Қазақстандағы атом энергетикасының бүгіні мен болашағы

1. Кіріспе

2. Қазақстандағы атом энергетикасының бүгіні мен болашағы.

3. Уранның пайдасы мен зияны

4. Қорытынды

5. Пайдаланған әдебиеттер

Бүгінгі таңда күллі әлем жаңа технологияларды барлық салаға енгізіп, ғылыми-техникалық озық жобаларға басты назар аудара бастады. ХХІ ғасыр атом ғасыры, яғни атом электр стансаларына сүйеніп, электрлендіру проблемасын түпкілікті шешуге сеніммен қадам басатын, адам көңілі алаңдамайтын, оны бейбіт мақсатта ғана пайдалану мәдениеті оянатын кезең болатын шығар. Әрине, 1986 жылғы қасіретті жарылыстан кейін атом электр стансасы (АЭС) туралы сөз бола қалса, елдің өре түрегеліп, “бізге АЭС керегі жоқ. Чернобыль қайталанбасын” дейтін қатаң ұстанымын түсіністікпен қабылдауымыз керек. Сол бір қайғылы оқиғадан кейін жүрек шайлыққан, көңіл күпті, қорқыныш басым. Шошынған жан секемшіл әрі үркек. АЭС десе болды, қарсылық сезімі бойды билеп жатады. Бірақ, ендігі заман басқаша. Қазақстан да жаһандық жаңалықтарға үрке қарамай, небір жаңа бастамаларды қолдап, жаңа технологияларды енгізуге батыл ұмтылып келеді. Әсіресе, атом энергетикасы саласын дамытуға деген құлшынысын ғылыми негізде өрбітуде. Біздің елімізде ең маңызды, мемлекеттік деңгейдегі мәселелер қазіргі уақытта іскерлікпен жүзеге асырыла бастады. Осы ретте, Үкімет тарапынан ерекше көңіл бөлініп, әр кеңес сайын атқарылған жұмыстар сараланып, нақты шешімдер қабылдау үшін ұсыныстар мен тапсырмалар беріліп тұрады. Әлемде алдыңғы орынға шығып, бүгінде жаһандық табыс көзіне айналып отырған пайдалы саланың бірі - уран өндіру. Біздің елімізде соңғы кездері уран өңдеу, қайта өңдеу, сондай-ақ уран өнімдерін шығаруда тұрақты өсім байқалуда /1/.

1. "Егемен Қазақстан" 2007 жылғы 1 қаңтар
2. www.google.kz
3. www.yandex.kz

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

1. Кіріспе

2. Қазақстандағы атом энергетикасының бүгіні мен болашағы.

3. Уранның пайдасы мен зияны

4. Қорытынды

5. Пайдаланған әдебиеттер

Бүгінгі таңда күллі әлем жаңа технологияларды барлық салаға енгізіп,
ғылыми-техникалық озық жобаларға басты назар аудара бастады. ХХІ ғасыр атом
ғасыры, яғни атом электр стансаларына сүйеніп, электрлендіру проблемасын
түпкілікті шешуге сеніммен қадам басатын, адам көңілі алаңдамайтын, оны
бейбіт мақсатта ғана пайдалану мәдениеті оянатын кезең болатын шығар.
Әрине, 1986 жылғы қасіретті жарылыстан кейін атом электр стансасы (АЭС)
туралы сөз бола қалса, елдің өре түрегеліп, “бізге АЭС керегі жоқ.
Чернобыль қайталанбасын” дейтін қатаң ұстанымын түсіністікпен қабылдауымыз
керек. Сол бір қайғылы оқиғадан кейін жүрек шайлыққан, көңіл күпті,
қорқыныш басым. Шошынған жан секемшіл әрі үркек. АЭС десе болды, қарсылық
сезімі бойды билеп жатады. Бірақ, ендігі заман басқаша. Қазақстан да
жаһандық жаңалықтарға үрке қарамай, небір жаңа бастамаларды қолдап, жаңа
технологияларды енгізуге батыл ұмтылып келеді. Әсіресе, атом энергетикасы
саласын дамытуға деген құлшынысын ғылыми негізде өрбітуде. Біздің елімізде
ең маңызды, мемлекеттік деңгейдегі мәселелер қазіргі уақытта іскерлікпен
жүзеге асырыла бастады. Осы ретте, Үкімет тарапынан ерекше көңіл бөлініп,
әр кеңес сайын атқарылған жұмыстар сараланып, нақты шешімдер қабылдау үшін
ұсыныстар мен тапсырмалар беріліп тұрады. Әлемде алдыңғы орынға шығып,
бүгінде жаһандық табыс көзіне айналып отырған пайдалы саланың бірі - уран
өндіру. Біздің елімізде соңғы кездері уран өңдеу, қайта өңдеу, сондай-ақ
уран өнімдерін шығаруда тұрақты өсім байқалуда 1.

Атом энергетикасы: бүгіні мен болашағы

Мамандардың айтуынша, ядролық отын циклы ядролық энергетикалық
реакторларда энергия алуды қамтамасыз ету мақсатында жүргізілетін
өндірістік үдерістердің толық тізбегі болып табылады. ЯОЦ-ты шартты түрде
үш негізгі сатыға бөлуге болады:
Бастапқы немесе бірінші сатыға ядролық отынды дайындау жұмыстары кіреді.
Бұл маңызды әрі жоғары технологиялық үдеріс уран рудасын өндіру, табиғи
уранның шала тотығы – тотығын алу, газ түріндегі уран гексафторидін алу мен
байыту, отын таблеткаларын дайындау және оларды атом электр стансаларының
(АЭС) тамағы болып табылатын жылу бөлетін құрылымға (ЖБҚ) жабдықтаудан
тұрады.
ЯОЦ-тың екінші сатысына ядролық отынды электр энергиясын өндіретін
реакторда пайдаланылу және пайдалынылған ядролық отынды (ПЯО) АЭС алаңында
уақытша сақтау жұмыстары кіреді. Ал ЯОЦ-тың соңғы үшінші сатысы оның
“жабықтығын” немесе “ашықтығын” анықтайды. Ашық ЯОЦ жағдайында
пайдаланылған отын қайта өңделмейді, ұзақ мерзімге сақтау үшін арнайы
сақтау орындарына жіберіледі. Ал жабық ЯОЦ жағдайында пайдаланылған отын
ПЯО өңдеу зауыттарында қайта өңделеді. Қазіргі кезде елдердің көпшілігінде
ашық ЯОЦ іске асырылған. Тек Ресей, Франция, Ұлыбритания секілді бірқатар
елдер өз жерлерінде жабық ЯОЦ-ты қолданысқа енгізді.
Жер астындағы белгілі бір тереңдікте тартылған құбырлар бірнеше
шақырым қашықтықтағы өндіріс кешендеріне құрамындағы ураны бар арнаулы
ерітінділерді жеткізіп, бұл ерітінділер уран алынған жерге қайта құйылып
отырады. Және бұл үздіксіз уран өндіру үрдісі компьютерлермен басқарылады.
ЯОЦ өркендеуі әлемдік атом энергетикасының даму қарқынына байланысты.
Ал, болжам бойынша әлемдік атом энергетикасының өркендеуіне қазір оңтайлы
кезең туып отыр. Саланың жетекші сарапшылары атомдық энергетика “ядролық
ренессанс” дәуіріне енді деп есептейді. Бұл үшін қазір барлық алғышарттар
жасалған. Біріншіден, Жер тұрғындарының санының өсуіне және әлемдік
экономиканың дамуына байланысты энергияға деген сұраныс арта түсуде.
Энергия көзіне деген әлемдік сұраныстың қазіргі өсу қарқыны сақталған
жағдайда 2030 жылға дейінгі кезеңде электр энергиясына деген сұраныс 50
пайыздан да артады деген болжам жасалуда. Сондықтан қазірдің өзінде
көптеген ғалымдар мен мамандар адамзатты алдағы уақытта болуы мүмкін
энергетикалық дағдарыстан, сөздің тура мағынасында алғанда, энергетикалық
қуат көзіне деген аштықтан құтқарудың жолын қарастыруда. Өйткені, отынның
органикалық түрінің экономикалық та, экологиялық та тұрғыдан аса тиімді
еместігі жылдар өткен сайын айқындала түсуде. Мысалы, 2005 жылы мұнайдың
әлемдік бағасы 40 пайызға өсті. Сонымен қатар, органикалық отынды жағудан
пайда болатын түрлі газдар қоршаған ортаға үлкен әсер етіп ғаламдық
деңгейде парниктік әсерге және атмосферада оттегінің азаюына әкелетіндігі
белгілі болды. Осы жағдайларда ядролық энергетика отынның органикалық
түрінен алынатын энергия көзіне шын мәнінде балама бола алады, деп
есептейді ядролық энергетиканы жақтаушылар. Мұның басты себебі – атом
энергиясын өндірудің арзандығы. Әралуан қуат көздерінен алынған энергияның
бағаларына жасалған талдау атом стансасында өндірілген энергияның өзіндік
құны көмір немесе газ стансаларында өндірілген энергиядан төмен екендігін
көрсетеді. Атом энергиясы сондай-ақ экологиялық таза энергия көзі болып
табылады. Мысалы, қуаттылығы 1 ГВт көмір стансасы күн сайын ауаға 50 мың
тонна күкірт тотықтарын, 25 мың тонна азот тотықтарын және жылына 400 тонна
улы металдар шығарады. Қуаты осындай ЖЭС жылына 1500 эшалон көмір
пайдаланады. Ал АЭС атмосфераға зиянды заттар шығармайды және оның тағы бір
артықшылығы, қуаттылығы 1 ГВт болатын АЭС үшін жылына бар-жоғы бірнеше
вагон ғана отын қажет екен. Қалпына келтірілетін энергия көздері (күн, жел)
экологиялық тұрғыдан таза болғанымен, әзірше АЭС-пен бәсекелесе
алмайтындығы мәлім болуда. Мысалы, АЭС өндіретін энергияға пара-пар энергия
өндіру үшін жел фермасының турбинасын аумағы 362,5 шаршы шақырым болатын
жерге орналастыру қажет екен. Оның үстіне мұндай жағдайда жел қуатының өзі
қандай болатындығын да ескеру керек. Демек, алдағы таңдау атом энергиясына
түскен кезде геосаяси аспект маңызды фактор болып табылады. Егер мұнайдың
жер жүзіндегі негізгі қорлары, сол сияқты едәуір газ қорлары саяси тұрақсыз
елдерде болса, уран қорының басым бөлігі саяси тұрғыдан салыстырмалы түрде
сенімді елдерде шоғырланған.
Атом энергетикасының дамуына әсерін тигізетін тағы бір өте маңызды
фактор – ядролық реакторлардың қауіпсіздігі. АЭС-тарды пайдалану
тәжірибесіндегі осыған дейінгі барлық келеңсіз жәйттерді есепке алған
мамандар бүгінгі таңда АЭС қауіпсіздігі атом энергетикасын өркендетудің
басты шарты болып табылатындығын атап көрсете келе қазіргі замандық ядролық
блоктардың қауіпсіздігі жоғары екендігін жұртшылыққа түсіндіруде. Олардың
айтуынша, жаңадан жасалынған реакторлар “пассивтік” қауіпсіздіктің озық
жүйелерімен жарақталғандықтан апатты жағдай орын алды дегеннің өзінде
операторға ешқандай шара қолданудың қажеті жоқ. Реакторлардың қауіпсіз
өшіру жүйесі автоматты түрде іске қосылатындай етіліп жобаланғандықтан
барлық қауіпсіздік шаралары өздігінен әрекет етеді, яғни реактор жұмысы
бірден тоқтайды.
Жоғарыда келтірілген фактілер соңғы кездері көптеген елдердің атом
энергетикасын дамытуға құлшыныс білдіруіне ықпалын тигізуде. Сала
мамандарының болжамы бойынша, алдағы 30 - 40 жылдың ішінде әлемде жаңа АЭС-
тер өндіретін 600 ГВт қуат көздері пайда болады. Жаңа АЭС салу туралы
жоспар құрған елдердің қатарында Қытай, Үндістан, АҚШ және Ресей бар.
Мысалы, соңғы 20 жылда бір де ядролық блок салмаған Америка Құрама Штаттары
2050 жылға дейін жаңа 300 ядролық блок салу жоспарын жария етті. Ресей
өзінің энергетика жүйесінде атом энергиясының үлесін 16-дан 25 пайызға
дейін өсірмекші. Ядролық реактор салудың ең ілкімді жоспары Қытайға
тиесілі, ол 2020 жылға дейін жыл сайын қуаты 1000 МВт болатын 2-3 реакторды
іске қоспақшы. Бұрын өз жерінде атом энергетикасын дамытпаған, бірақ АЭС
салу ниетін білдірген елдер де бар. Олар – Түркия, Мысыр, Вьетнам,
Белоруссия, Қазақстан. Алайда, атом энергетикасын табысты дамыту үшін атом
стансаларын жұмысқа жарамды қауіпсіз ядролық отынмен қамтамасыз ету қажет.
Қазіргі заманғы атом энергетикасының ядролық отынының шикізаты уран болып
табылады. Сондықтан ЯОЦ алғашқы кезеңі, яғни табиғи уранды өндіру мәселесі
бұрынғысынша өте маңызды. Бұл фактор Қазақстанның атом энергетикасын
дамытуда шешуші рөл ойнайды. Уранның әлемдік қоры атом энергетикасының
жұмысын көптеген жылдар бойы қамтамасыз етуге жеткілікті. Уранның әлемдік
қорының 80 пайызға жуығы тоғыз елдің үлесінде. Олар – Австралия, Қазақстан,
Канада, ОАР, Намибия, Нигерия, Ресей, Бразилия, АҚШ. Уран өндіруде әзірге
Канада алда келеді, екінші орында – Австралия, ал үшінші орында Қазақстан
тұр. Уран шикізатын өндіру әртүрлі тәсілдермен, әдеттегідей карьерлік және
шахталық тәсілдермен, сол сияқты озық жерасты ұңғымалық еріту тәсілімен
жүргізілуі мүмкін. Қазақстандағы уран кендерін өндіру үшін өте қолайлы
орналасуы және оларды алуда қазіргі замандық ең озық тәсіл – тұйық циклге
негізделген жерасты скважиналық еріту тәсілінің қолданылуы (мұны тіпті
қалдықсыз технология қатарына жатқызуға болады) болашақта Қазақстанды
өндіріс көлемі жөнінен бірінші орынға шығарады деп болжам жасауға нақты
мүмкіндік береді. Соңғы жылдары атом энергетикасы рыногындағы жағдай да
өзгере бастады. 2004 жылы табиғи уранның бағасы қайта көтеріліп, соңғы екі
жылда ол 142 пайызға жетті. Сөйтіп, 2006 жылдың мамырында уранның 1
фунтының бағасы 42,74 АҚШ долларын құрады. Сала сарапшылары ядролық-
энергетикалық сектордың қайта жандануына, екіншіден, қоймадағы қорлардың
азаюына байланысты баға әрі қарай өсе түсуге тиіс деп болжам жасауда. Ал
мұндай жағдай Қазақстандағы атом энергетикасының дамуына үлкен мүмкіндіктер
тудырмақ. Біріншіден, Қазақстанда табиғи уранның көлемі жағынан екінші
үлкен қоры шоғырланған, ол 1 миллион тоннаға жуық. Екіншіден, Қазақстанда
уран өндіру тұйықталған, қалдықсыз және сондықтан экологиялық таза,
жерастылық скважиналық еріту тәсілімен жүзеге асырылады. “Казатомпром”
ұлттық компаниясы, міне, осы жағдай мен қолайлы мүмкіндіктерді пайдалана
отырып алдыға өршіл де сенімді жоспар құрып отыр. Осы жоспар бойынша, 2010
жылға таман елімізде өндірілетін уран көлемі жылына 15000 тоннаға дейін
жеткізіледі. Осылайша уран өндірісі көлемінің аз жылдың ішінде үш есе өсуі
“Казатомпромға” табиғи уран өндіру жөнінде дүние жүзінде көшбасшы
компанияға айналуға ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.