің жалақылары өсті. Сонымен
қатар бағдарлама бойынша халыққа халыққа сапалы медициналық көмек
көрсетілді. Жеке меншікті медициналық ұйымдары да өз істерін атқаруда. Осы
бағдарлама бойынша денсаулық сақтау деңгейі елімізде әрине жоғары сатыда
болады. Бағдарлама өз уақытымен орындалады.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламаның тағы бір бағыты – ол халықты
жұмыспен қамту. Мемлекет үшін халықты жұмыспен қамту, жұмыссыздық деңгейін
төмендету ең бірінші мәселелердің қатарына кіреді. Жұмыспен қамту елдегі
экономикалық жағдайымен тығыз байланысты. Егерде елде кәсіпорындар ашылса,
өндіріс қарқынды дамыса мемлекетте жаңа жұмыс орындары пайда боалды. Осы
жағдай әрине әлеуметтік жағдайды шешеді. Нақты бағдарламаларға келсек, 1992
жылы Жұмыспен қамту заңымен бағдарламасы қабылданды. Осы жылы
Жұмыспен қамту қоры туралы бағдарлама қабылданады. Егер жаңа заманғы
бағдарламаларға тоқталсақ, ол 2007 жылғы Президенттің халыққа жолдауының
төртінші бағытының екінші бөлімінде айқын көрсетілген. Әлеуметтік
бағдарлама бойынша елде жаңа жұмыс орындарды құру, жас мамандарды сапалы
дайындау, елде бұрынғы мамандықтарға қызықтыру жасау, әсіресе өндірістік
мамандықтар мен техникалық білімді дамыту. Сонымен қатар бағдарлама бойынша
әлеуметтік төлемдерді тек қана осы әлеуметтік көмекті мұқтаж еткен
адамдарға төлеу. Осы бағдарлама арқылы мемлекетте кедейшілік мәселесін шешу
шаралары да қарастырылды. Бұл бағдарлама бойынша, яғни Жұмыспен қамту
бағдарламасы арқылы елде жұмыс орындар пайда болды, өйткені мемлекетте
ақырғы бес жыл ішінде көптеген өнеркәсіп ұйымдары, кәсіпорындар, фирмалар,
зауыттар ашылды. Кедейшілік мәселесі де жыл сайын шешіледі. Кедей
отбасыларға қазіргі уақытта ауылдық жерлерде мал, шөп, бидай беріледі,
өйткені осы шара арқылы кедей отбасы өз шаруашылығын өсіріп, өз әл-ауқатын
көтереді.
Белгілі бір қорытындыға келсек елдегі Жұмыспен қамту бағдарламасы
орындалды, белгілі бір нәтижеге келді. Жоғарыда айтылғандай жұмыспен қамту
мәселесі маңызды және күрделі сұрақ болып қала береді. әр жыл сайын оны
шешу шаралары да аз емес. Қазіргі таңда бағдарлама орындалу сатысында.
Осы барлық әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының
қорытындысына келсек, әрине, кедергілер бар, бірақта осы бағдарламалар
орындалады, сонымен қатар олар Үкімет бақылауында. Әлеуметтік аймақтық
бағдарламалар орындалып, белгілі нәтижеге жетті. Осы бағдарламаларды
Президентіміз қолдап, әр жыл сайын әлеуметтік мәселені шешу үшін шараларды
ізделуде. Шаралар әрдайым әр түрлі, бірақта мақсаты бір –халықтың әл-
ауқатын жақсарту, елдің әлеуметтік деңгейін көтеру. Осы мәліметтерге сүйене
отырып, еліміздегі әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалу бағасы
жоғары.
Экономикамыз дамыған кезде, елдегі әлеуметтік жағдайы қалпына, жаңа
сатыға келе бастады. Осы әлеуметтік жағдайлар Павлодар облысында жақын.
Егерде Павлодар облысының әлеуметтік жағдайына келсек, деңгейі орташа
сатысында, өйткені әр жыл сайын белгілі әлеуметтік аймақтық бағдарламлар
қабылданады. Мысалы, Кедейшілікке қарсы бағдарламасы, Жұмыспен қамту
бағдарламасы, Денсаулық сақтау бағдарламасы және Білім беру
бағдарламасы орындалады.
Жұмыспен қамту бағдарламасы аясында Павлодар облысында, бірнеше
шаралар өтті. Облыс бойынша жаңа жұмыс орындар пайда болды, көптеген
адамдар қоғамдық жұмыстарға қатысты. Жұмыспен қамтылған халық құрлымында
жалдамалы персоналдық саны басым болды. Барлық жұмыспен қамтылғандар ішінен
қалалық жерде 63 пайыз жұмыспен қамтылды, ол 239,6 мың адам, ал ауылдық
жерде болса-36,7 пайызға сәйкес, ол 139,1 мың адам. Биылғы жылы облысымызда
Қазақстандағы ең бірінші электролиз зауыты ашылды. Осы зауыт Павлодар
облысындағы экономикалық пен әлеуметтік жағдайын өзгертеді. Осы зауыт
облыста жаңа жұмыс орындарының пайда болуына барлық жағдай жасады. Сонымен
қатар облысымызда тағы үлкен зауыттар мен фабрикалар өз ісін атқарады.
Олар, Алюминий завоты, Су электр станциялары, сүт өнімдерін шығаратын
зауыт, ұн жасайтын фабрикалар тағы басқа ұйымдар Жұмыспен қамту
бағдарламасы бойынша облыста жұмыссыздыққа қарсы, кедейшілікке қарсы
жұмыстармен шаралар өткізілді. Кедейліті қысқартуда әлеуметтік қорғау
саясатымен әлеуметтік аймақтық бағдарламалар маңызды рөл атақарады. Облыс
бойынша күнделікті қиыншылықтарды жеңуге кепілдік беретін жәрдемақыларды
беру, қызмет көрсету шаралары іске асырылады. Бұл бағдарлама кедейшілік
шегінен төмен тұратын халық топтарының қаржы ресурстарының уақытша көбеюіне
жағдай жасайды. әлеуметтік қамсыздандырудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін
ресурстар тек қана мұқтаж адамдарға берілуі қажет облысымыздағы әлеуметтік
төлемдердің ішінде көлемі жағынан екінші орында тұрған әлеуметтік көмектің
бір түрі мемлекеттік атаулы әлеуметтк көмектер болып табылады: оған тұрғын-
үй жәрдемақысы, бала туған кезде берілетін және басқада әлеуметтік көмектің
түрлері жатады. Айлық есептік көрсеткіші негізінде бала тууға байланысты
бұл жәрдемақы бір рет беріледі. Жұмыс пен қамту бағдарламаның бір бөлімі
жұмыссыз қалған адамдарды қоғамдық жұмысқа тарту. Қоғамдық жұмыстар арқылы
жұмыссыздық мүлдем жойылмайды, бірақта бір мезгілде жұмыссыздық деңгейі
төмендейді. Қоғамдық жұмыстарға тек қана қалада емес, сондай-ақ аудандармен
ауылдарды атқарылды. Ауыл жерлерде қоғамдық жұмыстар негізгі табыс көзі
болуы мүмкін. Бірақта осында кемшіліктерде де бар, қоғамдық жұмыстардың
жалақысы төмен, адамдарды қызықтырмайды. Осы мәселе бойынша шара жасау
керек. Облысымыздағы еңбек ресурстарын қалыптастыруы тиіспіз. Еңбек
ресурстары ұғымы жұмыс пен қамту, еңбекке белсенді халық ұғымдарымен тығыз,
байланысты. Еңбек ресурстары туралы келесі суретте қарастыруға болады.
Сурет 1- Еңбек ресурстары
Осы сызба арқылы халық белсенді және белсенді емес бөлінеді. Облыс
бойынша белсенді халық саны 408853 адамға жеткен, жұмыспен қамтылғандар
саны 378682 адам, ал экономикалық белсенді емес халық 187996 адам құрады,
сонымен қатар жұмыссыздар саны 30171 адамға жеткен. Осы барлық көрсеткіштер
бағдарламаға сай келуі тиіс. Бағдарламаның орындалуы тағы бір мәселемен
айқындалады. Ол жас балаларды еңбекке, жұмыс істеуге ынталандыру, яғни жас
еңбек күшін дамыту. Облыс бойынша студенттік және мектептік еңбек ұйымдары
құрылды. Мысал ретінде Жасыл ел ұйымы, осы ұйым барлық облыстарда бар.
Біздің облысымызда Жасыл ел ұйымы өз өрісін алды, ұйымның басты мақсаты
жастардың патриоттық сезімдерін қалыптастыру, сонымен қатар балаларды
еңбекке тарту. Жасыл ел бағдарламасын мемлекет қолдауымен жүргізіледі.
Жасыл ел бағдарламасы бойынша балалар тек еңбек ақы алмай, сондай-ақ
ұжымда жұмыс істеуге үйренеді.
Сонымен қатар Жұмыспен қамту бағдарламасы ьойынша келесі шаралар
өткізілді. Олар, жұмыссыздық деңгейінің төмендетілуі, әлеуметтік көмектер
берілді, қоғамдық жұмыстар атқарылып, кадрларды қайта дайындау мәселері де
шешілді.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламаның тағы бір бағыты ол денсаулық сақтау
мәселелердің шешуге арналған бағдарламалар. Әлеуметтік бағдарламаның
негізгі мақсаты, халыққа сапалы медициналық қызмет көрсету, медициналық
білімді жетілдіру, ауруханалардың жағдайын жақсарту, жаңа медециналық
ұйымдарды ашу оларды әлемдік стандартқа сай жабдықтау. Павлодар облысындағы
медициналық көмек көрсету сапасы жақсы деңгейде, балалармен зейнеткерлерге
жеңілдікпен медициналық көмек көрсетіліп жатыр. Денсаулық мәселесі Павлодар
облысында көптеген шаралар өз мәресіне жетті. Денсаулық сақтау
бағдарламасы аясында облысымызда көптеген спорттық ойындары өткізілді.
Мысалы, Павлодар қаласында биыл Қазақстан Республикасының жастар арасындағы
бокс жарысы, облыстық ұлттық ойындарынан да жарыстар өтті. Осы шаралар
облысымыздағы салауатты өмір сүру деңгейін жоғарлатуға бағытталған, өйткені
Қазақстан Президентің жолдауында дені сау ұлттың болашағы бар екендігі
айқын көрсетілген. Денсаулық сақтау бағдарламасы бойынша облысымыздағы
медициналық білім беру мекемелерін аттестациялау жүргізілді облысымызда
Семей медициналық академиясының филиалы өз жұмысын атқаруда. Академияда
медициналық білім алатын студенттер аз емес. Осында медбике, медаға,
терапевт тағы басқа медициналық білім беріледі. Семей медициналық
академиясы бәсекеге қабілетті білім береді. Бітірген түлектер облыстағы
қалалар мен аудандарға жұмыстарға жіберіледі. Денсаулық сақтау
бағдарламасы бойынша жұмыс пен қамту мәселесі де шешіледі. Денсаулық
сақтау бағдарламасы бойынша облысымызда ауруханалар салынып, қайта
құрылды, жабдықталады. Мысалы, Успенка және Ертіс аудандарда ауруханалар
жаңа техникамен жабдықталды. Сонымен қатар медициналық қызметі сапалы және
тез уақытта көрсету үшін ауруханаларға автокөліктер берілді. Осы қызмет
көрсету бойынша осы жылы 3201,6 мың медициналық көмек көрсетілді, қалалық
жерде 2716,2 мың медециналық көмек, ал ауылдық жерлерде 485 мың медициналық
көмек көрсетілді. Барлық көрсетілге медициналық қызмет сапалы түрде
көрсетіледі. Денсаулық сақтау бағдарламасы бойынша мүгедек адамдарға да
көңіл бөлінді. Бағдарлама бойынша мүгедек адамдарға көмек көрсетілді,
оларға өмірге керекті құралдар берілді. Сонымен қатар мүгедек адамдарға
демалыс жолдамалар берілді. Ол Мойылды санаториясынажәне Энергетик
профилакториясына демалуға жіберілді. Сол мәселемен байланысты Павлодар
қаласында жалғыз қалған адамдарға көмек көрсетілетін орталық өз жұмысын
атқаруда. Негізгі қаржыландыру қалалық бюджеттен қарастырылған. Сонымен
қатар бағдарлама бойынша Павлодар және Ақсу қалаларында қарт адамдарға
арналған үйлер, мүгедек үйлері және үйсіз қалған адамдарға арналған
мекемелер өз ісін атқаруда.
Осы бағдарлама бойынша , яғни Денсаулық сақтау бағдарламасы облыс
бойынша толық орындалды. Осы бағдарлама жергілікті және мемлекеттік
бюджеттен қаржыландырылды. Бағдарлама орындалу барысында Павлодар облысының
медициналық қызмет көрсету сапасы жоғарлады. Денсаулық сақтау
бағдарламасы Павлодар облысы бойынша толық орындалды. Павлодар облысындағы
әлеуметтік аймақтық бағдарламаның бір бағыты ол білім беру сапасын
жоғарлату. Осы саясат бойынша тағы әлеуметтік бағдарлама қабылданды, ол
Білім беру бағдарламасы. Бағдарлама бойынша Павлодар облысындағы білім
беру сапасын көтеру, мектептердің сапасын жоғарлату, мұғалімдердің ақысын
кезең-кезеңмен көтеру, әлемдік стандартқа көшу, жақсы маман мен кадрларды
дайындау. Білім беру бағдарламасы негізгі үш бөлімнен тұрады олар, сапалы
білім беру, білім беру мекемелердің сапасын жақсарту және әлемдік
стандартқа көшу.
Бірінші бөлім, бойынша әр мектепте, әр жоғарғы кәсіби білім беретін
мекемелердің білім беру сапасын жетілдіру, мектептерді әр жыл сайын
министірліктен бақылау жасау, мұғалімдерді қайта дайындау мәселесін шешу.
Екінші бөлім, білім беру мекемелердің сапасын жақсарту, яғни
мектептерді тағы білім беру мекемлерді жаңа техникамен жабдықтау, сонымен
қатар жаңа стандартты жабдықтарды іске еңгізу.
Үшінші бөлім, әлемдік стандартқа көшу барысында білім беру сапасын
әлемдік стандартқа сай ету, мамандарды әлемдік біліммен, жүйелермен
дайындау. Сонымен қатар шет тілін оқытуды ынталандыру, бірақта қазақ тілін
дамыту саясатын жетілдіру жүйелерін қарастыру.
Осы Білім беру бағдарламасы Павлодар облысы бойынша толықталды.
Қазіргі кезде Павлодар қаласында жаңа мектептер салынып, жаңа техникамен
жабдықталды. Көптеген мектептер компьютермен электрондық тақтамен
қамтамасыз етілген. Сонымен қатар ауылда да жаңа мектептер салынды мысалы,
Успенка ауданда мемлекеттік тілде оқитын балаларға арналған мектеп ашылды.
Сонымен қатар бағдарлама аясында білім беру сапасы жоғарлады. Мысалы, осы
жылы мемлекеттік оқушылар арасындағы жарыста Павлодар облысының оқушылары
алдыңғы орында. Павлодар оқушылар құрамына қалалық және дарынды мектеп
оқушылары кірді. Білім беру сапасын жоғарлату нәтижесінде жоғарғы және орта
кәсіби білім беретін мекемлелерінде мемлекеттік аттестациялау жүйесі жүрді.
Осыған байланысты бірнеше оқу орын өз жұмыстарын тоқтапты, көп теген оқу
филиалдары жабылды. Осы барлық шаралар облысымыздағы білім беру сапасын
жақсартуға бағытталған Білім беру бағдарламасы облысымызда толық
орындалды.
Белгілі бір қорытындыға келсек барлық бағдарламалар дұрыс орындалды.
әр бір бағдарлама тек қана облысымыз бойынша емес, сондай-ақ республика
деңгейінің әлеуметтік жағдайына әсер тигізеді. Әлеуметтік аймақтық
бағдарламлардың орындалуы қаржыландыру мәселемен тығыз байланысты. Егер
қаржыландыру жақсы мөлшерде болса әрине бағдарламалар дұрыс орындалады.
Павлодар облыс бойынша бағдарламлар толық қаржыландандырылды. Барлық
бағдарламалар өз қорытындысын табуда. Облысымызда әлеуметтік көмек
көрсетіліп, жаңа жұмыс орындары пайда болды. Павлодар облысы бойынша
әлеуметтік аймақтық бағдарламлар толық орындалды, сәйкес мақсатына жетті.
2.2 Денсаулық сақтау саласы бойынша талдау
Денсаулық сақтау саласы Павлодар облысы бойынша дамушы деңгейге
жетті. Соның ішінде медициналық қызмет көрсету, медициналық қызметті тез
арада көрсету, қызметті көрсету сапасы да жоғарылады. Сонымен қатар
әлеуметтік маңызы бар ауруларды алдын алу, ана мен бала денсаулығы мәселесі
де шешіледі. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын қайта құру
бағдарламасы бойынша Павлодар облысында амбулаториялық- емхана ұйымдары,
аудандық және қалалық ауруханалар мен денсаулық ұйымдары өз жұмыстарын
жақсартты. Осы жылы медициналық мекемелердің жабдықтану мәселесі басқа
жылдармен салыстырғанда жақсырақ өтті. Павлодар облысы бойынша денсаулық
сақтау саласын дамыту үшін, барлық жақтан бастап дене шынықтыру мен
спортпен шұғылдану мәселесі өз қорытындысына жетті. Ол үшін Павлодар
облысы бойынша көптеген спорт кешендерін жаңарту, ұлттық ойындарды дамыту
және балаларды спортқа баулудың шараларын іске асыру болып табылады.
Облысымыздағы салауатты өмір салтын сақтау үшін балалар, жастар арасында
көптеген спорт жарыстары өтті. Павлодар облысымыздың денсаулық сақтау
мәселесіне, облысымыздағы барлық мемлекеттік мекемелері белсенді қатысты.
Егер денсаулық сақтау шараларына нақты тоқталсақ, келесі мәлеметтерді
қарастырайық, соның нәтижесінде белгілі бір талдаулар жасауымыз керек.
Елімізде әлеуметтік-экономкалық жағдайдың жақсаруына байланысты
халықтың денсаулығын жақсартуға бағытталған денсаулық сақтау саласының
тиімді әрекет ету жүйесін құру бойынша шаралар қолға алынды. Алғашқы
медициналық-санитарлық көмектің нығаюы мен дамуы; ана мен бала денсаулығын
нығайту; әлеуметтік маңызы бар ауруларды алдын алу; болжау жасау және
емдеуді жетілдіру көрсетілетін медициналық қызметтің сапасын жақсарту және
оған бақылау жасауды күшейту; санитарлық-эпидемиологиялық аман-саулықты
қамтамасыз ету сияқты міндеттерді шешу үшін 2005-2007 жылдарға Қазақстан
Республикасының денсаулық сақтау саласын қайта құру бағдарламасы
қабылданды.
2006 жылы облыстың денсаулық сақтау жүйесіне 2006 жылдың 1 сәуірінен
№ 314 Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрығымен
бекітілген Денсаулық сақтау ұйымының номенклатурасына сәйкес 6,6 мың төсек-
орынға арналған 51 стационарлық аурухана ұйымы, 1 ауысымды жалпы қуаты 13
мың келушілерді құрайтын 415 амбулаториялық-емхана ұйымдары енді.
Облыс бойынша тұтастай алғанда 2006 жылы әрбір 10 мың адамға 88,2
аурухана-орыннан келді. Сонымен қатар Павлодар қалалық әкімшілігінде
аурухана орындарымен қамтамасыз ету 148,3 төсек-орынды құрады, ал ең төмен
көрсеткіш аудандар арасында Шарбақты ауданында байқалды –халықтың 10 мың
адамына 34,8 төсек-орыннан келді.
Денсаулық сақтау саласының дамуы мен қайта құру мемлекеттік
бағдарламасын іске асыру ауыртпалық орталығын алғашқы медициналық-
санитарлық көмек көрсетуге ауыстыру арқылы медициналық көмек көрсетуді
ұйымдастырудың халықаралық принциптерге көшуді алдын алады. 2005-2007
жылдары сақталған халықты ауруханаға жатқызу деңгейі -25,4 пайыз, науқас
адамның стационарда болуының орташа ұзақтығы -17,5 күнді құрады (2005 жылы
-12,4 күн).
2007 жылы адамның денсаулығын сақтау саласында қызмет атқаратын
ұйымдармен 9334,4 млн.теңге жиынында қызмет көрсетілді, оның ішінде негізгі
қызмет түріндегі қызметтерге 9277,3 млн.теңге жұмсалды. Аурухана қызметі
5607,9 млн.теңгені құрады (60 пайыз), дәрігерлік тәжірибе саласына қатысты
қызметтер -1061,2млн.теңге (17,1 пайыз), стамотология саласына қатысты
қызметтер -433,5 млн.теңге (4,6 пайыз), адам денсаулығын сақтау бойынша
өзге қызметтер – 1006,5 млн.теңге (10,8 пайыз).
2007 жылы облыс халқының әрбір 10 мың адамынан 175-і күн сайын
амбулаториялық-емханалық ұйымына қаралғандар.
Халыққа амбулаториялық-емханалық қызмет көрсеткен аурухана ұйымына
кіретін 47 емхана бөлімдері, 415 дербес амбулаториялық-емханалық ұйымдары,
оған қоса стамотологиялық, 7 диспансерлер, 1 дәрігерлік денсаулық сақтау
пункті болды. Облыс бойынша орташа алғанда 10 мың адамға 6,3 дәрігерлік
амбулаториялық-емханалық ұйымдарынан келді.
Ана мен бала денсаулығын сақтау біздің мемлекетіміздің назарында және
де мамандандырылған медициналық ұйымдары желісінің дамуы шешуші роль
атқарады.
2007 жылы 34 әйелдер консультациясы мен акушерлік-гинекологиялық
кабинеттері, 40 балаларға арналған емханалық бөлімдері мен кабинеттері
жұмыс істеді. Әйелдерге көмек көрсететін медициналық ұйымдар желісі
дамуының оң серпінің, сол сияқты 2000 жылғы 33,9-дан 2006 жылғы 100 мың
жаңа туғандардың 9,1 жағдайына дейін аналар өлімі көрсеткішінің төмендеуін
атап кету қажет.
2007 жылы облыста 13 фельдшерлік-акушерлік пункттер, 2 фельдшерлік
және 244 медициналық пункттер өз жұмысын атқарады.
Жедел медициналық көмек қызметін 3 дербес жедел көмек көрсету
станциялары мен басқа ұйымдардың құрамына кіретін 11 жедел көмек көрсету
станцияларының бөлімдері көрсетті. Олармен 213 мың шақыру бойынша қызмет
көрсетілді, сол уақытта 219 мың адамға көмек көрсетілді.
Облыстағы санитарлық жағдайды 2 санитарлық-эпидемиологиялық
станциялары басшылыққа алынды.
Өткен жылы емдеу, сауықтыру және алдын алу бойынша 1 балаларға
арналған туберкулезге қарсы санаторий, 1 санатароий (курорт), 1 пансионат,
2 санаторий-профилакториялар, 1 жолғы сыйымдылығы 1,1 мың орын, 1 балаларға
арналған сауықтыру орталығы қызмет көрсетті, оның бәрінде 13,6 мың адам
орналасты.
Өткен жылы облыс бойынша орташа алғанда әрбір 10 мың халыққа барлық
мамандықтағы 32,6 дәрігерлер мен 83,7 медбикелерден келді.
Сонымен қатар барлық қалалар мен аудандарда (Павлодар қалалық
әкімшілігінен басқа) дәрігерлерме қамтамасыз ету орташа облыстық деңгейден
төмен болды. Ақтоғай (10 мың халыққа 11,2 дәрігерлер), Ертіс (11,3),
Баянауыл (13,4), Павлодар аудандарында (13,8) төмен көрсеткіштер
белгіленді.
Облыста жұмыс істеген 2870 дәрігерлердің ішінен 686-сы терапевтер,
263-і хирургтер, 288-і педиатрлар (неонатологтарды қоса алғанда), 256-сы
–акушер-гинекологтар, 64-і офтальмологтар, 57-сі отолорингологтар, 147-сі
невропатологтар, 271-і стамотологтар еді.
Облыста сондай-ақ 6223 медбикелер жұмыс істеді.
Соңғы жылдары халықта медициналық кадрлармен қамтамасыз ету оң
серпінге ие болды. Осылай, халықтың 10 мың адамына барлық мамандықтағы
дәрігерлердің саны 2000 жылғы 33,5-тен, 2007 жылғы 32,6-ға дейін, ал орта
медициналық қызметкерлер-сәйкесінше 72 адамнан 83,7 адамға дейін ұлғайды.
2006 жылы Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету саласында
шамамен 16,8 мың адам (облыста жалдау бойынша жұмыс істейтіндердің жалпы
санынан 9,4 пайызы), соның ішінде денсаулық сақтау саласына қатысты
қызметпен 15,2 мың адам жұмыспен қамтылды. Жұмыскерлердің орташа айлық
жалақысы 20 мың 579 теңгені құрады, соның ішінде денсаулық сақтау саласына
қатысты – 20730 теңге, бұл шамамен орташа облыстық көрсеткіштен 1,8 есеге
кем.
Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласында жеке медициналық ұйымдар
дамыды. Осылай 2000 жылдан бастап амбулаториялық-емханалық ұйымдар саны 1,3
есеге артты. Аурухана ұйымдарының төсек-орын қоры 2,3 есеге ұлғайды.
Дәрігерлер мен орта медициналық қызметкерлер саны сол сияқты 1,4 есеге
артты.
Медициналық ұйымдар желісінің кеңеюіне қарамастан, облыстың
көптеген тұрғындарына медициналық көмекке жүгіну қиын мәселе болып отыр.
Облыстық статистика басқармасымен 720 үй шаруашылықтарының іріктемелі
зерттеуі жүргізілді. Зерттеу мақсаты – халық денсаулығының жалпы ахуалын
бағалау, халықпен денсаулық сақтау қызметін пайдалану мүмкіндігі мен оған
қол жеткізуді анықтау.
Зерттеу нәтижесі бойынша халықтың 1,9 пайызы өзінің денсаулығын өте
жақсы, 92,4 пайызы жақсы және қанағаттанарлық, 5,7 пайызы жаман деп
бағалады. Өткен жылмен салыстырғанда денсаулық сақтау жағдайының едәуір
жақсы деңгейін респондеттердің 1,5 пайызы атап өтті.
Медициналық көмек көрсетудегі өз қажеттілігін қанағаттандырған
респонтенттердің көбі, мемлекеттік мекемелерде өз қалауын білдіреді.
Осылай, мемлекетік медициналық мекемелерде респонденттердің 81,3 пайызы
емделіп жатыр және 2,6 пайызы ғана жеке мекемелерде емделді. Емхана
қызметін респонденттердің 56,3 пайызы, 2,2 пайызы мамандандырылған аурухана
қызметін пайдаланды.
Адамдар ауруларының елеулі саны жағымсыз қылықтар мен өмір тәуекеліне
бет бұрған әдеттерінің нәтижесінен байқалды. Зерттеу кезінде шылым шеккен
респонденттердің 87,1 пайызы ерлер, 12,9 пайызы әйелдер болды. Зерттелген
респонденттердің жартысынан көбі 17-20 жастан, 3-тен бір бөлігі 14-16
жастан бастап шылым шеге бастағандар.
Денсаулық сақтау деңгейінің негізгі көрсеткіші халық үшін медициналық
және аурухана ұйымдарына, нақты айтқанда халықтың тұрып жатқан жерінен
медициналық және аурухана ұйымдарының алыс жерде орналасуы, медициналық
және аурухана ұйымдарына көлікпен жету мүмкіндігі, жолға, медициналық
мекемеде дәрігердің қабылдауын күтуге жұмсалған уақыты, сондай-ақ
медициналық қызметке ақы төлеу мүмкіндігіне қол жеткізу болып табылады.
Респонденттердің тұрып жатқан жеріне байланысты медициналық
ұйымдардың ұзақтығын айтсақ, халықтың жартысынан көбі (50,4 пайыз) жақын
арада орналасқан медициналық ұйымнан 1 км қашықтықта, 1-ден 2 км-ге дейінгі
қашықтықта 26,3 пайызы, 2 км-ден аса қашықтықта 23,3 пайызы тұрады.
Үйден медициналық мекемеге дейінгі жолға жұмсаған уақыт шығыны және
дәрігерлердің қабылдау ұзақтығы бойынша үлкен дифференцияция байқалды.
Осылай, зерттелген халықтың 66,3 пайызы 1 рет барып қайту үшін жарты
сағаттан аз, 12,4 пайызы –жарты сағаттан бір сағатқа дейін, 19,5 пайызы – 1
сағаттан 4 сағатқа дейін, 1,8 пайызы -4 сағаттан аса уақыт жұмсады.
Зерттелген халықтың 10,6 пайызы медециналық ұйымға дейін жаяу,
16 пайызы қоғамдық көлікпен немесе өз көлігімен, 22 пайызы таксимен,
28,4 пайызы жедел көмек машинасымен, 7 пайызы басқа көлікпен
барып жүрді.
Медициналық қызмет төлем ақысы оған деген қол жеткізу мүмкіндігінің
басты көрсеткіші болып табылады. Қазақстан Республикасындағы азаматтардың
денсаулығын сақтау туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ақысыз
медициналық көмектің кепілденген көлемі бекітілді.
Зерттеу нәтижесі көрсеткендей емхана, амбулатория мен
лабораториялардағы мамандардан медициналық көмек қажет болған
респонденттердің 99,3 пайызы көрсетілген көмектің ақысын төледі. Облыс
бойынша тұтастай алғанда медициналық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар түсінігі
1.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
құрылымы
1.2 Елбасының 2007-2008 жылғы халыққа жолдауларының әлеуметтік
аспектісі
1.3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының шетел
тәжірибесі
2 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуы
2.1 Павлодар облысы бойынша әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
орындалуы
2.2 Денсаулық сақтау саласы бойынша талдау
2.3 Білім беру саласы бойынша талдау
2.4 Жұмыспен қамту және жұмыссыздық деңгейін талдау
3 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың қазіргі кездегі жаңа
жолдарының орындалуы
3.1 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың
жаңа тиімді орындалу жолдары
3.2 Әлеуметтік аймақтық бағдараламалардың орындалу кемшіліктері
3.3 Қазақстан Республикасының әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
жүйесінің реформалау бағыттары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазіргі кезде әлеуметтік сала мемлекет үшін ең маңызды мәселесі болып
отыр. Елдегі экономика әлеуметтік жағдайға үлкен әсер тигізеді. Әлеуметтік
жағдайды көтеру үшін көптеген мемлекеттік әлеуметтік бағдарламалар
қабылданды.
Бағдарламалардың маңыздылығы- елдегі әлеуметтік жағдайды жақсарту,
білім беру, жұмыспен қамту және денсаулық сақтау салаларының сапаларын
жақсарту болып табылады. Қазіргі таңда әлеуметтік аймақтық бағдарламалар
барлық елдерде ең маңызды шара. Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар арқылы
елде жәрдемақылар, әлеуметтік көмектер, кедейшілік мәселелері шешіледі.
Сонымен қатар әртүрлі әлеуметтік салалардың орындалу жүйелерімен сапасы
жоғарлайды, әлеуметтік бағдарламалар бүкіл әлемде әрқашан жаңданып тұрады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты- елдегі әлеуметтік саланы толықтай
қарастыру, сондай-ақ елдегі әлеуметтік аймақтық бағдарламаларды зерттеу
болып табылады. Сонымен қатар әлеуметтік бағдарламалардың дұрыс орындалуын
қарастыру барысында, олардың орындалу кемшіліктерін анықтау.
Дипломдық жұмыстың зерттеу объектісі болып- Қазақстан Республикасының
әлеуметтік саясатының дұрыс орындалуын қарастыру, әлеуметтік саясатты
толықтай зерттеу, баға беру болып табылады. Осы саясат біздің елімізде
қандай бағдарламалар арқылы орындалуын анықтау.
Еліміздегі әлеуметтік саясат көптеген заңдармен бағдарламалар арқылы
іске асырылады. Мысалы, Көп балалы отбасын қарғау заңы 1992 жылы
қабылданды, Ана мен баланы қорғау бағдарламасы 2002-2005 жылдарға
арналған, Жұмыспен қамту қоры туралы заңы 1992 жылы қабылданды,
Зейнетақымен қамтамасыз ету заңы, Зейнетақы жүйесін дамыту туралы заңы
1997 жылы қабылданды, Жинақтаушы жүйесін дамыту бағдарламасы 2005-2007
жылдарға арналған, сонымен қатар Білім беру бағдарламасы 2000 жылы,
Білім беру жүйесін дамыту бағдарламасы 2005 жылы және Білім беру
стратегиясы 2000 жылдары қабылданды, Тұрғын үй қатынасы туралы заңы 1997
жылы қабылданды, Ауыз су бағдарламасы 2000 жылы іске асырылып т.б.
заңдармен бағдарламалар елдегі әлеуметтік саясатты іске асырады.
Дипломдық орындау барысында көптеген мәселелер зерттелінді, елдегі
білім беру саласын, денсаулық сақтау, жұмыссыздық және кедейшілік
мәселелерін толықтай қарастырылды. Сонымен қатар әлеуметтік аймақтық
бағдарламалардың орындалу жолдарының тиімді түрлері ұсынылды.
Президентіміздің жолдауларындағы әлеуметтік аспектілері толықтай
қарастырылды.
Дипломдық зерттеу жалпы ғылыми әдістегі қарастырылатын жүйелі-кешенді
жолдың зерттеу процессіндегі мәселені шешуге келесі әдістер қолданылды:
- жалпы ғылыми индукция, дедукция, жіктелімдер, талдаулар;
- арнайы экономика-статистикалық әдістері (орта ауқым, графикалық,
таңдаулы зерттеулер, есептеулер);
- зерттеудің сарапшылық әдістері.
Диплом зерттеуінің теориялық негізіне Қазақстан Республикасының
заңдылық актілері, шығарылымдар және переодикалық баспа статьялары
қолданылды.
1 Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар түсінігі
1.1 Қазақстан Республикасының бағдарламалар құрылымы
1.2 Елбасының 2007-2008 жылғы халыққа жолдауларының әлеуметтік
аспектісі
Жылда Елбасының Жолдауы үш бөліктен тұратын. Біріншісі-экономикалық,
екінші-саяси реформалар да,соңғысы-әлеуметтік бағдарламалар еді. Биылғы
байқағаным, әлеуметтік бағдарламалар бірінші орынға қойылыпты, яғни
қоғамдағы ең өзекті мәселе бұл жолы алдыңғы орынға шығарылады. Биыл ел
күткен әңгіме ең бірінші боп айтылды. Меніңше, бұл шын мәнінде халыққа
арналған, жұртшылық сарыла күткен, көптеген қордаланған проблемаларға жауап
беретін Жолдау болды. Бұрынғы Жолдаулар мемлекеттік қызметкерлерге, саяси
тұлғаларға арналғандай жұртшылық тұшына қабылдамайтын, жалпылама бағыт-
бағдарламаларымыз белгіленгендей дәрежеде ғана әсер ететін. Менің
байқағаным, халық бұл жолы бірінші рет телдедидар алдында тапжылмай
отырып, Елбасы келтірген тұжырымдар мен белгіленген бағдарламалардың әр
адамға қандай жақсылық өкілетінің, егер бәсекеге қабілетті 50 елдің
қатарына қосыла қалсақ, сол дамыған елдердегі секілді әл-ауқатымыз арта ма,
зейнетке шыққан адам ұзақ жылғы еңбегінің жеміс көре ала ма, демографиялық
саясатқа сәйкес бала туған әйелдер, басқа емес, іргеміздегі Ресейдегі
секілді жеңілдіктерді пайдалана ма, міне осы мәселелер барша
қазақстандықтарды толғандырған еді.
Себебі, Ақорда да конститутциялық реформалар жөніндегі жұмыс тобының
отырысында, Қазақстан Республикасы Қауіпсіздік Кеңесінің үстіміздегі жылғы
21 ақпандағы кезекті отырысында, тағы басқа мәжіліс-кеңестерде Елбасы Н.
Назарбаев халықтың әл-ауқатын жақсарту, әлеуметтік-экономикалық мәселелерді
түбегейлі оңалту бағытында Үкімет мүшелері мен әрқилы деңгейдегі
әкімдіктердің алдына нақты міндеттер жүктеген болатын. Сондықтан да, жұрт
бұл жолғы Жолдаудан осы бағыттарда жаңа серпіліс тудыратын сара жолды
көреміз деп үміттенген еді.
Расында да Елбасы атап көрсеткендей, ана мен баланы әлеуметтік
қорғауға айрықша маңыз беріліп, келесі жылғы 1 қаңтардан бастап баланың
тууына байланысты бір жолғы мемлекеттік жәрдемақы мөлшері 34 740 теңгеге,
тұңғыш бала туғандағы жәрдемақы 177 пайызға, үшінші бала туғанда 159
пайызға артылатыны көрсетілді. Оның үстіне зейнетақы көлемі де біршама
ұлғаятын болды. Бұл әрине, экономикасы дами бастаған, шикізатқа бай
мемлекеттің алдағы уақытта шешуге мүмкіндігі жететін көрсеткіштер.
Бағдарлама белгіленіп, билік басындағылар алдына нақты міндеттер
жүктейді, енді Қазақстан халқы қарышты қадаммен алға дами бастайды,
қордаланып қалған, 15 жыл дәңгейінде шешілмеген, әлі де шешілуін талап
ететін мәселелер түйіні бір күнде қалыпқа түседі деп арқаны кеңге салуға
да болмайды. Себебі, бұған дейінгі Жолдауларда да, Үкіметтің әр бағытқа
арналған қаулы-қарарларында да экономикалық -әлеуметтік мәселелерді
әлеуметтік мәселелерінде әлемдік стндартқа сай шешудің сан қилы жолдары
көрсетіліп, министірліктер мен ведомстволардың, агенттіктердің алдына нақты
міндеттер жүктелген болатын. Бірақ Елбасы Н. Назарбаевтың, жиі ауысатын
Үкімет басшысының қойған талап-тілектерінің көп ретте толық орындалмай
жатқанына сан мәрте куә болған қазақстандықтар бірқатар салалар бойынша әлі
де дамыған немесе дамып келе жатқан елдердің деңгейінде өмір сүре алмай
отырғандығын жақсы сезінуде.
Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан деп аталатын жаңа Жолдауында айтылған
және міндет етіліп қойылған бірқатар даму бағдарламлары жеме-жемге келгенде
орындалмай қалмай ма дейтін қауіптің де көңілге ұялайтыны рас. Себебі,
құқықтық мемлекеттің іргетасын енді қалай бастаған сәтте көптеген азаматтар
мемлекеттік қызметшілерден өз құқықтарының орындалуын талап ете алмай жүр.
Олай дейтініміз Парламентте мақұлданып қабылданған бірқатар заңдар қағаз
жүзінде болмаса, іс жүзінде толық өз пәрменіне жете алған жоқ. Заң
талаптарына келгенде сауаты жоқтықтан азаматарымыз көбінесе өз құқықтарын
қорғай алмай жатады. Осыдан барып, Жолдауда көрсетілген бірқатар талаптар
мен міндеттер әрқилы кедергілерге байланысты талап деңгейінде
орындалмайды.
Екінші бір мәселе, біздер, саясаткерлер халыққа арналған осындай
Жолдаулар мен әрқилы бағдарлмлардың астарында саяси ойын, халықты
алдаусырату мүддесі жатқан жоқ па деп те әрқилы ойға бір елеміз. Себебі,
Елбасы нақты тапсырма қояды, халықтың әл-ауқатын, мемлекеттің қауіпсіздігін
орнықтыру бағытындағы міндеттерді белгілейді. Соған мүдделі және міндетті
органдардың басшыларынан күні ертең аталған шараның орындалуын қатаң талап
ететіндіктерін де қадап айтып жатады. Бірақ, араға біршама уақыт салған соң
оындай игілікті істер соңы науқаншылдыққа айналып, соған жауапты адамдар
айтылған шаруаларды орындай алмаған жағдайда ешқандай жауапкершілікке
тартылмайды. Бұл халықтың мемлекетке, үкіметтік органдарға деген сенімін
жоғалтып, енжарлыққа бастайды.
Бұл айтылғандар Жолдауда көрсетілен ана мен баланың болашағы, өзге де
әлеуметтік тұрғыда аз қорғалған адамдардың күнделікті тұрмыс-тіршілігіне
қатысты менің өз пайымдауларым ғана. Билік пен халық арасын неғұрлым
жақындастыра түсеміз десек, қабылданып жатқан заңдардың, қаулы-қарарлардың,
әрқилы бағдарламалардың орындалуын қадғалайтын, ізгілікті істі жүзеге
асыруға кедергі келтіргендерді нақты жазаға тартатын құзіреті бар
институтар құратын мезгіл жеткен секілді. Барлық күшті жұмылдыру арқылы
ғана біз әлеуметтік мәселелерге қатысты алға қойылған талаптарды орындай
аламаз.
Бұдан бұрынғы Жолдауларда қоғамдық саяси мәселелер бірінші кезекке
қойылатын. Оның өзіндік себептері де бар еді. Өйткені ішкі-сыртқы
саясатымызды әлемдік үрдістер ағымына сәйкес құрып алмай, біз бәсекеге
қабілетті 50 елімен иық тірестіре алмаймыз. Сондықтан демократиялық қоғам
құрудың ең негізгі алғышарты-адам факторына, оның қоғамдағы орнына көңіл
бөліп, біз дүниежүзіндегі өркениетті елдер секілді мемлекет пен қоғам-жеке
адамға жұмыс істеуі керек принципін үнемі басшылыққа алып отыруға тиіспіз.
Сонда ғана Жолдаудың алғашқы талаптары ретінде көрсетілген мінедеттер толық
жүзеге асады.
Ал саяси реформаларға келсек, мұнда әлі де күнгірт, нақты
айқындалмаған мәселелер баршылық. Елбасының өзі атап көрсеткендей, бүгінгі
таңдағы басты міндет-президенттік республика құру. Алайда дәл осы Жолдауда
көрсетілгендей және бұдан бұрынғы басқосуларда әңгіме болғандай барша билік
бір адамның қолына шоғырландырылмайды, яғни Үкіметті бұдан биылғы уақытта
Парламент жасақтайды. Қазақстан Республикасының Демократиялық реформалар
бағдарламасын әзірлеу және нақтылау жөніндегі мемлекеттік комиссияның
қорытынды отырысында Елбасы Н. Назарбаев қандай бағыт ұстану керектігі
жөнінде халықпен ақылдасамыз дегенді айтқан еді. Бірақ іс жүзінде ол мақсат
орындалмай қалды. Егер бұрынғыдай президенттік парламенттік мемлекет болып
қала берсек, онда қазіргідей әрбір халықаралық кездесулерде айтыла беретін
демократиялықты таяу арада көксеудің ешқандай қажеті жоқ. Президент
билейтін бірқатар өркенитетті, экономикасы дамыған мемлекеттерде Үкімет
басшысының беделі ешқашан төменделмеген. Мәселен, Германияда, Италияда көп
мәселелерді президент емес, премьер-министрлер шешіп жатады. Сол елдегі
халықтың көпшілігі президенттен гөрі премьер-министрдің есіміне қанық болып
отырады. Бірақ, президент сол премьер минстр қабылдаған ішкі-сыртқы
саясаттың ел мүддесіне орайласуын үнемі қадағалайды. Бір сөзбен айтқанда
бұларда биліктің тепе-теңдігі сақталған.
Осыған байланысты тағы бір мәселе – бізде билікке қатысты саяси
реформа әлі жасалған жоқ. Бұрынғы басқару жүйесіндегі қалыптасқан үрдістен
табан аударғысы келмейтіндер саяси реформаны әрине, қажетсінбейді. Бірақ,
әлемдік өзгерістерге, өзіміздің ішімізде қалыптасқан қоғамдық ілгерлеу мен
даму барысына байланысты кезең-кезеңмен конституцияға, заң шығарушы,
атқарушы және сот жүйесіне қатысты саяси реформалар жасап тұрудың ешқандай
артықшылығы болмайды.
Депуттардың құқытарын кеңейту керек дейтін әңгіменің де астарында
саяси ойын жатқан сыңайлы. Себебі, партиялық тізіммен немесе баламалы
сайлау арқылы халық қаулысы аттанатын адамдар өзінің қоғам алдындағы,
мемлекет алдындағы парызы мен міндетін жете түсінбесе, немесе белгіленген
тізім бойынша сенат депутаттығына сайланса қалай дегенмен де мұндай
депутаттардың жоғарыдан түскен нұсқауды ғана орындайтыны күмәнсіз.
Сондықтан сайлау туралы заңға да бірқатар өзгерістер енгізіп, баламалы
сайлау жүйесін қалыптастырудың демократияландырудың алғы шарты деп
қарастырғанымыз жөн. Саяси партияларды рөлін күшейту жағы қарастырыла ма
деп күткен едік.
Ал, Қазақстаның әлемдегі алатын орынан келсек нарық заманына
өткенімізбе бұл бағыттағы атқарылмаған істеріміз әлі де ұшан-теңіз.
Дүниежүзілік сауда ұйымын өтуге билік басындағылар ынталы болып отыр.
Бірақ осы ұйымға мүше болып өткен кезде бұл жалпы халыққа нендей жақсылық,
қандай жеңілдің әкеледі, міне осы жағын министірліктер мен ведомство
басшылары әлі жанжақты ойланып, тұжырымдамаған секілді. Жолдауда осы
жайында жалпылама сөз болғанымен, халық үшін әрі тын әрі тосын құбылыстың
мән мен мағынасы, болашақтағы сипаты нақты ашыла қойған жоқ. Азық-түлік
және басқада тауарлар бағасы онсыз да қымбаттап тұрған бүгінгі таңда
Дүниежүзілік сауда ұйымына кіру арқылы біз сон ауыздықтай аламыз ба? Біздің
өндіріс орындарымыз әлемдік стандартқа сай өнім шығаруға дайын ба? Міне,
осындай қаптаған сұрақтарға халық өз нақты жауап ала алған жоқ.
Тұтастай алғанда бұл жолғы Жолдаудың жылдағыдан өзгеше, терең
мазмұнды, әрі аса мағыналы болғандығы рас. Бұл билік басындағыларға ғана
емес қарапайым халыққа да зор міндет жүктеліп отырғандығын көрсетіп берді.
Бір ғана тілегіміз-Жолдаудағы қойылған талаптар тиісті орындардың
тартпаларында жатып қалмай, жүйелі түрде жүзеге асырылып жатса, Қазақстан
бұдан да көркейе түсері күмәнсіз.
2 Әлеуметтік аймақтық бағдрламалардың орындалуы
2.1 Павлодар облысы бойынша әлеуметтік бағдарламалардың орындалуы
Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар біздің елімізде қарқынды түрде
жүргізіліп отыр. Әлеуметтік аймақтық бағдарламалар қазіргі кезде ең маңызды
мәселеге айналды. Өйткені елде әлеуметтік жағдайлар жаңа толықтыруларды
әкеледі. Мысалы, елдегі әлеуметтік жағдай жақсы деңгейде болса, онда
демографиялық жағдайлар, әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының
маңызды шарасы болып табылады. Егерде әлеуметтік аймақттық бағдарламлар
дұрыс орындалмаса, елде қиын жағдайлар басталады, өйткені елде әлеуметтік
топтар көп. Осы топтарға мемлекет көмек көрсетіп оларды қоғайды. Әлеуметтік
аймақтық бағдарламалардың орындалуы көптеген мәселелерді шешеді. Ал олардың
ішінде денсаулық сақтау мәселесі, жұмыспен қамту мәселесі, білім беру,
әлеуметтік жәрдемақылармен зейнетақы мәселелерін шешеді. Әлеуметтік аймақ
бағдарламаларын Әлеуметтік қорғау министрлігі құрып, бақылайды. Осы жылы ең
бірінші Президенттің жолдауы әлеуметтік саланы қамтиды, сонымен қатар
зейнетақы жүйесіндегі өзгерістер пайда болды. Сонымен қатар еліміздегі
ахуал да тұрақты қалпына келді. 2000 жылдан бастап, мемлекеттік
бюджеттен білім беруге, денсаулық сақтауға және әлеуметтік қамсыздандыруға
арналған бес еседен астам ұлғайды. Біздің 5 миллионнан астам
азаматтарымыз мемлекеттік-әлеуметтік қорғаумен қамтылып отыр. Осыдан 5 жыл
бұрынғыға қарағанда екі есеге артық. Егер зейнеткерлеріміз туралы айтсақ,
бағдарлама бойынша халықтың зейнетақылық жинақтаулары тұрақты түрде жоғары
болады, оның көлемі 1,1 триллион теңгеден асып түседі. Бағдарлама бойынша
зейнетке шыққан адамдардың жағдайы жақсарады. Тұтас алғанда 2007 жылға
қарғанда зейнетақылардың орташа мөлшерін 2012 жылға қарай 2,5 есе, оның
ішінде 2009 жылы -25 пайыз, 2010 жылы -25 пайызға және 2011 жылы 30 пайызға
арттыруды қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл ретте 2011 жылы арқаулық
зейнетақылық төлемдер мөлшері ең төменгі күн көріс мөлшеріне қарай 50
пайызға дейін өсіруге көзделген. Сонымен қатар бағдарламалар бойынша
мемлекеттік-әлеуметтік жәрдемақылардың және арнаулы мемлекеттік жәрдем
ақылардың мөлшерін 2009 жылдан бастап әр жыл сайын орта есеппен 9 пайызға
арттыру көзделген.
Егерде білім беру бағдарламалардың орындалуына келсек,
Президентіміздің бұйрығы бойынша елімізде жаңа мектепттер мен балабақшалар
салынды. Мектептер жаңа техникамен жабдықталған, сонымен қатар білім беру
салаларын мемлекет тексерді, көптеген білім беретін мекемелер
лицензиялаудан өтті. Осыған сәйкес кейбір мекемелер өз жұмыстарын тоқтатты.
Әр облыста, әр ауданда білім беру мекемелері ашылып салынды. Осы
мектепттерде балалар сапалы білім алуда, мектептер мемлекеттік стандартқа
сай келеді. Мектептер жаңа оқу құралдарымен жабдықталған, сонымен қатар
мектептер балаларды қазақ тілінде оқытады. Осы бағдарламалар қазақ тілін
дамыту саясатымен тығыз байланысты. Үстіміздегі жылы 68 мың оқушыларға
арналған 88 мектеп құрылса, ал 2009-2010 жылдары 69 мың оқушыларға арналған
тағыда 102 мектеп құрылып салынады. Сонымен қатар мектепке дейінгі
мекемелер, ауылдық жерлерде жаңадан өз жұмысын атқаруда. Білім беру
бағдарламасы бойынша қазақ тілін оқыту сапасын жақсартуға бағытталған. Осы
бағдарлама бойынша қазақ тілінде шығарылған оқулықтардың сапасын жақсарту,
мемлекеттік мекемелердегі құжаттарды қазақ тіліне аудару, мемлекеттік
қызметкерлердің ана тілінде сөйлеуін көздейді.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламасының білім беру аспектісі бойынша,
тағы бір маңызды мәселе - ол Болашақ бағдарламасы. Осы бағдарлама бойынша
біздің жерлестеріміз, отандастарымыз шетелге өз білімін жетілдіруге барады.
Олар шетелде оқып тәжірибе алып келеді. Болашақ бағдарламасы бойынша
адамдар шетелге, яғни Ресейге, АҚШ-қа және Батыс Европа елдеріне оқуға
барады. Сол елдердің экономикасын, медицинасын, саясатын оқып келеді.
Болашақ бағдарламасына қатысушылар күрделі бақылаудан және арнайы
тестіден өтеді. Осы бағдарлама бойынша мемлекет басшысы елге жаңа
кадрларды, яғни маманданған жоғары білімді адамдарды, мемлекет саясатын
жалғастыруға дайын адамдарын таратуды көздейді. Мүмкін осы адамдар
үкіметтің құрамында немесе басында болуы мүмкін. Сонымен қатар
мемлекеттегі жоғарғы білім беретін мекемелер шетелдік университеттерімен
жақсы байланыста. Олардан тәжірибе алып, бірлескен жобаларды құрайды.
Сонымен қатар ұлттық тестілеу өз өрісін алды. Жыл сайын мектепті бітірген
түлектер осы бақылаудан өтеді, осы жүйе елдің келешектегі білім беру
саласындағы тұғырнамалар анықталып, ол кәсіби білім берудің тек жоғарғы
сапасымен ғана емес, сонымен бірге азаматтық қоғам іргетасы ретінде жаңа
білім беру философиясымен де айқындалмақ делінген. Онда біршама негізгі
міндеттер де анықталған:
- икеімді, мобильді жоғары білім беру жүйесін қалыптастыру;
- жоғары оқу орындарының адаптациялық потенциалын көтеру;
- оқу орнындағы академиялық және ұйымдастыру құрылымын, ондағы
инфрақұрылымдарды жетілдіру;
- әдістемелік жүйені және білім беру технологиясын реформалау;
- педагогикалық үрдісті жетілдіру, педагогикалық құрам сапасын
жақсарту.
Бұл айтылғандардан туындайтын мәселе біздің пікірімізше, шындығында
ұлттық идея негізіндегі кешенді білім беру философиясын қалыптастыру
қажеттілігінің бар екендігі, жоғарыда келтірілген еліміздегі білім беру
саласына қатысты, ерекше өзіндік философиялық мәнге ие болатын тұғырнамалық
парадигмаларды қалыптастыруға болады. Ең алдымен олар:
- адам білімдарлығы феномені және оның жалпы адами бәсекелестік
қатынаспен өзара тәуелді байланысы;
- әлемдік үрдіс немесе бүгінгі өркениеттік ағым, одан туындайтын
әлемдік өлшем, талап, басқаша айтқанда бүгінгі жалпы дүниежүзілік
интеграция және ұлттық білім беру моделін қалыптастыру парадигмасы;
- адам өмірін жақсарту және білім беру сапасын жетілдіру парадигмасы;
- білім сапасы жеке тұлғаның даму жағдайындағы айқындаушы фактор
ретінде мойындалу тенденциясы;
- білім беру саласы бойынша халықаралық қарым-қатынастың нормативтік
негіздері, академиялық еркіндік хақындағы әмбебап нормалар және демократия.
Тағы басқа міндеттермен бағыттарды білім сапасы арқылы шешуге
болады. Сонымен бірге білім беру бағдарламасы Қазақстан-2030
стратегиясында да айқын көрсетілген. Өйткені сапалы білім мемлекеттік
бәсекелестік кепілі. Халықаралық білім конгрессінде білім сапасы өмірдің
сапасын, кедейшілік деңгейін шешетін қару деп айтылған. Ел басмыз айтқан
сапалы білім елдің экономикасын, әлеуметтік жағдайын жоғарылатты. Сонымен
бірге Президентіміз басқада жолдауларында да білім беру бағдарламаларын
бірінші орынға қояды. Мысалы 2007 жылғы жолдауында елдегі білім сапасын
әлемдік стандартқа сай істеп, кәсіби даярлауды дамыту, осы мәселелерді
мемлекеттік саясатымен байланыстыру. Егерде осы әлеуметтік бағдарламаға
нақты тоқталсақ осы бағдарлама бірнеше бөліктен тұрады.
Бірінші бөлім, елде 100 мектеп салу.
Екінші бөлім, бағаларды біркелкі жүйесін қабылдау, әр адамның білімін
қалыптастыру.
Үшінші бөлім, онлайн желісіндегі оқу тәжірибесін енгізу, елде
электронды ақпарат құралдарын енгізу.
Төртінші бөлім, сабақ кестесіне математикамен информатика пәндерге
сағат қосып, жабдықталған сынып ұйымдастыру.
Бесінші бөлім, мектептерге шетелден мұғалімдерді тарту керек, әсіресе
ағылшын тілін меңгеру үшін.
Алтыншы бөлім, мектептер үшін байқау арқылы грант бөліну мәселесі,
мектептің білім сапасына қарау.
Жетінші бөлім, жақсы білім беретін мұғалімдерді марапаттау.
Сегізінші бөлім, оқу мекемелерін аттестациялау саясатын жүргізу, яғни
халықаралық стандартқа сай.
Тоғызыншы бөлім, елде ғылыми орталықтардың, зерттеу ұйымдарының
жұмыстарын қадағалау.
Осы шаралар бағдарлама арқылы іске асыруда Білім беру бағдарламасы
арқылы Қазақстанның білім беру саласы жаңа сатыға көшеді. Белгілі бір
қорытындыға келсек Білім беру бағдарламалары біздің елде орындалады.
Орындау сапасыда жоғары деңгейде. Білім беру саласындағы бағдарламаларына,
мен жақсы баға беремін.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламаның тағы бір бағыты, ол денсаулық
сақтау мәселесі. Денсаулық сақтау мәселесі әр елде, әр мемлекетте ерекше
бағаланады.Біздің елімізде де осы мәселе маңызды, күрделі болып отыр.
Еліміздегі денсаулық сақтау, яғни медицина саласы орташа деңгейде.
Мемлекетте әр жыл сайын мемлекеттік бағдарлама бойынша ауруханалар,
лабораториялар, медициналық орталықтар қарқынды құрылып салынуда. Көптеген
зейнеткерлермен жас балалар тегін медициналық көмек алады. Егерде
Денсаулық сақтау бағдарламасына келсек осы бағдарлама Президент 2007
жылдың жолдауындағы жиырма бірінші бағытында айқын көрсетілген. Қысқа
бағдарламаға тоқталайық. Бағдарлама бірнеше бөлімдерден тұрады.
Бірінші бөлім, медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту, денсаулық
сақтау саласын қаржыландыру арқасында жаңа деңгейге шығу, сонымен қатар
медициналық мекемелерді тіркеу мәселесін қарастыру. Осында мемлекеттік және
жеке коммерциялық мекемелердің медициналық көмек көрсету жұмыстарын бөлу
керек, бірақта коммерциялық медицинаға жол беру -ге тиіспіз.
Екінші бөлім, өмір сүру деңгейін жоғарлату, бала мен ана өлімін
тоқтату, әр түрлі ауруларды болдырмау үшін бағдарламаларды іске асыру.
Үшінші бөлім, алғашқы көмек көрсету мектептік бағдарламаларда болу
тиіс, сонымен қатар ақпараттық жүйелер арқылы халықты салауатты өмірге
шақыру, халық ішінде спорт ойындарын дамыту.
Төртінші бөлім, ел ішінде мемлекеттік бағдарламамен бірге 100
аурухана салу.
Бесінші бөлім, халықты таза сумен қамтамасыз ету.
Алтыншы бөлім, медицинамыз бәсекелесті болу керек, яғни дәрі-
дәрмектеріміз әлемдік стандартқа сай болу керек, медициналық сақтандыру
жүйесін дамыту.
Жетінші бөлім, тез уақытта әлемдік стандартқа сай медициналық білім
беру жүйесін дамыту керек, медициналық қызметкерлерді аттестациялау,
даярлауды қатаң түрде жүргізу. Сонымен қатар медициналық қызметкерлердің
жалақысы туралы мәселені шешу.
Осы бағыттарды Денсаулық сақтау бағдарламасы қарастырады. Бұл
бағдарлама халық үшін жасалынған. Бағдарлама өз шешуін табуда. Осы жылы
көптеген қалалар мен аудандарда ауруханалар құрылды. Көптеген медициналық
аттестациялаудан өтті, медициналық қызметкерлердің жалақылары өсті. Сонымен
қатар бағдарлама бойынша халыққа халыққа сапалы медициналық көмек
көрсетілді. Жеке меншікті медициналық ұйымдары да өз істерін атқаруда. Осы
бағдарлама бойынша денсаулық сақтау деңгейі елімізде әрине жоғары сатыда
болады. Бағдарлама өз уақытымен орындалады.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламаның тағы бір бағыты – ол халықты
жұмыспен қамту. Мемлекет үшін халықты жұмыспен қамту, жұмыссыздық деңгейін
төмендету ең бірінші мәселелердің қатарына кіреді. Жұмыспен қамту елдегі
экономикалық жағдайымен тығыз байланысты. Егерде елде кәсіпорындар ашылса,
өндіріс қарқынды дамыса мемлекетте жаңа жұмыс орындары пайда боалды. Осы
жағдай әрине әлеуметтік жағдайды шешеді. Нақты бағдарламаларға келсек, 1992
жылы Жұмыспен қамту заңымен бағдарламасы қабылданды. Осы жылы
Жұмыспен қамту қоры туралы бағдарлама қабылданады. Егер жаңа заманғы
бағдарламаларға тоқталсақ, ол 2007 жылғы Президенттің халыққа жолдауының
төртінші бағытының екінші бөлімінде айқын көрсетілген. Әлеуметтік
бағдарлама бойынша елде жаңа жұмыс орындарды құру, жас мамандарды сапалы
дайындау, елде бұрынғы мамандықтарға қызықтыру жасау, әсіресе өндірістік
мамандықтар мен техникалық білімді дамыту. Сонымен қатар бағдарлама бойынша
әлеуметтік төлемдерді тек қана осы әлеуметтік көмекті мұқтаж еткен
адамдарға төлеу. Осы бағдарлама арқылы мемлекетте кедейшілік мәселесін шешу
шаралары да қарастырылды. Бұл бағдарлама бойынша, яғни Жұмыспен қамту
бағдарламасы арқылы елде жұмыс орындар пайда болды, өйткені мемлекетте
ақырғы бес жыл ішінде көптеген өнеркәсіп ұйымдары, кәсіпорындар, фирмалар,
зауыттар ашылды. Кедейшілік мәселесі де жыл сайын шешіледі. Кедей
отбасыларға қазіргі уақытта ауылдық жерлерде мал, шөп, бидай беріледі,
өйткені осы шара арқылы кедей отбасы өз шаруашылығын өсіріп, өз әл-ауқатын
көтереді.
Белгілі бір қорытындыға келсек елдегі Жұмыспен қамту бағдарламасы
орындалды, белгілі бір нәтижеге келді. Жоғарыда айтылғандай жұмыспен қамту
мәселесі маңызды және күрделі сұрақ болып қала береді. әр жыл сайын оны
шешу шаралары да аз емес. Қазіргі таңда бағдарлама орындалу сатысында.
Осы барлық әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалуының
қорытындысына келсек, әрине, кедергілер бар, бірақта осы бағдарламалар
орындалады, сонымен қатар олар Үкімет бақылауында. Әлеуметтік аймақтық
бағдарламалар орындалып, белгілі нәтижеге жетті. Осы бағдарламаларды
Президентіміз қолдап, әр жыл сайын әлеуметтік мәселені шешу үшін шараларды
ізделуде. Шаралар әрдайым әр түрлі, бірақта мақсаты бір –халықтың әл-
ауқатын жақсарту, елдің әлеуметтік деңгейін көтеру. Осы мәліметтерге сүйене
отырып, еліміздегі әлеуметтік аймақтық бағдарламалардың орындалу бағасы
жоғары.
Экономикамыз дамыған кезде, елдегі әлеуметтік жағдайы қалпына, жаңа
сатыға келе бастады. Осы әлеуметтік жағдайлар Павлодар облысында жақын.
Егерде Павлодар облысының әлеуметтік жағдайына келсек, деңгейі орташа
сатысында, өйткені әр жыл сайын белгілі әлеуметтік аймақтық бағдарламлар
қабылданады. Мысалы, Кедейшілікке қарсы бағдарламасы, Жұмыспен қамту
бағдарламасы, Денсаулық сақтау бағдарламасы және Білім беру
бағдарламасы орындалады.
Жұмыспен қамту бағдарламасы аясында Павлодар облысында, бірнеше
шаралар өтті. Облыс бойынша жаңа жұмыс орындар пайда болды, көптеген
адамдар қоғамдық жұмыстарға қатысты. Жұмыспен қамтылған халық құрлымында
жалдамалы персоналдық саны басым болды. Барлық жұмыспен қамтылғандар ішінен
қалалық жерде 63 пайыз жұмыспен қамтылды, ол 239,6 мың адам, ал ауылдық
жерде болса-36,7 пайызға сәйкес, ол 139,1 мың адам. Биылғы жылы облысымызда
Қазақстандағы ең бірінші электролиз зауыты ашылды. Осы зауыт Павлодар
облысындағы экономикалық пен әлеуметтік жағдайын өзгертеді. Осы зауыт
облыста жаңа жұмыс орындарының пайда болуына барлық жағдай жасады. Сонымен
қатар облысымызда тағы үлкен зауыттар мен фабрикалар өз ісін атқарады.
Олар, Алюминий завоты, Су электр станциялары, сүт өнімдерін шығаратын
зауыт, ұн жасайтын фабрикалар тағы басқа ұйымдар Жұмыспен қамту
бағдарламасы бойынша облыста жұмыссыздыққа қарсы, кедейшілікке қарсы
жұмыстармен шаралар өткізілді. Кедейліті қысқартуда әлеуметтік қорғау
саясатымен әлеуметтік аймақтық бағдарламалар маңызды рөл атақарады. Облыс
бойынша күнделікті қиыншылықтарды жеңуге кепілдік беретін жәрдемақыларды
беру, қызмет көрсету шаралары іске асырылады. Бұл бағдарлама кедейшілік
шегінен төмен тұратын халық топтарының қаржы ресурстарының уақытша көбеюіне
жағдай жасайды. әлеуметтік қамсыздандырудың тиімділігін қамтамасыз ету үшін
ресурстар тек қана мұқтаж адамдарға берілуі қажет облысымыздағы әлеуметтік
төлемдердің ішінде көлемі жағынан екінші орында тұрған әлеуметтік көмектің
бір түрі мемлекеттік атаулы әлеуметтк көмектер болып табылады: оған тұрғын-
үй жәрдемақысы, бала туған кезде берілетін және басқада әлеуметтік көмектің
түрлері жатады. Айлық есептік көрсеткіші негізінде бала тууға байланысты
бұл жәрдемақы бір рет беріледі. Жұмыс пен қамту бағдарламаның бір бөлімі
жұмыссыз қалған адамдарды қоғамдық жұмысқа тарту. Қоғамдық жұмыстар арқылы
жұмыссыздық мүлдем жойылмайды, бірақта бір мезгілде жұмыссыздық деңгейі
төмендейді. Қоғамдық жұмыстарға тек қана қалада емес, сондай-ақ аудандармен
ауылдарды атқарылды. Ауыл жерлерде қоғамдық жұмыстар негізгі табыс көзі
болуы мүмкін. Бірақта осында кемшіліктерде де бар, қоғамдық жұмыстардың
жалақысы төмен, адамдарды қызықтырмайды. Осы мәселе бойынша шара жасау
керек. Облысымыздағы еңбек ресурстарын қалыптастыруы тиіспіз. Еңбек
ресурстары ұғымы жұмыс пен қамту, еңбекке белсенді халық ұғымдарымен тығыз,
байланысты. Еңбек ресурстары туралы келесі суретте қарастыруға болады.
Сурет 1- Еңбек ресурстары
Осы сызба арқылы халық белсенді және белсенді емес бөлінеді. Облыс
бойынша белсенді халық саны 408853 адамға жеткен, жұмыспен қамтылғандар
саны 378682 адам, ал экономикалық белсенді емес халық 187996 адам құрады,
сонымен қатар жұмыссыздар саны 30171 адамға жеткен. Осы барлық көрсеткіштер
бағдарламаға сай келуі тиіс. Бағдарламаның орындалуы тағы бір мәселемен
айқындалады. Ол жас балаларды еңбекке, жұмыс істеуге ынталандыру, яғни жас
еңбек күшін дамыту. Облыс бойынша студенттік және мектептік еңбек ұйымдары
құрылды. Мысал ретінде Жасыл ел ұйымы, осы ұйым барлық облыстарда бар.
Біздің облысымызда Жасыл ел ұйымы өз өрісін алды, ұйымның басты мақсаты
жастардың патриоттық сезімдерін қалыптастыру, сонымен қатар балаларды
еңбекке тарту. Жасыл ел бағдарламасын мемлекет қолдауымен жүргізіледі.
Жасыл ел бағдарламасы бойынша балалар тек еңбек ақы алмай, сондай-ақ
ұжымда жұмыс істеуге үйренеді.
Сонымен қатар Жұмыспен қамту бағдарламасы ьойынша келесі шаралар
өткізілді. Олар, жұмыссыздық деңгейінің төмендетілуі, әлеуметтік көмектер
берілді, қоғамдық жұмыстар атқарылып, кадрларды қайта дайындау мәселері де
шешілді.
Әлеуметтік аймақтық бағдарламаның тағы бір бағыты ол денсаулық сақтау
мәселелердің шешуге арналған бағдарламалар. Әлеуметтік бағдарламаның
негізгі мақсаты, халыққа сапалы медициналық қызмет көрсету, медициналық
білімді жетілдіру, ауруханалардың жағдайын жақсарту, жаңа медециналық
ұйымдарды ашу оларды әлемдік стандартқа сай жабдықтау. Павлодар облысындағы
медициналық көмек көрсету сапасы жақсы деңгейде, балалармен зейнеткерлерге
жеңілдікпен медициналық көмек көрсетіліп жатыр. Денсаулық мәселесі Павлодар
облысында көптеген шаралар өз мәресіне жетті. Денсаулық сақтау
бағдарламасы аясында облысымызда көптеген спорттық ойындары өткізілді.
Мысалы, Павлодар қаласында биыл Қазақстан Республикасының жастар арасындағы
бокс жарысы, облыстық ұлттық ойындарынан да жарыстар өтті. Осы шаралар
облысымыздағы салауатты өмір сүру деңгейін жоғарлатуға бағытталған, өйткені
Қазақстан Президентің жолдауында дені сау ұлттың болашағы бар екендігі
айқын көрсетілген. Денсаулық сақтау бағдарламасы бойынша облысымыздағы
медициналық білім беру мекемелерін аттестациялау жүргізілді облысымызда
Семей медициналық академиясының филиалы өз жұмысын атқаруда. Академияда
медициналық білім алатын студенттер аз емес. Осында медбике, медаға,
терапевт тағы басқа медициналық білім беріледі. Семей медициналық
академиясы бәсекеге қабілетті білім береді. Бітірген түлектер облыстағы
қалалар мен аудандарға жұмыстарға жіберіледі. Денсаулық сақтау
бағдарламасы бойынша жұмыс пен қамту мәселесі де шешіледі. Денсаулық
сақтау бағдарламасы бойынша облысымызда ауруханалар салынып, қайта
құрылды, жабдықталады. Мысалы, Успенка және Ертіс аудандарда ауруханалар
жаңа техникамен жабдықталды. Сонымен қатар медициналық қызметі сапалы және
тез уақытта көрсету үшін ауруханаларға автокөліктер берілді. Осы қызмет
көрсету бойынша осы жылы 3201,6 мың медициналық көмек көрсетілді, қалалық
жерде 2716,2 мың медециналық көмек, ал ауылдық жерлерде 485 мың медициналық
көмек көрсетілді. Барлық көрсетілге медициналық қызмет сапалы түрде
көрсетіледі. Денсаулық сақтау бағдарламасы бойынша мүгедек адамдарға да
көңіл бөлінді. Бағдарлама бойынша мүгедек адамдарға көмек көрсетілді,
оларға өмірге керекті құралдар берілді. Сонымен қатар мүгедек адамдарға
демалыс жолдамалар берілді. Ол Мойылды санаториясынажәне Энергетик
профилакториясына демалуға жіберілді. Сол мәселемен байланысты Павлодар
қаласында жалғыз қалған адамдарға көмек көрсетілетін орталық өз жұмысын
атқаруда. Негізгі қаржыландыру қалалық бюджеттен қарастырылған. Сонымен
қатар бағдарлама бойынша Павлодар және Ақсу қалаларында қарт адамдарға
арналған үйлер, мүгедек үйлері және үйсіз қалған адамдарға арналған
мекемелер өз ісін атқаруда.
Осы бағдарлама бойынша , яғни Денсаулық сақтау бағдарламасы облыс
бойынша толық орындалды. Осы бағдарлама жергілікті және мемлекеттік
бюджеттен қаржыландырылды. Бағдарлама орындалу барысында Павлодар облысының
медициналық қызмет көрсету сапасы жоғарлады. Денсаулық сақтау
бағдарламасы Павлодар облысы бойынша толық орындалды. Павлодар облысындағы
әлеуметтік аймақтық бағдарламаның бір бағыты ол білім беру сапасын
жоғарлату. Осы саясат бойынша тағы әлеуметтік бағдарлама қабылданды, ол
Білім беру бағдарламасы. Бағдарлама бойынша Павлодар облысындағы білім
беру сапасын көтеру, мектептердің сапасын жоғарлату, мұғалімдердің ақысын
кезең-кезеңмен көтеру, әлемдік стандартқа көшу, жақсы маман мен кадрларды
дайындау. Білім беру бағдарламасы негізгі үш бөлімнен тұрады олар, сапалы
білім беру, білім беру мекемелердің сапасын жақсарту және әлемдік
стандартқа көшу.
Бірінші бөлім, бойынша әр мектепте, әр жоғарғы кәсіби білім беретін
мекемелердің білім беру сапасын жетілдіру, мектептерді әр жыл сайын
министірліктен бақылау жасау, мұғалімдерді қайта дайындау мәселесін шешу.
Екінші бөлім, білім беру мекемелердің сапасын жақсарту, яғни
мектептерді тағы білім беру мекемлерді жаңа техникамен жабдықтау, сонымен
қатар жаңа стандартты жабдықтарды іске еңгізу.
Үшінші бөлім, әлемдік стандартқа көшу барысында білім беру сапасын
әлемдік стандартқа сай ету, мамандарды әлемдік біліммен, жүйелермен
дайындау. Сонымен қатар шет тілін оқытуды ынталандыру, бірақта қазақ тілін
дамыту саясатын жетілдіру жүйелерін қарастыру.
Осы Білім беру бағдарламасы Павлодар облысы бойынша толықталды.
Қазіргі кезде Павлодар қаласында жаңа мектептер салынып, жаңа техникамен
жабдықталды. Көптеген мектептер компьютермен электрондық тақтамен
қамтамасыз етілген. Сонымен қатар ауылда да жаңа мектептер салынды мысалы,
Успенка ауданда мемлекеттік тілде оқитын балаларға арналған мектеп ашылды.
Сонымен қатар бағдарлама аясында білім беру сапасы жоғарлады. Мысалы, осы
жылы мемлекеттік оқушылар арасындағы жарыста Павлодар облысының оқушылары
алдыңғы орында. Павлодар оқушылар құрамына қалалық және дарынды мектеп
оқушылары кірді. Білім беру сапасын жоғарлату нәтижесінде жоғарғы және орта
кәсіби білім беретін мекемлелерінде мемлекеттік аттестациялау жүйесі жүрді.
Осыған байланысты бірнеше оқу орын өз жұмыстарын тоқтапты, көп теген оқу
филиалдары жабылды. Осы барлық шаралар облысымыздағы білім беру сапасын
жақсартуға бағытталған Білім беру бағдарламасы облысымызда толық
орындалды.
Белгілі бір қорытындыға келсек барлық бағдарламалар дұрыс орындалды.
әр бір бағдарлама тек қана облысымыз бойынша емес, сондай-ақ республика
деңгейінің әлеуметтік жағдайына әсер тигізеді. Әлеуметтік аймақтық
бағдарламлардың орындалуы қаржыландыру мәселемен тығыз байланысты. Егер
қаржыландыру жақсы мөлшерде болса әрине бағдарламалар дұрыс орындалады.
Павлодар облыс бойынша бағдарламлар толық қаржыландандырылды. Барлық
бағдарламалар өз қорытындысын табуда. Облысымызда әлеуметтік көмек
көрсетіліп, жаңа жұмыс орындары пайда болды. Павлодар облысы бойынша
әлеуметтік аймақтық бағдарламлар толық орындалды, сәйкес мақсатына жетті.
2.2 Денсаулық сақтау саласы бойынша талдау
Денсаулық сақтау саласы Павлодар облысы бойынша дамушы деңгейге
жетті. Соның ішінде медициналық қызмет көрсету, медициналық қызметті тез
арада көрсету, қызметті көрсету сапасы да жоғарылады. Сонымен қатар
әлеуметтік маңызы бар ауруларды алдын алу, ана мен бала денсаулығы мәселесі
де шешіледі. Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын қайта құру
бағдарламасы бойынша Павлодар облысында амбулаториялық- емхана ұйымдары,
аудандық және қалалық ауруханалар мен денсаулық ұйымдары өз жұмыстарын
жақсартты. Осы жылы медициналық мекемелердің жабдықтану мәселесі басқа
жылдармен салыстырғанда жақсырақ өтті. Павлодар облысы бойынша денсаулық
сақтау саласын дамыту үшін, барлық жақтан бастап дене шынықтыру мен
спортпен шұғылдану мәселесі өз қорытындысына жетті. Ол үшін Павлодар
облысы бойынша көптеген спорт кешендерін жаңарту, ұлттық ойындарды дамыту
және балаларды спортқа баулудың шараларын іске асыру болып табылады.
Облысымыздағы салауатты өмір салтын сақтау үшін балалар, жастар арасында
көптеген спорт жарыстары өтті. Павлодар облысымыздың денсаулық сақтау
мәселесіне, облысымыздағы барлық мемлекеттік мекемелері белсенді қатысты.
Егер денсаулық сақтау шараларына нақты тоқталсақ, келесі мәлеметтерді
қарастырайық, соның нәтижесінде белгілі бір талдаулар жасауымыз керек.
Елімізде әлеуметтік-экономкалық жағдайдың жақсаруына байланысты
халықтың денсаулығын жақсартуға бағытталған денсаулық сақтау саласының
тиімді әрекет ету жүйесін құру бойынша шаралар қолға алынды. Алғашқы
медициналық-санитарлық көмектің нығаюы мен дамуы; ана мен бала денсаулығын
нығайту; әлеуметтік маңызы бар ауруларды алдын алу; болжау жасау және
емдеуді жетілдіру көрсетілетін медициналық қызметтің сапасын жақсарту және
оған бақылау жасауды күшейту; санитарлық-эпидемиологиялық аман-саулықты
қамтамасыз ету сияқты міндеттерді шешу үшін 2005-2007 жылдарға Қазақстан
Республикасының денсаулық сақтау саласын қайта құру бағдарламасы
қабылданды.
2006 жылы облыстың денсаулық сақтау жүйесіне 2006 жылдың 1 сәуірінен
№ 314 Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрығымен
бекітілген Денсаулық сақтау ұйымының номенклатурасына сәйкес 6,6 мың төсек-
орынға арналған 51 стационарлық аурухана ұйымы, 1 ауысымды жалпы қуаты 13
мың келушілерді құрайтын 415 амбулаториялық-емхана ұйымдары енді.
Облыс бойынша тұтастай алғанда 2006 жылы әрбір 10 мың адамға 88,2
аурухана-орыннан келді. Сонымен қатар Павлодар қалалық әкімшілігінде
аурухана орындарымен қамтамасыз ету 148,3 төсек-орынды құрады, ал ең төмен
көрсеткіш аудандар арасында Шарбақты ауданында байқалды –халықтың 10 мың
адамына 34,8 төсек-орыннан келді.
Денсаулық сақтау саласының дамуы мен қайта құру мемлекеттік
бағдарламасын іске асыру ауыртпалық орталығын алғашқы медициналық-
санитарлық көмек көрсетуге ауыстыру арқылы медициналық көмек көрсетуді
ұйымдастырудың халықаралық принциптерге көшуді алдын алады. 2005-2007
жылдары сақталған халықты ауруханаға жатқызу деңгейі -25,4 пайыз, науқас
адамның стационарда болуының орташа ұзақтығы -17,5 күнді құрады (2005 жылы
-12,4 күн).
2007 жылы адамның денсаулығын сақтау саласында қызмет атқаратын
ұйымдармен 9334,4 млн.теңге жиынында қызмет көрсетілді, оның ішінде негізгі
қызмет түріндегі қызметтерге 9277,3 млн.теңге жұмсалды. Аурухана қызметі
5607,9 млн.теңгені құрады (60 пайыз), дәрігерлік тәжірибе саласына қатысты
қызметтер -1061,2млн.теңге (17,1 пайыз), стамотология саласына қатысты
қызметтер -433,5 млн.теңге (4,6 пайыз), адам денсаулығын сақтау бойынша
өзге қызметтер – 1006,5 млн.теңге (10,8 пайыз).
2007 жылы облыс халқының әрбір 10 мың адамынан 175-і күн сайын
амбулаториялық-емханалық ұйымына қаралғандар.
Халыққа амбулаториялық-емханалық қызмет көрсеткен аурухана ұйымына
кіретін 47 емхана бөлімдері, 415 дербес амбулаториялық-емханалық ұйымдары,
оған қоса стамотологиялық, 7 диспансерлер, 1 дәрігерлік денсаулық сақтау
пункті болды. Облыс бойынша орташа алғанда 10 мың адамға 6,3 дәрігерлік
амбулаториялық-емханалық ұйымдарынан келді.
Ана мен бала денсаулығын сақтау біздің мемлекетіміздің назарында және
де мамандандырылған медициналық ұйымдары желісінің дамуы шешуші роль
атқарады.
2007 жылы 34 әйелдер консультациясы мен акушерлік-гинекологиялық
кабинеттері, 40 балаларға арналған емханалық бөлімдері мен кабинеттері
жұмыс істеді. Әйелдерге көмек көрсететін медициналық ұйымдар желісі
дамуының оң серпінің, сол сияқты 2000 жылғы 33,9-дан 2006 жылғы 100 мың
жаңа туғандардың 9,1 жағдайына дейін аналар өлімі көрсеткішінің төмендеуін
атап кету қажет.
2007 жылы облыста 13 фельдшерлік-акушерлік пункттер, 2 фельдшерлік
және 244 медициналық пункттер өз жұмысын атқарады.
Жедел медициналық көмек қызметін 3 дербес жедел көмек көрсету
станциялары мен басқа ұйымдардың құрамына кіретін 11 жедел көмек көрсету
станцияларының бөлімдері көрсетті. Олармен 213 мың шақыру бойынша қызмет
көрсетілді, сол уақытта 219 мың адамға көмек көрсетілді.
Облыстағы санитарлық жағдайды 2 санитарлық-эпидемиологиялық
станциялары басшылыққа алынды.
Өткен жылы емдеу, сауықтыру және алдын алу бойынша 1 балаларға
арналған туберкулезге қарсы санаторий, 1 санатароий (курорт), 1 пансионат,
2 санаторий-профилакториялар, 1 жолғы сыйымдылығы 1,1 мың орын, 1 балаларға
арналған сауықтыру орталығы қызмет көрсетті, оның бәрінде 13,6 мың адам
орналасты.
Өткен жылы облыс бойынша орташа алғанда әрбір 10 мың халыққа барлық
мамандықтағы 32,6 дәрігерлер мен 83,7 медбикелерден келді.
Сонымен қатар барлық қалалар мен аудандарда (Павлодар қалалық
әкімшілігінен басқа) дәрігерлерме қамтамасыз ету орташа облыстық деңгейден
төмен болды. Ақтоғай (10 мың халыққа 11,2 дәрігерлер), Ертіс (11,3),
Баянауыл (13,4), Павлодар аудандарында (13,8) төмен көрсеткіштер
белгіленді.
Облыста жұмыс істеген 2870 дәрігерлердің ішінен 686-сы терапевтер,
263-і хирургтер, 288-і педиатрлар (неонатологтарды қоса алғанда), 256-сы
–акушер-гинекологтар, 64-і офтальмологтар, 57-сі отолорингологтар, 147-сі
невропатологтар, 271-і стамотологтар еді.
Облыста сондай-ақ 6223 медбикелер жұмыс істеді.
Соңғы жылдары халықта медициналық кадрлармен қамтамасыз ету оң
серпінге ие болды. Осылай, халықтың 10 мың адамына барлық мамандықтағы
дәрігерлердің саны 2000 жылғы 33,5-тен, 2007 жылғы 32,6-ға дейін, ал орта
медициналық қызметкерлер-сәйкесінше 72 адамнан 83,7 адамға дейін ұлғайды.
2006 жылы Денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет көрсету саласында
шамамен 16,8 мың адам (облыста жалдау бойынша жұмыс істейтіндердің жалпы
санынан 9,4 пайызы), соның ішінде денсаулық сақтау саласына қатысты
қызметпен 15,2 мың адам жұмыспен қамтылды. Жұмыскерлердің орташа айлық
жалақысы 20 мың 579 теңгені құрады, соның ішінде денсаулық сақтау саласына
қатысты – 20730 теңге, бұл шамамен орташа облыстық көрсеткіштен 1,8 есеге
кем.
Соңғы жылдары денсаулық сақтау саласында жеке медициналық ұйымдар
дамыды. Осылай 2000 жылдан бастап амбулаториялық-емханалық ұйымдар саны 1,3
есеге артты. Аурухана ұйымдарының төсек-орын қоры 2,3 есеге ұлғайды.
Дәрігерлер мен орта медициналық қызметкерлер саны сол сияқты 1,4 есеге
артты.
Медициналық ұйымдар желісінің кеңеюіне қарамастан, облыстың
көптеген тұрғындарына медициналық көмекке жүгіну қиын мәселе болып отыр.
Облыстық статистика басқармасымен 720 үй шаруашылықтарының іріктемелі
зерттеуі жүргізілді. Зерттеу мақсаты – халық денсаулығының жалпы ахуалын
бағалау, халықпен денсаулық сақтау қызметін пайдалану мүмкіндігі мен оған
қол жеткізуді анықтау.
Зерттеу нәтижесі бойынша халықтың 1,9 пайызы өзінің денсаулығын өте
жақсы, 92,4 пайызы жақсы және қанағаттанарлық, 5,7 пайызы жаман деп
бағалады. Өткен жылмен салыстырғанда денсаулық сақтау жағдайының едәуір
жақсы деңгейін респондеттердің 1,5 пайызы атап өтті.
Медициналық көмек көрсетудегі өз қажеттілігін қанағаттандырған
респонтенттердің көбі, мемлекеттік мекемелерде өз қалауын білдіреді.
Осылай, мемлекетік медициналық мекемелерде респонденттердің 81,3 пайызы
емделіп жатыр және 2,6 пайызы ғана жеке мекемелерде емделді. Емхана
қызметін респонденттердің 56,3 пайызы, 2,2 пайызы мамандандырылған аурухана
қызметін пайдаланды.
Адамдар ауруларының елеулі саны жағымсыз қылықтар мен өмір тәуекеліне
бет бұрған әдеттерінің нәтижесінен байқалды. Зерттеу кезінде шылым шеккен
респонденттердің 87,1 пайызы ерлер, 12,9 пайызы әйелдер болды. Зерттелген
респонденттердің жартысынан көбі 17-20 жастан, 3-тен бір бөлігі 14-16
жастан бастап шылым шеге бастағандар.
Денсаулық сақтау деңгейінің негізгі көрсеткіші халық үшін медициналық
және аурухана ұйымдарына, нақты айтқанда халықтың тұрып жатқан жерінен
медициналық және аурухана ұйымдарының алыс жерде орналасуы, медициналық
және аурухана ұйымдарына көлікпен жету мүмкіндігі, жолға, медициналық
мекемеде дәрігердің қабылдауын күтуге жұмсалған уақыты, сондай-ақ
медициналық қызметке ақы төлеу мүмкіндігіне қол жеткізу болып табылады.
Респонденттердің тұрып жатқан жеріне байланысты медициналық
ұйымдардың ұзақтығын айтсақ, халықтың жартысынан көбі (50,4 пайыз) жақын
арада орналасқан медициналық ұйымнан 1 км қашықтықта, 1-ден 2 км-ге дейінгі
қашықтықта 26,3 пайызы, 2 км-ден аса қашықтықта 23,3 пайызы тұрады.
Үйден медициналық мекемеге дейінгі жолға жұмсаған уақыт шығыны және
дәрігерлердің қабылдау ұзақтығы бойынша үлкен дифференцияция байқалды.
Осылай, зерттелген халықтың 66,3 пайызы 1 рет барып қайту үшін жарты
сағаттан аз, 12,4 пайызы –жарты сағаттан бір сағатқа дейін, 19,5 пайызы – 1
сағаттан 4 сағатқа дейін, 1,8 пайызы -4 сағаттан аса уақыт жұмсады.
Зерттелген халықтың 10,6 пайызы медециналық ұйымға дейін жаяу,
16 пайызы қоғамдық көлікпен немесе өз көлігімен, 22 пайызы таксимен,
28,4 пайызы жедел көмек машинасымен, 7 пайызы басқа көлікпен
барып жүрді.
Медициналық қызмет төлем ақысы оған деген қол жеткізу мүмкіндігінің
басты көрсеткіші болып табылады. Қазақстан Республикасындағы азаматтардың
денсаулығын сақтау туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ақысыз
медициналық көмектің кепілденген көлемі бекітілді.
Зерттеу нәтижесі көрсеткендей емхана, амбулатория мен
лабораториялардағы мамандардан медициналық көмек қажет болған
респонденттердің 99,3 пайызы көрсетілген көмектің ақысын төледі. Облыс
бойынша тұтастай алғанда медициналық ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz