Санжар Асфендияров

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Санжар Асфендияров

Жоспар:

Қоғам және азамат
Қазақстан тарихының тұңғыш профессоры

А) Майдан тауқіметін ерте кешірген тағдыр

Ә) Қоғамдық-саяси қыцзметі

Б) Талантының жаңа ұшқыны

Халық қалаулысы
Пайдаланылған әдебиеттер

Қазан социалистік төңкерісі кезеңі олардың арасында болған 2 кезеңнің ықпалымен қоғамдық-ғылыми көзқарастары қалыптасқан қазақ интеллигенциясының ерекше шоғырына Санжар Жапарұлы Асфендияров та жатады.

«Ескі» интеллигенция атынан шыққандар мәдени-ғылыми ғұрыптарға және капиталистік Ресей қоғамының ықпалымен рухани тәрбиеленіп, көзқарасы екіжақтылық жағдайда қалыптасты. Бір жағынан, олар Ресей оқу орындарында білім алып, самодержавие идеологиясының ықпалында болып, шет халықтарды шеттету бағытында тәрбиеленсе, екінші жағынан, Ресейдің колониялық шалғайының құқықсыз, қаналушы халықтың атынан шығып, олар қазақ халқының пайдалану күшін білді және сезінді. Патша Үкіметі оларды Ресей мүддесіне адал қызметке дайындаған болса, шындық олардың патриоттық сезімін оятып, өз халқын отаршыл қанаудан құтқару талпынысын туғызды.

Сондықтан ревалюцияға дейінгі қазақ интеллигенциясының көп бөлігі Царизм оппозициясына жақын болды және Ресейдің қандай да бір оппозициялық партиясына мүше болды. Қазақ интеллигенциясының саяси күрес жолы оңай емес едіжәне олардың идеялық таңдауы да әртүрлі еді. Бір бөлігіне кадеттер партиясы назар аударса, екіншісіне - эсер, ал үшіншісі - болшевиктерді қолдады.

Асфендияров - Орал орыстарының кедейленген сұлтан тұқымы. Ол 1889 жылы дүниеге келді. Оның әкесі Жафар Асфендияров ұзақ уақыт бойы әскери аудармашы қызметін атқарды, отставкаға шығар алдында генерал-майор шенін алды. Бірақ, Санжар Ташкент реалдық училищесін бітіріп, Питер әскери-медициналық академиясына түскенде материалдық қиыншылыққа байланысты ұлын қамтамасыз ете алмады. Санжар әскери-теңіз министлігінің стипендиясына оқыды. Бұлар ілгеріде әскери қызметтің қиыншылығын көтеруге әкелді: алғашқыда қырдағы Термезде, кейін Түркістан полкінің әскери дәрігері ретінде майданда болды. Ол соғыс жылдарының мұңы мен қиыншылығының куәгері болу тағдырына жазылған еді. Лодзь түбінде полкпен бірге неміс тұтқынына түсіп, бір жылдай әскери тұтқындар лазаретінде еңбектенеді, ал 1916 жылдың басында тұтқындарды алмастыру нәтижесінде ШпарзундеденШвеция арқылы Отанына қайтты. Соғыс және тұтқын азабын басынан өткеру текке кетпей, қайта оның соғысқа қарсы радикалдық көзқарастарының қалыптасуына әсер етті. Ақпан төңкерісінен кейін Асфендияров Термез және Бұқара кеңесінің жұмысына кіріседі, солдаттар мен шаруа депутаттарының Түркістан облысындағы Кеңеске сайланады. Ташкентте шет кеңесінің тапсырысы бойынша мұсылман жұмысшылар депутаттарының 1-і кеңесін «көне» қалада ұйымдастыруға қатысады, оның жұмысына Патша Үкіметінің окоп жіне тыл жұмысына мобилизацияланған жұмысшыларды тартады. Ол Ташкентте ақтарға қарсы ұрысына қатысты. Кеңес билігі жағына көшкен Черняев полкінің әскери дәрігеры және мұсылмандар бюросының мүшесі ретінде Каспий маңы майданында болды. 1919 жылы май айында Коммунистік партия қатарына кірді. Осы уақыттан бастап Асфендияров жоғары мемлекеттік орынға келіп, Партияның маңызды тапсырмаларын орындайды. 1919 жылы денсаулық сақтау, 1920 жылы Түркістан АКСР-нің жер өңдеу халкомына тағайындалды. Ал бұл кезде Түркістан АКСР-не Жетісу мен Сырдария облыстары кіретін. 1920 жылы В. И. Ленин кеңесі бойынша бар 3 коммунистік ұжымның интернационалды принцип негізінде бірігу іске асады(РКП(б) -ның шет комитеті, Мұсылман бюросы, Шетел жұмысшы және шаруалардың компартиялық шет комитеттері) . Құрамында Т. Рысқұлов, М. Субхи бар оргбюро ішіндегі Санжар Асфендияров та Түркістанның жалғыз партиялық ұйымының құрылуына қатысты.

В. И. Ленин 1921 жылы қазанда А. Р:Рақымбаев пен С. Ж. Асфендияров хатымен танысып, өз атынан С. Асфендияров кандидатурасын РКП(б) ОК-нің Түркістан бюросына ұсынды.

С. Ж. Асфендияров қызметі әрқашан да Қазақстан және Орта Азия әлеуметтік-экономикалық және мәдени өзгерістерімен байланысты болатын. Басқарушы жұмысшы бола тұра ол сирек кездесетін және бағалы маман ретінде тұрмыс ерекшеліктерін, Кеңес шығысы халқының мәдениеті, тарих мәселелері, жұмыс жағдайын жақсы білді. Сондықтан Санжар Жақыпұлы Асфендияровты Түркістан Республикасының тұрақты өкілі ретінде Мәскеуге ауыстырды. Бұл жерде ұлт істері бойынша Халық Комиссариаты коллегиясының мүшесі болады. Көп ұзамай тәжірибесі мол аграршы ретінде жерді орналастыру бойынша ВЦИК-тің ерекше комиссия құрамына кіреді.

1922 жылы X Бүкілресейлік Кеңес съезінің делегаты Санжар Жақыпұлы Асфендияров КСРО-ны құру шешімін қолдады. 1923 жылы Санжар Ташкентке қайта оралып, денсаулық сақтау халкомы мен жер халкомында жұмысымен қатар, Түркістан компартиясының ОК-нің хатшысы болады. Ұлттық-территориялық межелеу мен Орта Азияда жаңа ұлттық республикалардың құрылу кезеңінде, яғни 1924 жылы С. Асфендияров БКП(б) ОК Орта Азия бюросының құрамына сайланады, 1925 жылы ол қайтадан Мәскеуде президиум мүшесі және ВЦИК хатшысының орынбасары қызметін атқарады. Баяғыша Санжар негізгі жұмысымен қатар, түрлі комиссия ның көптеген маңызды қоғамдық тапсырмаларын орындайды, қызықты және маңызды ғылыми -практикалық доклад пен мақалаларын жариялайды.

Ал ең бастысы, Мәскеудегі қызметінде талантының жаңа қыры ашылады - тарих саласындағы белсенді ғылыми-ізденімпаздық потенциалы. Бұл таланты кейінгі өмірінде келешектегі ғалым беріп, қатал репрессиялық және шектеу шараларын оған, оның шығармашылығына қолданылса да, қазіргі кезде Санжар Жақыпұлы белгілі қазақ тарихшысы ретінде белгілі болуымен аяқталды. Орыс, ағылшын, француз, араб тілін меңгеруі және Ресей, шетел туындыларын пайдалану жақсы қамтылған тарихи материалға анализ жасауға, бірқатар құнды ғылыми зерттеулер дайындауға мүмкіндік берді. Ол «История казахстана с древнейших времен», «Прошлое Казахстана в источниках и материалах» жалпылама еңбектерін, «Национально-освободительная восстание1916года в Казахстане» монографиясын бастырып шығарды.

Астанадағы алғашқы күндерінен-ақ біраз уақыт Кеңес елінің белгілі өкілі Н. Н. Нариманов басқарған КСРО ЦИК-нің Шығыстану институтымен байланысады, 2-ші Мәскеу Мемлекеттік университетінде сабақ береді. Бұл жылдары Сәкең шетел Шығыстану өкілдерімен жиі кездеседі. Асфендияровтың ғылыми еңбегін мойындау ретінде КСРО ЦИК-і 1927 жылы оны Н. Н. Нариманов атындағы шығыстану институтының ректоры етіп тағайындайды, МГУ профессоры деген атағы беріледі.

Ғылыми шығармашылығындағы ең жемісті жылдары өмірінің ақырғы кезеңі еді. Ол кезде Санжар Қазақстанға шақырылғандықтан, туған жерінде өтіп, 1928-1937 жылдарды қамтыды. Бұл кезеңде Асфендияров бірінші жоғары оқу орындарын және ғылымды ұйымдастыру ісіне көп күш-жігерін жұмсайды. Ол Қазақ Мемлекеттік Институтын, кейін Абай атындағы Қазақ Педогогикалық Институты болған Жоғарғы Оқу Орнының алғашқы ректоры болды(1928-1931), осымен қатар тарих кафедрасын басқарды. 1931-1933 жылдары денсаулық сақтау халкомы, Қазақ АКСР-ның ағарту халкомының орынбасары, Алматы Медициналық Институт ректоры қызметтерін атқарды. Оылармен шектелмей, Республиканың басқа да жоғары оқу орындарын құрудың қолбасшысы болды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.