Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму стратегиясы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
І Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6.20
1.1 Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануы ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Ағымдағы ахуалды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
II Стратегияның мақсаты мен басымдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21.23
2.1 Стратегияны iске асырудың негiзгi бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.2 Баянды болашақтың бастау.бұлағы. 2030 стратегиялық жоспар ... ... .. 21
III Тiрек қалаларды дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24.37
3.1 Таратып орналастыру жүйесi мен аумақтардың құрылымы ... ... ... ... . 24
3.2 Аумақтардың ресурстық әлеуетiн ұтымды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... 33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
І Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6.20
1.1 Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануы ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Ағымдағы ахуалды талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 15
II Стратегияның мақсаты мен басымдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 21.23
2.1 Стратегияны iске асырудың негiзгi бағыттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
2.2 Баянды болашақтың бастау.бұлағы. 2030 стратегиялық жоспар ... ... .. 21
III Тiрек қалаларды дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24.37
3.1 Таратып орналастыру жүйесi мен аумақтардың құрылымы ... ... ... ... . 24
3.2 Аумақтардың ресурстық әлеуетiн ұтымды пайдалану ... ... ... ... ... ... ... 33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 38
Кіріспе
Тәуелсiздiк алғанға дейiн Қазақстанның аумақтық дамуы бұрынғы KCP0-ның бiртұтас халық шаруашылығы кешенiнiң шеңберiнде айқындалды және орталықтандырылған директивтi жоспарлау негiзiнде жүзеге асырылды.
Нарықтық экономиканың жұмыс iстеу жағдайында экономикалық әлеуеттi дамыту мен орналастыру және халықты таратып орналастыру мәселелерi негiзiнен нарықтық тетiктер арқылы айқындалады.
Сонымен қатар, мемлекет елдiң орнықты экономикалық дамуы, халықтың қолайлы тыныс-тiршiлiгi және бар ресурстық әлеуеттi ұтымды пайдалану үшiн жүйелi жағдайды қамтамасыз етуге тиiс.
Тиiсiнше мемлекеттiң аумақтық даму процестерiн реттеудегi мiндеттерi өзгеруге тиiс.
Қазiргi кезеңде мемлекет мiндеттерi экономика мен еңбек ресурстарын экономикалық тұрғыдан перспективалы аудандарға және тыныс-тiршiлiк үшiн қолайлы табиғи-климаттық аймақтарға шоғырландыруды ынталандыруға, нарық субъектiлерiнiң экономикалық белсендiлiгiн өсiру үшiн жағдайлар жасауға және әлемдiк шаруашылық жүйесiне үйлесiмдi кiрiктiрiлген бiртұтас iшкi экономикалық кеңiстiктi қалыптастыруға келiп тiреледi.
Жоғарыда көрсетiлген мiндеттердi iске асыру елдi дамытудың геоэкономикалық және геосаяси факторларын ескеруге тиiс. Жаһандану мен халықаралық бәсекелестiктiң күшеюi елдiң әлемдiк нарықтарға ұстанымдануының тиiмдi стратегиясын тұжырымдауды талап етедi.
Өңiрлер мен iрi қалалар бәсекелiк стратегияны тұжырымдаумен, еңбек бөлiнiсiнiң ұлттық қана емес, өңiрлiк және әлемдiк жүйесiнен де орын iздеумен айналысуға тиiс.
Осы Стратегия, экономикалық кеңiстiктiк және халықты таратып орналастыруды қалыптастыруды, кластерлердi қалыптастырумен өзара байланыстыра отырып аумақтарды инфрақұрылымдық қамтамасыз етудi қоса алғанда, елдiң аумақтық дамуының стратегиялық бағыттарын айқындайды және тиiстi мемлекеттiк, салалық және өңiрлiк бағдарламаларды әзiрлеудiң немесе түзетудiң негiзi болып қызмет атқаратын болады.
Бұдан басқа, бұл құжат республикалық, өңiраралық және облыстық маңызы бар өндiрiстiк, энергетикалық, инженерлiк, көлiк-коммуникациялық және әлеуметтiк инфрақұрылымдарды үйлестiре дамытуға бағытталған мемлекеттiк инвестициялардың (ұлттық компаниялардың қаражатын қоса алғанда) негiзгi басымдықтарын айқындауға мүмкiндiк бередi.
Стратегияда белгiленген iс-қимыл өздерiнiң ағымдағы жоспарлары мен ұзақ мерзiмдi даму стратегияларын әзiрлеу мен iске асыру кезiнде кәсiпкерлiк сектор, оның iшiнде сыртқы инвесторлар үшiн бағдар болуға тиiс.
Тәуелсiздiк алғанға дейiн Қазақстанның аумақтық дамуы бұрынғы KCP0-ның бiртұтас халық шаруашылығы кешенiнiң шеңберiнде айқындалды және орталықтандырылған директивтi жоспарлау негiзiнде жүзеге асырылды.
Нарықтық экономиканың жұмыс iстеу жағдайында экономикалық әлеуеттi дамыту мен орналастыру және халықты таратып орналастыру мәселелерi негiзiнен нарықтық тетiктер арқылы айқындалады.
Сонымен қатар, мемлекет елдiң орнықты экономикалық дамуы, халықтың қолайлы тыныс-тiршiлiгi және бар ресурстық әлеуеттi ұтымды пайдалану үшiн жүйелi жағдайды қамтамасыз етуге тиiс.
Тиiсiнше мемлекеттiң аумақтық даму процестерiн реттеудегi мiндеттерi өзгеруге тиiс.
Қазiргi кезеңде мемлекет мiндеттерi экономика мен еңбек ресурстарын экономикалық тұрғыдан перспективалы аудандарға және тыныс-тiршiлiк үшiн қолайлы табиғи-климаттық аймақтарға шоғырландыруды ынталандыруға, нарық субъектiлерiнiң экономикалық белсендiлiгiн өсiру үшiн жағдайлар жасауға және әлемдiк шаруашылық жүйесiне үйлесiмдi кiрiктiрiлген бiртұтас iшкi экономикалық кеңiстiктi қалыптастыруға келiп тiреледi.
Жоғарыда көрсетiлген мiндеттердi iске асыру елдi дамытудың геоэкономикалық және геосаяси факторларын ескеруге тиiс. Жаһандану мен халықаралық бәсекелестiктiң күшеюi елдiң әлемдiк нарықтарға ұстанымдануының тиiмдi стратегиясын тұжырымдауды талап етедi.
Өңiрлер мен iрi қалалар бәсекелiк стратегияны тұжырымдаумен, еңбек бөлiнiсiнiң ұлттық қана емес, өңiрлiк және әлемдiк жүйесiнен де орын iздеумен айналысуға тиiс.
Осы Стратегия, экономикалық кеңiстiктiк және халықты таратып орналастыруды қалыптастыруды, кластерлердi қалыптастырумен өзара байланыстыра отырып аумақтарды инфрақұрылымдық қамтамасыз етудi қоса алғанда, елдiң аумақтық дамуының стратегиялық бағыттарын айқындайды және тиiстi мемлекеттiк, салалық және өңiрлiк бағдарламаларды әзiрлеудiң немесе түзетудiң негiзi болып қызмет атқаратын болады.
Бұдан басқа, бұл құжат республикалық, өңiраралық және облыстық маңызы бар өндiрiстiк, энергетикалық, инженерлiк, көлiк-коммуникациялық және әлеуметтiк инфрақұрылымдарды үйлестiре дамытуға бағытталған мемлекеттiк инвестициялардың (ұлттық компаниялардың қаражатын қоса алғанда) негiзгi басымдықтарын айқындауға мүмкiндiк бередi.
Стратегияда белгiленген iс-қимыл өздерiнiң ағымдағы жоспарлары мен ұзақ мерзiмдi даму стратегияларын әзiрлеу мен iске асыру кезiнде кәсiпкерлiк сектор, оның iшiнде сыртқы инвесторлар үшiн бағдар болуға тиiс.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
І Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму
стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-20
1.1 Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада
ұстанымдануы ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Ағымдағы ахуалды
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 15
II Стратегияның мақсаты мен
басымдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21-23
2.1 Стратегияны iске асырудың негiзгi
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .. 21
2.2 Баянды болашақтың бастау-бұлағы. 2030 стратегиялық жоспар ... ... .. 21
III Тiрек қалаларды
дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
. 24-37
3.1 Таратып орналастыру жүйесi мен аумақтардың құрылымы ... ... ... ... . 24
3.2 Аумақтардың ресурстық әлеуетiн ұтымды
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. . 33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Кіріспе
Тәуелсiздiк алғанға дейiн Қазақстанның аумақтық дамуы бұрынғы KCP0-ның
бiртұтас халық шаруашылығы кешенiнiң шеңберiнде айқындалды және
орталықтандырылған директивтi жоспарлау негiзiнде жүзеге асырылды.
Нарықтық экономиканың жұмыс iстеу жағдайында экономикалық әлеуеттi дамыту
мен орналастыру және халықты таратып орналастыру мәселелерi негiзiнен
нарықтық тетiктер арқылы айқындалады.
Сонымен қатар, мемлекет елдiң орнықты экономикалық дамуы, халықтың қолайлы
тыныс-тiршiлiгi және бар ресурстық әлеуеттi ұтымды пайдалану үшiн жүйелi
жағдайды қамтамасыз етуге тиiс.
Тиiсiнше мемлекеттiң аумақтық даму процестерiн реттеудегi мiндеттерi
өзгеруге тиiс.
Қазiргi кезеңде мемлекет мiндеттерi экономика мен еңбек ресурстарын
экономикалық тұрғыдан перспективалы аудандарға және тыныс-тiршiлiк үшiн
қолайлы табиғи-климаттық аймақтарға шоғырландыруды ынталандыруға, нарық
субъектiлерiнiң экономикалық белсендiлiгiн өсiру үшiн жағдайлар жасауға
және әлемдiк шаруашылық жүйесiне үйлесiмдi кiрiктiрiлген бiртұтас iшкi
экономикалық кеңiстiктi қалыптастыруға келiп тiреледi.
Жоғарыда көрсетiлген мiндеттердi iске асыру елдi дамытудың геоэкономикалық
және геосаяси факторларын ескеруге тиiс. Жаһандану мен халықаралық
бәсекелестiктiң күшеюi елдiң әлемдiк нарықтарға ұстанымдануының тиiмдi
стратегиясын тұжырымдауды талап етедi.
Өңiрлер мен iрi қалалар бәсекелiк стратегияны тұжырымдаумен, еңбек
бөлiнiсiнiң ұлттық қана емес, өңiрлiк және әлемдiк жүйесiнен де орын
iздеумен айналысуға тиiс.
Осы Стратегия, экономикалық кеңiстiктiк және халықты таратып
орналастыруды қалыптастыруды, кластерлердi қалыптастырумен өзара
байланыстыра отырып аумақтарды инфрақұрылымдық қамтамасыз етудi қоса
алғанда, елдiң аумақтық дамуының стратегиялық бағыттарын айқындайды және
тиiстi мемлекеттiк, салалық және өңiрлiк бағдарламаларды әзiрлеудiң немесе
түзетудiң негiзi болып қызмет атқаратын болады.
Бұдан басқа, бұл құжат республикалық, өңiраралық және облыстық маңызы бар
өндiрiстiк, энергетикалық, инженерлiк, көлiк-коммуникациялық және
әлеуметтiк инфрақұрылымдарды үйлестiре дамытуға бағытталған мемлекеттiк
инвестициялардың (ұлттық компаниялардың қаражатын қоса алғанда) негiзгi
басымдықтарын айқындауға мүмкiндiк бередi.
Стратегияда белгiленген iс-қимыл өздерiнiң ағымдағы жоспарлары мен ұзақ
мерзiмдi даму стратегияларын әзiрлеу мен iске асыру кезiнде кәсiпкерлiк
сектор, оның iшiнде сыртқы инвесторлар үшiн бағдар болуға тиiс.
І Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму стратегиясы
1.1 Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануы
Бүгінгі күні әлемдік заманауи есептерге сәйкес, Қазақстан
Республикасын дамытуға барлық қажетті параметрлер қалыптасты. Сондықтан да,
қазіргі таңда Тәуелсіздік жылдарынан бері қарай Сіздермен бірге құрған жаңа
Қазақстан өзінің баға жетпес жетістіктерімен, экономикалық
тенденцияларымен, демократиялық жетістіктерімен алға шыққан уақытта, сондай-
ақ, елімізде нақты түрде көппартиялық жүйе қалыптасқандықтан,
қазақстандықтардың дауысы үшін еліміздегі барлық партиялар бәсекеге түсіп
жатқанда, партиялық саясат біздің қоғамымыздың ажырамас бөлігіне
айналғанда, Мен Конституцияға толық сәйкестікпен, Біздің партиямыздың
төрағасы болуға құқылымын, деді Елбасы.
Мемлекет басшысының айтуынша, халықаралық тәжірибеден көрініс тапқан бұл
шара ендігі жерде Қазақстанда да қолданылатын болады.
Еліміздің саяси өмірінде үлкен өзгерістер болып жатқанын өздеріңіз
жақсы білесіздер. Бірнеше жылдар бойы дайындық жұмыстарын жүргізіп, арнайы
комиссияларда, ел ішінде кең талқылаулар өткізіп,саяси партиялармен және
қоғамдық ұйымдармен, сарапшылармен кеңесіп жан-жақты ойлана отырып Ата
заңымызға өзгерістер енгізгеніміз баршаңызға мәлім. Конституциямызға осы
өзгерістер халықтың басқару үрдісіне белсене араласуына, Парламенттің
құзіретінің күшеюіне, саяси партиялардың өзара сайысқа түсуіне, сондай-ақ
жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің жетілдірілуіне жағдай жасайтын
болады. Еліміз үшін бұл қарыштап алға басқа үлкен қадам. Ата заңымызға
енгізілген осы өзгерістерге сәйкес, алдағы тамыз айында Тәуелсіз еліміз өз
тарихында тұңғыш рет партиялық тізім бойынша Мәжіліс депутаттарын сайлайтын
болады. Бұл ауқымды шара Қазақстан демократиясының жаңа да, жарқы бетін
ашатындығы даусыз. Алдымыздағы осынау маңызды сайлау алдында өздеріңізбен
арнайы бас қосып, осы съезге жиналып отырмыз. Бүгінгі алқалы жиынға Нұр
Отан Халықтық -демократиялық партиясының сайлау алды тұғырнамасын,
партиялық тізімін және басқа да өзекті мәселелерді бірлесіп талқыламақпыз.
Көп жылдардан бері ел ішіндегі экономикалық, әлеуметтік саясатты қолдап, ел
бірлігіне ұйытқы болып отырған Нұр Отан патиясы бұл жолы да халықтың
қолдауына ие болатынына мен нық сенімдімін,-деді Мемлекет басшысы
Нұрсұлтан Назарбаев.
Мемлекет басшысы және Конституция кепілі ретінде сайлаудың еркін, әділ
өтуіне және Парламентке еліміздің қолдауына сүйенген барлық партиялардың
өтуіне қажетті жағдайдың барлығын жасаймын.
Нұр Отан партиясы әрқашанда нақты істердің, жалпымемлекеттік
көлемдегі бастамалардың партиясы бола білді. Сонымен қатар, Нұр Отан
бүгінгі күні кең ауқымда әлеуметтік базаға иек артатын бұқаралық,
жалпыхалықтық партия болып табылады. Партияның сайлау алды стратегиясы
ағымдағы Парламенттік сайлаудың тек тұрақтылық пен қоғамның бұдан арғы
дамуына жұмыс істейтіндей болып қалыптасуы тиіс. Осыған байланысты Мен
еліміздің барлық саяси партияларын саяси мәдениеттілік көрсетуге,
кемелділік танытуға және кейбір партия басшыларының жеке басының
шамшылдығына емес, халқымыздың түбегейлі мүддесін басшылыққа алуға
шақырамын. Ең соңында айтарым, республикамыздағы барлық партиялар елімізді
жаңа ғасырдағы жаңа белестерге көтеру үшін бірлесуі қажет. Барлық
қазақстандықтардың қалауы осы, деді Н. Назарбаев.
Билік бізге тек билік үшін емес, еліміздегі өмір сүру сапасын жақсарту
үшін қажет. Егер Нұр Отан партиясы сайлау бойынша еліміздің жоғарғы заң
шығарушы органындағы парламенттік көпшілікке ие болатын болса, онда партия
жаңа Үкіметті жасақтайды және олардың жұмыстары өз сайлаушылары алдындағы
жауапкершілікті арттырады. Сондықтан да біз сайлау алды тұғырнамамызда
менің халыққа Жолдауымда айқындағын әлеуметтік-экономикалық және саяси
дамуымызға сүйенуіміз қажет. Бұл біздің саясатымыздың сабақтастығын
көрсетеді, деді Елбасы. Мемлекет басшысының айтуынша, Қазақстанның
стратегиялық мақсаттары тек елдің бәсекеге қабілеттілігінің жаңа деңгейін
құруда ғана жүзеге асады. Экономиканы әртараптандыру мен инновацияны
дамыту, жаңа технологиялар мен базалық инфрақұрылымдар партияның
экономикалық басымдықтары болуы тиіс.
Парламенттік көпшілікке ие болған партияның тағы бір маңызды міндеті -
мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыруға атсалысу болып табылады. Біз
атқарушы органды жаңаша жұмыс істеуге міндеттеуіміз қажет. Ал, осы
бағыттағы әкімшілік реформалар бәріміз үшін маңызды. Бұнда негізгі басымдық
мемлекеттік қызметтің сапасын жақсартуға, атқарушы органның жұмысының
тиімділігін, ашықтығын, тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады, деді
Мемлекет басшысы.
Нұр Отан партиясы сайлауға қатыса отырып, сайлаушылар үшін сенімді
әлеуметтік бағдарламалар ұсынады. Нұр Отан партиясы алдағы сайлауда
жеңіске жете отырып, бұның нәтижесінде бүкіл еліміз және әрбір
қазақстандықтың жеңіске жететінін дәлелдеуіміз қажет. Азаматтар Нұр Отан
партиясының Қазақстандағы әлеуметтік жақсару бағытындағы ұзақ мерзімді
жобаларды жүзеге асыруда екенін білуі қажет. Бұның өзі негізінен біздің
партиямыздың да стратегиясы болып табылатын Қазақстан – 2030 стратегиясын
жүзеге асыру деген сөз. Сайлауға қатыса отырып, біз білім беру, денсаулық
сақтау, тұрғын үйге қолжетімділік, экология, таза ауыз сумен қамтамасыз ету
салалары бойынша сайлаушыларымыз үшін сенімді әлеуметтік бағдарламалар
ұсынуымыз керек, деді Мемлекет басшысы.
Сонымен қатар, Президент партиялық бағыттың өзгермейтінін жария ете
отырып, бұл салада экономикалық гүлденген мемлекетті құру шаралары
жалғасатынын, әрбір азамат үшін мығым әлеуметтік кепілдік жүзеге асатынын,
сол үшін атқарылуы тиіс мәселелерді атап өтті.
Жалпы жоспарлар бойынша ішкі жалпы өнімді жан басына шаққанда 13 мың
долларға жеткізу болжанады. Сонымен қатар, осының негізінде халықтың орташа
айлық табысын екі есеге арттыру туралы айтқан Елбасы, зейнетақының орташа
көрсеткішін екі жарым есеге және мемлекеттік базалық зейнетақының мөлшерін
ең төменгі күнкөріс деңгейінің 50 пайызы деңгейіне жеткізу қажеттігін атап
өтті. Мұғалімдер мен дәрігерлердің және басқа да бюджеттік сала
қызметкерлерінің қызметтік жалақысын екі еседен астам өсіру керек. Бала
күтімі үшін берілетін жәрдемақыны 2 жарым есеге дейін өсіру қажет. 200-ден
астам балалар бақшасы мен 250-ге жуық мектеп, 50 кәсіби-техникалық оқу
ғимараттарын салу қажет, деді Президент.
Мемлекет басшысының айтуынша, бұдан басқа жаңадан 150-ге тарта көпсалалы
ауруханалар, ауылды жерлерде 300-ге жуық типтік емдеу-амбулаториялары
салынады. Сонымен қатар, алдағы бес жылда 50 млн. шаршы метр тұрғын үйі
пайдалануға берілмек, бұның өзі еліміздегі 2,5 млн. азаматты тұрғын үймен
қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Жыл сайын 100 мыңға жуық жұмыс орны ашылуы
қажет. Мүгедектерді сауықтырудың аймақтық орталықтары құрылып, оның ішінде
мүгедек балалар үшін халықаралық стандарттарға сай орталықтар ашылуы керек.
Республика ауылдарын таза ауыз сумен, сапалы жолдармен, байланыс жүйесімен,
медициналық қызмет түрлерімен қамтамасыз ету түбегейлі шешілетін болады,
деді Елбасы.
2007 жылы жалпы ішкі өнімнің жан басына шаққандағы көрсеткіші бойынша біз
Шығыс Еуропа мемлекеттерінің деңгейіне жақындадық. Жиын барысында Тәуелсіз
Қазақстанның жүріп өткен жолдарына тоқталған Елбасы, 15 жыл ішінде
Қазақстанның экономика өсімінің өте жоғарғы көрсеткіштерін бағындырғанын
атап өтті. Осы жылдар ішінде еліміз Қытай, Ресей және Үндістан секілді
мемлекеттермен иық теңестіре отырып, экономиканың аса жоғарғы қарқынды
өсімін паш етті. 2007 жылы ішкі жалпы өнім халықтың жан басына шаққанда
2004 жылмен салыстырғанда 2 еседен асып, 7 мың долларға жетеді. Және бұл 90-
ыншы жылдардың ортасындағы көрсеткіштерге қарағанда 10 еседен артық болады.
Бұл көрсеткіш бойынша біз Шығыс Еуропа мемлекеттерінің деңгейіне
жақындадық, деді Президент.
Қазақстан қазіргі заманғы технологияны дамытушы, перспективалы қайта
өңдеуші өнеркәсібі бар елге айналды Нұр Отан партиясы 2015 жылға дейінгі
елдің индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асыруда Мемлекет
басшысы мен Үкіметке жан-жақты жәрдемдесуге уәде берді. Тек соңғы үш жылдың
ішінде 615 кәсіпорын қолданысқа енгізілді. Үкімет алғаш рет отандық
бизнестің белсенді қатысуымен 30 корпоративтік көшбасшы – экономиканы
әртараптандыру бағдарламасын іске асыруға кірісті. Бұл бағдарлама кеше ғана
елдің барлық өңірлерінде бастау алды. Жүзден астам жобаны іске асыру туралы
жарияладық, деді Елбасы.
Сонымен қатар, елдің банктік-қаржылық саласының серпінді дамуына тоқталған
Н. Назарбаев, бұл саланың табыстылығы сонша, ол ТМД елдері үшін үлгі
болуға лайық деп атап өтті.
Қол жеткен экономикалық базаға сүйене отырып, 2004 жылы Нұр Отан
партиясы өзінің сайлауалды күн тәртібінде 2009 жылға дейін қоғамды одан әрі
демократияландыру жөнінде бірқатар басымдықтарды айқындады. Қазіргі таңда
еліміз 2009 жылды күтпей-ақ, демократияға қарай шешуші қадамдарды жасады.
Таяуда қабылданған Конституциялық түзетулер біздің саяси жүйеміздің
дамуына, оның сапалы жақсаруына қуатты серпін берді, деді Н. Назарбаев.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi аумақтық даму стратегиясы
туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167
Жарлығы
Елдiң орнықты дамуы және халықтың тыныс-тiршiлiгi үшiн қолайлы
жағдайлар жасауды қамтамасыз ету мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi
аумақтық даму стратегиясы (бұдан әрi - Стратегия) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) бiр ай мерзiмде Стратегияны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын
әзiрлесiн және бекiтсiн;
2) жыл сайын 30 қаңтарға Мемлекет басшысын Стратегияның орындалу барысы
туралы хабардар етсiн;
3) осы Жарлықтан туындайтын өзге де шаралар қабылдасын.
3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы
Президентiнiң Әкiмшiлiгiне жүктелсiн.
4. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы
Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә. Назарбаевтың
Қазақстан халқына жолдауларынан:
"Қазақстан бүгiн Еуропа мен Азия арасындағы коммуникациялар легiнiң
түйiскен тұсында тұр. Бiздiң мiндет - осынау бiрегей геосаяси жағдайымызды
өз елiмiз бен халықаралық қоғамдастықтың мүддесi үшiн ұтымды пайдалану."
Мiндеттер. Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануының
тиiмдi стратегиясын тұжырымдау және iске асыру негiзiнде елдiң және оның
аумақтарының орнықты дамуын қамтамасыз ету.
Әлемдiк экономиканың жаһандануы әрi әлемдiк нарықтардағы өткiр бәсекелiк
күрес және iшкi нарықтың аз сыйымдылығының бар екенiн ескергенде, Қазақстан
мен оның аумақтарының одан әрi даму перспективалары елдiң әлемдiк
нарықтарға шикiзат ресурстарын iрi экспорттаушы және транзиттiк аумақ
ретiнде ғана емес, ең алдымен, Орталық Азия өңiрiнде орта және жоғары
технологиялы тауарларды жеткiзуге әрi сервистiк (сауда-логистикалық,
көлiктiк-ақпараттық, қаржылық, бiлiм беру және басқалары) қызмет
көрсетулердiң ауқымды аясын ұсынуға бағдарланған орнықты экономикалық жүйе
ретiнде ұстанымдану мүмкiндiгiмен айқындалады.
Өз артықшылықтары мен пайда болып отырған мүмкiндiктерiн пайдалана отырып,
Қазақстан өңiрдiң1 экономикалық көшбасшысына айналуға ұмтылып қана қоймай,
оның дамыған индустриялық және сервистiк-технологиялық орталығына айналуға
тиiс. Қазақстан өңiрге инвестицияларды, алдыңғы қатарлы технологиялар мен
адами ресурстарды тарту орталығына, өңiрiшiлiк экономикалық байланыстың
кiрiктiрушiсiне айналуға тиiс.
Осы негiзде ел өңiрлерiнiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануы
қалыптастырылуға және елдi аумақтық-экономикалық ұйымдастырудың тиiмдi
моделi құрылуға, кәсiпкерлiк жандандырылуға тиiс.
Жоғарыда баяндалғанды ескере отырып, елдiң бәсекелiк артықшылықтарын
қалыптастыру және дамыту ел мен оның жекелеген аумақтарының:
әлемдiк нарықта:
минералдық шикiзаттың, астық өнiмдерi мен олардың өңделген өнiмдерiнiң iрi
өндiрушiсi әрi жеткiзушiсi;
Еуропа, Азия - Тынық мұхиты және Оңтүстiк Азия экономикалық жүйелерi өзара
iс-қимылының трансконтиненталдық экономикалық көпiрi ретiнде.
өңiрлiк нарықта:
өңiрлiк нарыққа өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң iрi
жеткiзушiсi;
өңiрдiң қазiргi заманғы сервис орталығы;
өңiр инновацияларының орталығы ретiнде табысты ұстанымдануына бағытталатын
болады.
Қазақстанның әлемдiк нарықта ұстанымдану бағыттары
Қазақстан - минералдық-шикiзаттың, астық өнімдерi мен олардың өңделген
өнімдерiнiң iрi өндiрушiсi әрi жеткiзушiсi ретiнде
Өнiмнiң көмiрсутек шикiзаты, уран, металлургия өнiмдерi және бидай сияқты
түрлерi бойынша Қазақстанның әлемдiк нарықта жақсы ұстанымы бар.
Перспективада өнiмдердiң бұл түрлерi Қазақстан әлемдiк нарықта бәсекелесе
алатын негiзгi тауарлар болып қала бередi.
Осы салалардың өнiмдерiн, ең алдымен, минералды шикiзатты экспорттаудан
түсетiн кiрiс экономиканың басқа салаларын дамыту және ел мен оның
өңiрлерiнiң әлемдiк экономикалық жүйеге кiрiгу факторына айналуға тиiс.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндеттерi өндiрiстiң
алдыңғы қатарлы технологияларын енгiзу және жаңа әлемдiк нарықтарға шығу
есебiнен сыртқы нарықтардағы қазiргi ұстанымдарды күшейту және сапалы
минералды шикiзатты, металлургия мен бидай өнiмдерiн iрi әлемдiк
жеткiзушiлердiң қатарына кiру болады.
Қазақстан - Еуропа, Азия - Тынық мұхиты және Оңтүстiк Азия
экономикалық жүйелерi өзара iс-қимылының трансконтиненталдық экономикалық
көпiрi ретiнде
Елдiң екi континенттiң (Еуропа мен Азияның) қиылысында қолайлы
географиялық орналасуы және оның көлiк-коммуникация дәлiздерiнiң
халықаралық дәлiздердiң құрамына қосылғандығы жүк транзитiнен ғана емес,
перспективада еуразиялық кеңiстiкте қалыптастырылатын сауда-экономикалық
кiрiгулер процесiне қатысуынан да түсетiн пайданы пайдалану мүмкiндiгiн
алдын ала айқындап бередi.
Басты мiндет Батыс пен Шығыс (Еуропа мен Азия) арасындағы кеңiстiкте
ресурстардың құйылу процестерiн технологияландыру (логистикалық тораптар,
дистрибуцияның осы заманғы арналары) болып табылады.
Қазақстанның өңiрлiк нарықта ұстанымдану бағыттары
Бұл бағыттағы iс-қимыл экономикалық белсендiлiктiң өсуiн, елдiң, ең
алдымен, шикiзат ресурстарын пайдаланумен байланысы жоқ өңiрлерiнiң жаңа
бәсекеге қабiлеттi мамандықтарын қалыптастыруды және құлдырау сатысында
тұрған индустриялық аудандарды конверсиялауды қамтамасыз eтуге тиiс.
Қазақстан - өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн жеткiзушi
ретiнде
Өзiнiң минералдық-шикiзат және аграрлық әлеуетiн, шетелдiк инвестициялар
мен технологияларды басып оза тартудағы артықшылықтарын пайдалана отырып,
Қазақстанның орта және жоғары технологиялы өнеркәсiптiк, сондай-ақ ауыл
шаруашылығы өнiмдерiн өңiр елдерiне iрi жеткiзушiлердiң бiрiне айналу
мүмкiндiгi бар.
Жоғары бәсекелестiкке байланысты аталған өнiмдер түрлерiмен әлемдiк
нарыққа шығу проблема болып табылады, сондықтан қаралып отырған кезеңде
назарды өңiрлiк нарыққа шоғырландыру мақсатқа сай келедi.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндеттер мыналар болады:
өңiрлiк нарықта бәсекеге қабiлеттiлiк әлеуетi бар салаларды, оның iшiнде
кластерлiк ұстанымды (тамақ өнеркәсiбi мен құрылыс материалдары өндiрiсi,
металлургия мен машина жасау және басқалары) пайдалана отырып дамыту;
технологиялық трансферт аймақтарын, жетекшi шетелдiк компаниялардың
процессинг орталықтарын құру және дамыту, мысалы, "LG", "Philip Morris",
"Knauf" компанияларының Қазақстанда қазiрдiң өзiнде жұмыс iстеп жатқан
филиалдары сияқты "жаһандық брэндтердi" тарту;
экспортталатын өнiм номенклатурасын ұлғайту, қазақстандық брэндтердi алға
жылжыта отырып, сыртқы нарықтарда маркетингiлiк қызметтi жандандыру.
Қазақстан - қазiргi заманғы сервис орталығы ретiнде
Бүгiнгi әлемде қызмет көрсетулердiң дамығандығы сондай, ол экономика жай-
күйiнiң индикаторы болып отыр. Құрлықтың ортасына орналасқан Қазақстан үшiн
қазiргi заманғы қызмет көрсетулер саласын дамыту өңiрде сәттi ұстанымдану
мүмкiндiктерiнiң бiрi болып табылады. Қолда бар әлеуеттi пайдалана отырып,
Қазақстан өңiрдiң халықаралық стандарттарға жауап беретiн қызмет
көрсетулердiң кең ауқымын ұсыну бойынша дамыған сервис орталығына айналуға
тиiс.
Өңiрдiң сервис орталығы ретiнде Қазақстан өзiн мыналар ретiнде көрсететiн
болады:
өңiрлiк дистрибуция орталығы, бұл елде Орталық Азия нарығына бағдарланған
және әлемдiк тауар өндiрушiлерге өз өнiмдерiн өңiрде өткiзу үшiн қолайлы
жағдай жасайтын iрi сауда-логистика тораптарын құруды көздейдi;
транзиттiк-логистикалық орталық, бұл елде Еуропа мен Азия арасында жүк
және жолаушылар транзитi үшiн қолайлы әрi пайдалы жағдайлар жасауды, бүкiл
Орталық Азия өңiрiнiң тұтынушыларына қызмет көрсетуге бағдарланған көлiктiк-
логистикалық тораптар құруды бiлдiредi;
өңiрлiк қаржы орталығы - таяу жатқан елдерге қызмет көрсететiн халықаралық
сыныптағы қаржылық қызмет көрсетулер орталығын құру;
ақпараттық-коммуникациялық орталық - түрлi ақпараттық және мультимедиялық
қызмет көрсетулер, оның iшiнде спутниктерден алынатын спутниктiк байланыс
және ақпарат арналарын ұсыну;
туристiк орталық - туризмдi дамыту және елдi Жiбек жолындағы тарихы мен
мәдениетi бай дамыған әрi тартымды туристiк орталыққа айналдыру;
бiлiм беру орталығы - оқу ақысының қолайлы деңгейi кезiнде өңiр елдерiнiң
жастарына батыстық стандарттарға сәйкес сапалы бiлiм беру;
медициналық орталық - өңiр елдерiнiң азаматтарына жоғары мамандандырылған
медициналық көмек көрсету, медицина кадрларын даярлауды және қайта
даярлауды жүргiзу.
Қазақстан - өңiрдiң инновациялық орталығы ретiнде
Инновациялар және бiлiмдер экономикасы осы заманғы әлемдiк экономиканың
негiзiне айналып келедi, сондықтан, әлемдiк дамудан қалыс қалмау үшiн
Қазақстан алдыңғы қатарлы технологиялық әзiрлемелердi ел iшiне табысты
енгiзу және сыртқы нарықтарға жылжыту үшiн инновациялардың дамыған өңiрлiк
орталығына айналуға тиiс.
Қазақстанның мынадай салаларда инновациялық әзiрлемелердi әзiрлеуге және
сыртқы нарықтарға жылжытуға мүмкiндiгi бар:
өнеркәсiптiк әзiрлемелер, минералдық шикiзатты кешендi пайдалану және
қайта өңдеу технологиялары;
ауыл шаруашылығы саласындағы әзiрлемелер;
химиялық және биологиялық технологиялар;
экология және энергияның баламалы көздерi саласындағы әзiрлемелер;
медициналық әзiрлемелер;
ядролық технологиялар;
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар;
ғарыштық зерттеулер;
әскери-өнеркәсiптiк технологиялар.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндет бұрын елден кетiп
қалған ғалымдар мен әзiрлеушiлердi, сондай-ақ көршiлес елдерден мамандарды
тарта отырып, бiлiм беру-инновациялық, бизнес-технологиялық және қолдаушы
кешендердi бiрiктiретiн өңiрлiк инновациялық жүйелердi (ӨИЖ) құру болады.
Елдiң ұстанымдануының жоғарыда аталған бағыттары экономикалық әлеуеттi
және халықты таратып орналастыруды кеңiстiктiк ұйымдастыруды қалыптастыру
үшiн негiзге айналады, екiншi жағынан, тиiмдi кеңiстiктiк даму әлемдiк
нарықта елдiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануға қол жеткiзуiнiң аса
маңызды құралына айналады.
Iс-қимыл стратегиясы
Экономикалық әлеуеттi және халықты таратып орналастыруды одан әрi
кеңiстiктiк ұйымдастыра отырып, өңiрлiк және әлемдiк экономикада ел
ұстанымдануының жаңа қағидаттарының өзара байланысын қамтамасыз ету;
Ел мен өңiрлердiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануының қалыптасуына,
орнықты аумақтық дамуға ықпал ететiн факторларды дамыту мақсатында:
елдiң ресурстық (жер, су, минералдық-шикiзат, рекреациялық) әлеуетiн
ұтымды пайдалану ;
бизнестi аумақтық-экономикалық ұйымдастырудың және жүргiзудiң қазiргi
заманғы модельдерiн енгiзу ;
экономикалық қызметтi және адами капиталды дамытуды қамтамасыз ететiн
инфрақұрылымды (көлiк-коммуникациялық, тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз етушi,
әлеуметтiк, рекреациялық және басқалары) инфрақұрылымды дамыту жөнiндегi
шараларды iске асыру көзделедi.
Елдiң тұтастай ұстанымдануының перспективалы мiндеттерi тұтастай алғанда
елдiң бәсекелiк артықшылықтарын қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар кешенiн
тұжырымдауды және iске асыруды талап етедi.
Дамыған елдердiң тәжiрибесi бәсекелiк артықшылықтар арзан жұмыс күшiнiң
және табиғи ресурстардың болуы есебiнен ғана емес, сондай-ақ ұлттық
деңгейде өнiмдiлiктi арттыру есебiнен де болатынын көрсетiп отыр.
Сондықтан, осы Стратегияда, орта мерзiмдi мемлекеттiк және салалық
бағдарламаларда көзделетiн шаралардан басқа, жоғары бiлiктi жұмыс күшi,
алдыңғы қатарлы технологиялар, инновациялық әлеует сияқты мамандандырылған
факторларды дамыту есебiнен, сондай-ақ қолайлы iскерлiк және инвестициялық
ахуал, инновацияларды ынталандыру үшiн жағдайлар жасау, өндiрiс
технологияларын жетiлдiру және өнiм сапасын арттыру есебiнен еңбек
өнiмдiлiгi мен капиталдың өсуiн қамтамасыз етуге бағытталған шаралар iске
асырылатын болады.
Өсу полюстерiн қалыптастыру
Мiндеттер. Көшбасшы қалалар мен тiрек қалаларды, жаңа кластерлердi
дамытуды iлгерiлететiн перспективалы индустриялық-инновациялық өңiрлердi
басым дамыту арқылы өңiрлiк және әлемдiк нарықтарға кiрiктiрiлген өсу
полюстерiн қалыптастыру.
Iс-қимыл стратегиясы
Еуразиялық тауар, қаржы, технология, ғылыми және мәдени алмасулар
жүйесiндегi аса маңызды тораптар ретiнде оларды қалыптастыруға назар аудара
отырып, Астана қаласын орнықты дамытудың 2030 жылға дейiнгi стратегиялық
жоспарын әзiрлеу және Алматы қаласы мен Алматы өңiрiнiң ұстанымдануының
ұзақ мерзiмдi тұжырымдамасын әзiрлеу. Оларды жүзеге асырудың бастапқы
кезеңдерi ретiнде:
Астана қаласын дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған;
Алматы қаласын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк нысаналы
бағдарламаларын дайындау және iске асыру.
Көрсетiлген бағдарламалық құжаттарда осы қалалардың жаңа рөлде
қалыптасуының аса маңызды шарты ретiнде олардағы жоғары ұйымдастырылған
урбанистiк өмiр сүру ортасын және олар қалыптастыратын агломерацияларды
дамыту (қамсыздандырушы инфрақұрылымды дамыту және басқалары) жөнiндегi
шаралармен қатар, мыналар көзделетiн болады:
1. Алматы және Астана қалалары мен оларға жақын Алматы және Ақмола
облыстарының аумақтарында:
жалпыұлттық және перспективада Орталық Азиядағы дистрибуцияның (сауда және
қызметтер);
перспективада Орталық Азияда аса iрi сауда-логистика орталықтарын
(Сингапур, Гонконг үлгiсiмен), авиатранзит орталықтарын ("хабтарды")
қалыптастыра отырып, көлiктiк-логистикалық және логистикалық-процессингiлiк
қызметтердiң;
технологиялық трансферттiң: бұқаралық стандарттық технологиялар импорты,
iшкi және сыртқы нарықтарға бағдарланған озық шетелдiк компаниялардың
процессингiлiк орталықтарын (филиалдар, БК) өрiстету;
инновациялық дамудың (Ақпараттық технологиялар паркi үлгiсiнде);
туристiк-рекреациялық маманданудың - Алматы және Ақмола облыстарына жақын
орналасқан аумақтардың рекреациялық ресурстарының iрi шоғырлану базасында,
сондай-ақ ойын-сауық индустриясының (мысалы, Қапшағай қаласында, Щучинск -
Бурабай аймағында ойын бизнесi орталықтарын құру);
азық-түлiктiк маманданудың (азық-түлiк белдеуi) көп функциялы аймақтарын
қалыптастыру.
2. Алматы қаласында халықаралық қаржы орталығын қалыптастыру.
3. Алматы және Астана қалаларында бiлiм беру-инновациялық, бизнес-
технологиялық және қолдаушы кешендердi бiрiктiретiн өңiрлiк инновациялық
жүйе (ӨИЖ) орталықтарын құру (3.3.3.1-бөлiм).
4. Алматы және Астана қалаларында - ұлттық, ал кейiннен өңiрлiк деңгейдегi
медицина және бiлiм беру орталықтарын қалыптастыру.
5. Алматы және Астана қалаларына халықаралық өңiрлiк ұйымдардың,
халықаралық қаржы ұйымдарының өңiрлiк кеңселерiнiң, аса iрi трансұлттық
компаниялар филиалдарының, әскери туризмнiң көшуiн ынталандыру.
6. Алматы қаласын Спорттың қысқы түрлерiнiң және спорттық туризмнiң
халықаралық орталығына айналдыру.
7. Әлемдiк бизнес үшiн қалалардың тартымдылығын қамтамасыз ету мақсатында
олардың кәсiпкерлiк ахуалын жақсартудың және беделiн жаңартудың мақсатты
саясатын жүргiзу (Дублин қаласының (Ирландия) үлгiсiнде).
Бiлiктi жұмыс күшiнiң болуы, товарлар мен қызмет көрсетулер нарықтарының,
тұтынушылардың немесе клиенттердiң жоғары қолжетiмдiлiгi, өңiрдiң және
әлемнiң аса iрi қалаларымен дамыған көлiк байланысы мен телекоммуникация,
қалалар iшiнде жүрiп-тұрудың жеңiлдiгi, қолайлы кәсiпкерлiк ахуал, өмiр
сүрудiң жоғары сапасы және қоршаған ортаның тазалығы, тiлдiк қолжетiмдiлiк
Астана және Алматы қалаларында бизнес жүргiзудiң тартымдылығын айқындайтын
факторларға айналады.
Астана және Алматы қалаларын дамытуды қолдау экономикалық белсендiлiк пен
инвестициялық тартымдылықты ынталандырудың түрлi тетiктерi арқылы, оның
iшiнде қамсыздандырушы инфрақұрылымды дамытуға берiлетiн мемлекеттiк
инвестициялар есебiнен жүзеге асырылатын болады (3.5.1-бөлiм).
Белгiленген iс-шаралардың көпшiлiгiн iске асыру басқа әкiмшiлiк аумақтық
бiрлiктердiң аумақтарын қамтуды көздейдi, бұл бiр жағынан оларды дамыту
үшiн түрткi болады, ал екiншi жағынан шараларды iске асыруды үйлестiру
(өңiрүстi реттеу), аралас өңiрлерде бiрлескен iс-шаралар жүргiзу
(кооперациялық жобалар) қажеттiгiн негiздейдi.
Астана қаласын өсу полюсi ретiнде дамыту перспективада оған Қарағанды
агломерациясы мен Щучинск - Бурабай курорттық аймағының қалаларын тарта
отырып, желiлiк өсу аймағын қалыптастыруға алмасуға тиiс.
Перспективалы жаңа көшбасшы қалаларды (өңiрлердi) қалыптастыру.
1.2 Ағымдағы ахуалды талдау
Негiзiнен кеңестiк кезеңнiң өзiнде қалыптасқан елдiң экономикалық
әлеуетiн орналастыру экономика құрылымының бұзылуы, iшкi экономикалық
кеңiстiктiң сақталып отырған ыдырауы салдарынан оны дербес экономикалық
жүйе ретiнде дамыту орнықтылығының қазiргi заманғы қажеттi талаптарына
жауап бермейдi.
Қазақстанның әлемдiк шаруашылық жүйесiне белсендi кiруi Қазақстанның
әлемдiк және өңiрлiк еңбек бөлiнiсiнде тар мамандануымен, негiзгi әлемдiк
тауар нарықтарынан алыстығымен тежелiп отыр, бұл тұтастай елдiң де, және
оның жекелеген өңiрлерiнiң де сыртқы нарықтарға шығуын қамтамасыз ететiн
көлiк-коммуникациялық инфрақұрылымның дамымауымен тереңдей түседi.
Экономиканы нарық жағдайында дамыту елдiң жекелеген аумақтық-шаруашылық
жүйелерiнiң бәсекелiк артықшылықтарын да, сол сияқты нарыққа бейiмделудiң
әрқилы мүмкiндiктерiне байланысты олардың кемшiлiктерiн де анықтап бердi.
Бұл жекелеген өңiрлерде өндiрiстiң бiршама құлдырауына және тоқтап қалуына,
күйзелiске ұшыраған аудандар мен елдi мекендердiң пайда болуына алып келдi.
Нәтижесiнде өңiрлiк теңсiздiктер тереңдедi және табиғи көшi-қон ағымына
қарамастан, ел халқының бiр бөлiгi қазiргi уақытта экономикалық
перспективалы емес аумақтарда тұрады.
Бұрын қалыптасқан таратып орналастыру жүйесi өз тиiмдiлiгiн жоғалтты және
қазiргi уақытта қалыптасып жатқан елдi кеңiстiктi экономикалық
ұйымдастыруға сәйкес келмейдi. Бұрын минералдық-шикiзат кен орындарының
базасында салынған жекелеген шағын қалалар, кенттер, сондай-ақ қалыпты өмiр
сүру үшiн жарамсыз аумақтардағы және даму орталықтарынан шалғайдағы ауылдар
перспективасыз болып қалды.
60 шағын қаланың 10-ы күйзелiске ұшырағандар санатына жатқызылды.
Әлеуметтiк-экономикалық даму әлеуетi бойынша 7512 ауылдық елдi мекеннiң
(АЕМ) 1204-iнiң (халық саны 1,8 млн. Адам) жоғары, 5625 АЕМ-нiң (5,2 млн.
Адам) – орташа, 595 АЕМ-нiң (189,9 млн. Адам) төмен даму әлеуетi бар және
88 АЕМ-нiң тұрғындары жоқ.
Аумақтық дамуды басқару жүйесi орталық және жергiлiктi атқарушы
органдардың өзара келiсiлген iс-қимылын қамтамасыз етпейдi. Аумақтық
жоспарлау мәселелерiн әртүрлi ведомстволар реттейдi және тұтастай алғанда
орталық деңгейде тиiмсiз үйлестiрiледi.
Елдi кеңiстiктiк ұйымдастырудың өңiрлiк жобалаумен, аса маңызды табиғи
ресурстарды пайдаланудың және инфрақұрылымның салалық схемаларымен өзара
байланыстырылған моделi қалыптаспаған.
Аралас әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердiң (облыстардың, аудандардың, қалалар
мен ауылдардың) мүдделерiн, трансөңiрлiк процестердi үйлестiру құралдары
(тетiктерi) жоқ.
Қазiргi уақытта елдiң аумақтық дамуындағы ахуалды былай сипаттауға болады.
Күштi жақтары
Елдiң Еуразия құрлығының орталығында, екi континенттiң – Еуропа мен
Азияның қиылысында қолайлы географиялық орналасуы. Қазақстан әлемнiң аса
iрi елдерi – Ресей Федерациясы мен жылдам өсiп келе жатқан Қытайдың
арасында, Орталық Азия мемлекеттерiмен, сондай-ақ Таяу Шығыс пен Оңтүстiк
Азия өңiрлерiмен көршiлес орналасқан.
Шекара маңындағы өңiрлердiң басым болуы. Қазақстанның 14 облысының 12-ci
шекара маңында. Дамыған және серпiндi дамып келе жатқан елдердiң тәжiрибесi
шекара маңындағы өңiрлер осы мемлекеттердiң өсу аймақтарына айналғанын
көрсеттi. Шекара маңындағы өңiрлер экономикалық белсендiлiк орталықтары
болып табылады және бүкiл елдiң әлемдiк экономикалық жүйеге ойдағыдай
кiрiгуiне ықпал етедi.
Ауқымды жер ресурстары мен табиғи-климаттық ерекшелiктердiң әралуандылығы
алуан түрлi аграрлық өнiм өндiруге мүмкiндiк бередi. Республиканың аумағы
он табиғи-ауыл шаруашылығы аймағын қамтиды, ауыл шаруашылығы алқаптарының
үлесi – 82 % (1, 2, 3-қосымшалар).
Iшкi қажеттiлiктердi қамтамасыз етуге де, сол сияқты елдiң өсiп келе
жатқан экспорттық мүмкiндiктерiн iске асыруға да мүмкiндiк беретiн әралуан
және бай минералдық-шикiзат базасы. Уранның, қорғасынның, мырыштың, мыстың,
мұнайдың, көмiрдiң, хромның, темiрдiң, марганецтiң, қалайының, алтынның,
фосфориттердiң, бор мен калий тұзының барланған қорлары жағынан Қазақстан
әлем елдерiнiң алғашқы ондығына кiредi.
Елдiң өндiрiстiк әлеуетi: өнеркәсiп пен аграрлық өндiрiстiң көп салалы
құрылымы, тиiстi өндiрiстiк қуаттардың болуы. Өнеркәсiптiң дамыған базалық
салалары – отын-энергетика және тау-кен-металлургия кешендерi.
Елдiң бүкiл аумағын қамтып жатқан көлiк-коммуникациялық инфрақұрылым
желiсiнiң болуы. Темiр жолдың және автомобиль жолдарының желiсi шектес
елдерге шыға отырып, барлық өңiрлер арасында тасымалдарды жүзеге асыруға
мүмкiндiк бередi. Қазақстандық автомобиль жолдары мен темiр жол халықаралық
көлiк дәлiздерiнiң құрамына енгiзiлген. Ақтау теңiз портын ТРАСЕКА және
Солтүстiк-Оңтүстiк халықаралық көлiк дәлiздерiнiң құрамындағы
мультимодальдық көлiк торабы ретiнде пайдалану мүмкiндiгi бар. Елде 21
әуежай (22-нiң iшiнен) жұмыс iстейдi, оның 14-iне халықаралық рейстерге
қызмет көрсетуге рұқсат етiлген. Елдiң барлық өңiрлерiн талшықты-оптикалық
байланыс желiлерiмен байланыстыратын Ұлттық ақпараттық супермагистралдың
құрылысы аяқталып келедi.
Инновациялық-бiлiм беру әлеуетi: кейiннен бiлiм беру-инновация кешендерiн
қалыптастыру базасы ретiнде университеттердiң, iрi жоғары оқу орындарының
және мамандандырылған ғылыми-зерттеу орталықтарының болуы.
Бiрегей рекреациялық ресурстар: табиғи кешендер және олардың құрауыштары,
мәдени-тарихи ескерткiштер мен сәулет объектiлерi.
Демографиялық оң серпiн және еңбек ресурстары резервiнiң болуы. Соңғы
жылдары халықтың табиғи өсiмiнiң ұлғаюы. Еңбек ресурстарының резервi
ретiнде ел iшiнде жұмыс күшi артық өңiрлердiң болуы. Демографиялық резерв
ретiнде көршiлес мемлекеттердiң шекара маңындағы өңiрлерiнде қазақ
диаспорасының болуы.
Әлсiз жақтары
Негiзгi әлемдiк тауар нарықтарынан алшақтық. Теңiз (мұхит) қатынас
жолдарына тiкелей шығудың болмауы.
Әлемдiк және өңiрлiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң тар мамандануы мен көптеген
өңiрлердiң бiржақты бейiнi, құрылымның бұзылуы мен экономиканың сақталып
отырған ыдырауы. Экономикада экспорттық шикiзатқа бағдарланған оқшауланған
секторлары және бәсекеге қабiлетi төмен қайта өңдеу өнеркәсiбi бар,
салалық, сол сияқты аумақтық аспектiде өзара әлсiз байланысқан экономикасы
бар екi қарама-қайшы құрылым қалыптасты.
Өнiмдiлiктi төмендететiн және аграрлық өндiрiстiң тәуекелдiлiгiн
ұлғайтатын факторлардың болуы. Егiстiк сапасының салыстырмалы төмен болуы.
Егiстiк бонитетiнiң (құнарлылықтың салыстырмалы деңгейiн көрсететiн) 50
бiрлiктен асатын балы 23,2 млн. Гектар егiстiктiң тек 4,2 млн. Гектарына
қатысты. Ауыл шаруашылығы алқаптарының 30,8 млн. Гектары (14,8 %) су және
жел эрозиясына ұшыраған (4-қосымша). Өнiмдiлiгi аз жайылымдардың басым
болуы.
Елдiң жекелеген өңiрлерiнде су ресурстарының тапшылығы. Ел өңiрлерiнiң
басым бөлiгi құрғақ аймақта орналасқан және сумен қамтамасыз етуде қиындық
шегiп отыр (5-қосымша). Жерүстi суларының тек 56 %-ы ғана Қазақстан
аумағында қалыптасады, ал қалғаны сырттан келедi, бұл республиканың кейбiр
өңiрлерiнiң шекаралас мемлекеттердiң су ресурстарына тәуелдiлiгiн
күшейтедi.
Минералдық-шикiзат ресурстарының әркелкi бөлiнуi. Әлеуеттi бай қорлардың
аз игерiлген және жұмыс iстеп тұрған өндiрушi кәсiпорындардан шалғайдағы
аудандарда шоғырлануы.
Электр энергиясы бiр өңiрлерде артық болған кезде басқа өңiрлерде тапшы
болуы. Елдiң солтүстiк және шығыс өңiрлерi электр энергиясын шамадан тыс
шығарады, ал сонымен бiр мезгiлде оңтүстiк және батыс өңiрлерге ол елдiң
басқа өңiрлерiнен немесе таяу орналасқан елдерден (Қырғызстан, Ресей,
Тәжiкстан) импортталады.
Ел экономикасының осы заманғы қажеттiлiктерiне сай келмейтiн көлiк желiсi.
Көлiк инфрақұрылымының қанағаттанғысыз жай-күйi. Республиканың негiзiнен
кеңестiк уақытта қалыптасқан көлiк жүйесi қазiргi жағдайда республиканың
халықаралық еңбек бөлiнiсi жүйесiне толық қосылуын тежеп отыр. Елдiң темiр
және автомобиль жолдары өткiзу қабiлетiнiң төмендiгiмен сипатталады.
Қарқынды тозу мен бұзылудың салдарынан жалпы пайдаланудағы автомобиль
жолдары желiсiнiң шамамен 30 %-ы күрделi жөндеудi талап етедi, 75 %-ы
берiктiк пен тегiстiктiң қолданыстағы нормативтерiне сай емес.
Тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз ететiн инфрақұрылымның тозуының жоғарылығы.
Елдiң шағын қалалары мен ауылдық аудандарындағы инфрақұрылым желiсiнiң
нашар дамуы. ЖЭО-ның негiзгi құралдарының табиғи тозуы 40-60 % көлемiне
жеттi, бұл иелiктегi электр және жылу қуаттарын шектеуге әкеп соқты. 2010
жылға қарай ЖЭО турбиналарының 50 %-ы өзiнiң белгiленген қуаттарының
парктiк ресурсын бiтiредi. Елдi мекендердiң энергия желiлерi мен су құбыры-
кәрiз желiлерiнiң айтарлықтай тозуы. Ел халқының 1,7 %-ы әкелiнетiн сумен
жабдықталады, 25 %-ы жеткiзудiң қиындығына байланысты суды алдын ала
тазартылмаған ашық көздерден iшедi.
Су шаруашылығы инфрақұрылымының қанағаттанғысыз жай-күйi. Бөгеттердiң, су
тораптарының және өзге құрылыстардың нашар техникалық жай-күйi.
Әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерi желiсiнiң жеткiлiксiз даму деңгейi. Ел
өңiрлерi әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiмен әркелкi қамтамасыз етiлген.
Шалғайдағы ауылдық елдi мекендерде әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне
қолжетiмдiлiк жоқ немесе қиын. Халықтың табиғи және миграциялық өсiм
қарқыны жоғары iрi қалалар мен өңiрлерде әлеуметтiк инфрақұрылымның даму
қарқыны артта қалған.
Рекреациялық инфрақұрылымның дамымауы. Рекреациялық инфрақұрылым
объектiлерiнiң көпшiлiгi кеңестiк уақытта салынған, өте тозған және
халықаралық стандарттарға сай емес.
Елдiң бүкiл аумағында экологиялық ахуалдың нашарлауы. Әуе бассейнiнiң
ластануы, су ресурстарының таусылуы және ластануы, тарихи ластану,
өнеркәсiптiк және тұрмыстық қалдықтар, жердiң шөлейттенуi және тозуы,
биологиялық әралуандылықтың бұзылуы, радиоактивтi ластанулар өңiрлердегi
қоршаған ортаның басты проблемалары болып қалып отыр (6, 7-қосымшалар).
Елдiң әкiмшiлiк-аумақтық құрылымының осы заманғы талаптарға сай болмауы.
Нарықтар мен елдi мекендер жүйелерiнiң шекарасы өңiрлердiң әкiмшiлiк
шекарасына әркез сәйкес келе бермейдi. Бұдан басқа, облыстық (11 қала) және
аудандық (10 қала) маңызы бар кейбiр қалалар өз мәртебесiне сай емес (8-
қосымша). Мысалы, Ақтөбе облысының Жем, Темiр сияқты аудандық маңызы бар
қалаларының халық саны 2,5 мың адамнан, ал Қызылорда облысының Қазалы,
Ақмола облысының Степняк сияқты қалаларының халық саны 6 мыңнан аспайды.
Бұрын құрамына селолық округтер енгiзiлген қалалардың шекарасы реттелмеген.
Қауiптер (Шектеулер)
Мыналар елдiң орнықты аумақтық дамуына кедергi болатын факторларға
айналуы мүмкiн:
өңiрлiк және әлемдiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң тар, негiзiнен шикiзаттық
мамандануының, транзиттiк тәуелдiлiгi мен экономикалық оқшаулануының
нығаюы, тиiсiнше – елдiң даму қарқынының тұмшалануы мен экономикалық артта
қалуы;
бәсекеге қабiлеттiлiктiң төмендiгiнiң және өнеркәсiптiң дәстүрлi
салаларындағы өндiрiстiң тоқтап қалуының салдарынан бiраз аумақтардың
индустрияланбауы;
бiрiктiрушi көлiк-коммуникациялық желiнiң дамымауына, өңiрлiк аумақтық-
шаруашылық жүйелерi үшiн сыртқы тартылыстың әртүрлi бағыттылығына (көптеген
инфрақұрылымдық жобалар транзиттiк экономиканы қамтамасыз етуге анағұрлым
бағдарланған және елдiң экономикалық кеңiстіктiк кiрiгуiнiң бiртұтастығын
қамтамасыз етпейдi) байланысты елдiң ыдырау ықтималдығы;
кең ауқымды трансеуразиялық сауда-экономикалық және көлiк-коммуникациялық
дәлiздердi қалыптастыру бойынша өңiрдiң iргелес мемлекеттерi тарапынан
болатын, сондай-ақ елде халықаралық кiрiгудiң өңiрлiк орталық қалаларын
қалыптастыру бойынша көршiлес мемлекеттердiң iрi қалалары тарапынан болатын
бәсекелестiк;
елдiң шекара маңындағы өңiрлерiнде көршiлес мемлекеттердiң экономикалары
үстемдiгiнiң, ауыл тұрғындарының қалаға ағылуының күшеюi және бiраз ауылдық
аумақтардың депопуляциясы, демографиялық қысымның және елдiң шекара
маңындағы өңiрлерiне көршiлес мемлекеттерден санкцияланбаған көшi-қонының
күшеюi;
экологиялық ахуалдың нашарлауы, табиғатқа антропогендiк әсердiң күшеюi
салдарынан өмiр сүру ортасының тозуы және соның нәтижесiнде өмiр сүруге
және шаруашылық қызметке қолайлы аумақтардың азаюы.
II Стратегияның мақсаты мен басымдықтары
2.1 Стратегияны iске асырудың негiзгi бағыттары
Мақсаты. Өңiрлiк және әлемдiк экономикада бәсекеге қабiлеттi
мамандануды қалыптастыру, экономикалық әлеуеттi және халықты таратып
орналастыруды ұтымды кеңiстiктiк ұйымдастыру негiзiнде елдiң орнықты дамуын
қамтамасыз ету және халықтың тыныс-тiршiлiгi үшiн қолайлы жағдайлар жасау.
Аумақтық даму Стратегиясының басымдықтары
Елдегi экономикалық белсендiлiктi өзiне шоғырландыратын және елдiң
қалған бүкiл аумағы үшiн "локомотив" рөлiн атқаратын "басып оза" өсу
аймақтарын (өcу полюстерiн) қалыптастыру.
Орталық Азиядағы сауда-экономикалық және сервистiк-технологиялық орталық
ретiнде Қазақстанның экономикалық кеңiстiгiн әлемдiк шаруашылық жүйесiне
кiрiктiру.
Ел аумағын ұтымды игерумен үйлестiре отырып, экономика және еңбек
ресурстарын экономикалық жағынан перспективалы және тыныс-тiршiлiк үшiн
қолайлы аудандарға шоғырландыру.
Кластерлiк даму, өзiн-өзi ұйымдастыру және iшкi ресурстарды жұмылдыру
тетiктерiн енгiзу жолымен өңiрлердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру.
Алға қойылған елдi орнықты және серпiндi дамытуды қамтамасыз ету
мақсатына қол жеткiзу өңiрлiк және әлемдiк экономикада ел мен оның
өңiрлерiнiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануын, елдiң экономикалық
әлеуетiн және халықты таратып орналастыруды ұтымды кеңiстiктiк
ұйымдастыруды қалыптастыру жөнiндегi өзара байланысты мiндеттердi тиiмдi
iске асыруға және соның негiзiнде елдiң барлық аумақтарының теңгерiмдi
әлеуметтiк-экономикалық дамуының жұмыс iстеуiне байланысты.
Осы Стратегияны iске асыру бағыттары көбiнесе елдiң аумақтық даму
аспектiлерiн қамтиды. Сонымен қатар Стратегияда елдiң орта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
І Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму
стратегиясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 6-20
1.1 Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада
ұстанымдануы ... ... ... ... ... ... 6
1.2 Ағымдағы ахуалды
талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... 15
II Стратегияның мақсаты мен
басымдықтары ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 21-23
2.1 Стратегияны iске асырудың негiзгi
бағыттары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... .. 21
2.2 Баянды болашақтың бастау-бұлағы. 2030 стратегиялық жоспар ... ... .. 21
III Тiрек қалаларды
дамыту ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
. 24-37
3.1 Таратып орналастыру жүйесi мен аумақтардың құрылымы ... ... ... ... . 24
3.2 Аумақтардың ресурстық әлеуетiн ұтымды
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. . 33
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
... ... ... ... ... ... ... ... ... 38
Кіріспе
Тәуелсiздiк алғанға дейiн Қазақстанның аумақтық дамуы бұрынғы KCP0-ның
бiртұтас халық шаруашылығы кешенiнiң шеңберiнде айқындалды және
орталықтандырылған директивтi жоспарлау негiзiнде жүзеге асырылды.
Нарықтық экономиканың жұмыс iстеу жағдайында экономикалық әлеуеттi дамыту
мен орналастыру және халықты таратып орналастыру мәселелерi негiзiнен
нарықтық тетiктер арқылы айқындалады.
Сонымен қатар, мемлекет елдiң орнықты экономикалық дамуы, халықтың қолайлы
тыныс-тiршiлiгi және бар ресурстық әлеуеттi ұтымды пайдалану үшiн жүйелi
жағдайды қамтамасыз етуге тиiс.
Тиiсiнше мемлекеттiң аумақтық даму процестерiн реттеудегi мiндеттерi
өзгеруге тиiс.
Қазiргi кезеңде мемлекет мiндеттерi экономика мен еңбек ресурстарын
экономикалық тұрғыдан перспективалы аудандарға және тыныс-тiршiлiк үшiн
қолайлы табиғи-климаттық аймақтарға шоғырландыруды ынталандыруға, нарық
субъектiлерiнiң экономикалық белсендiлiгiн өсiру үшiн жағдайлар жасауға
және әлемдiк шаруашылық жүйесiне үйлесiмдi кiрiктiрiлген бiртұтас iшкi
экономикалық кеңiстiктi қалыптастыруға келiп тiреледi.
Жоғарыда көрсетiлген мiндеттердi iске асыру елдi дамытудың геоэкономикалық
және геосаяси факторларын ескеруге тиiс. Жаһандану мен халықаралық
бәсекелестiктiң күшеюi елдiң әлемдiк нарықтарға ұстанымдануының тиiмдi
стратегиясын тұжырымдауды талап етедi.
Өңiрлер мен iрi қалалар бәсекелiк стратегияны тұжырымдаумен, еңбек
бөлiнiсiнiң ұлттық қана емес, өңiрлiк және әлемдiк жүйесiнен де орын
iздеумен айналысуға тиiс.
Осы Стратегия, экономикалық кеңiстiктiк және халықты таратып
орналастыруды қалыптастыруды, кластерлердi қалыптастырумен өзара
байланыстыра отырып аумақтарды инфрақұрылымдық қамтамасыз етудi қоса
алғанда, елдiң аумақтық дамуының стратегиялық бағыттарын айқындайды және
тиiстi мемлекеттiк, салалық және өңiрлiк бағдарламаларды әзiрлеудiң немесе
түзетудiң негiзi болып қызмет атқаратын болады.
Бұдан басқа, бұл құжат республикалық, өңiраралық және облыстық маңызы бар
өндiрiстiк, энергетикалық, инженерлiк, көлiк-коммуникациялық және
әлеуметтiк инфрақұрылымдарды үйлестiре дамытуға бағытталған мемлекеттiк
инвестициялардың (ұлттық компаниялардың қаражатын қоса алғанда) негiзгi
басымдықтарын айқындауға мүмкiндiк бередi.
Стратегияда белгiленген iс-қимыл өздерiнiң ағымдағы жоспарлары мен ұзақ
мерзiмдi даму стратегияларын әзiрлеу мен iске асыру кезiнде кәсiпкерлiк
сектор, оның iшiнде сыртқы инвесторлар үшiн бағдар болуға тиiс.
І Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі экономикалық даму стратегиясы
1.1 Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануы
Бүгінгі күні әлемдік заманауи есептерге сәйкес, Қазақстан
Республикасын дамытуға барлық қажетті параметрлер қалыптасты. Сондықтан да,
қазіргі таңда Тәуелсіздік жылдарынан бері қарай Сіздермен бірге құрған жаңа
Қазақстан өзінің баға жетпес жетістіктерімен, экономикалық
тенденцияларымен, демократиялық жетістіктерімен алға шыққан уақытта, сондай-
ақ, елімізде нақты түрде көппартиялық жүйе қалыптасқандықтан,
қазақстандықтардың дауысы үшін еліміздегі барлық партиялар бәсекеге түсіп
жатқанда, партиялық саясат біздің қоғамымыздың ажырамас бөлігіне
айналғанда, Мен Конституцияға толық сәйкестікпен, Біздің партиямыздың
төрағасы болуға құқылымын, деді Елбасы.
Мемлекет басшысының айтуынша, халықаралық тәжірибеден көрініс тапқан бұл
шара ендігі жерде Қазақстанда да қолданылатын болады.
Еліміздің саяси өмірінде үлкен өзгерістер болып жатқанын өздеріңіз
жақсы білесіздер. Бірнеше жылдар бойы дайындық жұмыстарын жүргізіп, арнайы
комиссияларда, ел ішінде кең талқылаулар өткізіп,саяси партиялармен және
қоғамдық ұйымдармен, сарапшылармен кеңесіп жан-жақты ойлана отырып Ата
заңымызға өзгерістер енгізгеніміз баршаңызға мәлім. Конституциямызға осы
өзгерістер халықтың басқару үрдісіне белсене араласуына, Парламенттің
құзіретінің күшеюіне, саяси партиялардың өзара сайысқа түсуіне, сондай-ақ
жергілікті өзін-өзі басқару жүйесінің жетілдірілуіне жағдай жасайтын
болады. Еліміз үшін бұл қарыштап алға басқа үлкен қадам. Ата заңымызға
енгізілген осы өзгерістерге сәйкес, алдағы тамыз айында Тәуелсіз еліміз өз
тарихында тұңғыш рет партиялық тізім бойынша Мәжіліс депутаттарын сайлайтын
болады. Бұл ауқымды шара Қазақстан демократиясының жаңа да, жарқы бетін
ашатындығы даусыз. Алдымыздағы осынау маңызды сайлау алдында өздеріңізбен
арнайы бас қосып, осы съезге жиналып отырмыз. Бүгінгі алқалы жиынға Нұр
Отан Халықтық -демократиялық партиясының сайлау алды тұғырнамасын,
партиялық тізімін және басқа да өзекті мәселелерді бірлесіп талқыламақпыз.
Көп жылдардан бері ел ішіндегі экономикалық, әлеуметтік саясатты қолдап, ел
бірлігіне ұйытқы болып отырған Нұр Отан патиясы бұл жолы да халықтың
қолдауына ие болатынына мен нық сенімдімін,-деді Мемлекет басшысы
Нұрсұлтан Назарбаев.
Мемлекет басшысы және Конституция кепілі ретінде сайлаудың еркін, әділ
өтуіне және Парламентке еліміздің қолдауына сүйенген барлық партиялардың
өтуіне қажетті жағдайдың барлығын жасаймын.
Нұр Отан партиясы әрқашанда нақты істердің, жалпымемлекеттік
көлемдегі бастамалардың партиясы бола білді. Сонымен қатар, Нұр Отан
бүгінгі күні кең ауқымда әлеуметтік базаға иек артатын бұқаралық,
жалпыхалықтық партия болып табылады. Партияның сайлау алды стратегиясы
ағымдағы Парламенттік сайлаудың тек тұрақтылық пен қоғамның бұдан арғы
дамуына жұмыс істейтіндей болып қалыптасуы тиіс. Осыған байланысты Мен
еліміздің барлық саяси партияларын саяси мәдениеттілік көрсетуге,
кемелділік танытуға және кейбір партия басшыларының жеке басының
шамшылдығына емес, халқымыздың түбегейлі мүддесін басшылыққа алуға
шақырамын. Ең соңында айтарым, республикамыздағы барлық партиялар елімізді
жаңа ғасырдағы жаңа белестерге көтеру үшін бірлесуі қажет. Барлық
қазақстандықтардың қалауы осы, деді Н. Назарбаев.
Билік бізге тек билік үшін емес, еліміздегі өмір сүру сапасын жақсарту
үшін қажет. Егер Нұр Отан партиясы сайлау бойынша еліміздің жоғарғы заң
шығарушы органындағы парламенттік көпшілікке ие болатын болса, онда партия
жаңа Үкіметті жасақтайды және олардың жұмыстары өз сайлаушылары алдындағы
жауапкершілікті арттырады. Сондықтан да біз сайлау алды тұғырнамамызда
менің халыққа Жолдауымда айқындағын әлеуметтік-экономикалық және саяси
дамуымызға сүйенуіміз қажет. Бұл біздің саясатымыздың сабақтастығын
көрсетеді, деді Елбасы. Мемлекет басшысының айтуынша, Қазақстанның
стратегиялық мақсаттары тек елдің бәсекеге қабілеттілігінің жаңа деңгейін
құруда ғана жүзеге асады. Экономиканы әртараптандыру мен инновацияны
дамыту, жаңа технологиялар мен базалық инфрақұрылымдар партияның
экономикалық басымдықтары болуы тиіс.
Парламенттік көпшілікке ие болған партияның тағы бір маңызды міндеті -
мемлекеттік басқарудың тиімділігін арттыруға атсалысу болып табылады. Біз
атқарушы органды жаңаша жұмыс істеуге міндеттеуіміз қажет. Ал, осы
бағыттағы әкімшілік реформалар бәріміз үшін маңызды. Бұнда негізгі басымдық
мемлекеттік қызметтің сапасын жақсартуға, атқарушы органның жұмысының
тиімділігін, ашықтығын, тұрақтылығын қамтамасыз ету болып табылады, деді
Мемлекет басшысы.
Нұр Отан партиясы сайлауға қатыса отырып, сайлаушылар үшін сенімді
әлеуметтік бағдарламалар ұсынады. Нұр Отан партиясы алдағы сайлауда
жеңіске жете отырып, бұның нәтижесінде бүкіл еліміз және әрбір
қазақстандықтың жеңіске жететінін дәлелдеуіміз қажет. Азаматтар Нұр Отан
партиясының Қазақстандағы әлеуметтік жақсару бағытындағы ұзақ мерзімді
жобаларды жүзеге асыруда екенін білуі қажет. Бұның өзі негізінен біздің
партиямыздың да стратегиясы болып табылатын Қазақстан – 2030 стратегиясын
жүзеге асыру деген сөз. Сайлауға қатыса отырып, біз білім беру, денсаулық
сақтау, тұрғын үйге қолжетімділік, экология, таза ауыз сумен қамтамасыз ету
салалары бойынша сайлаушыларымыз үшін сенімді әлеуметтік бағдарламалар
ұсынуымыз керек, деді Мемлекет басшысы.
Сонымен қатар, Президент партиялық бағыттың өзгермейтінін жария ете
отырып, бұл салада экономикалық гүлденген мемлекетті құру шаралары
жалғасатынын, әрбір азамат үшін мығым әлеуметтік кепілдік жүзеге асатынын,
сол үшін атқарылуы тиіс мәселелерді атап өтті.
Жалпы жоспарлар бойынша ішкі жалпы өнімді жан басына шаққанда 13 мың
долларға жеткізу болжанады. Сонымен қатар, осының негізінде халықтың орташа
айлық табысын екі есеге арттыру туралы айтқан Елбасы, зейнетақының орташа
көрсеткішін екі жарым есеге және мемлекеттік базалық зейнетақының мөлшерін
ең төменгі күнкөріс деңгейінің 50 пайызы деңгейіне жеткізу қажеттігін атап
өтті. Мұғалімдер мен дәрігерлердің және басқа да бюджеттік сала
қызметкерлерінің қызметтік жалақысын екі еседен астам өсіру керек. Бала
күтімі үшін берілетін жәрдемақыны 2 жарым есеге дейін өсіру қажет. 200-ден
астам балалар бақшасы мен 250-ге жуық мектеп, 50 кәсіби-техникалық оқу
ғимараттарын салу қажет, деді Президент.
Мемлекет басшысының айтуынша, бұдан басқа жаңадан 150-ге тарта көпсалалы
ауруханалар, ауылды жерлерде 300-ге жуық типтік емдеу-амбулаториялары
салынады. Сонымен қатар, алдағы бес жылда 50 млн. шаршы метр тұрғын үйі
пайдалануға берілмек, бұның өзі еліміздегі 2,5 млн. азаматты тұрғын үймен
қамтамасыз етуге қол жеткізеді. Жыл сайын 100 мыңға жуық жұмыс орны ашылуы
қажет. Мүгедектерді сауықтырудың аймақтық орталықтары құрылып, оның ішінде
мүгедек балалар үшін халықаралық стандарттарға сай орталықтар ашылуы керек.
Республика ауылдарын таза ауыз сумен, сапалы жолдармен, байланыс жүйесімен,
медициналық қызмет түрлерімен қамтамасыз ету түбегейлі шешілетін болады,
деді Елбасы.
2007 жылы жалпы ішкі өнімнің жан басына шаққандағы көрсеткіші бойынша біз
Шығыс Еуропа мемлекеттерінің деңгейіне жақындадық. Жиын барысында Тәуелсіз
Қазақстанның жүріп өткен жолдарына тоқталған Елбасы, 15 жыл ішінде
Қазақстанның экономика өсімінің өте жоғарғы көрсеткіштерін бағындырғанын
атап өтті. Осы жылдар ішінде еліміз Қытай, Ресей және Үндістан секілді
мемлекеттермен иық теңестіре отырып, экономиканың аса жоғарғы қарқынды
өсімін паш етті. 2007 жылы ішкі жалпы өнім халықтың жан басына шаққанда
2004 жылмен салыстырғанда 2 еседен асып, 7 мың долларға жетеді. Және бұл 90-
ыншы жылдардың ортасындағы көрсеткіштерге қарағанда 10 еседен артық болады.
Бұл көрсеткіш бойынша біз Шығыс Еуропа мемлекеттерінің деңгейіне
жақындадық, деді Президент.
Қазақстан қазіргі заманғы технологияны дамытушы, перспективалы қайта
өңдеуші өнеркәсібі бар елге айналды Нұр Отан партиясы 2015 жылға дейінгі
елдің индустриялық-инновациялық даму стратегиясын іске асыруда Мемлекет
басшысы мен Үкіметке жан-жақты жәрдемдесуге уәде берді. Тек соңғы үш жылдың
ішінде 615 кәсіпорын қолданысқа енгізілді. Үкімет алғаш рет отандық
бизнестің белсенді қатысуымен 30 корпоративтік көшбасшы – экономиканы
әртараптандыру бағдарламасын іске асыруға кірісті. Бұл бағдарлама кеше ғана
елдің барлық өңірлерінде бастау алды. Жүзден астам жобаны іске асыру туралы
жарияладық, деді Елбасы.
Сонымен қатар, елдің банктік-қаржылық саласының серпінді дамуына тоқталған
Н. Назарбаев, бұл саланың табыстылығы сонша, ол ТМД елдері үшін үлгі
болуға лайық деп атап өтті.
Қол жеткен экономикалық базаға сүйене отырып, 2004 жылы Нұр Отан
партиясы өзінің сайлауалды күн тәртібінде 2009 жылға дейін қоғамды одан әрі
демократияландыру жөнінде бірқатар басымдықтарды айқындады. Қазіргі таңда
еліміз 2009 жылды күтпей-ақ, демократияға қарай шешуші қадамдарды жасады.
Таяуда қабылданған Конституциялық түзетулер біздің саяси жүйеміздің
дамуына, оның сапалы жақсаруына қуатты серпін берді, деді Н. Назарбаев.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi аумақтық даму стратегиясы
туралы
Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 28 тамыздағы N 167
Жарлығы
Елдiң орнықты дамуы және халықтың тыныс-тiршiлiгi үшiн қолайлы
жағдайлар жасауды қамтамасыз ету мақсатында ҚАУЛЫ ЕТЕМIН:
1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейiнгi
аумақтық даму стратегиясы (бұдан әрi - Стратегия) бекiтiлсiн.
2. Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) бiр ай мерзiмде Стратегияны iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспарын
әзiрлесiн және бекiтсiн;
2) жыл сайын 30 қаңтарға Мемлекет басшысын Стратегияның орындалу барысы
туралы хабардар етсiн;
3) осы Жарлықтан туындайтын өзге де шаралар қабылдасын.
3. Осы Жарлықтың орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы
Президентiнiң Әкiмшiлiгiне жүктелсiн.
4. Осы Жарлық қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.
Қазақстан Республикасының
2015 жылға дейінгі аумақтық даму стратегиясы
Қазақстан Республикасының Президентi Н.Ә. Назарбаевтың
Қазақстан халқына жолдауларынан:
"Қазақстан бүгiн Еуропа мен Азия арасындағы коммуникациялар легiнiң
түйiскен тұсында тұр. Бiздiң мiндет - осынау бiрегей геосаяси жағдайымызды
өз елiмiз бен халықаралық қоғамдастықтың мүддесi үшiн ұтымды пайдалану."
Мiндеттер. Елдiң өңiрлiк және әлемдiк экономикада ұстанымдануының
тиiмдi стратегиясын тұжырымдау және iске асыру негiзiнде елдiң және оның
аумақтарының орнықты дамуын қамтамасыз ету.
Әлемдiк экономиканың жаһандануы әрi әлемдiк нарықтардағы өткiр бәсекелiк
күрес және iшкi нарықтың аз сыйымдылығының бар екенiн ескергенде, Қазақстан
мен оның аумақтарының одан әрi даму перспективалары елдiң әлемдiк
нарықтарға шикiзат ресурстарын iрi экспорттаушы және транзиттiк аумақ
ретiнде ғана емес, ең алдымен, Орталық Азия өңiрiнде орта және жоғары
технологиялы тауарларды жеткiзуге әрi сервистiк (сауда-логистикалық,
көлiктiк-ақпараттық, қаржылық, бiлiм беру және басқалары) қызмет
көрсетулердiң ауқымды аясын ұсынуға бағдарланған орнықты экономикалық жүйе
ретiнде ұстанымдану мүмкiндiгiмен айқындалады.
Өз артықшылықтары мен пайда болып отырған мүмкiндiктерiн пайдалана отырып,
Қазақстан өңiрдiң1 экономикалық көшбасшысына айналуға ұмтылып қана қоймай,
оның дамыған индустриялық және сервистiк-технологиялық орталығына айналуға
тиiс. Қазақстан өңiрге инвестицияларды, алдыңғы қатарлы технологиялар мен
адами ресурстарды тарту орталығына, өңiрiшiлiк экономикалық байланыстың
кiрiктiрушiсiне айналуға тиiс.
Осы негiзде ел өңiрлерiнiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануы
қалыптастырылуға және елдi аумақтық-экономикалық ұйымдастырудың тиiмдi
моделi құрылуға, кәсiпкерлiк жандандырылуға тиiс.
Жоғарыда баяндалғанды ескере отырып, елдiң бәсекелiк артықшылықтарын
қалыптастыру және дамыту ел мен оның жекелеген аумақтарының:
әлемдiк нарықта:
минералдық шикiзаттың, астық өнiмдерi мен олардың өңделген өнiмдерiнiң iрi
өндiрушiсi әрi жеткiзушiсi;
Еуропа, Азия - Тынық мұхиты және Оңтүстiк Азия экономикалық жүйелерi өзара
iс-қимылының трансконтиненталдық экономикалық көпiрi ретiнде.
өңiрлiк нарықта:
өңiрлiк нарыққа өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң iрi
жеткiзушiсi;
өңiрдiң қазiргi заманғы сервис орталығы;
өңiр инновацияларының орталығы ретiнде табысты ұстанымдануына бағытталатын
болады.
Қазақстанның әлемдiк нарықта ұстанымдану бағыттары
Қазақстан - минералдық-шикiзаттың, астық өнімдерi мен олардың өңделген
өнімдерiнiң iрi өндiрушiсi әрi жеткiзушiсi ретiнде
Өнiмнiң көмiрсутек шикiзаты, уран, металлургия өнiмдерi және бидай сияқты
түрлерi бойынша Қазақстанның әлемдiк нарықта жақсы ұстанымы бар.
Перспективада өнiмдердiң бұл түрлерi Қазақстан әлемдiк нарықта бәсекелесе
алатын негiзгi тауарлар болып қала бередi.
Осы салалардың өнiмдерiн, ең алдымен, минералды шикiзатты экспорттаудан
түсетiн кiрiс экономиканың басқа салаларын дамыту және ел мен оның
өңiрлерiнiң әлемдiк экономикалық жүйеге кiрiгу факторына айналуға тиiс.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндеттерi өндiрiстiң
алдыңғы қатарлы технологияларын енгiзу және жаңа әлемдiк нарықтарға шығу
есебiнен сыртқы нарықтардағы қазiргi ұстанымдарды күшейту және сапалы
минералды шикiзатты, металлургия мен бидай өнiмдерiн iрi әлемдiк
жеткiзушiлердiң қатарына кiру болады.
Қазақстан - Еуропа, Азия - Тынық мұхиты және Оңтүстiк Азия
экономикалық жүйелерi өзара iс-қимылының трансконтиненталдық экономикалық
көпiрi ретiнде
Елдiң екi континенттiң (Еуропа мен Азияның) қиылысында қолайлы
географиялық орналасуы және оның көлiк-коммуникация дәлiздерiнiң
халықаралық дәлiздердiң құрамына қосылғандығы жүк транзитiнен ғана емес,
перспективада еуразиялық кеңiстiкте қалыптастырылатын сауда-экономикалық
кiрiгулер процесiне қатысуынан да түсетiн пайданы пайдалану мүмкiндiгiн
алдын ала айқындап бередi.
Басты мiндет Батыс пен Шығыс (Еуропа мен Азия) арасындағы кеңiстiкте
ресурстардың құйылу процестерiн технологияландыру (логистикалық тораптар,
дистрибуцияның осы заманғы арналары) болып табылады.
Қазақстанның өңiрлiк нарықта ұстанымдану бағыттары
Бұл бағыттағы iс-қимыл экономикалық белсендiлiктiң өсуiн, елдiң, ең
алдымен, шикiзат ресурстарын пайдаланумен байланысы жоқ өңiрлерiнiң жаңа
бәсекеге қабiлеттi мамандықтарын қалыптастыруды және құлдырау сатысында
тұрған индустриялық аудандарды конверсиялауды қамтамасыз eтуге тиiс.
Қазақстан - өнеркәсiп және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн жеткiзушi
ретiнде
Өзiнiң минералдық-шикiзат және аграрлық әлеуетiн, шетелдiк инвестициялар
мен технологияларды басып оза тартудағы артықшылықтарын пайдалана отырып,
Қазақстанның орта және жоғары технологиялы өнеркәсiптiк, сондай-ақ ауыл
шаруашылығы өнiмдерiн өңiр елдерiне iрi жеткiзушiлердiң бiрiне айналу
мүмкiндiгi бар.
Жоғары бәсекелестiкке байланысты аталған өнiмдер түрлерiмен әлемдiк
нарыққа шығу проблема болып табылады, сондықтан қаралып отырған кезеңде
назарды өңiрлiк нарыққа шоғырландыру мақсатқа сай келедi.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндеттер мыналар болады:
өңiрлiк нарықта бәсекеге қабiлеттiлiк әлеуетi бар салаларды, оның iшiнде
кластерлiк ұстанымды (тамақ өнеркәсiбi мен құрылыс материалдары өндiрiсi,
металлургия мен машина жасау және басқалары) пайдалана отырып дамыту;
технологиялық трансферт аймақтарын, жетекшi шетелдiк компаниялардың
процессинг орталықтарын құру және дамыту, мысалы, "LG", "Philip Morris",
"Knauf" компанияларының Қазақстанда қазiрдiң өзiнде жұмыс iстеп жатқан
филиалдары сияқты "жаһандық брэндтердi" тарту;
экспортталатын өнiм номенклатурасын ұлғайту, қазақстандық брэндтердi алға
жылжыта отырып, сыртқы нарықтарда маркетингiлiк қызметтi жандандыру.
Қазақстан - қазiргi заманғы сервис орталығы ретiнде
Бүгiнгi әлемде қызмет көрсетулердiң дамығандығы сондай, ол экономика жай-
күйiнiң индикаторы болып отыр. Құрлықтың ортасына орналасқан Қазақстан үшiн
қазiргi заманғы қызмет көрсетулер саласын дамыту өңiрде сәттi ұстанымдану
мүмкiндiктерiнiң бiрi болып табылады. Қолда бар әлеуеттi пайдалана отырып,
Қазақстан өңiрдiң халықаралық стандарттарға жауап беретiн қызмет
көрсетулердiң кең ауқымын ұсыну бойынша дамыған сервис орталығына айналуға
тиiс.
Өңiрдiң сервис орталығы ретiнде Қазақстан өзiн мыналар ретiнде көрсететiн
болады:
өңiрлiк дистрибуция орталығы, бұл елде Орталық Азия нарығына бағдарланған
және әлемдiк тауар өндiрушiлерге өз өнiмдерiн өңiрде өткiзу үшiн қолайлы
жағдай жасайтын iрi сауда-логистика тораптарын құруды көздейдi;
транзиттiк-логистикалық орталық, бұл елде Еуропа мен Азия арасында жүк
және жолаушылар транзитi үшiн қолайлы әрi пайдалы жағдайлар жасауды, бүкiл
Орталық Азия өңiрiнiң тұтынушыларына қызмет көрсетуге бағдарланған көлiктiк-
логистикалық тораптар құруды бiлдiредi;
өңiрлiк қаржы орталығы - таяу жатқан елдерге қызмет көрсететiн халықаралық
сыныптағы қаржылық қызмет көрсетулер орталығын құру;
ақпараттық-коммуникациялық орталық - түрлi ақпараттық және мультимедиялық
қызмет көрсетулер, оның iшiнде спутниктерден алынатын спутниктiк байланыс
және ақпарат арналарын ұсыну;
туристiк орталық - туризмдi дамыту және елдi Жiбек жолындағы тарихы мен
мәдениетi бай дамыған әрi тартымды туристiк орталыққа айналдыру;
бiлiм беру орталығы - оқу ақысының қолайлы деңгейi кезiнде өңiр елдерiнiң
жастарына батыстық стандарттарға сәйкес сапалы бiлiм беру;
медициналық орталық - өңiр елдерiнiң азаматтарына жоғары мамандандырылған
медициналық көмек көрсету, медицина кадрларын даярлауды және қайта
даярлауды жүргiзу.
Қазақстан - өңiрдiң инновациялық орталығы ретiнде
Инновациялар және бiлiмдер экономикасы осы заманғы әлемдiк экономиканың
негiзiне айналып келедi, сондықтан, әлемдiк дамудан қалыс қалмау үшiн
Қазақстан алдыңғы қатарлы технологиялық әзiрлемелердi ел iшiне табысты
енгiзу және сыртқы нарықтарға жылжыту үшiн инновациялардың дамыған өңiрлiк
орталығына айналуға тиiс.
Қазақстанның мынадай салаларда инновациялық әзiрлемелердi әзiрлеуге және
сыртқы нарықтарға жылжытуға мүмкiндiгi бар:
өнеркәсiптiк әзiрлемелер, минералдық шикiзатты кешендi пайдалану және
қайта өңдеу технологиялары;
ауыл шаруашылығы саласындағы әзiрлемелер;
химиялық және биологиялық технологиялар;
экология және энергияның баламалы көздерi саласындағы әзiрлемелер;
медициналық әзiрлемелер;
ядролық технологиялар;
ақпараттық және телекоммуникациялық технологиялар;
ғарыштық зерттеулер;
әскери-өнеркәсiптiк технологиялар.
Ұстанымданудың осы бағыты шеңберiндегi негiзгi мiндет бұрын елден кетiп
қалған ғалымдар мен әзiрлеушiлердi, сондай-ақ көршiлес елдерден мамандарды
тарта отырып, бiлiм беру-инновациялық, бизнес-технологиялық және қолдаушы
кешендердi бiрiктiретiн өңiрлiк инновациялық жүйелердi (ӨИЖ) құру болады.
Елдiң ұстанымдануының жоғарыда аталған бағыттары экономикалық әлеуеттi
және халықты таратып орналастыруды кеңiстiктiк ұйымдастыруды қалыптастыру
үшiн негiзге айналады, екiншi жағынан, тиiмдi кеңiстiктiк даму әлемдiк
нарықта елдiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануға қол жеткiзуiнiң аса
маңызды құралына айналады.
Iс-қимыл стратегиясы
Экономикалық әлеуеттi және халықты таратып орналастыруды одан әрi
кеңiстiктiк ұйымдастыра отырып, өңiрлiк және әлемдiк экономикада ел
ұстанымдануының жаңа қағидаттарының өзара байланысын қамтамасыз ету;
Ел мен өңiрлердiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануының қалыптасуына,
орнықты аумақтық дамуға ықпал ететiн факторларды дамыту мақсатында:
елдiң ресурстық (жер, су, минералдық-шикiзат, рекреациялық) әлеуетiн
ұтымды пайдалану ;
бизнестi аумақтық-экономикалық ұйымдастырудың және жүргiзудiң қазiргi
заманғы модельдерiн енгiзу ;
экономикалық қызметтi және адами капиталды дамытуды қамтамасыз ететiн
инфрақұрылымды (көлiк-коммуникациялық, тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз етушi,
әлеуметтiк, рекреациялық және басқалары) инфрақұрылымды дамыту жөнiндегi
шараларды iске асыру көзделедi.
Елдiң тұтастай ұстанымдануының перспективалы мiндеттерi тұтастай алғанда
елдiң бәсекелiк артықшылықтарын қамтамасыз ету жөнiндегi шаралар кешенiн
тұжырымдауды және iске асыруды талап етедi.
Дамыған елдердiң тәжiрибесi бәсекелiк артықшылықтар арзан жұмыс күшiнiң
және табиғи ресурстардың болуы есебiнен ғана емес, сондай-ақ ұлттық
деңгейде өнiмдiлiктi арттыру есебiнен де болатынын көрсетiп отыр.
Сондықтан, осы Стратегияда, орта мерзiмдi мемлекеттiк және салалық
бағдарламаларда көзделетiн шаралардан басқа, жоғары бiлiктi жұмыс күшi,
алдыңғы қатарлы технологиялар, инновациялық әлеует сияқты мамандандырылған
факторларды дамыту есебiнен, сондай-ақ қолайлы iскерлiк және инвестициялық
ахуал, инновацияларды ынталандыру үшiн жағдайлар жасау, өндiрiс
технологияларын жетiлдiру және өнiм сапасын арттыру есебiнен еңбек
өнiмдiлiгi мен капиталдың өсуiн қамтамасыз етуге бағытталған шаралар iске
асырылатын болады.
Өсу полюстерiн қалыптастыру
Мiндеттер. Көшбасшы қалалар мен тiрек қалаларды, жаңа кластерлердi
дамытуды iлгерiлететiн перспективалы индустриялық-инновациялық өңiрлердi
басым дамыту арқылы өңiрлiк және әлемдiк нарықтарға кiрiктiрiлген өсу
полюстерiн қалыптастыру.
Iс-қимыл стратегиясы
Еуразиялық тауар, қаржы, технология, ғылыми және мәдени алмасулар
жүйесiндегi аса маңызды тораптар ретiнде оларды қалыптастыруға назар аудара
отырып, Астана қаласын орнықты дамытудың 2030 жылға дейiнгi стратегиялық
жоспарын әзiрлеу және Алматы қаласы мен Алматы өңiрiнiң ұстанымдануының
ұзақ мерзiмдi тұжырымдамасын әзiрлеу. Оларды жүзеге асырудың бастапқы
кезеңдерi ретiнде:
Астана қаласын дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған;
Алматы қаласын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк нысаналы
бағдарламаларын дайындау және iске асыру.
Көрсетiлген бағдарламалық құжаттарда осы қалалардың жаңа рөлде
қалыптасуының аса маңызды шарты ретiнде олардағы жоғары ұйымдастырылған
урбанистiк өмiр сүру ортасын және олар қалыптастыратын агломерацияларды
дамыту (қамсыздандырушы инфрақұрылымды дамыту және басқалары) жөнiндегi
шаралармен қатар, мыналар көзделетiн болады:
1. Алматы және Астана қалалары мен оларға жақын Алматы және Ақмола
облыстарының аумақтарында:
жалпыұлттық және перспективада Орталық Азиядағы дистрибуцияның (сауда және
қызметтер);
перспективада Орталық Азияда аса iрi сауда-логистика орталықтарын
(Сингапур, Гонконг үлгiсiмен), авиатранзит орталықтарын ("хабтарды")
қалыптастыра отырып, көлiктiк-логистикалық және логистикалық-процессингiлiк
қызметтердiң;
технологиялық трансферттiң: бұқаралық стандарттық технологиялар импорты,
iшкi және сыртқы нарықтарға бағдарланған озық шетелдiк компаниялардың
процессингiлiк орталықтарын (филиалдар, БК) өрiстету;
инновациялық дамудың (Ақпараттық технологиялар паркi үлгiсiнде);
туристiк-рекреациялық маманданудың - Алматы және Ақмола облыстарына жақын
орналасқан аумақтардың рекреациялық ресурстарының iрi шоғырлану базасында,
сондай-ақ ойын-сауық индустриясының (мысалы, Қапшағай қаласында, Щучинск -
Бурабай аймағында ойын бизнесi орталықтарын құру);
азық-түлiктiк маманданудың (азық-түлiк белдеуi) көп функциялы аймақтарын
қалыптастыру.
2. Алматы қаласында халықаралық қаржы орталығын қалыптастыру.
3. Алматы және Астана қалаларында бiлiм беру-инновациялық, бизнес-
технологиялық және қолдаушы кешендердi бiрiктiретiн өңiрлiк инновациялық
жүйе (ӨИЖ) орталықтарын құру (3.3.3.1-бөлiм).
4. Алматы және Астана қалаларында - ұлттық, ал кейiннен өңiрлiк деңгейдегi
медицина және бiлiм беру орталықтарын қалыптастыру.
5. Алматы және Астана қалаларына халықаралық өңiрлiк ұйымдардың,
халықаралық қаржы ұйымдарының өңiрлiк кеңселерiнiң, аса iрi трансұлттық
компаниялар филиалдарының, әскери туризмнiң көшуiн ынталандыру.
6. Алматы қаласын Спорттың қысқы түрлерiнiң және спорттық туризмнiң
халықаралық орталығына айналдыру.
7. Әлемдiк бизнес үшiн қалалардың тартымдылығын қамтамасыз ету мақсатында
олардың кәсiпкерлiк ахуалын жақсартудың және беделiн жаңартудың мақсатты
саясатын жүргiзу (Дублин қаласының (Ирландия) үлгiсiнде).
Бiлiктi жұмыс күшiнiң болуы, товарлар мен қызмет көрсетулер нарықтарының,
тұтынушылардың немесе клиенттердiң жоғары қолжетiмдiлiгi, өңiрдiң және
әлемнiң аса iрi қалаларымен дамыған көлiк байланысы мен телекоммуникация,
қалалар iшiнде жүрiп-тұрудың жеңiлдiгi, қолайлы кәсiпкерлiк ахуал, өмiр
сүрудiң жоғары сапасы және қоршаған ортаның тазалығы, тiлдiк қолжетiмдiлiк
Астана және Алматы қалаларында бизнес жүргiзудiң тартымдылығын айқындайтын
факторларға айналады.
Астана және Алматы қалаларын дамытуды қолдау экономикалық белсендiлiк пен
инвестициялық тартымдылықты ынталандырудың түрлi тетiктерi арқылы, оның
iшiнде қамсыздандырушы инфрақұрылымды дамытуға берiлетiн мемлекеттiк
инвестициялар есебiнен жүзеге асырылатын болады (3.5.1-бөлiм).
Белгiленген iс-шаралардың көпшiлiгiн iске асыру басқа әкiмшiлiк аумақтық
бiрлiктердiң аумақтарын қамтуды көздейдi, бұл бiр жағынан оларды дамыту
үшiн түрткi болады, ал екiншi жағынан шараларды iске асыруды үйлестiру
(өңiрүстi реттеу), аралас өңiрлерде бiрлескен iс-шаралар жүргiзу
(кооперациялық жобалар) қажеттiгiн негiздейдi.
Астана қаласын өсу полюсi ретiнде дамыту перспективада оған Қарағанды
агломерациясы мен Щучинск - Бурабай курорттық аймағының қалаларын тарта
отырып, желiлiк өсу аймағын қалыптастыруға алмасуға тиiс.
Перспективалы жаңа көшбасшы қалаларды (өңiрлердi) қалыптастыру.
1.2 Ағымдағы ахуалды талдау
Негiзiнен кеңестiк кезеңнiң өзiнде қалыптасқан елдiң экономикалық
әлеуетiн орналастыру экономика құрылымының бұзылуы, iшкi экономикалық
кеңiстiктiң сақталып отырған ыдырауы салдарынан оны дербес экономикалық
жүйе ретiнде дамыту орнықтылығының қазiргi заманғы қажеттi талаптарына
жауап бермейдi.
Қазақстанның әлемдiк шаруашылық жүйесiне белсендi кiруi Қазақстанның
әлемдiк және өңiрлiк еңбек бөлiнiсiнде тар мамандануымен, негiзгi әлемдiк
тауар нарықтарынан алыстығымен тежелiп отыр, бұл тұтастай елдiң де, және
оның жекелеген өңiрлерiнiң де сыртқы нарықтарға шығуын қамтамасыз ететiн
көлiк-коммуникациялық инфрақұрылымның дамымауымен тереңдей түседi.
Экономиканы нарық жағдайында дамыту елдiң жекелеген аумақтық-шаруашылық
жүйелерiнiң бәсекелiк артықшылықтарын да, сол сияқты нарыққа бейiмделудiң
әрқилы мүмкiндiктерiне байланысты олардың кемшiлiктерiн де анықтап бердi.
Бұл жекелеген өңiрлерде өндiрiстiң бiршама құлдырауына және тоқтап қалуына,
күйзелiске ұшыраған аудандар мен елдi мекендердiң пайда болуына алып келдi.
Нәтижесiнде өңiрлiк теңсiздiктер тереңдедi және табиғи көшi-қон ағымына
қарамастан, ел халқының бiр бөлiгi қазiргi уақытта экономикалық
перспективалы емес аумақтарда тұрады.
Бұрын қалыптасқан таратып орналастыру жүйесi өз тиiмдiлiгiн жоғалтты және
қазiргi уақытта қалыптасып жатқан елдi кеңiстiктi экономикалық
ұйымдастыруға сәйкес келмейдi. Бұрын минералдық-шикiзат кен орындарының
базасында салынған жекелеген шағын қалалар, кенттер, сондай-ақ қалыпты өмiр
сүру үшiн жарамсыз аумақтардағы және даму орталықтарынан шалғайдағы ауылдар
перспективасыз болып қалды.
60 шағын қаланың 10-ы күйзелiске ұшырағандар санатына жатқызылды.
Әлеуметтiк-экономикалық даму әлеуетi бойынша 7512 ауылдық елдi мекеннiң
(АЕМ) 1204-iнiң (халық саны 1,8 млн. Адам) жоғары, 5625 АЕМ-нiң (5,2 млн.
Адам) – орташа, 595 АЕМ-нiң (189,9 млн. Адам) төмен даму әлеуетi бар және
88 АЕМ-нiң тұрғындары жоқ.
Аумақтық дамуды басқару жүйесi орталық және жергiлiктi атқарушы
органдардың өзара келiсiлген iс-қимылын қамтамасыз етпейдi. Аумақтық
жоспарлау мәселелерiн әртүрлi ведомстволар реттейдi және тұтастай алғанда
орталық деңгейде тиiмсiз үйлестiрiледi.
Елдi кеңiстiктiк ұйымдастырудың өңiрлiк жобалаумен, аса маңызды табиғи
ресурстарды пайдаланудың және инфрақұрылымның салалық схемаларымен өзара
байланыстырылған моделi қалыптаспаған.
Аралас әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiктердiң (облыстардың, аудандардың, қалалар
мен ауылдардың) мүдделерiн, трансөңiрлiк процестердi үйлестiру құралдары
(тетiктерi) жоқ.
Қазiргi уақытта елдiң аумақтық дамуындағы ахуалды былай сипаттауға болады.
Күштi жақтары
Елдiң Еуразия құрлығының орталығында, екi континенттiң – Еуропа мен
Азияның қиылысында қолайлы географиялық орналасуы. Қазақстан әлемнiң аса
iрi елдерi – Ресей Федерациясы мен жылдам өсiп келе жатқан Қытайдың
арасында, Орталық Азия мемлекеттерiмен, сондай-ақ Таяу Шығыс пен Оңтүстiк
Азия өңiрлерiмен көршiлес орналасқан.
Шекара маңындағы өңiрлердiң басым болуы. Қазақстанның 14 облысының 12-ci
шекара маңында. Дамыған және серпiндi дамып келе жатқан елдердiң тәжiрибесi
шекара маңындағы өңiрлер осы мемлекеттердiң өсу аймақтарына айналғанын
көрсеттi. Шекара маңындағы өңiрлер экономикалық белсендiлiк орталықтары
болып табылады және бүкiл елдiң әлемдiк экономикалық жүйеге ойдағыдай
кiрiгуiне ықпал етедi.
Ауқымды жер ресурстары мен табиғи-климаттық ерекшелiктердiң әралуандылығы
алуан түрлi аграрлық өнiм өндiруге мүмкiндiк бередi. Республиканың аумағы
он табиғи-ауыл шаруашылығы аймағын қамтиды, ауыл шаруашылығы алқаптарының
үлесi – 82 % (1, 2, 3-қосымшалар).
Iшкi қажеттiлiктердi қамтамасыз етуге де, сол сияқты елдiң өсiп келе
жатқан экспорттық мүмкiндiктерiн iске асыруға да мүмкiндiк беретiн әралуан
және бай минералдық-шикiзат базасы. Уранның, қорғасынның, мырыштың, мыстың,
мұнайдың, көмiрдiң, хромның, темiрдiң, марганецтiң, қалайының, алтынның,
фосфориттердiң, бор мен калий тұзының барланған қорлары жағынан Қазақстан
әлем елдерiнiң алғашқы ондығына кiредi.
Елдiң өндiрiстiк әлеуетi: өнеркәсiп пен аграрлық өндiрiстiң көп салалы
құрылымы, тиiстi өндiрiстiк қуаттардың болуы. Өнеркәсiптiң дамыған базалық
салалары – отын-энергетика және тау-кен-металлургия кешендерi.
Елдiң бүкiл аумағын қамтып жатқан көлiк-коммуникациялық инфрақұрылым
желiсiнiң болуы. Темiр жолдың және автомобиль жолдарының желiсi шектес
елдерге шыға отырып, барлық өңiрлер арасында тасымалдарды жүзеге асыруға
мүмкiндiк бередi. Қазақстандық автомобиль жолдары мен темiр жол халықаралық
көлiк дәлiздерiнiң құрамына енгiзiлген. Ақтау теңiз портын ТРАСЕКА және
Солтүстiк-Оңтүстiк халықаралық көлiк дәлiздерiнiң құрамындағы
мультимодальдық көлiк торабы ретiнде пайдалану мүмкiндiгi бар. Елде 21
әуежай (22-нiң iшiнен) жұмыс iстейдi, оның 14-iне халықаралық рейстерге
қызмет көрсетуге рұқсат етiлген. Елдiң барлық өңiрлерiн талшықты-оптикалық
байланыс желiлерiмен байланыстыратын Ұлттық ақпараттық супермагистралдың
құрылысы аяқталып келедi.
Инновациялық-бiлiм беру әлеуетi: кейiннен бiлiм беру-инновация кешендерiн
қалыптастыру базасы ретiнде университеттердiң, iрi жоғары оқу орындарының
және мамандандырылған ғылыми-зерттеу орталықтарының болуы.
Бiрегей рекреациялық ресурстар: табиғи кешендер және олардың құрауыштары,
мәдени-тарихи ескерткiштер мен сәулет объектiлерi.
Демографиялық оң серпiн және еңбек ресурстары резервiнiң болуы. Соңғы
жылдары халықтың табиғи өсiмiнiң ұлғаюы. Еңбек ресурстарының резервi
ретiнде ел iшiнде жұмыс күшi артық өңiрлердiң болуы. Демографиялық резерв
ретiнде көршiлес мемлекеттердiң шекара маңындағы өңiрлерiнде қазақ
диаспорасының болуы.
Әлсiз жақтары
Негiзгi әлемдiк тауар нарықтарынан алшақтық. Теңiз (мұхит) қатынас
жолдарына тiкелей шығудың болмауы.
Әлемдiк және өңiрлiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң тар мамандануы мен көптеген
өңiрлердiң бiржақты бейiнi, құрылымның бұзылуы мен экономиканың сақталып
отырған ыдырауы. Экономикада экспорттық шикiзатқа бағдарланған оқшауланған
секторлары және бәсекеге қабiлетi төмен қайта өңдеу өнеркәсiбi бар,
салалық, сол сияқты аумақтық аспектiде өзара әлсiз байланысқан экономикасы
бар екi қарама-қайшы құрылым қалыптасты.
Өнiмдiлiктi төмендететiн және аграрлық өндiрiстiң тәуекелдiлiгiн
ұлғайтатын факторлардың болуы. Егiстiк сапасының салыстырмалы төмен болуы.
Егiстiк бонитетiнiң (құнарлылықтың салыстырмалы деңгейiн көрсететiн) 50
бiрлiктен асатын балы 23,2 млн. Гектар егiстiктiң тек 4,2 млн. Гектарына
қатысты. Ауыл шаруашылығы алқаптарының 30,8 млн. Гектары (14,8 %) су және
жел эрозиясына ұшыраған (4-қосымша). Өнiмдiлiгi аз жайылымдардың басым
болуы.
Елдiң жекелеген өңiрлерiнде су ресурстарының тапшылығы. Ел өңiрлерiнiң
басым бөлiгi құрғақ аймақта орналасқан және сумен қамтамасыз етуде қиындық
шегiп отыр (5-қосымша). Жерүстi суларының тек 56 %-ы ғана Қазақстан
аумағында қалыптасады, ал қалғаны сырттан келедi, бұл республиканың кейбiр
өңiрлерiнiң шекаралас мемлекеттердiң су ресурстарына тәуелдiлiгiн
күшейтедi.
Минералдық-шикiзат ресурстарының әркелкi бөлiнуi. Әлеуеттi бай қорлардың
аз игерiлген және жұмыс iстеп тұрған өндiрушi кәсiпорындардан шалғайдағы
аудандарда шоғырлануы.
Электр энергиясы бiр өңiрлерде артық болған кезде басқа өңiрлерде тапшы
болуы. Елдiң солтүстiк және шығыс өңiрлерi электр энергиясын шамадан тыс
шығарады, ал сонымен бiр мезгiлде оңтүстiк және батыс өңiрлерге ол елдiң
басқа өңiрлерiнен немесе таяу орналасқан елдерден (Қырғызстан, Ресей,
Тәжiкстан) импортталады.
Ел экономикасының осы заманғы қажеттiлiктерiне сай келмейтiн көлiк желiсi.
Көлiк инфрақұрылымының қанағаттанғысыз жай-күйi. Республиканың негiзiнен
кеңестiк уақытта қалыптасқан көлiк жүйесi қазiргi жағдайда республиканың
халықаралық еңбек бөлiнiсi жүйесiне толық қосылуын тежеп отыр. Елдiң темiр
және автомобиль жолдары өткiзу қабiлетiнiң төмендiгiмен сипатталады.
Қарқынды тозу мен бұзылудың салдарынан жалпы пайдаланудағы автомобиль
жолдары желiсiнiң шамамен 30 %-ы күрделi жөндеудi талап етедi, 75 %-ы
берiктiк пен тегiстiктiң қолданыстағы нормативтерiне сай емес.
Тыныс-тiршiлiктi қамтамасыз ететiн инфрақұрылымның тозуының жоғарылығы.
Елдiң шағын қалалары мен ауылдық аудандарындағы инфрақұрылым желiсiнiң
нашар дамуы. ЖЭО-ның негiзгi құралдарының табиғи тозуы 40-60 % көлемiне
жеттi, бұл иелiктегi электр және жылу қуаттарын шектеуге әкеп соқты. 2010
жылға қарай ЖЭО турбиналарының 50 %-ы өзiнiң белгiленген қуаттарының
парктiк ресурсын бiтiредi. Елдi мекендердiң энергия желiлерi мен су құбыры-
кәрiз желiлерiнiң айтарлықтай тозуы. Ел халқының 1,7 %-ы әкелiнетiн сумен
жабдықталады, 25 %-ы жеткiзудiң қиындығына байланысты суды алдын ала
тазартылмаған ашық көздерден iшедi.
Су шаруашылығы инфрақұрылымының қанағаттанғысыз жай-күйi. Бөгеттердiң, су
тораптарының және өзге құрылыстардың нашар техникалық жай-күйi.
Әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерi желiсiнiң жеткiлiксiз даму деңгейi. Ел
өңiрлерi әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiмен әркелкi қамтамасыз етiлген.
Шалғайдағы ауылдық елдi мекендерде әлеуметтiк инфрақұрылым объектiлерiне
қолжетiмдiлiк жоқ немесе қиын. Халықтың табиғи және миграциялық өсiм
қарқыны жоғары iрi қалалар мен өңiрлерде әлеуметтiк инфрақұрылымның даму
қарқыны артта қалған.
Рекреациялық инфрақұрылымның дамымауы. Рекреациялық инфрақұрылым
объектiлерiнiң көпшiлiгi кеңестiк уақытта салынған, өте тозған және
халықаралық стандарттарға сай емес.
Елдiң бүкiл аумағында экологиялық ахуалдың нашарлауы. Әуе бассейнiнiң
ластануы, су ресурстарының таусылуы және ластануы, тарихи ластану,
өнеркәсiптiк және тұрмыстық қалдықтар, жердiң шөлейттенуi және тозуы,
биологиялық әралуандылықтың бұзылуы, радиоактивтi ластанулар өңiрлердегi
қоршаған ортаның басты проблемалары болып қалып отыр (6, 7-қосымшалар).
Елдiң әкiмшiлiк-аумақтық құрылымының осы заманғы талаптарға сай болмауы.
Нарықтар мен елдi мекендер жүйелерiнiң шекарасы өңiрлердiң әкiмшiлiк
шекарасына әркез сәйкес келе бермейдi. Бұдан басқа, облыстық (11 қала) және
аудандық (10 қала) маңызы бар кейбiр қалалар өз мәртебесiне сай емес (8-
қосымша). Мысалы, Ақтөбе облысының Жем, Темiр сияқты аудандық маңызы бар
қалаларының халық саны 2,5 мың адамнан, ал Қызылорда облысының Қазалы,
Ақмола облысының Степняк сияқты қалаларының халық саны 6 мыңнан аспайды.
Бұрын құрамына селолық округтер енгiзiлген қалалардың шекарасы реттелмеген.
Қауiптер (Шектеулер)
Мыналар елдiң орнықты аумақтық дамуына кедергi болатын факторларға
айналуы мүмкiн:
өңiрлiк және әлемдiк еңбек бөлiнiсiнде елдiң тар, негiзiнен шикiзаттық
мамандануының, транзиттiк тәуелдiлiгi мен экономикалық оқшаулануының
нығаюы, тиiсiнше – елдiң даму қарқынының тұмшалануы мен экономикалық артта
қалуы;
бәсекеге қабiлеттiлiктiң төмендiгiнiң және өнеркәсiптiң дәстүрлi
салаларындағы өндiрiстiң тоқтап қалуының салдарынан бiраз аумақтардың
индустрияланбауы;
бiрiктiрушi көлiк-коммуникациялық желiнiң дамымауына, өңiрлiк аумақтық-
шаруашылық жүйелерi үшiн сыртқы тартылыстың әртүрлi бағыттылығына (көптеген
инфрақұрылымдық жобалар транзиттiк экономиканы қамтамасыз етуге анағұрлым
бағдарланған және елдiң экономикалық кеңiстіктiк кiрiгуiнiң бiртұтастығын
қамтамасыз етпейдi) байланысты елдiң ыдырау ықтималдығы;
кең ауқымды трансеуразиялық сауда-экономикалық және көлiк-коммуникациялық
дәлiздердi қалыптастыру бойынша өңiрдiң iргелес мемлекеттерi тарапынан
болатын, сондай-ақ елде халықаралық кiрiгудiң өңiрлiк орталық қалаларын
қалыптастыру бойынша көршiлес мемлекеттердiң iрi қалалары тарапынан болатын
бәсекелестiк;
елдiң шекара маңындағы өңiрлерiнде көршiлес мемлекеттердiң экономикалары
үстемдiгiнiң, ауыл тұрғындарының қалаға ағылуының күшеюi және бiраз ауылдық
аумақтардың депопуляциясы, демографиялық қысымның және елдiң шекара
маңындағы өңiрлерiне көршiлес мемлекеттерден санкцияланбаған көшi-қонының
күшеюi;
экологиялық ахуалдың нашарлауы, табиғатқа антропогендiк әсердiң күшеюi
салдарынан өмiр сүру ортасының тозуы және соның нәтижесiнде өмiр сүруге
және шаруашылық қызметке қолайлы аумақтардың азаюы.
II Стратегияның мақсаты мен басымдықтары
2.1 Стратегияны iске асырудың негiзгi бағыттары
Мақсаты. Өңiрлiк және әлемдiк экономикада бәсекеге қабiлеттi
мамандануды қалыптастыру, экономикалық әлеуеттi және халықты таратып
орналастыруды ұтымды кеңiстiктiк ұйымдастыру негiзiнде елдiң орнықты дамуын
қамтамасыз ету және халықтың тыныс-тiршiлiгi үшiн қолайлы жағдайлар жасау.
Аумақтық даму Стратегиясының басымдықтары
Елдегi экономикалық белсендiлiктi өзiне шоғырландыратын және елдiң
қалған бүкiл аумағы үшiн "локомотив" рөлiн атқаратын "басып оза" өсу
аймақтарын (өcу полюстерiн) қалыптастыру.
Орталық Азиядағы сауда-экономикалық және сервистiк-технологиялық орталық
ретiнде Қазақстанның экономикалық кеңiстiгiн әлемдiк шаруашылық жүйесiне
кiрiктiру.
Ел аумағын ұтымды игерумен үйлестiре отырып, экономика және еңбек
ресурстарын экономикалық жағынан перспективалы және тыныс-тiршiлiк үшiн
қолайлы аудандарға шоғырландыру.
Кластерлiк даму, өзiн-өзi ұйымдастыру және iшкi ресурстарды жұмылдыру
тетiктерiн енгiзу жолымен өңiрлердiң бәсекеге қабiлеттiлiгiн арттыру.
Алға қойылған елдi орнықты және серпiндi дамытуды қамтамасыз ету
мақсатына қол жеткiзу өңiрлiк және әлемдiк экономикада ел мен оның
өңiрлерiнiң бәсекеге қабiлеттiлiкке мамандануын, елдiң экономикалық
әлеуетiн және халықты таратып орналастыруды ұтымды кеңiстiктiк
ұйымдастыруды қалыптастыру жөнiндегi өзара байланысты мiндеттердi тиiмдi
iске асыруға және соның негiзiнде елдiң барлық аумақтарының теңгерiмдi
әлеуметтiк-экономикалық дамуының жұмыс iстеуiне байланысты.
Осы Стратегияны iске асыру бағыттары көбiнесе елдiң аумақтық даму
аспектiлерiн қамтиды. Сонымен қатар Стратегияда елдiң орта ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz