Қазіргі заманда қалыптасқан экологиялық жағдайлар

1. Кіріспе.
2. Қазіргі заманда қалыптасқан экологиялық жағдайлар.
3. Қазіргі замандағы қалыптасқан экологиялық жағдайлардың туындау себептері.
4. Экология проблемаларын шешу жолдары.
5. Қазақстандағы экология ғылымы.
6. Қорытынды.
7. Пайдаланған әдебиеттер тiзiмi.

Қазіргі кезде адам мен оны қоршаған орта арасындағы қарым-қатынастың күрделене түскені мәлім. Жер шарындағы халық санының жедел өсуі мен өндіргіш күштердің күрт дамуы адамның табиғатқа жүргізілетін ықпалын күшейтті. Әсіресе, ХХ ғасырдың екінші жартысынан бастап, адам мен табиғат арасында жаңа жағдай қалыптасты. Адамзат қажетіне керек шикізатқа сұраныс материалдық өндірістің көлемін арттырды, жер қойнауы мен мұхит байлығы жедел игеріле бастады. “Табиғатқа бағынбаймыз, оны өз игілігімізге айналдырып, бермесін тартып аламыз” деген көзқарас қалыптасты. Мұның барлығының жер бетіндегі тіршілікке тигізген әсері табиғаттыңөзіне тән құбылыстардан табиғи өзгеріс пен жел, су тасқыны, жер сілкінісі әсерінен әлдеқайда асып түсті.
Жер бетіндегі жағдайдың өзгеруі, әсіресе, ғылыми-техникалық өрлеумен тікелей байланысқан. Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін әлем елдерінің көбі өнеркәсібін дамыту жолына түсті. Егер соғысқа дейін дамыған елдер қатары оннан аспайтын болса, соғыс аяқталысымен индустрияландыру науқаны жаппай етек алды. Өнеркәсіптің дамуы жер қойнауындағы қазбаларды игеруді ұлғайтты. Өз кезегінде бұл ауаның ластануын күшейтті. Екіншіден, бұл жылдары дүниежүзіндегі демографилық жағдай да үлкен өзгеріске ұшырады. Жер шары бойынша халық саны тез өсіп кетті. Халықтың жылдам өсуі табиғатқа деген “тұтыну қысымын” өсірді. Табиғат өзінен шыққан шығынды қайта қалпына келтіріп отыратын уақыттыңмерзімінен жаңылды. Табиғаттың өздігінен қалпына келетінін күтпей-ақ оны “жеделдете қанау” оның жүдеушілігін тудырады. Үшіншіден, қалалар көбейіп, онда тұратын халық саны артты. ХХ ғасырдың басында жалпы халықтың 10%-ы ғана қалада тұрса, ғасыр аяғында бұл 50% жуықтады. 2001 жылы Қазақстандағы қала халқы 54%-ға жетті. Осынша көп адамның шағын аймаққа жиналуы жерге түсетін салмақты күшейтті, қала мен қала маңының ластануы ұлғайды.
Адамзаттың өмір сүру жағдайларының жақсаруы, ғылыми-техникалық өрлеу табиғат пен қоғам арасындағы “алмасусыз” іске асу мүмкін емес. Бұл әалмасуә сөз жоқ табиғатқа зиян келтіреді. Ал, бұл өз кезегінде адам денсаулығына, жер бетіндегі тіршілік дүниесіне келетін зиянға ұласады. Мәселе - осы зиянды болдармау, мүмкіндігінше азайта білуде, табиғаттың өз тіршілігін сақтап, қалпына келтіруіне жағдай жасауда болып отыр. Экология білімінің көмегі де осы жерге керек.
Бізге материалдық өндіріске баға берудін екі өлшемі (әлеуметтік, экономикалық) қалыптасқан. Ал, қазіргі өмір осы өлшеемге экологияны да қосуды қажет етіп отыр. Әрбір салынатын өндіріс орнын әлеуметтік, экономикалық жағынан дәлелдеумен қатар оның экологиялық жағдайларын (келетін зардаптары мен оны болдырмау мүмкіндігін) қоса ескеріп негіздесе, бұл салада – қазір орын алып отырған қателікке жол берілмесе еді. Осылардың салдарынан Қазақстан қазір экологиялық жағдайы ауыр өлкенің біріне айналып отыр.

1. Ә. Бейсенова, А.Самақова, Т.Есболов, Ж.Шілдебаев. Экология және табиғатты тиімді пайдалану. Алматы, 2004.
2. Әділов Ж.М. Тұрақты даму және айналадағы орта. Алматы,1998.
3. Бейсенова Ә., Қазыханова Б. Экология. Алматы 1998.
4. Жатқанбаев Ж.Ж. Экология. Алматы, 2004.
5. Сағымбаев Г.К. Экология негіздері. Алматы, 1998.
6. Мырзабеков Ж.М. Особо охряняемые природные территории Казахстана. Алматы, 2000.
7. Экологиялық білім бағдарламасы. Алматы, 1999.
8. Экологическое состояние окружающей среды в Республике Казахстан. Алматы, 1994.