Психология саласы

Кіріспе
І. Психология пәні шығу тегі және оның міндеттері.
1.1 Маңыздылығы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.2 Психологияның алғаш рет дүниеге келуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.3 Жан құбылыстарын ғылыми тұрғыдан түсіну ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
ІІ. Жан қуаттарының жіктелуі
2.1 Жан құбылыстарының жіктелуі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
2.2 Жанды зерттеу әдістері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
ІІІ. Қазіргітаңдағы психология саласына көзқарасы
Қазіргі кезеңдегі психология және оның ғылымдар жүйесіндегі орыны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Психологияпәнінің саласы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
Жан туралы ілімнің Қазақстанда дамуы
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...

Қазіргі таңда еліміздің егемендік алуы әлеуметтік экономикалық және мәдени дамуымызға байланысты көптеген өзгерістер енгізді. Әсіресе жоғары оқу орындарында мазмұнының жаңаша өзгеруі оқу өрдісінің неғұрлым жүйелі түрде жүргізілу мақсаты жаңа заман талап етіп отырған өскелең ұрпақтың қажеті. Бұл тенденция жалпы әлемдік ғаламдық сипатқа ие.
Біраз жылдар бойы, адам көптеген буын ғалымдардың зерттеу пәні болып табылады. Ал қазіргі кезеңде әлеуметтік, экономикалық өзгерістерге байланысты адамды зерттеу мәселесінде психология ғылымы орталық орын алады. Психология дамуының негізінде , адамзат болмысының табиғатына үнемі қызығушылықтың күшейтілуі, қоғамда оның дамуымен қалыптасу жағдайы және оның басқа адамдармен әрекеттестігінің ерекшелігі жатады. Бүгінгі таңда, психологиялық заңдылықтардың ұғымы мен білімінсіз, педагогикалық оқыту саласында, кәсіби-өндірістерде, ғылымда, көркем-өнерінде, спорт саласында әртүрлі іс әрекеттерді жүзеге асыру мүмкін емес. Алайда адам әр түрлі ғылымдардың өз шеңберіндегі мәселенің ерекшелігіне байланысты тәсілдерімен кешенді түрде зерттеуінің обьектісі болып табылады.
Жұмыстың мақсаты: сан жылдық тарйхы бар іс жүзінде енді кеңінен орын алып келе жатқан жантану ғылымын әрі қарай жалғастыру.
Адам-көптеген ғалымдардың зерттеу тақырыбы болып келеді. Адамзат өзінің тарихын, шығу тегін, тілдерімен салт дәстүрлерін тануында психология ғылымы ерекше орын алады.

1. Ж.И. Намазбаева «Психология» Алматы 2005 28-33 б)
2. Қ. Жарықбаев «жалпы психология» Алматы 1962 (5-16 б)
3. Қ. Жарықбаев «Ұстаздық еткен жалықпас» Мектеп баспасы1986
4. Щербакова А. И. «Практикум по общей психологии» Москва 1979 (9-14)
5. Қ.Б. Жарықбаев «Психология» Алматы 1982-1993 (26-27)
6. Ганаболин Ф.Н. «Психология» Алматы 1977 (112)
7. Ә.Ж.Алдамұратов «Қызықты психология» Алматы 1992 (38-42)
8. Ә.Ж. Алдамұратов «Психология пәнінен лабараториялық және парктикалық сабақтар» Алматы 1978ж І-бөлім (68)
9. А.Темірбеков, С.Балабаев «Психология» Мектеп 1966 (43-44)
10. М.Мұқанов «Педагогикалық психологиялық очерктер» Алматы 1967 (39-40)
11. Куртецкий В.А «Психология обучнеие ивоспитание школьников» Москва 1976 (18-19)
12. Теплов В.М. «Психология орта мектепке арналған оқулық» Алматы 1948-1953 (16-17)
13. Мектептегі психология № 5, 2006 (3-4)
14. Мектептегі психология № 4, 2006 (5-6)
15. Қ.Б. Жарықбаев «Психология» Алматы 1982-1993 (26-27)
16.Ж.И. Намазбаева «Психология» Алматы 2005 (28-33 б)

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

І. Психология пәні және шығу тегі
1.1 Маңыздылығы
Қазіргі таңда еліміздің егемендік алуы әлеуметтік экономикалық және
мәдени дамуымызға байланысты көптеген өзгерістер енгізді. Әсіресе жоғары
оқу орындарында мазмұнының жаңаша өзгеруі оқу өрдісінің неғұрлым жүйелі
түрде жүргізілу мақсаты жаңа заман талап етіп отырған өскелең ұрпақтың
қажеті. Бұл тенденция жалпы әлемдік ғаламдық сипатқа ие.
Біраз жылдар бойы, адам көптеген буын ғалымдардың зерттеу пәні болып
табылады. Ал қазіргі кезеңде әлеуметтік, экономикалық өзгерістерге
байланысты адамды зерттеу мәселесінде психология ғылымы орталық орын алады.
Психология дамуының негізінде , адамзат болмысының табиғатына үнемі
қызығушылықтың күшейтілуі, қоғамда оның дамуымен қалыптасу жағдайы және
оның басқа адамдармен әрекеттестігінің ерекшелігі жатады. Бүгінгі таңда,
психологиялық заңдылықтардың ұғымы мен білімінсіз, педагогикалық оқыту
саласында, кәсіби-өндірістерде, ғылымда, көркем-өнерінде, спорт саласында
әртүрлі іс әрекеттерді жүзеге асыру мүмкін емес. Алайда адам әр түрлі
ғылымдардың өз шеңберіндегі мәселенің ерекшелігіне байланысты тәсілдерімен
кешенді түрде зерттеуінің обьектісі болып табылады.
Жұмыстың мақсаты: сан жылдық тарйхы бар іс жүзінде енді кеңінен орын
алып келе жатқан жантану ғылымын әрі қарай жалғастыру.
Адам-көптеген ғалымдардың зерттеу тақырыбы болып келеді. Адамзат
өзінің тарихын, шығу тегін, тілдерімен салт дәстүрлерін тануында психология
ғылымы ерекше орын алады. Ежелгі ойшылдар адам үшін басқа адамнан артық
қызық обьект болмайтынын қателеспей айтқан. Психологияның зерттеу пәнінің
негізіне, адам болмысының табиғаты,
3
психикалық құбылыстар, үрдістер, қасиеттер кіреді. Адам дамуының
заңдылықтары және оның ерекшеліктері туралы, ғылыми ілімдердің жүйесі жалпы
қоғамның дамуы үшін қажет.
Шынайы бір заттың қабылдануы заттың өзінен түбегейлі айырмашылықта
болатыны айдан анық. Тәннен жанды бөлек ерекше нәрсе түрінде қабылдауды
мысал ретінде келтіруге болады. Адамдар мен жануарлардың өлетінін, адамның
түс көретінін ежелгі адамдарда білген. Осыған байланысты адам екі бөліктен
тұрады деген сенім пайда болған: сезілетін тәннен және сезілмейтін жаннан ;
адамның тіпі кезінде жаны тәнінде болады, ал тән жаннан ажырағанда адам
өледі. Адам ұйқыда жатқанда жаны басқа жерге уақытша орын ауыстырады.
Осылайша психикалық үрдістер , ерекшеліктер, күйлер ғылыми талдаудың пәні
болмас бұрын , адамдардың ьір-бірі жайлы психологиялық қарапацым ілімдер
жинақталған.
Адамның психика туралы нақтылы көзқарасын оның жеке өмір тәжірибесі
қалыптастырады. Қоғамдық және жеке тәжірбиелерден алынған психологиялық
қарапайым мәліметтер, бірлесіп еңбек ету үрдісінде, бірлесіп өмір сүру
кезінде басқа адамның әрекеттері мен қылықтарына дұрыс жауап қайтаруға
қажетті шарттар болып саналатын, ғылымға дейінгі психологиялық ілімдерді
құрайды. Бұл ілімдер қоршаған адамдардың мінез-құлықтарына бағыт бағдар
беруге дұрыс ықпал етуі мүмкін. Алайда, олар дәлелсіз, тереңдетілмеген жүйе
болып табылады. Біз оларды тек өз тәжірибеміз арқылы ғана емес, сонымен
қатар көркем әдебиет, мақал-мәтелдер, ертегілер, аңыздар, мысалдар арқылы
меңгереміз. Міне осылар қазіргі заманғы психологияның барлық психологиялық
теориялары мен салаларының бастаулары болып саналалды.
4
Ғылым ретінде психология нені сипаттайды? Оның ғылыми ілімдеріне не
кіреді? Бұл сұраққа жауап беру ойлағандай оңай емес. Бұл сауалға жауап
беру үшін ғылыми психология тарихының әрбір даму кезеңіндегі психологиядағы
ғылыми ілімнің мағынасы туралы көзқарастың қалайша өзгеретініне үңілу
қажет. Психолгия көне әрі жас ғылым. Оның мыңжылдық өткені бола тұрсада,
келешегі де зор. Оның жеке ғылыми пән ретінде таралуына бір ғасырдай ғана
уақыт болды.
1.2 Психологияның алғаш рет дүниеге келуі
ХІХ ғасырдың соңы –ХХ ғасырдың басында, белгілі психолог Г.Эббингауз
психолгияның тарихы қысқа , ал тарих алдындағы кезеңдері ұзақ деп
психология туралы қысқа да нұсқа айтты. Бұл жерде тарих ретінде
философиядан бөлініп табиғи ғылымдарға жақындау және жеке эксперименттік
әдістерді ұйымдастыру кезеңі деп аталған психиканы зерттеудің кезеңі
айтылған. Бұл ХІХ ғасырдың соңғы ширегінде болды, бірақ психолгияның қайнар
бұлағы ғасырлар қойнауында жатыр. 1
Жан туралы ғылыми түсінік ежелгі гректердің әмбебап ғалымы Аристотель
(б.з.д. 384-322) есімімен байланысты. Екі жарым мың жылға созылған осынау
кезеңде психолгия басқа ғылымдармен (философия, медицина, әдебиет,
жаратылыстану, т,б) аралас, астарласа дамып келеді. ХІХ ғасырдың екінші
жартысынан былай қарай жан құбылыстарын (түйсік, ес, ойлау, қиял, т.б)
эксперимент жүзінде әр түрлі, құрал-жабдық аспаптардың көмегімен зерттей
бастады. Осы кезден бастап психология өз алдына дербес отау тігіп
тәжірибелік ғылым ретінде дамыды.
Психолгия ғылымының тарихы да біріне-бірі қарама-қарсы (материализм,
идиализм) жоғарыда аталған екі бағыттың үздіксіз ой пікір тартысына толы.
Мысалы: ертедегі грек ойшылдарының бірі Демокрит (б.э.д. 460-370) сол
кездің өзінде-ақ жанды оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп түсіндірді.
Ол жанның мәңгі еместігін , оның өсіп, өшіп отыратындығын
5
айтып, материалистік тұжырым жасады. Сол заманның екінші бір ойшылы,
идиялист Платон (427-347) керісінше жан-мәңгі өлмейді , өшпейді ,-деп
тұжырымдады.
Психикалық әрекетті осылайша екі түрлі көзқарас тұрғысынан түсіну,
қоғам дамуының кейінгі кезеңдерінде, әсіресе орта ғасыр заманынан бермен
қарай кең өріс ала бастады. Шығыстың ұлы ойшылы Әбу насыр әл-Фараби (870-
950) дүние материадан құралады, ол жойылмайды, бір түрден екінші түрге
көшіп, өзгере береді, жан денеден бұрын өмір сүрмейді, бір денеден екінші
бір денеге барып орналаса да алмайды,- деп материалистік тұрғыдан дұрыс
пайымдаса , батыс ойшылы Фома Аквинский (1225-1274) жанның мәңгі
өлмейтіндігі , оның денеден бөлек өмір сүретіндігі жайлы пікірлерді ары
қарай дамытып, осы көзқарастың кең өріс алуына мүмкіндік береді.
Психологияляқ ғылыми білімдердің тарихы екі кезеңге бөлінеді. Оның
біріншісі – шамамен 2500 жылға созылған, көш басы Аристотельден басталатын
жан дүниесі жайлы түрлі ой пікірлердің ілкі тарихы. Осы кезең ішінде
психология басқа ғылымдармен , әсіресе, философиямен қосақтаса дамып
келеді. Оның екінші тарихы 1879 жылдан басталады. Осы жылы неміс ғалымы
В.Вундт (1832-1920) Липицйгте тұңғыш лабаратория ұйымдастырып мұның дербес
эксперименттік ғылым болуына себепкер болды.

Сеченевтоң (1829-1905) рефлекстер жөніндегі пікірлерімен И.П.
Павловтың (1849-1936) жоғары жүйке қызыметі туралы ілімнің маңызы зор
болды.

1.4. Жан құбылыстарын ғылыми тұрғыдан түсіну
Психологиялық әрекеттері ғалымдар бейнелеу теориясы негізінде
түсіндіріледі.
Осы қисынның іргетасы әл-Фараби еңбектерінде алғаш сөз болған (Сыртқы
әсерлердің әсерімен...заттардың облыстары пайда болады).Әл-Фараби
Философиялық трактаттар. Алматы, Ғылым, 1973, 301-бет). Бұл теория
бойынша сыртқы дүние біздің сезімде мида түйсік, қабылдау, елестеу, ой-
сезім түрінде бейнеленеді. Бұлардың бәрін кейде бір сөзбен адамның санасы
немесе психикасы деп те атайды. Сана – сыртқы дүниенің бейнесі дегенді
қалай түсінуге болады? Біздің миымыз сыртқы әсерлердің бәрін қабылдауға,
бейнелеуге қабілетті. Мидағы бейне, образ сол бейнеленген зат пен құбылысқа
дәл келеді. Бейнелеу процесі әр адамның өмір тәжірибесіне, жол мөлшеріне,
білім деңгейіне, мақсат-мүддесіне, наным-сеніміне орай өзіндік өзгешелерге
толы болады.
Неорганикалық материяның (өлі табиғат) өзінде де түрлі сәулелер
сәуленеді. Мәселен, заттың айнадағы сәулесінен біз оның суретін көреміз. Ал
егер затты алып кетсек, оның суретінің де айна бетінен жоғалып кететіні
мәлім. Психикалық бейне де осы іспеттес, яғни сыртқы орта әсер етпейінше,
мида ешқандай психикалық құбылыс пайда болмайды. Айна бетіндегі бейне де,
адам миындағы бейне де бейнелеу деген бір сөзбен аталғанымен бұл екеуінің
арасындағы айырмашылық жер мен көктей. Айна бетіндегі сәуле жансыз сәуле
болып табылады. Ал адам миында болатын бейнелеу процесінің айна бетіндегі
сәуледен бір ерекшелігі – соңғы бейне өте күрделі, ол жүйке процестерінің
жұмысынан туады. Мидағы бейненің екінші бір ерекшелігі – сөздің жәрдемімен
бейнеленуі. Бейнеленудің осы түрі ұзақ уақыттық тарихи дамудың нәтижесінде,
адамдардың еңбек ету қызметінің негізінде пайда болған.
Айналадағы заттар мен құбылыстардың адам миында бейнеленуі
жануарлардан бөлек, өзгеше жолмен, белсенді түрде сөздің көмегімен жүзеге
асады. Адам қоғамдық-әлеуметік өмірдің жемісі болғандықтан, оның бейнеленуі
ұғым, пікір, ой қорытындысы түрінде көрінеді. Ол белсенді әрекеттену
негізінде, әртүрлі объектілермен қатынас жасап, өзі солардың бейнеленуіне
мүмкіндік туғызады. Бейнелену заттың миға әсер етуінен ғана болатын
біржақты процесс емес , субъект (адам) пен объектінің (сыртқы орта) өзара
байланысының нәтижесі. Адам сыртқы ортаның тигізген әсерін, шама-шарқынша
өңдеп, саналы түрде бейнелейді. Бейнелену ми қабаты жықпылдарында адамның
жас мөлшері білім, дағды, икемі тәжірибесіне орай түрлі деңгейде көрініп
отырады.
Бейнелену теориясының мәнін басқаша түсінетіндер де кездеседі. 9
Неміс ғалымы Г. Гельмгольц (1821-1894): Мидағы бейнелрдің сыртқы
заттармен ешқандай ұқсастығы жоқ, бұлар заттың бейнесі емес, оның символы,-
дейді. Бұл теория біздің сезім мүшелеріміздің көрсеткеніне сенбеушілік
туғызады, объективтік дүниені жоққа шығарады.
Адам санасының табиғатын осылайша түсінетіндерді ғылымда тұрпайы
материалистер дейді. Мәселен, ХІХ ғасыда өмір сүрген немістің кейбір
оқымыстылары (Молешотт, Бюхнер, Фохт): Бауыр өтті өзінен қалай бөліп
шығарса, ми да солай бөліп шығарады деп адамның сана сезімін, ойлау
процесін, ми шығаратын заттың ерекше бір түрі деп түсіндірді. Бұл өте
тұрпайы түсінік. Шынында, сана сол материаның өзі болса, бұдан материя мен
сана арасындағы айырмашылық жойылады да бұл екеуі бірдей болып шығады.
Ғылыми түсінік бойынша, психика, сана зат емес, оны көруге де, суретін
түсіріп алуға да болмайды. Сана – сыртқы дүние заттары мен құбылыстардың
мидағы бейнесі. Ол материалдық бейне емес, ол идеалдық бейне.

ІІ. Жан қуаттарының жіктелуі
Жан қуаттарының күрделі ағымын аңғару үшін алдымен оларды белгілі
топтарға жіктеуіміз керек. Мұны жан қуаттарының топтастырылуы деп атайды.
Бұл топтастыру бойынша, психика бір-бірімен тығыз байланысты үш топқа
бөлінеді. Олардың бірі психикалық процестер деп аталса, екіншісі психикалық
қалып, үшіншісі психикалық қасиетер деп аталады.
Психикалық қалып дегеніміз – адамның үрлі көңіл-күйінің (шабыт,
зерігу, үрейлену, абыржу т.б.) тұрақты компоненттері. Жан қуаттарының осы
екінші тобы ғылымда әлі де толық зерттелмеген.
Психикалық қасиеттер – бір адамды екінші бір адамнан ажыратуға негіз
болатын ең маңызды, ең тұрлаулы ерекшеліктер. Бұған әрбір адамның
10
мінезі мен темпераменті, қабілеті мен дүниетанымы, сенімі мен талғамы,
қызығуы жатады. Психикалық қасиеттерінің қалыптасуында адамның өскен
ортасымен қатар, оның кейбір таптық, ұлттық, жас өзгешелік, мамандық
ерекшелікері де бір сыдырғы орын алады.
Психикалық процестер – сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының мидағы
түрлі бейнелері.

2.1. Жан құбылыстарының жіктелуі
Жан құбылыстары
Жан қуаттары
Жан кейпі
Жан қасиеті болып топтастырылады.

2.2. Жанды зерттеу әдістері
Зерттелінетін адамның көп рет қайталанған іс-әрекеттерімен қылықтары,
сөз саптауымен бет пішіндігі мәнерлі қозғалыстарыда, бізге оның ойлауымен
сөйлеуінің, сезімі мен еркінің , темпераменті мен мінезінің ерекшеліктерін
білуге біршама жәрдемдеседі.
Ғылыми психология адамның ой-өрісі, сана сезімі дәрежесі іс-әрекеттен,
оның нәтижесінен жақсы байқалатынын талай рет айтқан. Сана іс-әрекеттің
бағыт бағдарлы сипатта болуын қамтамасыз етеді. Сана мен іс-әрекет бір
бірімен тығыз байланысты. Кейбір психологтар:Адамның психикалық
құбылыстарын зерттеуде оның өзі ереген мәліметтері шешуші орын алады,
сондықтан да өзін-өзі байқау әдісінің деректеріне ерекше көңіл бөлген
қажет,-дейді.
Жантануда адамның психикалық ерекшеліктерін зерттейтін бірнеше әдістер
бар. Олардың бір тобы негізгі әдіс, екінші тобы қосалқы әдіс деп аталады.
Осындай негізгі әдстердің біріне байқау әдісі жатады.

Байқау әдісі
Белгілі жоспар бойынша жүйелі түрде біраз уақыт бойына зерттелуші
адамның психикалық ерешеліктерін қадағалауды байқау әдісі деп атайды.
Ғылыми-зерттеу жұмыстарының түрлі ерекшеліктеріне қарай байқау әдісінде
түрлі аспаптар қолдануға болады. Мәселен, зерттелінетін объектіні суретке
түсіру үшін – фотоаппаратар, зерттелінуші адамның сөз тіркестерін жазып
алып, кейін оны пластинка бойынша қайтадан жаңғырту үшін магнитафон т.б.
пайдаланылады.

Байқау әдісінің нәтижелі болып шығуы үшін қолданылатын қажетті кейбір
шарттар;
1) байқаудың ұзақ уақыт бойына жүргізілінуін және бір фактының
өзі бірнеше рет қайталанып, зерттелуін қамтамасыз етуі;
2) зерттелетін объектіні айқын белгілеу және байқаудың мақсатын
түсіне білу қажет. Мысалы, байқау объектісі ретінде сабаққа
нашар студентті алатын болсақ, мақсатымыз – оның сабақ
дайындау кезіндегі ой-жұмысының кейбір ерекшеліктерін білу;
12
3) байқалған фактілерді сол сәтте жазып отыру, зерттелушінің сөз
реакцияларын стенографиялау; кейін оған мұқият талдау жасау;
басты фактілерді іріктеп алу – осы әдіске қойылатын негізгі
талаптардың бірі.
Байқау әдісі арқылы оқу-тәрбие процесінің әр кезеңдерінде ұстаз,
суденттердің сабақ үлгеруі мен тәртібіндегі ерекшеліктерді білуіне кейін
оларды жақсарта түсу жөнінде тиісті шаралар белгілей алуына болады. Бұл
әдіс адамдардың психологиялық ерекшеліктерін зерттеуде өте кп қолданылаын
әдістердің бірі.

Тәжірибе
Тәжірибе жасауда зертеуші өзіне қажетті жан қуаттарының көлденеңіне
кез болуын күтіп тұрмай, сол процестің тууына өзі жағдай жасайды.
Психологияда тәжірибе лабораориялық және табиғи болып екіге бөлінеді 2.

ІІІ. Қазіргі таңдағы психология саласына көзқарасы
Психология алдында тұрған теориялық және тәжірибелік міндеттердің
көпшілігіне байланысты қазіргі уақыттағы психология ғылымы қарқынды даму
үстінде. Психикалық әрекеттердің даму барысындағы оның заңдылықтарын оқытып-
үйрету психологияның негізгі міндеті болып табылады. Соңғы онжылдық
көлемінде психологиялық зерттеулер шеңбері айтарлықтай кеңіп, жаңа ғылыми
бағытар мен пәндер пайда болды. Психология ғылымының ұғым аппараты өзгеріп,
жаңа жорамалдар мен тұжырымдамалар үздіксіз пайда болып, психология жаңа
эмперикалық мәліметермен толығуда. Б.Ф.Ломов Психологияның әдіснамалық
және теориялық проблемалары деген еңбегінде қазіргі кезеңдегі ғылым
жағдайын сипаттай отырып, қазіргі уақытта Психология ғылымының әдіснамалық
мәселелерін және оның жалпы теориясын өңдеуге қажетілік кенеттен артуда
деп айтты. Психология зертейтін құбылыстар аумағы өте кең. Ол күрделілік
деңгейі әртүрлі – сезім мүшелеріне әсер етеін объектілердің жеке түрлерінің
қарапайым айырмашылығынан бастап, тұлғаның мативтік күресіне дейін адамның
күйлері мен қасиетерін, үрдістерді қамтиды. Бұл құбылыстардың кейбіреулері
жеткілікті зерттелген, албасқаларын сипаттау қарапайым бақылауларды
тіркеумен ғана шектеледі. Зерттелеін құбылыстар мен олардың байланыстарын
жалпы және дерексіз сипаттау – теория болады деп көпшілік санайтынын ерекше
атап айтқаны жөн. Алайда мұнымен теориялық жұмыс бітпейді, сондай-ақ бұған
жиналған білімдерді салыстыру мен интеграциялау да, оларды жүйелеуде және
т.б кіреді. Бұл жұмыстың негізгі мақсаты болып зерттелген құбылыстардың
мағынасын ашу саналады. Осыған байланысты әдіснамалық мәселелер пайда
болады. Егер теориялық зерттеу айқындамаған әдістемелік принципке сүйенсе,
онда теориялық білімнің эмпирикалықпен алмастырылуының қауіпі туады.
Психикалық құбылыстардың мағынасын түсінудегі диалектикалық
материализм дәрежесінің рөлі маңызды болады. Б.Ф. Ломовтың аталған
еңбегінде психологиялық ғылымдардың негізгі дәрежелері анықталып, олардың
жүйелік өзара байланысы, әрқайсысының жалпыға ортақтығы, сондай-ақ, бір-
біріне келтірілмейтіндігі көрсетілген. Психологияның төмендегідей негізгі
дәрежелері бөлініп айтылған: бейнелеу дәрежесі, әрекет дәрежесі, тұлға
дәрежесі, сондай-ақ жалпыламалық деңгейі бойынша дәрежеге теңелетін ұғымдар
бұл әлеуметтік және биологиялық ұғымдар. Адамның әлеуметтік және
табиғи қасиеттерінің обьективтік байланыстарын,әлеуметтік және биологиялық
детерминанттарының даму барысындағы қатынасын анықтау- ғылымның күрделі
міндеттерінің бірін білдіреді. Алдыңғы онжылдықтардағы психолгия пәнінің
теориясы басым болғаны белгілі. Оның қазіргі уақыттағы қоғам өміріндегі
ролі қарқынды түрде өзгерген. Ол өнеркәсіптегі, мемлекеттік басқарудағы,
медицинадағы, мәдениеттегі, спорттағы, білім беру жүйесіндегі, және т.б.
ерекше кәсіби практикалық әрекеттің аумағына айналуда. Психологиялық
ғылымды практикалық міндеттерді шешуге енгізу, оның теориясының даму
жағдайларын да маңызды өзгеріске ұшыратады. Шешілуі психологиялық құзырды
талап ететін, адам факторының рөлінің көтерілуімен анықталатын мәселер
қоғам өмірінің барлық салаларында әр түрлі түрде пайда болады. Адам
факторы деп адамдардың нақтылы әрекеттерінен көрінетін адам бойындағы
әлеуметтік-психолгиялық және психофизиологиялық қасиеттердің кең шеңберін
түсінуге болады. Бұл жерде біз психология алдына қоғамдық тәжірибе (олардың
саны өте көп, өйткені адам бар жердің бәрінде шешілуі адам факторын қажет
ететін мәселелер бар) қойып отырған барлық міндеттерді атап айтпаймыз, бала
рсихикасының дамуын түсінудегі психологияның маңыздылығына қысқаша
тоқталамыз. Халық ағарту жүйесінің барлық қатарларында (мектепке
дейінгібілім беру, орта, жалпы білімберу мектебі, арнайы орта білім беру,
жоғары мектеп) психологияға тиісті мәселелер туады.Психикалық құбылыстардың
жүйесінтүгелдей дерлік- тұлғаның қарапайымсезінулерінен бастап, психикалық
қасиеттеріне дейін зерттеу олар бағынатын обьективтік заңдылықтарды ашуға
бағытталған. Бұл зерттеудің ғылыми негізін жасаудағы, қоғамдық мәселені
шешудегі, оқу және тәрбие ұйымдарын жетілдіруге маңызы зор.
Психолгия ғылымы шешетін қолданбалы мәселелердің ролін қоғамның
мойындауы білім беру мекемелерінде тармақталған психолгиялық қызыметті
қалыптастыру идеясына әкеледі. Қазіргі уақытта мұндай қызымет өзінің
дайындалу, даму кезеңінен өтудежәне ғылыммен оның нәтижелерінің тәжірибеде
қолданылуы арасындағы байланыстырушы қатар болады деп ойластырылуда.

3.1. Қазіргі кезеңдегі психология және оның ғылымдар жүйесіндегі
орны.
Қандайда тарихи кезеңдегі ғылымдар жүйесіндегі психолгияның алатын
орны психологиялық білімдердің даму деңгейін өзінің жіктеу үлгісінің жалпы
философиялық бағытын айқын көрсетті. Қоғамның рухани дамуының тарихындағы
білімінің ешбір саласы, ғылымдар жүйесіндегі орынын, психолгия сияқты
өзгерткен емес. Қазіргі кезде академик Б.М. Кедров ұсынған сызықтық емес
жіктеу жалпыға ортақ болып саналады. Ол тақырыптар ұқсас ғылымдар
арасындағы байланыстардың жобаларының көптігін көрсетеді. Ұсынылған үлгі
бұрыштары табиғи, әлеуметтік және философиялық ғылымдарды білдіретін үш
бұрыш пішінді. Бұлайша орналастыру ғылымның осы әрбір негізгі топтарының
әдісімен пәнінің, қойылған міндетке байланысты үш бұрыштың бір бұрышына
бағытталған, психолгия пәні мен әдісіне жақын екендігін көрсетеді.
Психолгияның аталмыш ғылымдары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.