Ауаны ластаушы элементтердің биотаға және адам денсаулығына әсері



Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Әдебиетке шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
1.1. Алматы қаласының табиғи. климаттық жағдайына сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2. Алматы қаласының атмосфералық ауасын ластаушы элементтердің негізгі көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7
1.3. Алматы қаласындағы ауа сапасының жергілікті тұрғындардың денсаулығына әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
3. Пайдаланған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12
Мені, Алматы қаласының әрбір тұрғыны сияқты, күнде демалып жүрген ауаның тазалығы және сапасы, ауаның ластануынан туатын аурулар туралы мәселе өте алаңдатып отыр. Егер Алматының ластану деңгейі болашақта осындай тенденциямен көтеріле берсе, біздің денсаулығымызға тікелей қауіп туады, яғни барлық адамдардың тіршілігі үшін шектеуші фактор болады. Осындай жағдайда адамға ешқандай тарихи эволюциялық бейімделушілік көмектеспейді.
Әдебиеттен алынған мәліметтер мына тезистерді ойға салады:
1. Алмалы ауданының көлемінде қазіргі кездегі атмосфералық ауаның ластану динамикасы;
2. Жергілікті тұрғындар денсаулығына ауа сапасының әсері.
Қазақстан Республикасындағы табиғат пен қоғам қатынастарының анализі мемлекет пен қоғамның табиғатты пайдалану әрекеттерінің принциптерін өзгертуге, табиғатпен күресу негіздеріне алынған ескі концепциялар, дәстүр мен көзқарастардан аттау. Жаңа заман жаңа экологиялық мәдениетті, ойлауды талап етеді.
Атмосфералық ауаны ластаушы заттардың негiзгi көздерi автокөлiк, энергетика объектiлерi және өндiрiстiк кәсiпорындар болып табылады. Бұл жағынан Алматы қаласын сау өмір сүру үшін қолайсыз, тіпті, қауіпті мекен деп айтуға болады. Бұл жұмыс осы болжамды тексеруге мүмкіндік береді.
А. К. Қапанов, С. Қ. Баймағамбетов «Алматы архитектурасы мен қала құрылысы» Алматы қ. 1998 ж., Дидар баспасы, с. 12;
2. Ө. Ш. Қоқаев ««Амангелдігаз» ЖШС кәсіпорны өндірістік үрдістері шығарылымдарының табиғи ортаға әсерін экологиялық бағалау» т. ғ. к. ғылыми дәрежесін алу үшін дайындалған диссертация, Тараз қ., 2009 ж.;
3. Отчет о работе Алматинского Городского Управления Окружающей среды (АГУООС) за 2001 год;
4. З. Х. Ахметжанова «Окружающая среда г. Алматы от загрязнений токсичных отходов» диссертация на соискание научной степени к. б. н., Алматы, 1998 ж.;
5. "Алматыэкологстрой" МҚК- ның мәліметтері;
6. «Алматы» энциклопедиясы, Алматы қ., 1999 ж.;
7. «Kazakhstan Today» ақпарат агенттігінің «қоршаған орта» тарабындағы мәліметтері 17:47 19.09.2008 ж.;
8. Социально- экономическое положение г. Алматы за январь- август 2008 года (оперативная информация);
9. Р. Д. Атамкулов «Прогнозирование и профилактика респираторных заболеваний с учетом климатопогодных факторов» автореферат, Бішкек қ. 1999 ж., КырГМА, с. 147;
10. М. Н. Кульжанов, Р. Х. Кадырова и др. «Состояние здоровья и уровень заболеваемости населения РК по территории с учетом влияния комплексности факторов» МинЗдрав РК, 1994 г., №4, с.23;
11. «Состояние окржающей среды и здоровья населения современного индустриального города и меры по его улучшению в связи с перспективами ускорения научно – технического прогресса» сб. научных трудов под ред. Асатияна, 1996 г. Тбилиси, с.220;

12. Алматы қаласы әкімі аппаратының жұртшылықпен байланыс басқармасының мәліметтері (24. 04. 2009 ж.) – баспасөз релиз;
13. Н. Р. Муратова «Исследование, классификация и объективный прогноз ситуаций повышенного загрязнения атмосферы» диссертация на соискание научной степени к. т. н., Алматы, 1997 ж.

ӘЛ ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Биология факультеті

Экология және ботаника кафедрасы

РЕФЕРАТ

Ауаны ластаушы элементтердің биотаға және адам денсаулығына әсері

(Алматы қаласы мысалында)

Орындаған: ЭК 73 т., Бураханова А. Е.

Қабылдаған: б.ғ.к., доц. Алыбаева Р. А.

Алматы, 2010 жыл

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. Әдебиетке
шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... 5

1. Алматы қаласының табиғи- климаттық жағдайына
сипаттама ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5

2. Алматы қаласының атмосфералық ауасын ластаушы элементтердің негізгі
көздері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 7

3. Алматы қаласындағы ауа сапасының жергілікті тұрғындардың денсаулығына
әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..9

2. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11

3. Пайдаланған әдебиет тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .12

Кіріспе

Мені, Алматы қаласының әрбір тұрғыны сияқты, күнде демалып жүрген
ауаның тазалығы және сапасы, ауаның ластануынан туатын аурулар туралы
мәселе өте алаңдатып отыр. Егер Алматының ластану деңгейі болашақта осындай
тенденциямен көтеріле берсе, біздің денсаулығымызға тікелей қауіп туады,
яғни барлық адамдардың тіршілігі үшін шектеуші фактор болады. Осындай
жағдайда адамға ешқандай тарихи эволюциялық бейімделушілік көмектеспейді.

Әдебиеттен алынған мәліметтер мына тезистерді ойға салады:

1. Алмалы ауданының көлемінде қазіргі кездегі атмосфералық ауаның
ластану динамикасы;

2. Жергілікті тұрғындар денсаулығына ауа сапасының әсері.

Қазақстан Республикасындағы табиғат пен қоғам қатынастарының анализі
мемлекет пен қоғамның табиғатты пайдалану әрекеттерінің принциптерін
өзгертуге, табиғатпен күресу негіздеріне алынған ескі концепциялар, дәстүр
мен көзқарастардан аттау. Жаңа заман жаңа экологиялық мәдениетті, ойлауды
талап етеді.

Атмосфералық ауаны ластаушы заттардың негiзгi көздерi автокөлiк,
энергетика объектiлерi және өндiрiстiк кәсiпорындар болып табылады. Бұл
жағынан Алматы қаласын сау өмір сүру үшін қолайсыз, тіпті, қауіпті мекен
деп айтуға болады. Бұл жұмыс осы болжамды тексеруге мүмкіндік береді.

1.1. Алматы қаласының табиғи- климаттық жағдайы

Алматы қаласы Еуразия континентінің орталығында, Тянь-Шань тауы
сілемдерінің солтүстік тармағындағы Іле Алатауының солтүстік бөктерінде,
Қазақстан Республикасының оңтүстік- шығысында орналасқан. Оны мұзарт шыңды
ақбас Алатау (биіктігі 3000- 5000 м) оңтүстігі мен оңтүстік- батысынан және
ішінара шығысынан қоршап жатыр. Тау іргесіне жақындаған сайын текпішектеніп
келетін тік төбешіктер бірте- бірте етекке қарай жадағай жазыққа ұласады.
Қала оңтүстіктен солтүстікке қарай еңістеу (шамамен 3- 4 %) келген, теңіз
деңгейінен 600- 900 м биіктіктегі кең бөктерден орын тепкен.
Қаланың солтүстік- батыс жағы сай- жыралы, құрғақ аңғарланып келеді.
Қаланы басын тау мұздағынан алатын Кіші Алматы, Үлкен Алматы және оның
тармақтары Есентай, Казачка, Қарасу, Ремизовка сияқты тау өзендері кесіп
өтеді. Таудан құлап аққан бұл өзендер өз жағасындағы жасыл желекке нәр
беріп, төңірегін кәусар ауаға бөлейді. Қала 170 шаршы километр аумақты алып
жатыр. Үлкен және кіші Алматы өзендерінің бойына орналасқан. Тау өзендері
мен көлдері қаланы сумен қамтамасыз етеді.
Іле Алатауының жануарлар мен өсімдіктер дүниесі өте бай. Алматының
шеткі аймақтары Іле Алатауының ұлттық паркіне жатады. Мұнда арнайы қорықтар
бар. Сирек кездесетін құстар мен аңдар Қазақстанның Қызыл кітабына
енгізілген. Солардың ішінде қар барсы қазіргі кезде Алматы қаласының
елтаңбасында белгіленген.
Тау баурайындағы жүзім, темекі, астық өнімдері алма ағаштары мен жеміс-
жидектеріне алмасып отырады. Қаланың 8 мың га. астам жерін бау-бақшалар мен
парктер, саяжайлар алып жатыр. Өз отанын Алматы апорты осы жерде тапты.
Қаланың климаты ауыспалы, тіптен температурасы жыл мезгіліне
қарамастан күн сайын өзгереді. 500 метрлік биіктіктен қала үстіне қараса,
көшелері солтүстікке қарай Қаскелен Мойынқұмына бағыт алып тіреледі.
Қаланың оңтүстігінде теңіз деңгейінен 1500- 1700 метр биіктікте, Медеу
шатқалында, тасты аймақта мұздықтардың суық лебі сезіледі.
Дала мен таулы зоналардың әсерлерінен тек Алматыға тән климаттық
ерекшелік бар.
Біріншіден, Алматының табиғи вентиляциясының болмауы зиянды заттардың
жиналуына себеп болады. Мысалы: Алматы атмосферасының ластану
көрсеткіші Павлодар қаласымен салыстырғанда 4 есе көп, бірақ жалпы ластағыш
заттардың мөлшері Павлодарда үлкен болып келеді.
Жел режимінің Алматы атмосферасының ластануында маңызы зор. Ластану
мен тазарту процесстерінде оның үлесі 60 %- ке жуық. Қаладағы әр түрлі
ғимараттар, қаланың өзі де желдетілуге кедергі келтіреді. Үйлер, өндірістік
комплекстер ауа ағындарының бағыты мен жылдамдығын өзгертіп, ластаушы
заттардың қаланың ішінде таралуына айтарлықтай әсер етеді.
Өзінің тазарту эффектісі тәуліктік уақытқа, жыл мезгіліне байланысты,
әсіресе қолайлы мезгіл- жазда. Ал қыста тазару деңгейі минимум болады,
себебі тау етегінде суық ауа жиналып, инверсияны туғызады. Сол кезде
тұрақты атмосфералық қабат түзіледі де, аертикаль бойымен араластыруға
мүмкіншілік жоғалады. Инверсияның сақталуы қыстағы әлсіз желдермен
сипатталады. Зиянды заттардың мөлшері инверсиялық қабат болғанда оның
болмауымен салыстырғанда 10- 60 % жоғары болады.
Алматы қаласындағы ауа циркуляциясының ерекшелігі- бұл таза, суық ауа
массасының Үлкен және Кіші Алматы өзендері бойымен солтүстікке қарай
жылжуы. Кіші Алматы өзені бойында оңтүстік- шығыс, ал Үлкен Алматы өзені
бойында оңтүстікке желдер соғады.
Қыста желдің орташа жылдамдығы 1- 2 мс- тан аспайды, ал жазда 2- 5
мс- ке дейін ғана жетеді. Штиль желінің жыл бойы қайталануы 25 %
құрайды. Ал жыл бойы әлсіз желдің (1 мс- ке дейін) қайталануларының
қосындысы 59 % болады.
Көп жылдық зерттеулердің нәтижесі бойынша, мынадай нәтижеге көз жетті:
желдің жылдамдығы 0- 1 мс болса, қосындылардың атмосферадағы
концентрациясы қатты желдердегі концентрациясына қарағанда 40- 50 % үлкен
болады.
Осы факторлардан басқа ауаның ластану деңгейіне тұмандар, жауын- шашын
мөлшері, радиациялық режим әсер етеді.

1. 2. Алматы қаласының атмосфералық ауасын ластаушы негізгі элементтер

Алматы қаласының климаттық жағдайы қолайлы болғанымен атмосфераның өз-
өзін тазарту қасиеті төмен болады. Республикамыздағы соңғы жылдардағы
экономикалық реформаларға байланысты шаруашылық структурасы өзгерістерге
ұшырады: көптеген ескі және ірі өндіріс орталықтары тоқтатылды.
Нәтижесінде, көп жақты өнеркәсіп орындары пайда болады. Ал олардың ауаны
ластау процесіне қосатын үлесі ірі өнеркәсіп орталықтары шығаратын
мөлшеріне тең болып келеді.

Заттардың әр топтарына статистика есебiнiң толығы әр түрлi: күкiрт пен
азоттың оксидi, көмiртек пен тұтас заттардың оксидi үшiн ең үлкен бөлiгi —
ауыр металлдар, аммиак және т.б.

Атмосфералық жауын-шашынның мөлшерi үнемi көбею деңгейiнде, олардың
құрамындағы әр түрлi компонеттер саны өзерiп отырады. Сульфаттар,
гидрокарбонаттар, натрий иондары, қорғасын және мыс концентрацияларының
азаю үрдiсi байқалады. Қалған элементтер бойынша немесе көбею (магний және
күшән иондары) концентрациялары, немесе концентрация толқын тәрiздi өзгерiп
отырады.

Алматы қаласының экологиялық жағдайын анализдесек, Алматы фенол,
формальдегид, азот диоксиді бойынша өте ластанған қала болып табылады. Ал
шаң мен көміртек оксидінің орташа көрсеткіштері тұрақты болып тұр.

Ластанудың аса жоғары деңгейі қыста байқалады. ТЭЦ- тың ластау мөлшері
көбейген кезде, жанама себеп ретінде инверсияның жиі болуын (44- 63 %),
ауаның тұрақтануы (32- 45 %), тұмандарының болуын (47- 52 %) көрсете
аламыз.

Алматы қаласының негізгі экологиялық мәселесі автокөлік және ауа
ластайтын ірі кәсіпорындар санының өсу салдарынан атмосфераның ластануы.
Атмосфералық ауаға ластаушы заттардың негiзгi көздерi автокөлiк, энергетика
объектiлерi және өндiрiстiк кәсiпорындар болып табылады.
Атмосфералық ауаның, ашық және қалдық суларының анализдерінің
мәліметтері бойынша, негізгі ластаушы автокөлік болып табылады.
Қаламыздың ауа бассейні көбінесе көліктерден шығатын зиянды заттар мен
түтіндерден бұзылады. Сондықтан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Өндіріс орындарының қоршаған ортаға әсері
Топырақтың эпидемиологиялық маңызы
Өскемен қаласының қоршаған ортаға әсерін бағалау
Шикізат материалдарын ұнтақтау
Қоршаған ортаны қорғау міндеттерімен мақсаттары. Атмосфера экологиясы. Атмосфералық ауа жағдайы және оны негізгі ластаушылар
Өскемен қаласының атмосфералық ауасы және агроценоздарының ластануын бағалау
Қала өсімдіктеріне ауыр металдардың түсуі
Шымкент қаласының экологиялық жағдайына эсер ететін өндіріс орындары
Адамның қоршаған ортаға биогеохимиялық адаптациясы. Биосфераның биогеохимиялық ұйымдастырылуы және популяцияның физиологиялық гетерогендігі
Кентау қаласы қоршаған ортасының экологиялық жағдайы
Пәндер