Web жүйесі туралы

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

Кіріспе 2

1. Аздаған тарихи деректер мен статистикалық мәліметтер 4

2. Internet-пен байланысу 6

3. WORLD WIDE WEB 11

3. 1. Web жүйесімен қатынас құру 122

Қорытынды . . . 15

Пайдаланған әдебиеттер 156

Кіріспе

Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда езі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді. Соңғы кездегі INTERNET желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі кезде 18 000 ертүрлі желілерді біріктіріп, күнбе-күн жаңаларымен толықтырылуда) қашықтық ұғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез келген нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Информацияның кезді тартар ертеңі таң қалдырып, езіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез үйренеді ғой, қазір де INTERNET жалпыға бірдей информациялық ресурс төрізді ертектегі "ханшалардан" күнделікті "күдізге" айналып барады. Оның құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және қарапайым пайдаланушы адамдар бар - кейбір есептер бойынпіа екі миллиондай компыотермен 30 миллионға жуық адамдар жұмыс істеп жатыр. INTERNET желісіне күніне 1000 компьютер қосылады екен. ISOC (Internet Society - Internet қоғамдастығы) президентінің жақында INTERNET желісін пайдаланушылар саны бір милиардқа жетеді деуі бекер емес те шығар. Мұнда таңданарлық ешнәрсе жоқ. Сол себепті INTERNET бізге "даналық көзі" болып көрінсе де, оның езін қалай пайдалатынымызды білген артық болмайды.

1. Аздаған тарихи деректер мен статистикалық мәліметтер

INTERNET желісін алғашқы дүниеге келтіруге себеп болған 70 жылдар басында АҚШ қорғаныс министірлігінің APRANET компьютерлік жүйесі брлып саналады, онда соғыс жағдайында байланыс желілерінің жұмысы зерттелген еді. Желі нүктелерінің үлкен тсрриторияда шашырап жатқандығыңа жене олардын бір-бірімен қосылу өрнектерінің күрделілігіне байланысты оның аздаған бөліктері бүзылғанмен сау желілердің өзара байланысты жылдам қайта құрылып қалыптағы жағдайына келе алатыны айқындалды.

Дегенмен INTERNET тек желі ғана емес, ол - желілердің желісі. INTERNET көптеген байланыс желілерін бір-бірімен біріктіріп, дүниедегі ең үлкен компьютерлер торабын құрайды.

Оның қарапайым желілік нүктелері екімет мекемелерінде, университеттерде, коммерциялық фирмаларда, жергілікті кітапхана жүйелерінде, тіпті мектептерде де орналасқан.

INTERNET -тің бір ерекшелігі оның құрамындағы кептеген компьютерлер нақты BBS тәрізді жұмыс істейді (дөлірек айтқанда, INTERNET компыотерлерінің көпшілігі BBS сияқты істемейді, бірақ өркім одан файлдар алып, мәліметтер қоймасын пайдаланып, яғни рның ішкі мәліметтерін пайдалануға мүрсат алады) . Мұның өзі INTERNET -ке қосылу дегсн - басқа жерлерде тұрған 1000-даған компьютерлік жүйелермен байланысу деген сөз. Желідегі компьютерлерден өкімет архивіндегі, унивсрситет мәлімет қоймаларындағы, жсргілікті ресурстар көлеміндегі, кітапхана каталогтарындағы құжаттық меліметтерді, суреттерді, дыбыс клиптерін, бейнелерді және т. б. цифрлық түрге айнала алатын барлық информацияны ала аласыз.

INTERNET информация магистралына өте ұқсас, институт, мектеп терминалы арқылы оған жеңіл кіруге болады, ол үшін INTERN ЕТ-тегі жүйенін номірін теру керек. Мұнан кейін керекті жердегі (қала, мемлекет) желі нүктесімен байланысып, өзіңізге қажет материалдарға қол жеткізесіз. Керек етсеңіз, NASA құжаттарын да, айта берсек, соңғы оқиғалар көрсететіндей, ЦРУ қүпия архивтерін де оқуыңызға болады екен.

INTERNET желісінін сипаттау үшін оны телефон жүйесімен салыстыру қальгатасқан. Жалғыз телефон компаниясы болмайтыны сияқты INTERNET компаниясы да тек біреу емес. Дүние жүзілік немесе мемлекеттік телефон жүйесінің иесі кім? Ешкім де емес. Әрине, оның боліктерін біреуііер иеленеді, бірақ жүйеге толық ешкім ие емес: бұл жүйе өзара келісім арқылы ортақ пайдалануға арналған. Дүние жүзіндегі ірі телефон компаниялары бірігіп, "телефон жүйесі" қалай пайдаланатыны жөнінде кслісіп отырады, яғни ер елдің кодын, телейтін ақшасын, мұхитаралық кабель құнын - кімдер, қалай бөлісіп кетеретінін және де әр елдің телефон жүйесінің қосылу техникалық мәселелерін бірігіп анықтап отырады. INTERNET желісі де дәл осы телефон жүйссі тәрізді басқарылады.

INTERNET-ті пайдаланудың нақты себептері өте кеп. Мысалы, сіздің Бурабайға барып дем алғыңыз келіп отыр, сол жсрдегі аквалангпен жүзуге ыңғайлы орын туралы білгіңіз келеді дейік.

Олай болса, "scuba" (акваланг) жаңалықтар тобын қарап шығу керек, мүмкін сонда демалған біреу мәлімет берген болар, әйтпесе сұрағыңызды сонда енгізіп, күтіңіз. Біреу сізге жауап беріп қалар (үлкен ықтималдықпен жауап алатыныңызға сенгіміз келеді) .

Әлде әртүрлі заттар жинайтын коллекционермен танысқыңыз келе ме, жоқ өлде торт жасау рецептерін іздейсіз бе? IBM суперкомпьютерімен шахмат ойнауға қандайсыз? Периодты әдебиет жөніндегі анықтамалықты қарап, Ресей журналдарын оқуыңызға болады.

INTERNET-тің бар мүмкіндігін, онда жиналған мэліметтерді де түгел айтып беру қиын. Оның үстіне күнбе-күн оған жаңа мәліметтер келіп түсіп жатады.

INTERNET-пен байланысқан провайдер компаниясы деп аталатын мекемелер әрбір компьютерді INTERNET-ке қосып бере алады. Желіге қосылудың бірнеше түрі бар, олар:

- тұрақты қосылып түрмайтын байланыстар (кіру жолдары) ;

- қосылып тұратын тікелей байланыстар (кіру жолдары) ;

- почталық байланыстар.

Бұл атаулар өзірге түсініксіз шығар, енді олардың ерекшеліктерін қарастырайық.

Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс - мұнда жеке компьютер тікелей TCP/IP желісіне қосылған (Transmission Control Protocol/ Internet Protocol - тасымалдауды басқару протоколы/интержелі протоколы) түрде болады, бүл INTERNET-тің бір шеткі болігі, яғни жеке компьютер мекемедегі желімен түрақты байланыстағы негізгі компьютермен жалғасып түр. Мұндай байланыс белгіленген немесе түрақты тікелей байланыс түрі деп аталады.

Белгіленген немесе тұрақты байланыс тек ірі компаниялар мен корпорацияларда болады. Провайдер-компания осындай мекемеде маршрутизатор орнатып, маршрутизаторды INTERNET-ке қызмет ететін компьютермен (хост-компьютер) қосатын телефон каналын жалдап алады. Телефон каналы мен Internet арасындағы байланыс тұрақты сақталады, сондықтан провайдер-компанияның компьютерімен байланысуга телефон шолу қажет емес, жалпы желіге әрбір адам ез компьютерінен кіреді де, қалаған жеріне Internet арқылы мәлімет жібере (алады да) береді.

Қосылып түратын тікелей байланыс кобінесс SLIP, CSLIP немесе РРР деп аталады (Serial Line Internet Protocol - тізбекті желі үшін Internet протоколы, Compessed Slip - тығыздалған Slip, Point-to-Point Protokol - "нүкте-нүкте" протоколы) . Ал XRemote деп аталатын байланыс түрі сирек кездеседі, бүл да TCP/IP секілді, бірақ телефон каналын тұрақты пайдалануға негізделген, ыңғайлылығы жағынан бүл түр түрақты қосылып тұрмайтын байланыстан ксйінгі орында түр.

Тұрақты қосылып тұрмайтын байланыс қымбаттылығына қарай ер компьютерге қойылмайды да, оның орнына SLIP (арзан болғандықтан) қолданылып келеді. Ол желіге телефон арқылы қосылатындықтан, модем мен бір телефон нөмірі қажет болады. Солар арқылы хост-компьютермен байланыс орнатылған соң, SLIP пен қосылып түрмайтын байланыс аралығында (жылдамдығынан басқа) ешбір өзгеріс жоқ.

Почталық байланыс. Internet-пен қосыла алатын бірнеше почталық байланыс түрлері бар. Провайдері CompuServe America Online болып келген компьютерлер бірден Internet -пен почталық байланысқа кіре алады. Олар өз почтасын Internet-ке беріп, одан да бірден хат-хабар ала береді. CompuServe жүйесінде почта адресі алдына Internet деп жазып қойылады. Бұл ортада өртүрлі тақырыптардағы дискуссияларға қатысу үшін LISTSERV жүйесін пайдаланған абзал. Осы секілді почталық байланыстар желілік шлюздер (network gateways) деп аталады, олар Internet желісімен шектеулі төсілдер арқылы байланысады.

Почталық қатынастың қолмен терілетін терминалдық байланыс түріндегі тағы бір түрі бар, бірақ ол тек почта жүйесімен ғана қосыла алады. Тағы да UUCP деген почта байланысы түрі бар, онда байланыс тек осы мақсат үшін жұмыс істейтін программа арқылы орнатылады (бұл туралы келесі сабақта айтылған) .

2. Internet-пен байланысу

Бізге кенеттен бір файл керек болып қалды делік жөне оның қай жерде екенін бізге белгілі болсын. Ол файл тегін берілетін программа, жұмысқа керекті ақпарат (құжат), сурет немесе кітап та болуы мүмкін. Енді сол файлды өз компьютерімізге қалай өкелу жолын қарастырайық.

Мұндай мақсат үшін файлды тасымалдау протоколы деп аталатын жүйе қолданылады (File Transfer Protocol - FTP) . Практикада FTP не ftp термині жиі ұшырасады. Каталогта немесе почталық хабарда "файлды алу үшін компьютерге ftp жеткізу" деген сөздер кездесуі мүмкін. Ол осы файлды алу үшін FTP жүйесі қолданылатынын білдіреді. FTP арқылы қызмет ететін арнаулы программасы бар желіге қосылған компьютер FTP-сервер деп аталады. Көптеген ҒТР-серверлер барлық адамдар үшін ашық болады, кез келген жан одан администратор рұхсатымен әртүрлі мөліметтер ала алады. Бұл төсіл анонимдік ftp деп аталады, ейткені мәлімет алу үшін ешкім ез атын айтпайды, белгісіз (аноним) болып қала береді. Кебінесе пароль ретінде әркім өз почталық адресін енгізеді. Ал кей кезде мөліметті пайдалану үшін (кіру үшін) кіру атауын (nameid) және/немесе паролін (password) білу қажет болады.

ҒТР-серверінің мөліметтерімен қатынас жасау үшін әркім стандартты кіру сұхбатын орывдауы керек. Оның бір мысалы мынадай болуы ықтимал:

open ftp. relcbm. su nameid password - ҒТР-серверге кірердегі сүраныс тізбегі, мұндағы:

open FTP-сервермен қатынас жасауды сұрау;

ftp. relcom. su -FTP-серверінің қажетті информациямен толықтырылған аты немесе anonimous;

password - сұраушы адамның паролі немесе оның почталық (Е-mail) адресі;

Парольді немесе өз атын дұрыс енгізбегенде, ҒТР-сервер тек шектеулі командалар жиынын орындай алады, атап айтқанда: open

help - сервер командалары туралы анықтама беру;

quit - сеансты аяқтау.

Пароль мен атау дұрыс болса, қатынасу құқығына байланысты командалар орындауға болады. Олардың қүрамына мыналар кіреді:

cd каталог_аты - каталогты ауыстыру;

cd - жоғарғы деңгейдегі каталогқа кошу;

get файл_аты - FTP-серверден файл алу;

binary - екілік файлдарды жіберу/алу режиміне ауысу (типтері ехе, com, arj, rar, tar, zip және т. б. )

dir - үстіміздегі (ағымдағы) каталог файлдары тізімін беру.

FTP-сервермен байланысу сеансында пайдалануға болатын командалар тізімінен HELP командасы арқылы алуға болады.

FTP-серверден файлдар алу кезіндегі өдеттегі командалар жиынынан мысал келтірейік.

cd pub/ - барлық FTP- серверін пайдаланушыларға ашық PUB каталогын (директориын) пайдалану;

dir - сол каталог файлдары тізімін алу;

get Oindex. txt - FTP-серверден аты керсетілген текстік файлды алу;

binary - екілік файлдарды өңцеуге кешу;

get far 140b. zip - FTP-серверден екілік файл алу;

quit - FTP-серверден ажырау (байланысты үзу) .

Осы мысалдан командалық ңнтерфейстің қолайсыз екені көрініп

тұр. Ал егер әртүрлі каталогтардан файлдар алу керек болса және олар ішкі деңгейлерде орналасса, олардың аттары да ұзақ 256 символға дейін созылса, бір сеанстағы жұмыс өншділігінің онша болмайтынына көз жеткіземіз.

Netscape Navigator және Internet Explorer тәрізді ыңғайлы графикалық интерфейсі бар браузерлердіц шығуына байланысты әрбір адамның жұмысы керек кезінде "тышқан" тетігінің батырмасын басуга ғана тірелгенш айіуга болады.

Мысал ретінде Microsoft Internet Explorer 3. 01 программасын пайдалану кезіндегі ҒТР-сервермен ftp://ftp. relcom. ru қатынас жасау сеансын талқылап шығайық. :

Браузерді іске қосу үшін жұмыс столынан немесе есептер панелінен Internet Explorer ішкгограммасын табу қажет (29. 1-сурет), соған курсорды алып барып, тышқанның негізгі батырмасын екі рет сырт еткізу керек.

1-сурет. Internet Explorer шартбелгісін таңдау

Бұл мысал Internet Explorer жұмысын Windows 95 ортасында керсетеді, сондықтан оның іс әрекеттері осы операциялық жүйеге сәйкес баяндалады (Windows З. х ортасында жүйенің хабарлары мен терезе бейнелері басқаша болады, бірақ негізгі жұмыс кезеіідері мен орындалатын әрекеттер бірдей) .

Internet Explorer-ді іске қосар алдында желімсп алыстап қаіъінас жасау программасы іске кіріседі, ол провайдер серверімен сіздің компьюгерщізді байланыстырады.

Мұндайда үш терезеге мәліметтер енгізілуі тиіс (29. 2-сурет) .

Сіздің желідегі аты-жөніңіз және пароль (бұлар сізге провайдер-компания арқылы Internet-ке қосылып тізімге тіркелген кезде бекітіледі), оған қоса провайдер серверімен байланыстыратын олардың телефон нөмірі. Сіздің сеанс алдьшдагы ең соңгы әрекетіңіз "Байланыс орнату" Установить связь) батырмасын басу болып табылады.

Осы сәттерде сіздің экраныңызга алыстагы компьютермен Катынас жасатқан программаның бірнеше терезелері шығады (29. 3-сурет) . Сеанс кезінде кез келген сәіте "Болдырмау" (Отмепа) батырмасын басу арқылы байланысты үзуге болады

2-сурет: Алыстан қатынас жасау программасының терезесі

Адрес терілген соң, "Enter" пернесі басылады. Осы сәттен бастап сеанс соқыиа дейін пернелер кажет болмайды, өйткені барлық әрекетгер тышқанмен орындалады.

Адрес енгізілген сәттен бастап, Internet терезесінің жоғаргы оң жақ бүрышындагы жер шарының бейнесі көрсетілген сурет қозғалып айнала бастайды. Қозгалып түрган сурет бейнесіиің Internet Explorer эмблемасына айналуы FTP- сервермен байланыстың толық орнатылып, тікелей қатынас басталганын мәлімдейді.

Internet Explorer терезесінің жұмыс аймағындагы 1 цифры (29. 4-сурет) тұрған орында FTP-серверге кіріп отырган адамга арналган текст көрсетіледі. Одан ары қарай орындалатын әрекеттер осы текст нүсқауларына сәйкес жүргізіледі.

Саймандар панеліндегі "Тоқта" (стоп) батырмасын кез келген кезде басып қалып, ҒТР-сервермен өз кошіьютеріңіэдің байланысын тоқтатуга болады. Егер сеанс кезінде бірнеше парақ текст алган болсаңыз, "алға"және "артқа" батырмалары сол текст бойынша жылжу мүмкіңдігін береді. "тацаамалы" батырмасы арқылы қабылданған парақты өз бумаңызда сол күйінде сактауга болады. Сонымен ҒТР-сервермен сеанс аяқталганнан кейін ол текстгі аспай-саспай қарап шығуга болады.

"Баспа" батырмасы экраида көрініп түрган бетті баспага шығаруға арналган. Егер сізге шрифт мөлшері ұнамаса, онда "Шрифт" батырмасы арқылы оны үлкейтуге немесе кішірейтуге мүмкіңдік бар.

5-сурет. Кодаары сөйкес келмейтін текст фрагменті

Релком желісінің серверлерімен жұмыс істегевде FTP-сервері мен өз компьютершіздің силшодцарды белгілеу кодтары сәйкес келмейтіні байқалуы (29. 5 сурет) ықтимал. Өйткені Windos жүйесі 1251 кодтау тәсілін, ал РЕЛКОМ желісі К0І8г кодтау тәсілія пайдаланады. Мұндай жагдай туындаса, текст симводдары кодтарыи түрлендіру

Егер барлық әрекеттер дүрыс орындалса, экранга Internet Explorer тереэесі (29. 4-сурет) шыгады. Одан әрі жұмыс істеу барысында сізге саймандар панелінде бірнеше батырмалар мен меию қатарларын пайдалану керек болады. Соларды қарастырып өтейік. Батырмалар астындағы жазулар олардың қызметің көрсетеді, бірақ қай кезде оларды басу керектігі онша түсінікті бола бермейді. Ал, сеанс кезінде окып үйрену оңай емес, өйткені желідегі байланыс орнатылғаннан сәтген бастап, ол біткенше уақытқа ақы теленеді.

Мұның себебі кодтардың стандартты кестесінде кириллица әрііггері (орыс, қазақ әрііггері) жоқ, сондықтан әркім өзі енгізген әріптерін немесе өзі ойлап шыгарган әріптер программасын пайдаланып жүр (әрбір программалаушы осыған өз "үлесін" жалыкпай қосьш келеді) . Мысалы, КСРО төңірегіңде алдымен КОИг кодтары кабылданган еді, Microsoft оған қоса екі балама кодтар жасаган болатын -біріншісі, 886 кодтар MS DOS-қа арналган да, екшшісі, 1251 кодтар Windos жүйесіне багытгалган болатын. Қазіргі ТМД елдерінде осы үш кодтау тәсілі катар қолданылып жүр. Осы жолдармен керекті кодтар таңдап алъшган соң, барлық ашық терезелерді ОК батырмасын басу арқылы жауып кою керек. Сонда экраидагы текст қалыптағы күңге келеді.

8-суретте жұмыс орісінде ҒТР-сервершің парағы бейнеленген Internet Explorer терезесі көрсетілген, онда PUB каталогының мазмұны орналасқан текст түр. Мұндай каталог кегггеген FTP-серверлерінде болады, оның ішінде керекті файлдар сақталуы тиіс. Керекті фанлды не каталоггы алу (көру) үшін курсорды сол файл (кагалог) атыша алып бару керек, сол сәтге курсор сұқ саусағы сол файлды көрсетуге бағытталған қол бейнесіне айналып, тышқан батырмасын сырт еткізу арқылы, сол файлдың (каталогтың) текстін алуға мүмкіндік аламыз. Сол текст өз компьютерімізге жеткізіледі (ал каталог болса, ашылып толық көрсетіледі) . Жогарғы деңгейдегі каталогқа көшу керек болса, "Артқа" батырмасын басамыз немесе жогары жақтағы "бір деңгей жогары шығу" батырмасын басу жеткілікті.

29. 8-сурет. FTP-серверінің парагы

Экранда көрінбей одан тысқары тұрған текст бөліктерін керу үшіи көлденең немесе тік жылжу белдеулерш пайдалану керек, олар Internet Explorer терезесінің оң жақ және төменгі шеттерінде орналасады ("лифт"деп те аталады) .

Браузер арқылы кез келген уақыпа басқа FTP-серверге ауыса аламыз. Ол үшін "Адрес" деген терезеге жада адрес енгізін, Enter пернесін басу қажет немесе "Адрес" орісінің оң жағындагы бағыттауыш тілсызық батырманы басып, шыққан тілмен керекгісш таңдап алган жөн. Керекгі адресті "Тацдамалар" батырмасы арқылы да тізімдер ішінен тауып алуга болады.

Браузермен жұмысты аяқтау үшін "Файл" менюінің "Жабу" пункті орывдау керек. Бұл мақсат үшіноңжақжогаріы бұрыштагы "X" батырмасын пайдаланса да болады.

3. WORLD WIDE WEB

Internet ішінен керекті мәліметті іздеп табуға мүмкіндік беретін тағы бір мүмкіндікті қарастырып өтейік.

World Wide Web (WWW не Web), яғни "дүниежүзілік ормек" информация іздеп бүкіл дүние жүзіне "электрондык. саяхат" жасайтын гипертексттік жүйе болып табылады. Қазіргі кездегі өртүрлі мелімет алуға болатын ең кең тараған жүйе ретінде WWW есептеледі. Internet қалған бөліктерінен гөрі WWW жүйесін пайдалану жеңіл, әрі ыңғайлы.

Мұнда бір-бірімен байланыскан сөздер арқылы іздеу жүргізіледі. Өзіңізге керекті тақырыпты таңдап алып, соған байланысты информацияны қарап шығасыз, сол информация ішінен тағы бір тақырыпты тандап алсаңыз, соған байланысты ғана мәліметтерді оқи бастайсыз. Осылай бір тақырыптан екіншісіне ауысып көре бересіз, бірақ, қажет болса, кейін оралуыңыз да қиын емес.

WWW жүйесі байланыс орнатылған құжаттардан тұрады. Гипертекст деген не? Егер сіз Windows жүйесінің көмек беретін мәліметтер қүрылымын қарап шықсаңыз немесе Macintosh компьютерінің Hyper Card файлын көрсеңіз, сол гипертекст мысалы бола алады. Гипертекстік құжат бір ұғымнан екінші үғымға текстік байланыс арқылы (мазмүн арқылы) тез көшуді қамтамасыз етеді (links) . Бір текстті бастан аяқ оқудан гөрі сол текстің белгілі бір белігін ғана оқып, сонан кейін сол бөлікпен байланысты басқа1 ұғымдарға жылдам көше аласыз. Бұлай жылжу белгіленген текст фрагментіне курсорды алып барып тышқанды сырт еткізу арқылы орындалып отырады.

3. 1. Web жүйесімен қатынас құру

Web жүйесімен жұмыс істеудің бірнеше тәсілі бар. UNIX операциялық ортасында сервистік қызмет керсететін компания жасап қойған арнайы команда арқылы WWW браузерімен оңай байланысу жолы бар. Оны іске қосу үшін www немесе lynx сөздерін енгізу керек.

Егер тұрақты қызмет атқару қажет болса немесе тікелей теру арқылы байланыс орнату керек болып жатса, оз WWW браузеріңізді пайдалану мүмкіндігі де бар.

29. 9-сурет. Microsoft жүйссінің "үйдегі" компьютердсгі беті

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.