Баспасөздегі экономика

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР:

І. Кіріспе. Баспасөздегі экономика.

ІІ. Экономист ғалымдар - баспасөзде.

ІІІ. Қорытынды.

Пайдаланған әдебиеттер

І. Кіріспе. Баспасөздегі экономика.

Үлкен зерттеу мен зор еңбекті талап ететін экономика тақырыбын кез-келген журналисттің қаламымен тербелмейді. Оның негізгі себебі - журналисттерді дайындайтын оқу орындарында салалық оқытудың болмауы. Демек, журналисттерді жалпылама оқытады да, нақты бір салаға ден қойылмайды. Экономиканы жетік меңгеретін сол факультеттің түлектері, алайда, экономика мамандығының қазақ бөлімінде оқитын кейбір білімгерлері тіпті, қазақ тілінде сөйлемейтінін күнделікті көріп жүрміз. Журналисттің қандай да бір саланы жазуы үшін, екінші мамандық алуына тура келеді.

Десек те, әлемдік дағдарыс ешбір журналистті тыныштықта қалдыра қоймас. Дағдарыстың кесірінен пайда болған жоқшылық, азшылық, қымбатшылық та қазіргі баспасөздегі өзекті мәселелердің бірі. Жел тұрды, шөп те қозғалды, яғни экономикалық проблемалар туындады, журналисттің де жазатын тақырыбы пайда болды.

Күнделікті газет беттерін қадағалап жүрген адам «Жас қазақ», «Айқын», «Жас алаш» аталатын басылымдарда бұл тақырыпты көптеп кездесіруге болатынымен келісетін шығар. Алайда, бұл газеттерді қарапайым халық та, экономист ғалымдар да оқиды, сол себепті оның тілі - бұқаралық. Арнайы аудиторияға бағытталған басылымдар жоқ емес, мысалы: «Капитал» газеті.

ІІ. Экономист ғалымдар - баспасөзде.

Экономика тақырыбын дұрыс талқылау үшін, экономист ғалымдарды әңгімеге тарту - ұтымды. Белгілі сұраққа да аталмыш ғалымдардың жауап бергені - жөн. Мысалы «Айқын» газетіндегі келесі мақала мен сұхбаттарды қарап көрейік:

Үкіметтің экономиканы және қаржы жүйесін тұрақтандыру жөніндегі іс-қимыл жоспарының артықшылығы қайсы, кемшілігі неде?

Ғалым БАЙНАЗАРОВ, қаржыгер:

- Үкімет өзге елдердің жасап жатқан дүниежүзілік қаржы дағдарысына қарсы күрес әдісін пайдаланып отыр. Көп жағдайда аралас құралдар пайдаланылады. Мемлекеттік кепілдік, ақша, бюджеттен қаржы бөлу. Осының бәрі бізде бар. Есептеп қарасақ, бірталай ақша беріліп тұр. 18 миллиард доллардың сыртында ақша бөлініп отыр. Сондықтан әзірге осы қаражат та жеткілікті. Әрі қарай бөлінген қаржы жете ме, жоқ па? Келер жылдың екінші жартысына қарай жағдай белгілі болады. Себебі қазір екінші деңгейлі банктер тарапынан экономикаға ақша беру азайып кетті. Халықтың тұрмыстық қажеттіліктеріне, ипотекаға берілетін несие тіпті азайды. Сондықтан қазір осының орнын толтыру мақсат болып тұр. Дегенмен банктерге қаржы беру мәселесінде әртүрлі көзқарас бар. Бірақ тап қазіргі жағдайда банктерге мемлекет тарапынан қолдау жасамасақ болмайды. Үкімет көмегін көрсете отырып, банктерді нақты секторға күштеп кірістіру керек. Үкіметтің бағдарламасында бұл жөнінде айтылмаған. Менің ойымша, осы - бір кемшілік.

Жангелді ШЫМШЫҚОВ, ҒБМ жанындағы Экономика институтының Астана филиалы директоры, экономика ғылымдарының кандидаты, профессор:
- Үкіметтің дүниежүзілік қаржы дағдарысынан ел экономикасын құтқарып қалуға жасап жатқан әрекеттерін және оның бағдарлама-жоспарын толық құптауға болады. Өйткені шын мәнісінде де біздің экономикамыздың бір жақсы жері Үкіметтің осы уақытқа дейін қанша жерден үлкен нарыққа қол жеткіздік дегенмен де, біз толыққанды нарық құрып үлгере алған жоқпыз. Міне, осы бізге тап қазіргі жағдайда үлкен жеңілдік болып тиетін түрі бар. Бізде екінші сатыдағы бағалы қағаздар нарығы ақыры жүзеге асқан жоқ. Дүниежүзілік қаржы нарығы бірінші кезекте осы бағалы қағаздар нарығындағы алыпсатарлық, әртүрлі басқа да осындай делдалдық операциялар нәтижесінде жалған капиталдың шынайы капиталдан бірнеше мәрте асып түсуінен болып отыр. Ал бізде жаңағыдай екінші сатыдағы қаржы болмаған соң бұл қаржы дағдарысы соншалықты үлкен дәрежеде болмайды. Бірақ, өкінішке қарай, бағалы қағаздардың екінші нарығы болмағандықтан қолдарында қаражаты бар орта тап өз қаражаттарына пайда табу үшін қозғалмайтын мүлікке ақшасын салуға мәжбүр болды. Сондықтан да бізде қаржы дағдарысынан гөрі ипотекалық немесе банктегі құрылыс дағдарысы анағұрлым етек алды. Бұл өткен жылы басталды. Бірақ біз осы күнге дейін «бізде бәрі жақсы» деп келдік. Сондықтан бағдарламаны да кештеу қабылдап отырмыз.

Бақберген ДОСМАНБЕТОВ, сенатор:

- Үкіметтің істеп жатқан іс-шаралары қазіргі жағдайда өте дұрыс. Сондай-ақ дер кезінде жасалып жатқан қадам деуге болады. Әлемдік қаржы дағдарысының бірінші кезеңінде Үкімет дұрыс болжам жасай алғандықтан ол біздің елге соншалықты қатты білінбей өтті. Дағдарыстың екінші екпініне қарсы Үкіметтің қабылдап отырған шаралары өте орынды.
Себебі мұнайдың бағасына байланысты қазір пессимистік бағамен есептеп бюджетті қайта қарады. Сөйтіп, бүгінгі таңда нақты бюджет қабылдады деп ойлаймын. Мұнай бағасы қайта көтеріліп жатса, бірінші тоқсанда-ақ бюджетті қайта қарап, орнына келтіруге болады. Үкіметтің қабылдаған жаңа бағдарламасынан әзірге кемшілік көріп отырғаным жоқ. Егер осы айтылған, белгіленген бағдарламалар дұрыс жүзеге асырылмаса, оны дұрыс ұйымдастыра алмасақ, сонда кемшілік болуы мүмкін.
Сауалнаманы жүргізген Гүлнар ЖҰМАБАЙҚЫЗЫ

Бұл мақаланың ұтымды жері - саланың мамандарынан сұхбат алу. Мамандар жаңа бағдарламаны құрғақ сөзбен мақтай бермей, кемшін тұстарын да көрсеткен, осы уақытқа дейінгі «бәрі де тамаша» деген лозунгпен жүрген көзбояушылықты әшкерелеген. Қарапайым халық қашан да мақтағанды емес, сынағанды жақсы көретінін журналист есте ұстаған. Сондай-ақ пікір айтушылар жақсы таңдалған: бірі - қаржыгер, бірі - экономика ғылымдарының профессоры болса, соңғысы - сенатор, яғни билік өкілі. Десек те, журналисттің өзіндік пікірі керек сияқты. Қашан да қорытынды ой мен халық тыңдар үнді мақала авторы айтуы тиіс деп ойлаймын, себебі, қарапайым халық үнемі журналисттің түйініне жүгінеді.

«Айқын» газетінің «көкейкесті» аталатын айдарындағы мақалалардың легі осындай. Айдардың атауы айқайлап тұр, мазмұны - маңызды, қойылатын сұрақтар - өзекті. Қазіргі таңда көліктілер мен қарапайым жолаушылардың көкейіндегі сауалға айқындықтар былай жауап іздеген:

Жанармай бағасы арзандады, ал жолақының бағасы неге сол қалпында?

Жетпісбай ДҮЙСЕМБЕКОВ, академик, экономика ғылымдарының докторы:

- Нарықтық экономиканың заңы бойынша шығарылатын өнімге жұмсалатын

шикізаттың бағасы арзан болса, сол өнімнің бағасы да арзан болуы тиіс. Бұл - бұлжымайтын қағида. Сондықтан бүгінгі әлемдік нарықта мұнай бағасының төмендегені ішкі рыноктардағы жағар-жанармай, дизель отынының бағасына да қатты әсер еткені белгілі. Естеріңізде болса, қала ішінде жүретін қоғамдық көліктердің бәрі жанармайдың қымбаттығын алға тартып, жолақының бағасын өсіріп алды. Жарайды, нарық заңы солай шығар, жанармайдың қаны жерге тамбай тұр ғой деп ел бас шұлғыды. Ал енді қазір жанармай құятын стансалардағы бағаның қалай құлдырағанын да көріп отырмыз. Егер жолақының өсірілуі бір кездері жанармайдың қымбаттығына байланысты болса, енді ол неге төмендемейді? Жанармай арзандады емес пе? Мәселе осында. Бұл жерде елімізде бағаны реттеу мен бақылау тетігінің дұрыс жұмыс істемеуі және соған мүдделі топтың бар екендігі белгілі болып отыр. Ішкі рыноктағы жанармай бағасының да нарық талабына қарай арзандамағаны, оның үкіметтің тікелей араласуымен жүзеге асырылғанын білеміз.

Виктор ЯМБАЕВ, Алматы қалалық кәсіпкерлер ассоциациясының төрағасы:
- Алдымен мынаны түсіндіргім келеді. Біріншіден, жанармай бағасы соншалықты арзандай қойған жоқ. Мұнайдың әлемдік рыноктағы бағасы 2, 5 есеге дейін төмен түссе, ішкі рыноктағы жанармай бар болғаны 10 пайызға төмендеді. Біз мұнайды сырттан сатып алатын емес, өзіміз сатып отырған елміз. Сондықтан бұл жерде экспортшылардың құлқыны ерекше рөл ойнап тұр. Жанармайдың бағасы 10 пайызға арзандады деп соған қарай шағып, жолақыны арзандатсақ, ол небәрі 3-4 теңгеге ғана түсер еді. Екіншіден, қоғамдық көліктер тек қана жанармайдан тұрмайды, оны ұстап тұру үшін коммуналдық төлемдер, қызметкерлерге жалақы беру, автобустарды жөндеуден өткізу, т. б. толып жақтан бағасы удай қосалқы қызмет көрсетулер жетіп- артылады. Менің ойымша, бағаны, мейлі ол азық-түлік, жолақысы болсын, бір жолы еркін бәсекені дамыту болып табылады. Қоғамдық көліктерді ұстап тұруға мемлекет дотация беруі тиіс. Англияда, мысалы, қоғамдық көлік муниципалды болып есептеліп, үкімет дотация бөліп отырады. Содан кейін тұрақты баға қойып, соны ұстап отырады.

Бейсенбек ЗИЯБЕКОВ, экономика ғылымдарының докторы:

- Бұл жерде бағаны мемлекет тарапынан реттеу мен бақылаудың жоқтығы мен мұндалап тұр дер едім. Содан кейін қызмет көрсетуші ұйымдар басшыларының өзара келісіп барып, осы бағаны қайткен күнде де ұстап отыруға бел буғаны байқалады. Естеріңізде болсын, бағаны нарық ешқашан реттемейді. Монополия оны өзі көп табыс табу үшін пайдалануы мүмкін, ал халықтың мүддесіне қарай баға шешілмейді. Оны жоғарыдан реттеп отыру керек.

Дайындаған Алма МҰХАМЕДЖАНОВА

Бұл материалды дайындаған адам өз алдына мықты журналист. Экономика ғылымдарының докторлары, кәсіпкерлер ассоциасиясының өкілдері тартылғандығы - соның дәлелі. Цифрлық көрсеткіштердің пайдалнылуы да - ұтымды. Ғылым докторлары теориялық тұрғыда туындаған проблеманың мәнісін түсіндіре білген. Мәселе көтерілген, сын айтылған, мін тағылған. Алайда, мәселені шешудің нақты жолдары көрсетілмегендіктен, мақаланың сапасы өздігінен төмендейді.

Қазіргі күннің ең өзекті тақырыбын басқа басылымдар қалай ашатынын көрейік. «Егемен Қазақстан» газетінде жарияланған келесі материалға назар аударар болсақ, «мемлекет газеті» өз репертуарында деген шешімге келеміз. Оппозиция қара аспанды төндірсе, мына мақаланы оқығаннан кейін, жаның рахат табады. Десек те, материалдың ұтымдылығы және шыншылдығы - сала маманының қаламынан туғандығы.

УАҚТЫЛЫ ҚАБЫЛДАНҒАН ШАРА

Бауыржан СМАЙЫЛОВ, Мәжіліс депутаты, Қаржы және бюджет комитетінің мүшесі.

Мемлекет басшысының тапсырмасына орай Үкімет пен Ұлттық Банктің және Қаржы қадағалау агенттігінің экономика мен қаржы жүйесін тұрақтандыруға қатысты 2009-2010 жылдарға арналған бірлескен жоспары дер кезінде қабылданып отыр.

Бүгінгі таңда әлемнің барлық елдерін қаржы дағдарысы ойландырып отырған тұста біздің елдің көптеген іс-шаралар жоспарын құруы мемлекетіміздің саяси-экономикалық әлеуетін көрсетеді. Біздің елдегідей қаржы дағдарысының алдын алуға бағытталған істерді көптеген дамыған мемлекеттер қолға алып жатыр. Үкіметтің төрт ірі банкті қаржылай қолдау туралы қадамы өте орынды шешім болды. Қазір банктердің акциялары төмендеуде, өздерінің капиталдары жетпей жатыр. Сондықтан да еліміздегі төрт ірі банктің акциялары сатып алынып, оған ақша беріледі. Ол қаржымен банктер жұмыс жасап, әрмен қарай экономикамызды дамытатын салаларға несие береді. Шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына оң әсер етеді. Үкімет банктерге жағдай жасап жатыр. Өз кезегінде банктер ұлттық компанияларды, кәсіпорындарды қолдап, төмен пайызбен несие береді деп ойлаймын.

Қаржы дағдарысы әлемдік деңгейде барлық салаға да өз әсерін тигізуде. Сонымен қатар бұл күндері әлем бойынша мұнайдың да, металдың да бағасы төмендеу үстінде. Биыл осындай жағдай орын алды, ал келесі жылы экономика үрдісі қалай болады? Көптеген мемлекеттерді осындай сұрақтар ойлантып отыр. Әр ел өз экономикасын дағдарыс ықпалынан аман алып қалу үшін шаралар қабылдауда. Қазақстан да осындай нақты қадамдар жасап жатыр. Ең бастысы, Елбасының берген тапсырмасына сәйкес елімізде әлеуметтік жағдай қалыпты сақталып, халықтың әл-ауқаты төмендемеуі керек.

Жақында “Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне қаржы жүйесінің тұрақтылығы мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы” заң қабылданды. Қаржы тұрақтылығын сақтауды көздейтін заңды қабылдау қазіргі жағдайда өте дұрыс шешім. Біз заң жобасын тез уақытта қарап, мақұлдап, Сенатқа жіберген едік. Мәжілістегі жұмыс тобының отырыстарында заң жобасын қарау барысында әріптестерім жүзден астам толықтырулар енгізді. Заңның негізгі мақсаты - қаржы жүйесіндегі тәуекелдерді алдын ала анықтау тетіктерін жетілдіру, қаржы ұйымдарының акционерлері қаржылық жай-күйді жақсарту жөніндегі талаптарды орындамаған жағдайда уәкілетті органның құзыретін кеңейту. Заң жобасымен қаржы ұйымдарының ірі қатысушыларының ұйымдарды мәжбүрлеп таратуға әкеп соққан төлем қабілетсіздігіне дейін жеткізгені үшін қылмыстық жауапкершілігін белгілеу бөлігінде Қылмыстық кодекске толықтыру енгізілді.

Әлемдік қаржы дағдарысына қарсы әр мемлекет сақтық шараларын жасап жатыр. Басқа елдердің парламенттері де аса қажетті заңдарын қабылдада. Сондай-ақ экономиканы тұрақтаныруға қажетті және қаржы институттарын сақтап қалуға бағытталған шараларды қолға алуда. Біз де аталған заң жобасын шұғыл түрде қарап, өзгерістер енгізіп, қабылдадық. Заңға 23 қазан күні Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев қол қойды.

Қазіргі кезде уақытты созып алмай, белсенді жұмыс істеп, заман ағымынан озып отыратын шешімдерді қабылдауымыз қажет. Біздер Елбасы берген тапсырмаларды тезірек жүзеге асыруға, Үкіметтің берген маңызды заң жобаларын қабылдауға дайынбыз. Екі ай бойы қарап, жан-жақты талқылап, Салық және Бюджет кодекстерін қабылдадық. Сонымен қатар көптеген толықтырулар енгізіп, үш жылдық республикалық бюджет жобасын мақұлдадық. Жуырда осы кодекстер мен заң жобасына Сенат енгізген бірқатар толықтыруларды талқыға сала келіп, бірауыздан қабылдадық. Алдағы уақытта да қаржы саласын жетілдіруге, кездескен қиындықтарды тез шешуге бағытталған заң жобалары қабылданады. Өйткені қазір Мәжілісте банк жүйесіне қатысты, экономиканы дамытуға ықпал ететін және басқа да бірнеше саланы қамтыған заң жобалары қаралып жатыр.

Еліміз бұған дейін де талай қиындықтарды бастан өткерген. Солардың бірі - 1998 жылғы қаржы дағдарысы. Елбасының сарабдал саясатының арқасында жас мемлекеттіміз ол өткелектен де сыр бермей өте білді. Сондықтан Қазақстан халқы өз Президентінің қазіргі күрделі жағдайдан да жол тауып шығарына кәміл сенеді.

Иә, біз де жарқын болашақ пен дәулетті келешекке кәміл сенеміз.

Енді назарымызды аталмыш газетте жарық көрген келесі мақалаға аударайық. Аты жүрегіңе сенім ұялатар материалдың заты қандай екен? Бірінші сөйлем сапасыз мақала болар деген күдік тудыратындай. Соңғы кездегі проблеманы барлығы да біледі. Сірә журналист әріп санының көп болуы үшін мақаласын осындай қажетсіз сөйлеммен бастаса керек. Сонымен қатар, материалдың ұзақтығы соншалық, қарапайым оқырман барлығын оқып бітем дегенше, жалығып үлгереді. Мен де материалдың қысқа нұсқасын беруді жөн санадым: Енді мазмұнына тоқталайық.

ҮКІМЕТ ДАҒДАРЫСПЕН КҮРЕСУГЕ БЕЛІН БЕКЕМ БУДЫ

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.