Жалпы менеджмент туралы

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ:

1. КІРІСПЕ

Жалпы менеджмент туралы түсінік

2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ

а) Менеджменттiң негiзiн қалаған тұлғалар жөнiнде

б) Менеджмент мектептері және оның түрлері

3. ҚОРЫТЫНДЫ

«Менеджмент» сөзінің анықтамасына келетін болсақ, «Менеджмент» ағылшын сөзі латынның «манус» - қол деген сөзінен шыққан, яғни басқару көзқарасы, әдісі, құралы мен түрінің жиынтығы деген мағынаны білдіреді.

Ағылшын тіліндегі Оксфорд сөздігінде бұл ұғымға мынадай түсінік береді:

Адамдармен қарым-қатынас жасау әдісі, үлгісі;
билік және басқару өнері;
шеберліктің ерекше түрі және әкімшілік дағды;
басқару органы, әкімшілік бөлігі.

Күнделікті тұрмыста менеджмент сөзі белгілі бір ұйымдағы барлық адамдардың қызметіне басшылық етумен шұғылданып, өз мақсатына жетуді білдіреді.

Менеджмент теориясын алғашқы жасаушылардың бірі Ф. Тейлордың пікірінше менеджмент - «іргелі дәл ұғымға, ережелер мен принциптерге негізделген шынайы ғылым деп есептесе, Дракердің түсіндіруінше - жоғарыда аталған элементтері бола тұрса да, менеджмент ғылымынан немесе кәсіптен гөрі практикаға жуықтау. Ол менеджмент ұғымын іскерлік кәсіпшілікке, былайша айтқанда тауар өндіру мен алуан түрлі экономикалық қызмет көрсетуге жатқызады.

Менеджмент ұғымына Э. Петерсон мен Э. Плоумен кеңірек түсінік береді: «Кең мағынада, әлеуметтік тұрғыдан қарағанда менеджмент дегеніміз - адамдарға тән тенденцияда топты қалыптастыру нәтижесінде өрістейтін техника немесе тәсіл. Мұндай топтың мысалына үкіметті, алуан түрлі клубтарды және іскер кәсіпорындарды жатқызуға болады. Қандай топ болмасын, оның өзінің дербес менеджменті болуы тиіс. Осы тұрғыдан алғанда менеджментті тәсілдер жиынтығы ретінде қарастыруға, әрі сол арқылы белгілі бір адамдар тобының мақсаттары мен міндеттері белгіленеді, айқындалады.

Профессор Л. И. Евенконың айтуынша «менеджмент» - бұл еңбекті, ақылды, басқа адамдардың мінез-құлық себептерін пайдалана отырып қойылған мақсатқа жету іскерлігі. Ал, ағылшын тіліндегі төркіннің мағынасы ажырамас үш үғымнан тұрады. Олар: палик рилейшнз (қоғаммен байланыс), маркетинг және менеджмент (тиянақты басқару немесе әртүрлі мекемелердегі адамдарды басқару) .

Белгілі бір әлеуметтік топтарға сәйкес келетін экономикалық менеджменттің мынадай негізгі алты түрі тармақтауға болады:

Үкімет. Менеджмент ұғымы үкімет қызметіне қолданылмағанымен, Петерсон мен Плоуменнің пікірінше, оның қызметі барлық жағынан алғанда менеджменттің жалпы анықтамасына сәйкес келеді.
Мемлекеттік менеджмент. Көп мемлекеттік мекемелерді ұйымдастыру және сондағы қызметкерлерге билік жүргізуді жүзеге асыру.
Әскери менеджмент. Мемлекеттік менеджменттің ерекше түрі. Қарулы күштерді ұйымдастыру және оларға жетекшілік ету.
Құрама одақтық (ассоцияциялық) немесе клубтық менеджмент. Мемлекеттік мекемелердегі секілді, мұнда да қызметкерлер тобының іс-әрекетін ұйымдастырып, оларға басшылық ету қажет.
Бизнес-менеджмент. Үкіметтік және мемлекеттіктен өзгеше келетін менеджменттің ерекше түрі.
Мемлекеттік меншіктегі менеджмент. Бизнес - менеджменттің арнайы түрі. Жекеменшік іскерлік кәсіпорын функциясымен қоса, мұнда менеджмент сипатына мемлекеттік және әлеуметтік проблемалар мен ой-пікірлер де ықпал етеді.

Петерсон мен Плоуменнің ой-ұсыныстарынан мынаны тұжырымдауға болады. Экономикалық менеджменттегі қоғаммен байланыс жүйесіндегі мұндай өзгешеліктердің көп жағдайда елеулі айырмашылығы бола тұрса да, бұлардың барлыға адамның мінез-құлқы туралы “негізге алынатын түсініктерге” сүйенеді.

Менеджментке берген классиктердің тұжырымдары ұқсас келеді. Гальвецияның пікірінше, басқару процесі - өнер, оның басты мәні мен мазмұны нақты жағдайға қарап ғылымды (басқару саласындағы ұйымдық ілім негізін) қолдану.

Менеджмент - нарықтық экономика жағдайында өндірісті тиімді басқарудың теориясы мен практикасы.

Менеджмент - нақты мақсатты жүзеге асыру үшін асыру үшін кәсіпорын жұмысын басқаруға және ұйымдастыруға байланысты адамдар қызметінің түрі.

Көрнекті американ экономисі В. В. Леонтьевтің анықтамасы бойынша: «Менеджмент - бұл өнім, технология, өндірісті ұйымдастыру, басқару еңбегі, әлеуметтік қатынас саласында жаңарту, инновациялау, жаңалық енгізу мақсатында фирмаларды, компанияларды тиімді басқару принциптерінің, тәсілдері мен формаларының жиынтығы» деп атаса, Вольфганг Хайер өзінің «Европада бизнес қалай жасалады» кітабында былай деп жазады: «Менеджмент - бұл жұмыс істеп тұрған коммерсиялық кәсіпорынның арнайы органы».

Менеджменттегі басты нарсе - өзіне кәсіпорын мүддесіне жауап беретін мақсаттар қою. Менеджмент - бұл адамдардың, қызметкерлердің жұмысын ұйымдастыру.

Менеджменттің 2 ұғымы бар:

Менеджмент - бұл басқару, басшылық ету органы.
Менеджмент - бұл адамдарды басқару (әрекет) .

Менеджменттiң негiзiн қалаған тұлғалар жөнiнде қысқаша төмендегiдей мәлiмет бере кетуге болады:

Ф. Тейлор жұмысшылардың әрекетiн басқарудың рационалды принциптерiн жобасын әзiрледi
А. Файоль бiртұтас басқару теориясының негiзiн қалады
Г. Эмерсон шаруашылықты тиiмдi басқарудың теориясын қалыптастырды.
Г. Форд өзiнiң басшылық етуiмен бұқаралық өндiрiстi ұйымдастырғанын және бұл жерде басшылық ету артықтық етедi деп санаған.

Дамыған елдердiң компанияларының ұйымдастыру кезеңiнде PR-дың қызметi жалпы менеджементтiң стратегиялық басымдықтарына енедi. Тiкелей топ-менеджментке бағынышты болғанда бұл функция аса тиiмдi. PR мамандары бұл күнде тек қана коммуникация техникасын меңгерiп қана қойған жоқ (жаза бiлу, өңдеу, мақаланы жариялату, баспа және бейнематериалды өндiру), сондай-ақ, iс жүзiнде менеджерлер болып табылады. PR мамандары компанияны басқарудағы нақтылы мәселелердi шешедi.

М. Х. Мескон, М. Альберт, Х. Хедоури “Менеджмент негіздер: басқарудағы ой-пікірдің дамуы” кітабында мектептің төрт түрін белгіледі: ғылыми басқару мектебі, әкімшілік мектебі, психология және адамдар қарым-қатынасының мектебі, әкімшілік мектебі, психология және адамдар қарым-қатынасының мектебі және басқару ғылымының мектебі. Мектептің төртке бөлінуіне байланысты төрт түрлі тәсілге бөлінеді. Мұнда басқару төрт түрлі көзқараста қолданылады. Процестік тәсілде басқару өзара байланысты басқару функциясының үздіксіз сериясы ретінде қарастырылады. Жүйелік тәсілде атап көрсетілетіні: басшылар ұйымдастыруды адамдар, құрылым, міндеттер мен технология секілді өзара байланысты элементтердің жиынтығы ретінде қарастыруы, сөйтіп өзгермелі сыртқы орта жағдайында алуан түрлі мақсатқа жетуді көздеуі тиіс.

Ситуациялық тәсілінде басқарудың әр түрлі әдістерінің жарамдылығы нақты жағдайға қарай анықталады. Ұйымдастырудың өзінде де, қоршаған ортада да сан алуан факторлар болатындықтан, өндірісті басқарудың бірыңғай, «таңдаулы» әдісі болмайды.

Ғылыми басқару. /1856-1920/ Ғылыми менеджменттің пайда болуы Фредрик Уинслоу Тейлордың /1856-1915/ есімімен байланысты. Оның басты еңбектері - “Фабриканы басқару” /1903/, «Ғылыми менджмент принциптері» /1911/, «Конгрестің арнайы комиссиясы алдында көрсету» /1912/. Филадельфиядағы оның зиратының басына «Ғылыми менеджмент атасы» деп жазылған.

1880 жылдары өздігінен инженерлік білім алған американдық Фредерик В. Тейлор еңбек процесін өздігінен жүзеге асатын іс ретінде қарастырмай, оған терең ден қойып, зерттей бастаған тұңғыш адам болды.

Төрт жылдың ішінде ол модельді және механик мамандықтарын меігерді. Кейіннен Тейлор Филадельфиядағы «Миндвейл Стил Воркста» жұмыс істеді.

Тейлордың ғылыми менеджментті ұдайы бақылау, эксперименттеу және логикалық топшылау арқылы анықталған нормативтер көмегімен бизнесті жандандыратын менеджмент түрі болып саналады. «Мидвейлде», кейіннен “Бетлехем Стилде” жұмыс істеген кезде Тейлор ғылыми менеджментті төрт салада дамытты: нормалау, уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау, уақыт пен міндетті зерттеу, ұдайы сұрыптау жәнн баулу, ақшалай ынталандыру.

Тейлордың пікірінше, еңбек өнімділігінің артуы қожайынға, жұмысшыға да молшылық әкеледі. Ол үшін қожайынның да, жұмысшының да психологиясын түбегейлі өзгерту қажет. Екі жағы да қосымша өнімді өзара бөлуге назар аудармай, бар күш-жігерін оны молайтуға жұмсауы тиіс. Тейлор өз теориясын тұжырымдай отырып, мынадай тоқтамға келеді: дәстүрлі әдістің орнына ғылым, қарама-қарсылықтың орнына ынтымақтастық; еңбек өнімділігін барынша арттыру; әрбір жұмысшының еңбек өнімділігін барынша арттыру, оларға барынша қолайлы жағдай жасау.

Тейлор концепциясының негізгі қағидалары

1. Практикада қалыптасқан есік, дәстүрлі жұмыс тәсілдерінің орнына ғылыми іргетасты құру, оның әрбір элементін ғылыми тұрғыдан зерттеу. Ол былай деді: басқаруда да, көпір салу секілді асқан дәлдік керек.

2. Жұмысшыларды ғылыми критерий бойынша таңдау, оларды жаттықтыру және баулу.

3. Еңбекті ұйымдастырудың ғылыми ойластырылған жүйесін практикаға енгізу ісінде әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы ынтымақтастық

4. Еңбекті біркелкі бөлісу және әкімшілік пен жұмысшылар арасындағы жауапкершілік

Еңбек өнімділігін барынша арттыруды басты мақсат етіп қоя отырып, Тейлор жұмысшы еңбегі мен өндіріс құралдарын пайдалануды; материалдар мен аспаптарды үнемдеп жұмсауды, аспаптарды, жұмыс операцияларын стандарттауды, жұмыс уақытын дәл есептеуді қарапайым операцияларға бөліп, кейіннен хронометраждау арқылы еңбек процестерін зерттеуді, әрбір операцияға бақылау орнатуды, бірыңғайланған еңбек ақыны қолдануды т. б кездеді.

Тейлор жеке жұмыскерлердің еңбек операцияларын талдай отырып, әрбір операцияны жекелеген құрамдас бөліктерге жіктеуге және хронометраж көмегімен жұмыстың неғұрлым пргрессивті әдістерін анықтауға болатындығын дәлелдеді. Тейлор жүйесінде еңбек қарқынының артатындығы соншалық, жұмысшылардың күш-қуатын қалпына келтіруге мүлде дерлік уақыты болмайды екен. Тиімсіз қозғалыстарды жоя отырып, Тейлор “ең қолайлы” жұмыс тәсілін жасады. Осыған орай жекелеген жұмысшылардың мамандығын ескере отырып олардың еңбегін мамандадыру, неғұрлым тиімді жұмыс амалдарын пайдалану үшін жұмысшыларды баулу және жаттықтыру қажеттігі туды.

Тейлор жұмысындағы басты жүйе - жекелеген жұмысшылардың еңбегін ұтымды ету, өндіріс процестерін және де соған сәйкес басқару процесін ұйымдастыруды қайта құру болды. Тейлор ілімнің дәл осы жағы өнеркәсіп оырндарында жаппай қолданылды

Гильберт прибор ойлап шығарып, оның микрохронометром деп атады. Оны кинокамерамен қоса қолданып, белгілі бір операцияда қандай қозғалыстардың атқарылатындығын және де олардың әрқайсысы қанша уақыт алатындығын дәл анықтау үшін пайдаланды.

Эмерсонның ойлап шығарған “өнімділіктің 12 принципі” жұртқа кеңінен мәлім болды. /1912/. Мұнда ол кәсіпорынды басқарудың принциптерін қарастырды, әрі тұжырымдады.

Эмерсонның пікірінше, мұндай принциптерге мыналар жатады:

болашақ мақсатты ескере отырып, әрбір жаңа процесті талдауға шынайы дұрыс көңіл бөлу;
білікті кеңес беру - өндіріске және басқаруға байланысты арнайы білімнің қажеттігі және барлық мәселеде білікті кеңес бірлесіп ақылдасқанда ағана нәтижелі болады;
тәртіп - барлық ұжым мүшелерінің белгіленген тәртіп пен ережеге бағынуы;
қызметкерлерге әділ төрелік;
басшыны қажетті мәліметтермен қамтамасыз ететін жедел, сенімді, толық, дәл және тұрақты есеп;
ұжым қызметін мұқият, жедел басқаруды қамтамасыз ететін диспетчерлік жұмыс;
ұйымдастырудағы бүкіл кемшілікті дәл белгілеуге және одан келетін шығындарды азайтуға мүмкіндік беретін нормалар мен жұмыс кестелері;
ең тәуір нәтижеге жетуге мүмкіндік беретін уақыт, күш-қуат және өзіндік құнның үйлесімдерін қамтамасыз ететін жағдайларды қалыпқа келтіру;
уақытты белгілеуді және әрбір операцияның кезегімен орындалуын ұсынатын операциялар нормасы;
атқарылатын жұмыстардың барлық ережесін нақты бекітуді қаматамасыз ететін жазбаша стандартты нұсқаулар;
әрбір жұмысшылар еңбегін көтермелеу мақсатында еңбек өнімділігі үшін сыйлыққа ақы төлеу

Эмерсон өндірісті және басқарманы ұйымдастырудың күрделі міндеттерін жан-жақты ойласытырып шешудің қажеттігін және тиімділігін тұңғыш рет атап көрсетті. Әсіресе, тиімділік тұрғысынан рационализациялауды /ұтымды етуді/ қарастыруы ерекше көңіл аударарлық.

Ал Форд басқарудың мынадай принциптерін қолданады :

барлық өндіріс процесін, ондағы сатыларды, байланыстарды дәл есептеу және жоспарлау;
жұмыс жағдайын есептеу және жоспарлау;
шикізаттарды, материалдарды, механизмдерді, жұмысшы күштерін әзірлеу;
өндірісті стандартты технология бойынша жүзеге асыру
өндірісті жетілдіру жолдарын үнемі іздестіру.

Басқарудың классикалық немесе әкімшілік мектебі.

Олар басқарылатын деңгейден төменгі сатыдағы еңбек өнімділігін арттырумен шұғылданды. Әкімшілік мектептері пайда болғаннан кейін мамандар басқаруды ұдайы жетілдірумен, әкімшілік қызметті ұйымдастыру принциптермен айналысты. Файоль өзінің «Жалпы және өнеркәсіптік әкімшілік» атты еңбегінде: әкімшілік ету жан-жақты қызметауқымын қамтитын басқарудың бір бөлігі және де техникалық, коммерсиялық ақша қаражатарын іздестіру және оны тиімді пайдалану.

Әкімшілік қызметті талдай отырып Файоль оның бес элементін бөліп көрсетті: жоспарлау, ұйымдастыру, басшылық ету, үйлестіру, бақылау. Файольдің менеджерлердің өз міндеттерін қалай орындауы тиіс екендігін былай деп түсіндіреді:

Жұмысты бөлісу . Еңбекті мамандандыру ұйымдық табысқа жету үшін қажет.

Билік . Бұйрық беру правосы жауапкершілікпен ұштасуы тиіс.

Тәртіп. Тыңдау және құрметтеу жұмысты байсалды ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Дара басшылық . Әрбір жұмыскер тек бір бастығынан ғана бұйрық алуы тиіс.

Бағыт билігі . Ұйымдастыру кезінде әрбір адамның күш-жігері бір бағытқа үйлестірілуі тиіс.

Жеке мүддені жалпы мүддеге бағындыру . Басқарудағы ең қиын жағдай - жеке мүдде мен ортақ міддені жалпы ұйымдық игілікке айналдыра білуде

Ақы төлеу. Жұмыскерлер өздерінің қосқан үлесіне қарай ақы алуы тиіс.

Орталықтандыру . Орталықтандыру мен децентрализациялау пропорция мәселесі болып саналады.

Иерархиялық тізбек . Бағыныштылар басшылықтың формальді тізбегін орындауы тиіс, мұның өзі жоғарыдағы басшылардың біреуі басқалармен ақпаратты алмасу жөнінде нұсқау бергенше сақталады.

Реттілік . Материалдың құнды затында болуы тиіс.

Әділеттілік . Мейірімділік пен заңдылыққа негізделген әділеттілік қызметті шын көңілмен беріле істеуге ықпал етеді.

Қызметшілердің тұрақтылығы және қызмет лауазымында болу мерзімі

Ынта-ықылас . Адамдардың ең көп қанағаттануы - жоспарды өз бетінше жасауы және орындауы

Ерекше рух . Қызметкерлердің күш-жігерді жұмылдыруы ұйымдастырудың табысты болуының кепілі.

Классикалық мектептің өкілі Л. Урвин Файольдің негізгі қағидаларын одан әрі дамытып, тереңдете түсті. Урвин формальді ұйым құру принциптерін жасауға ерекше көңіл бөлді:

құрылымның сәйкестігінде атап көрсетілетін - әуелі ұйымдастыру құрылымын мұқият ойластыру, содан кейін құрылым талаптарына неғұрлым сәйкес келетін мамандарды таңдап алу қажет;
арнайы және «бас» штабты құру. Мұның мідетіе басшыларды бұйрық дайындауын және таратуын, күнделікті жұмыстарды бақылауды және штабтық мамандар қызметін үйлестіруде басшыларға көмек көрсетуін жатқызады;
право мен жауапкершіліктің салыстырмалылығы. Мұнымен қоса басшыларға тиісті билік пен тең жауапкершілікті дек жүктеу қажет;
бақылау өрісі - басшыға тікелей бағынатын адамдар саны. Урвин: әрбір жағдайда бақылау өрісі басшының жекелей сапасына байланысты, демек нақты белгіленетін норма болуы мүмкін емес;
мамандандыру. Басшы қызмткерлерде, мамандандырудың үш түрі болуы мүмкін: мақсат белгісі, операциялар бойынша тұтыну түрлері т. б бойынша.
Анықтық. Ұйымдағы әрбір қызметкер үшін правосы, міндеті, жауапкершілігі, басқа адамдармен өзара қатынасы мен байланысы жазбаша анықталуы тиіс.

Адамгершілік қарым-қатынас мектебі. /1930-1950/

Ғылыми басқару мектебі мен классикалық мектеп, психология жаңадан дами бастаған кезде жарық көрді. Бұл мектептің авторлары адамдардың пікір-таласы ақыны әділ төлеу, экономикалық ынталандыру және формальді қызмет қарым-қатынасын орнату секілді мәселелрмен шектелді. Мори Паркер Фоллет пен Элтон Мэйо адамгершілік қарым-қатынас мектебінің жаңа бағытта дамуының негізіг салушылар деп есептелінеді. Мис Фоллетменеджментті тұңғыш рет «басқа адамдардың көмегімен жұмыстың орындалуын қамтамасыз етуші» деп анықтама береді.

1933 жылы Мэйо «Индустриялық өркенметтегі адамгершілік қарым қатынастар» кітабын шығарды. Бұл кітаптағы басты идея - еңбек тиімділігі үшін психологиялық жағдай және жұмысшылардың жақсы көңіл-күйінің қажеттігі туралы.

«Адамгершілік қарым-қатынас» мектебінің көрнекті өкілдері К. Арджерис, Ф. Ферцберг, Р. Ликатт, Д. Макгрегор, Р. Блейк т. б

Бұл бағыттың негізгі қағидасы ресми емес шағын топтардың рөлін орындау, басқару практикасында топтағы психологиялық және әлеуметтік ерекшеліктерді тауып, пайдалануға мүмкіндік беретіндей тәсілдерді қабылдау болып саналады. Мәселен бұлар классикалық мектептің еңбекті барынша бөлісу жөніндегі негізгі тезистерінің біріне күмән келтіреді.

«Адамгершілік қарым-қатынас» мектебінің өкілдері басқару жүйесіндегі жұмыскерлердің еңбегін жетілдіру тәсілдерін іздестіруге едәуір көңіл бөледі. Атап айтқанда, олар ресми емес әлеуметтік құрылымды өзгертуге ерекше көңіл бөлуді немесе ұйымның формальді құрылымын қайта құруды ұсынды.

Олар классикалық мектеп ұсынған «жоғарыдан төменгеқарай бағыну үйлесімділігі» принципін қатты сынға алып, биліктің тек жоғарыдан төмен қарай жүруін тиімді деп есептемеді. Осыған орай олар «комиссия арқылы үйлесімділікті» ұсынды, мұның өзі идея қатынасының тиімділігін арттыруды, жалпы саяси ұйымның жақсы қабылдануын, әрі оның неғұрлым тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.