Экономикалық өсу: факторлары, кезеңдері, ерекшеліктері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КIРIСПЕ . . . 3

1 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЭКОНОМИКАНЫҢ БАСТЫ КАТЕГОРИЯСЫ РЕТІНДЕ . . . 4

1. 1 Экономикалық өсудiң жалпы түсінігі . . . 4

1. 2 Экономикалық өсудiң үлгілері мен факторлары . . . 6

1. 3 Экономикалық өсудiң түрлерi және ғылыми-техникалық прогресс . . . 11

2 ҚАЗАҚСТАНЫҢ ДАМУШЫ ЕЛ РЕТІНДЕ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУІ . . . 18

Дамушы елдердің экономикалық өсуiнiң ерекшелiктерi мен мәселелері . 18

2. 2 Қазақстандағы экономикалық өсу және оның тұрақтылығын сақтаудағы экономикалық қауіпсіздігінің қазіргі мәселелері . . . 22

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 32

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР . . . 34

КIРIСПЕ

Курстық жұмыстың тақырыбын таңдау кезінде негізгі себеп болған: Экономикалық өсу кез келген мемлекет үшін негізгі көрсеткіштердің бірі болып табылады. Яғни мемлекеттің даму қарқын айқындау үшін оның экономикалық өсуіне талдау жүргізу арқылы анықтауға болады. Менің ойымша, экономикалық өсу тақырыбы өте актуалды болып келеді. Оның актуалдығы келесідей себептермен түсіндіріледі: Мемлекеттің экономикасының өсуіне талдау, болжау және жоспарлау жұмыстарын жасау арқылы оның себеп салдарын анықтауға болады. Экономика циклдық сипатта дамиды, яғни экономиканың құлдырауынан кейін әрқашанда өсу немесе өркендеу процесі орын алады. Сондықтан экономика үшін экономикалық өсудің мазмұны мен себептерін түсіну өте маңызды болып табылады.

Курстық жұмыстың негізгі мақсаты экономикалық өсуді макроэкономикалық зерттеу және оның қарқындары мен факторларына талдау жасау болып табылады.

Курстық жұмысты жазу барысында мен келесідей мәселелерді бөліп көрсеттім:

1) Экономикалық өсу және оның даму қарқынын макроэкономикалық талдау;

2) Экономикалық өсудің факторларына сандық баға беру;

3) Экономикалық өсудің түрлеріне сипаттама беру;

4) Экономикалық өсуді ынталандыру үшін қолданылатын шараларға қысқаша шолу жасау;

Курстық жұмысты жазу барысында жоғарыда көрсетілген мәселелерге қоса экономикалық өсуді тежейтін факторлар, экономикалық өсудің фазаларына, экономикалық өсудің теориясына, экономикалық өсуді мемлекет тарапынан реттеу мәселелеріне де жалпы шолу жасап шықтым.

Экономикалық өсу әдетте ЖIӨ-нiң нақты өсуiмен бағаланады және оның өсу қарқынымен тiкелей байланысты. Экономикада құлдырау және өркендеу кезеңiне байланысты өсудiң екi аспектiсi болады: өсу нәтижесiнiң бұрынғы деңгейiне жету және одан асып кету. Қазақстан экономикасы қазiр экономикалық өсудiң қайта жандану кезеңiнде өмiр сүрiп отыр. Мұндай 70 жыл бойы мүлде басқа көзқараста болып келiп, ендi оған керiсiнше нарықтық экономикаға өту кезiнде мемлекеттiң, яғни макроэкономикалық реттеудiң алатын орны үлкен болуы керек.

Экономикалық өсудiң тұрақтылығы шаруашылық саясатты жүргiзудiң бiрден-бiр көзi. Экономикалық өсу тек қана жұмысшыларға жұмыс орнын табу, жұмыс күшiнiң толықтырылуы емес, сондай-ақ жұмыссыздық деңгейiн алдын-алу болып табылады.

Осылайша курстық жұмыс тақырыбын “Экономикалық өсу: факторлары, кезеңдері, ерекшеліктері ” деп алдым.

1 ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӨСУ ЭКОНОМИКАНЫҢ БАСТЫ КАТЕГОРИЯСЫ РЕТІНДЕ

1. 1 Экономикалық өсудiң жалпы түсінігі

Экономикалық өсу қоғамдық өндіріс көлемінде өндірілетін өнім мен көрсетілетін қызметтің көлемімен анықталады. Сондықтан ғылыми әдебиеттерде экономикалық өсудің негізгі көрсеткіші ретінде жалпы ұлттық өнімді жиі қарастырады. Оған қоса, бұл мақсатта жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) динамикасы да қарастырылады. Жалпы ішкі өнімнің 2 түрі бар: нақты және номиналды. Нақты жалпы ішкі өнімді табу үшін номиналды жалпы ішкі өнімнен инфляция яғни бағаның өсуін өткен жылмен немесе базалық жылмен салыстыра отырып шегеріп тастаймыз. Экономикалық өсуді анықтау барысында тек нақты жалпы ішкі өнім көлемі ғана қарастырылады. Өйткені нақты жалпы ішкі өнім номиналдыға қарағанда бізді нақты ақпаратпен қамтамасыз ете алады. Мысалы, егер ағымдағы жыл ішінде өндіріс көлемі өзгермесе және өнім бағасы 4 есе қымбаттаса жалпы ішкі өнім көлемі де шамалап есе ұлғайяды, бірақ бұл экономикалық өсуге жатқызылмайды.

Халықаралық тәжірибеде экономикалық өсуді есептеуде көбінесе бір адам басына шаққандағы жалпы ұлттық өнім көлемі есептеледі. Бұл көрсеткішті есептеу үшін белгілі бір мемлекеттегі бір жыл ішінде өндірілген жалпы ұлттық өнім көлемін сол мемлекеттегі адамның санына бөледі. Бұл көрсеткіш негізінен мемлекеттегі адамдардың өмір сүру жағдайын көрсетеді. Мысалы, Индияның жалпы ұлттық өнімі Швейцариямен салыстырғанда шамалап 70 процентке көп, бірақ Индия азаматтарының өмір сүру жағдайы Швейцарияға қарағанда шамамен 60 есе төмен. /1, 59 б/

Көріп отырғанымыздай жалпы ұлттық өнім тек жалпы көрсеткіш ретінде қолданылыда. Экономикалық өсу туралы нақты ақпараттарды алу үшін халық санын да қарастыруымыз керек. Мысалы, бір жыл ішінде нақты жалпы ұлттық өнім 1, 5 процентке ұлғайса, ал сол мемлекеттегі халық саны да 1, 5 процентке ұлғайса бұл экономикалық өсу ретінде қарастырылмайды. Нақты экономикалық өсу болу үшін жалпы ұлттық өнімнің өсу қарқыны халықтың өсу қарқынынан жоғары болу керек.

Экономикалық өсуді абсолютті және салыстырмаллы көрсеткіштермен сипаттауға болады. Абсолютті көрсеткіштерге нақты сандар жатқызылса, ал салыстырмалы көрсеткіке проценттік қатынастарды жатқызщуға болады. Мысалы, егер нақты жалпы ұлттық өнім өткен жылы 200 млрд. теңгеге тең болса, ал ағымдағы жылы 210 млрд. теңгеге тең болса, онда экономикалық өсудің абсолюттік көрсеткіші 10 млрд теңгеге тең (210 млрд - 200 млрд = 10 млрд) және салыстырмалы көрсеткіші 5 процентке тең ((210 - 200) / 200 = 0, 05) болады.

Кейбір кездері экономисттердің экономикалық өсудің қарқындылығының елеулі өзгерістеріне көп көңіл аударуы әдеттен тыс болып көрінеді. Шын мәнінде экономикалық өсудегі төрт және үш процент арасындағы айырмашылық соншалықты маңызды ма? Ия, маңызды. Бүгінгі таңда Америка Құрама штаттарында нақты жалпы ұлттық өнімнің көлемі шамалап 3995 млрд. долларға тең және де олар үшін экономикалық өсудің қарқыны үш және төрт проценттің айырмасы 40 млрд. долларға тең болады. Экономикалық жағдайы өте нашар мемлекеттер үшін экономикалық өсудің қарқыны 0, 5 процентке төмендесе ашаршылыққа және экономикалық құлдырауға да алып келуі мүмкін.

Бірнеше жылдар аралығындағы экономикалық өсудің кішкене өзгеруі үлкен мәндерге ие болуы мүмкін. Мысалы, А мемлекеті мен Б мемлекеттерінің жалпы ұлттық өнімдерінің көлемі бірдей, бірақ экономикалық өсу қарқындары әр түрлі деп алайық. А мемлекеті үшін бір жыл ішіндегі экономикалық өсу қарқыны - 4 процент, ал Б мемлекеті үшін бұл көрсеткіштің мәні небары 2 процентке тең. Осы екі мемлекеттердің жалпы ұлттық өнімдері екі есе көбейю үшін қанша жыл керек екенін есептеп шығару үшін біз «70 санының ережесін» қолданамыз (бұл әдіс негізінен бағаның екі есе өсуі үшін қажетті жылдардың санын анықтау үшін қолданылады; ол үшін 70 саны бір жылдағы инфляция қарқынына бөлінеді. Мен өз мысалымда бір жылдағы инфляция қарқынының орнына бір жылдағы экономикалық өсудің қарқынын, ал бағаның орнына жалпы ұлттық өнімнің көлемін аламын) . Осы ережеге сәйкес А мемлекетінің жалпы ұлттық өнімінің көлемі 17, 5 жылда (70/4), ал Б мемлекетінің жалпы ұлттық өнімінің көлемі 35 жылда (70/2) екі есе өседі.

Бір адамға шаққандағы нақты жалпы ұлттық өнімнің көлемінің өсу қарқыны экономикалық өсу қарқыны бірдей болған жағдайда да арасындағы айырма алшақтай береді. Мысалы, Г және Д мемлекеттеріндегі экономикалық өсу қарқыны бірдей деп алайық (жылына 5 процент) ; бірақ егер Г мемлекетіндегі бір адамға шаққандағы жалпы ұлттық өнімнің көлемі 10 мың теңгеге тең, ал Д мемлекетінде бұл көрсеткіш 500 теңгеге тең болса, онда 5 проценттік экономикалық өсу Г мемлекеті үшін 500 теңге өсім алып келеді, ал Д мемлекеті үшін мұндай өсім небары 25 теңгеге тең болады.

Сондай - ақ, экономикалық өсудің тұрақтылыққа қарағанда үлкен маңызы бар екені анық ақиқат. Мысалға, экономикалық құлдырауды тоқтата алсақ, онда ұлттық табысты да бір мезгілде үлкейтуіміз мүмкін, айталық 6 % - ке. Егер де экономикалық өсудің жылдық қарқындары 3 % - ті құраса, онда 2 жылдың ішінде-ақ ұлттық табыстың өсімі 6 % - ті құрайды және де экономикалық өсудәің қарқындылығы алдағы уақытта ұлттық табыстың ұлғаюын екі жыл сайын 6 проценттік өсімді қамтамасыз етеді. /1, 81 б/

Экономикалық өсудiң теориясы бұл көптеген концепциялар және бұлар әр кезеңде әр түрлi бағытта дамыды. Бұл жағдайлар экономикалық өсудiң бiр деңгейден екiншi деңгейге ауысуына негiз болады. Оларды әдiстемеге байланысты өсу теориясында үш бағытты атап өтуге болады:

1) Неокейнстiк;

2) Неоклассикалық;

3) Тарихи-әлеуметтiк.

кейнсиандық (неокейнсиандық) мекроэкономикалық тұрақтылық теориясы.
классикалық (неоклассикалық) теориялар, өзiнiң теориялық бастауын сонау Ж. Б. Сэйден алып және Дж. Б. Кларк, Р. Солоудың еңбектерiмен аяқталды /2/.

Классикалық бағыттағы ойда рыноктық жүйенiң тиiмдiлiгi, яғни өзiн-өзi реттеу механизмi қарастырылған, мұнда тек қана экономикалық субъект қана емес бүкiл экономикалық өндiрiс факторлары қарастырылады. Мүлтiксiз еркiн бәсеке, рыноктық баға жалпы тепе-теңдiктi қамтамасыз еттi. Осы мақсатта классикалық теория XIXғ. және XX ғ. Басында экономикалық өсуде басты орында болды.

Ұлы экономистер А. Смит, Д. Рикардо, Т. Мальтус және К. Маркс халықтар байлығы қорлануына басты көңiл бөлдi. Ал екiншi дүниежүзiлiк соғыстан кейiн Р. Харрод өзiнiң ғылыми статьясында ұлттық өнiмнiң өсуiне байланысты өсудiң үш концепциясын ұсынды: неокейнсиандық (Т. Харрод, Е. Домар) ; неоклассикалық (Р. Солоу) ; посткейнсиандық (Н. Калдор) ; /2/.

Ал XX ғасырдағы болған дүниежүзiлiк экономикалық дағдарыс тұсында, яғни өндiрiс қатынастары бұзылуы нәтижесiнде классикалық теорияның экономиканың рыноктық тепе-теңдiкте бола алмайтындығын дәлелдедi. Осы дағдарыстан шығуда экономикаға мемлекеттiң араласуы керек болды, яғни кейнсиандық бағыт қалыптасты. Ол экономиканы қысқа мерзiмде қарастырады.

Кейнсиандық модельдiң таянышына ұлттық шаруашылық түгелiмен кiредi. Кейинсиандық теорияның басты макроэкономикалық мәселесi ұлттық табыстың анықтауыш деңгейi динамикасы және оны бөлу болып табылады. Бұл факторлар кейнсиандық эффективтi сұраныс арқылы қаралады. Дж. Кейнс концепциясы макроэкономикалық тепе-теңдiкке жетуде толық жұмысбастылықты айта отырып, ЖҰӨ көлемiне қашан эффективтi сұраныс болмай болмай қалған жағдайда оған мемлекет жағынан қосымша инвестициялар бөлiну керек дедi.

Кейнстiк өсу үлгiсi негiзiнде логикалық құрал қолданылады, бiзге белгiлiсi кейнстiк қысқа мерзiмдiк тепе-теңдiк моделi. Кейнстiк өсу моделiнiң қарапайым түрi Е. Домар үлгiсi болып табылады, бұл моделде қапиталдың шектi өндiрiсi Леонтьев функциясы ретiнде қарастырылады.

Домар үлгiсi еңбек нарығында ұсыныстың артықшылығынан шығады, бұл бағаның тұрақтылығын ескередi. Капиталдың шығып қалуы жоқ, ал капиталдың У-ке қатынасы ( K / Y) және қор жинағы нормасы тұрақты болып келедi. Өнiм тек 1 ресурсқа ғана тәуелдi деп айтуға болады, ол - капитал /3, 168 б//.

1. 2 Экономикалық өсудiң факторлары

Кез келген мемлекеттің экономикалық өсімі негізгі алты фактормен анықталады, оның төртеуі экономикалық өсудің нақты мүмкіндігімен байланысты. Олар:

1) мемлекеттегі табиғи ресурстардың саны мен сапасы;

2) мемлекеттегі еңбек ресурстарының саны мен сапасы;

3) негізгі капиталдың көлемі;

4) технология. /5, 231 б/

Жоғарыда аталып өткен төрт факторды ұсыныс факторы деп топтауға болады. Осы факторлардың арқасында ғана өндірістің ұлғаюы нақты мүмкін болады. Нақты өндірілетін өнімнің көлемінің ұлғаюына сапасы жақсы ресурстар мен технологиялық потенциал қажет.

Дегенмен өсуге деген қабілеттілік пен нақты өсуді ажырата білу қажет. Бұған келесі екі пікірдің маңызы бар.

Біріншіден, экономикалық өсу сұраныс факторларына тікелей қатысты. Өсу барысындағы өндіріс процесін іске асыру үшін мемлекеттің экономикалық жағдайы ресурстардың көлемінің үнемі өсіп тұруын толық түрде қамтамасыз етуі керек. Ол үшін жиынтық шығындардың көлемін үлкейту қажет.

Екіншіден, экономикалық өсуге бөлу факторлары әсер етеді. Өндірістік потенциалды неғұрлым мақсатты қолданылу үшін тек қана ресурстарды түгелімен экономикалық айналымға бағыттау ғана емес, сонымен қатар оларды тиімдірек утилизациялау керек. Нақты өндірілетін өнімнің көлемін ұлғайту үшін ресурстарды тиімді пайдалану қажет және көп өнім алатындай қайта бөлу керек.

Экономикалық өсімге әсерін тигізетін ұсыныс және сұраныс факторларының арасынды тығыз байланыс бар. Мысалы, жұмыссыздық капиталдың жинақталу дәрежесін төмендетеді және ғылыми зерттеу жұмыстарына жұмсалатын шығындардың көлемін азайтады. Және керісінше, жаңа технологияларды аз еңгізу және капиталды аз жұмсау өзкезегінде жұмыссыздыққа алып келеді.

Бұл факторлардың өзара байланысы туралы мәліметтерді өндіріс мүмкіндігінің қисығы бере алады. Сурет - 1. /6, 74 б/

Сурет 1 - Өндіріс мүмкіндігі қисығы

Бұл қисық белгілі бір негізгі капитал, технологиялық потенциал, еңбек және табиғи ресурстардың сапасы мен санының әр түрлі қатынастарында өндірілетін өнімнің ең көп түрлі варианттарының санын көрсетеді. Кез келген ұсыныс факторларының позитивті әсері (ресурстар мен технологиялық прогрестің саны ме сапаының жоғарлауы) өндіріс мүмкіндігінің қисығын оңға жылжытады, суретте ол АВ-ның СД-ға ығысуы ретінде көрініс табады.

Бірақ экономиканың өзінің өндіріс потенциалын толығымен жүзеге асыруы сұраныс пен бөлу факторларымен шектеледі. өндіріс мүмкіндігінің қисығы оңға ығысуы немесе жылжуы мүмкін, бірақ өндірістің нақты көлемі өз шегіне жете алмайды. Басқаша сөзбен айтқанда, нақты экономикалық әрекет қисығы әрқашан өндіріс мүмкіндігі қисығының шеңберінен аса алмайды тек соның көлемінде ғана болады. Өндіріс потенциалы төменде көрсетілген жағдайда ғана жүзеге асады:

шығындардың жиынтығы тек толық жұмысбастылықты қамтамасыз ететін көлемде ғана көбейеді;
қосымша ресурстар өндірілетін өнімнің көлемін максималды ұлғайту мақсатында тиімді пайдаланылады.

Мысалы, Америка Құрама Штаттарында еңбек күшінің таза өсімі жылына 2 млн. - ға дейін жетеді. Бұл фактор өздігінен өндіріс қуаттылығын немесе экономика потенциалын ұлғайтады. Бірақ экономикалық потенциал өндіріс өсімінде көрініс табу үшін осы жоғарыда аталып кеткен барлық 2 млн. адамға өз мүмкіндігін аша алатын жұмыс орындарын тауып беру керек. Қоғамға жаңа жұмыссыздар мен бір салада маманданған бірақ мамандығына қатысы жоқ басқа салада жұмыс істейтін адамдардың қажеті жоқ.

Сұраныс факторы мен ресурстардың бөліну факторының бар маңыздылығын біле отыра, экономикалық өсу проблемасына шешім іздегенде ұсыныс факторларына көңіл аударылады. Экономикалық өсім жалпы ұсыныс қисығын оңға ығыстыратын факторлармен сипатталады. Сурет 2. /6, 77 б/

Сурет 2 - Баға мен өндіріс көлемі ара қатынасы

2-ші суретте жалпы жиынтық сұраныстың ұлғаюы AD қисығының оңға таман жылжуы, яғни AD ₁ қисығының AD ₂ қисығына таман жылжуы ретінде көрініс табады. Бұл қозғалыс мынаны түсіндіреді: бағаның әр түрлі дәңгейлерінде тауарлар мен қызметтердің көлемі ұлғаяды.

Келесі 3-ші суретте ұсыныс факторларының экономикалық өсуге тигізетін әсері көрсетілген. /7, 286 б/

Сурет 3 - Ұсыныс факторларының экономикалық өсуге әсері

Бұл суретте нақты өнім және табысты ұлғайту негізгі екі әдіспен жүзеге асырылуы көрсетіген:

1) ресурстардың үлкен көлемін тарту жолы арқылы;

2) ресурстардың қолданылуды көбірек өндіру жолы;

Ең алғаш еңбектің .

Нақты жалпы ұлттық өнім кез келген уақытта еңбектің шығындалуын (адам/сағат) еңбектің өнімділігіне көбейтуімен анықталады деп айтуға болады. Немесе

Жалпы ұлттық өнім =адам-сағаттардың істелген саны x еңбек өнімділігі.

Мысал. Шаруашылықта 10 адам жұмыс істейді және әрқайсысы жылына 2 мың сағат жұмыс атқарады (50 аптаның әр аптасында 40 еңбек уақытынан ), сондықтан жұмыс істелген адам-сағаттың жалпы саны 20 мыңды құрайды. Егер де орташа өндіру адам-сағатына санасақ 5 долларды құраса, онда жалпы өнімді шығару немесе нақты жалпы ұлттық өнім 100 мың долларды құрайды (20 мың x 5 доллар) .

3- Сурет мынадай сұрақтарға жауап береді :

1) Жұмыс істелген уақыт санын не анықтайды?

2) Еңбек өнімділігі неге байланысты болады?

Еңбек шығынының көлемі жұмыс істеушілер саны мен орташа жұмыс істейтін аптаның ұзақтылығына тәуелді болып келеді. Ал жұмыс істеушілердің саны негізгі халықтың бөлігінің еңбекке жарамды жасының болуына және де еңбек күшінің өндіріске тарту деңгейіне байланысты. Басқа сөзбен айтқанда, ол еңбекке жарамды халықтың өндірісте нақты жұмыс атқаруына байланысты болып келеді. Орташа жұмыс істеу аптасы құқықтық және институционалдық факторлармен, сондай-ақ коллективтік келісімдермен анықталады.

Еңбектің өнімділігі техникалық прогрес, қордың күштілігі, еңбек күшінің спасы және бөлудің эффективтілігі, әр түрлі ресурстарды сәйкес клтіру және басқару секілді факторлардың ықпалында болады. Басқаша айтсақ, еңбек өнімділігін үлкейтуге болады тек сондай жағдайда, егер денсаулықты, профессионалдық дайындықты, білімді жақсартса және көп көңіл аударылса; сонымен бірге техникамен және құрал-жабдықтармен қамтамасыздандыру және табиғи ресурстармен қамтамасыздандыру үлкейсе; егер кәсіпорын мықты болып, өндірісті басқару жақсы болса; жұмысшыларды неғұрлым эффективті салаларға орналастыру. /8, 197 б/

3-Сурет өнімге деген сұранысты анықтайтын факторлар жайында мағлұматты береді. Ол суретте экономиканың мүмкіншіліктерін анықтайтын жалпы өнімді ұсыну мен өндіру факторлары көрсілген.

Қазір техникалық прогрес деп аталатын экономикалық өсудің факторын қарастырайық. Бұл факор экономикалық өсуде маңызды рөл атқаратыны анық. Себебі техникалық прогреске тек қана өндірістің мүлде жаңа әдістері ғана еніп қоймай, сонымен қатар басқарудың жаңа түрлері мен өндірісті жаңаша организациялау кіреді. Жалпы айтқанда, техникалық прогрес деп, жаңа білімдерді ашу арқылы түпкі өнімнді шығару көлемін ұлғайту мақсатымен берілген ресурстарды жаңаша әдіспен комбинациялау болып табылады.

Бір қарағанда техникалық прогрестің жылжуы тарихи жағдайда ұзақтылығымен және ұмтылғыштығымен бейнеленеді. Газдық және дизельдік двигательдер, конвейерлер өткен заманның негізгі жетістіктері ретінде ойға келеді. Жақын арада ғана технологиялық жетістіктер салдарынан күрделі автоматизациялау жүргізіле бастады. Көптеген фабрикалардағы жұмыстың бір ғана кнопканы басумен іске асырылуы ғажап жағдайға айналды. Дыбыстан тез ұшақтар, транзисторлар және интегралдық кестелер, компьютерлар, ксерокстар, контейнерлік тасымалдаулар және ядролық энергия, космосқа ұшқан сапарлар, - бұл тнхникалық прогрестер өткен замандағы ата-бабаларымыздың тек армандарындығы ойлары еді. Осы секілді жаңалықтардың ашылулары экономикалық өсуге жақсы әсер етеді.

1. 3 Экономикалық өсудің түрлері мен үлгілерін макроэкономикалық талдау

Экономикалық өсудің экстенсивті түрі дегеніміз - ол эканомиканың өндіріс факторларының ескі техника негізінде сан жағынан молаюын айтады (экстенсивті - латын тілінен аударғанда extensivus - ұлғаймалы ) .

Эккономикалық өсуге әсер ететін факторлар:

Негізгі капитал
Ғылыми техникалық прогрес
Еңбек ресурстары
Табиғат ресурстары
Жиынтық сұраныс

Көрсетілген факторлардың өнімнің шығарылу көлемін үлкейту үшін әрқайсысының қызметін анықтау үшін эконометрмка қолданылады (ғылыми тәртіп, экономикадағы сан жағынан өзгерулерді зерттеуші ретінде) . Оның көмегімен ұлттық шаруашылықтың өсуінің эконометрикалық моделі құрылады. Осылайша экономикалық өсуді карастыра отырған Нобель сыйлығының лауреаты Роберт Солоу (АҚШ) өндірістік функция формуласын қарастырған.

Экстенсивті экономикалық өсу - ол шаруашылықтың дамытуын ең ыңғайлы әдісі болып табылады. Бұл әдістің көмегімен табиғи ресурстады өте жылдам игеруге болады, оған қоса салыстырмалы түрде тез жұмыссыздықты қысқарту мүмкіндігі және де жұмысшы күшінің үлен көлемде жұмыс істеуін ынталандырады.

Өндіріс көлемін ұлғайтудың мұндай жолының көптеген кемшіліктері де бар. Оған техникалық тоқырау тәуелді болып келеді де, өнімнің сан жағынан шығарылуының үлкеюі техника - экономикалық прогреспен байланыспайды. Бірақ техникалық прогрестің экономикалық өсудегі маңызы өте зор болып табылады. Себебі техникалық прогреске тек қана өндірістің мүлде жаңа әдістері ғана еніп қоймай, сонымен қатар басқарудың жаңа түрлері мен өндірісті жаңаша организациялау кіреді. Жалпы айтқанда, техникалық прогрес деп, жаңа білімдерді ашу арқылы түпкі өнімнді шығару көлемін ұлғайту мақсатымен берілген ресурстарды жаңаша әдіспен комбинациялау болып табылады. Практикада көрсеткендей, техникалық прогрес пен капитал салу, яғни инвестициялау бір-бірімен тікелей байланысты. Техникалық прогрес көп жағдайда жаңа машиналар мен құрал-жабдықтарға инвестициялауды қажет етеді.

Өндірістік функция өнімнің шығарылуы негізгі капиталға (К) , еңбекке (L) және жерге (табиғи материалды ресурстарға - N ) сан жағынан (F) тікелей тәуелді екені белгілі: /3, 336 б/

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.