Негізгі құралдар есебінің аудиті
Кіріспе
1. Негізгі құралдар аудитінің экономикалық сипаттамасы
1.1 Негізгі құралдар аудитінің міндеттері мен мақсаты
1.2. Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы
2. Негізгі құралдар есебінің аудиті
2.1 Негізгі құралдардың кіріске алу есебінің аудиті
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебінің аудиті
2.3 Негізгі құралдарды жөндеуден өткізудің аудиті
2.4 Негізгі құралдарды есептен шығарудың аудиті
3. Негізгі құралдар есебі бойынша аудиторлық тексеру
3.1 Аудиторлық қорытынды
Қорытынды
1. Негізгі құралдар аудитінің экономикалық сипаттамасы
1.1 Негізгі құралдар аудитінің міндеттері мен мақсаты
1.2. Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы
2. Негізгі құралдар есебінің аудиті
2.1 Негізгі құралдардың кіріске алу есебінің аудиті
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебінің аудиті
2.3 Негізгі құралдарды жөндеуден өткізудің аудиті
2.4 Негізгі құралдарды есептен шығарудың аудиті
3. Негізгі құралдар есебі бойынша аудиторлық тексеру
3.1 Аудиторлық қорытынды
Қорытынды
Мен «Негізгі құралдар есебінің аудиті» деген тақырыпқа курстық жұмыс таңдадым. Себебі негізгі құралдар кез-келген кәсіпорынның материалды-техникалық базасын құрайды және кәсіпорынның басты атқаратын қызметінде үлкен рөл атқарады.
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық және материалдық емес өндірістік салаларда еңбек құралы ретінде ұзақ мерзімге (1 жылдан жоғары) қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланатын материалдық активтер.
Негізгі құралдар есебінің аудитінің мақсаты - негізгі құралдардың сақталу орындары бойынша ішкі және сыртқы қозғалыстарының құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне енгізілген өзгерістерінің дер кезінде бухгалтерлік есепте дұрыс көрсетілгендігін және оларды қорытынды есептегі мәліметтерімен сәйкестігін тексеру болып табылады.
Курстық жұмысымның мақсаты болып негізгі құралдар есебінің аудитін, аудитордың міндеттерін, аудиторлық бағдарламаны, аудит процедуралары мен сатыларын анықтау.
Курстық жұмысымның негізгі міндеті болып қарастырылып отырған курстық жұмысымның тақырыбын толық ашып, сонымен қатар қойылған мақсаттарға қол жеткізу.
Курстық жұмысымның 1-бөлімі - негізгі құралдар аудитінің экономикалық сипаттамасында негізгі құралдар аудитінің міндеттері, мақсаты және аудит жүргізу бағдарламасы қарастырылады.
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық және материалдық емес өндірістік салаларда еңбек құралы ретінде ұзақ мерзімге (1 жылдан жоғары) қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланатын материалдық активтер.
Негізгі құралдар есебінің аудитінің мақсаты - негізгі құралдардың сақталу орындары бойынша ішкі және сыртқы қозғалыстарының құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне енгізілген өзгерістерінің дер кезінде бухгалтерлік есепте дұрыс көрсетілгендігін және оларды қорытынды есептегі мәліметтерімен сәйкестігін тексеру болып табылады.
Курстық жұмысымның мақсаты болып негізгі құралдар есебінің аудитін, аудитордың міндеттерін, аудиторлық бағдарламаны, аудит процедуралары мен сатыларын анықтау.
Курстық жұмысымның негізгі міндеті болып қарастырылып отырған курстық жұмысымның тақырыбын толық ашып, сонымен қатар қойылған мақсаттарға қол жеткізу.
Курстық жұмысымның 1-бөлімі - негізгі құралдар аудитінің экономикалық сипаттамасында негізгі құралдар аудитінің міндеттері, мақсаты және аудит жүргізу бағдарламасы қарастырылады.
1. Аудиторлық іс-қызмет туралы: Қазақстан Республикасының 1998 ж. 20 қарашадағы Заңы (15.02.2003ж. жағдай бойынша өзгерістер мен толықтырулармен). – Алматы: Юрист, 2003. – 14б.
2. Ажибаева З.Н. Аудит: Учебник. – Алматы: Экономика, 2004ж
3. http://www.gnpf.kz/1086
4. Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп : Оқулық. – Алматы, 2007. – 296 б.
5. Байдаулетов М. , Байдаулетов С.Б. Аудит: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 229б.
6. Ержанов М., Даулетбеков Г.Б. и др. Аудит – 1: Учебник. – Алматы: Бастау, 2005. 282 с.
7. Кочинов Ю.Ю. Аудит. – СПб.: Питер, 2002. – 304 с.
8. Балапанова А.Ж. «Аудиттің теориялық негіздері»: Оқу құралдары. – Алматы. – 2003
9. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2005. – 400 бет. 179-186 б.
2. Ажибаева З.Н. Аудит: Учебник. – Алматы: Экономика, 2004ж
3. http://www.gnpf.kz/1086
4. Баймұханова С.Б. Қаржылық есеп : Оқулық. – Алматы, 2007. – 296 б.
5. Байдаулетов М. , Байдаулетов С.Б. Аудит: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 2004. – 229б.
6. Ержанов М., Даулетбеков Г.Б. и др. Аудит – 1: Учебник. – Алматы: Бастау, 2005. 282 с.
7. Кочинов Ю.Ю. Аудит. – СПб.: Питер, 2002. – 304 с.
8. Балапанова А.Ж. «Аудиттің теориялық негіздері»: Оқу құралдары. – Алматы. – 2003
9. Абленов Д.О. Аудит негіздері: Оқулық. – Алматы: Экономика, 2005. – 400 бет. 179-186 б.
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Экономика және Бизнес Факультеті
Есеп және Аудит Кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Негізгі құралдар есебінің аудиті
Орындаған : Амантаева Д.
УА06К1 тобының студенті
Тексерген :
Цагаанхуу Г.
Алматы 2009 жыл
Жоспар
Кіріспе
1. Негізгі құралдар аудитінің экономикалық сипаттамасы
1.1 Негізгі құралдар аудитінің міндеттері мен мақсаты
1.2. Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы
2. Негізгі құралдар есебінің аудиті
2.1 Негізгі құралдардың кіріске алу есебінің аудиті
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебінің аудиті
2.3 Негізгі құралдарды жөндеуден өткізудің аудиті
2.4 Негізгі құралдарды есептен шығарудың аудиті
3. Негізгі құралдар есебі бойынша аудиторлық тексеру
3.1 Аудиторлық қорытынды
Қорытынды
КІРІСПЕ
Мен Негізгі құралдар есебінің аудиті деген тақырыпқа
курстық жұмыс таңдадым. Себебі негізгі құралдар кез-келген кәсіпорынның
материалды-техникалық базасын құрайды және кәсіпорынның басты атқаратын
қызметінде үлкен рөл атқарады.
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық және материалдық емес
өндірістік салаларда еңбек құралы ретінде ұзақ мерзімге (1 жылдан жоғары)
қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланатын материалдық активтер.
Негізгі құралдар есебінің аудитінің мақсаты - негізгі
құралдардың сақталу орындары бойынша ішкі және сыртқы қозғалыстарының
құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне енгізілген өзгерістерінің дер кезінде
бухгалтерлік есепте дұрыс көрсетілгендігін және оларды қорытынды есептегі
мәліметтерімен сәйкестігін тексеру болып табылады.
Курстық жұмысымның мақсаты болып негізгі құралдар есебінің
аудитін, аудитордың міндеттерін, аудиторлық бағдарламаны, аудит
процедуралары мен сатыларын анықтау.
Курстық жұмысымның негізгі міндеті болып қарастырылып отырған
курстық жұмысымның тақырыбын толық ашып, сонымен қатар қойылған мақсаттарға
қол жеткізу.
Курстық жұмысымның 1-бөлімі - негізгі құралдар аудитінің
экономикалық сипаттамасында негізгі құралдар аудитінің міндеттері, мақсаты
және аудит жүргізу бағдарламасы қарастырылады.
2-бөлімінде негізгі құралдар кіріске алу есебінің аудиті, тозу
есебінің аудиті, жөндеуден өткізудің аудиті, есептен шығарудың аудиті
қарастырылған.
3-бөлімі негізгі құралдар есебі бойынша аудиторлық тексеру деп
аталады. Бұл бөлімде аудиторлық қорытынды қарастырылады.
1. Негізгі құралдар есебінің аудитінің экономикалық сипаттамасы
1.1. Негізгі құралдар аудитінің міндеттері мен мақсаты
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық және материалдық емес өндірістік
салаларда еңбек құралы ретінде ұзақ мерзімге
(1 жылдан жоғары) қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланатын материалдық
активтер. Негізгі құралдар субьектінің материалды-техникалық жарақтану
базасын құраудың негізін қалыптастырып, қызметіндегі жетекші бағыттарды
іске асыруда маңызды роль атқарады. Негізгі құралдар есебінің аудитінің
мақсаты - негізгі құралдардың сақталу орындары бойынша ішкі және сыртқы
қозғалыстарының құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне енгізілген
өзгерістерінің дер кезінде бухгалтерлік есепте дұрыс көрсетілгендігін және
оларды қорытынды есептегі мәліметтерімен сәйкестігін тексеру болып
табылады. Аудиттер алдына қойған мақсатына жету үшін тексеруді талап
ететін басты міндеттерді анықтап алуға тиіс.
Негізгі құралдар есебінің аудитінің басты міндеті:
• негізгі құралдардың нақты қолда барлығына және сақталуына бақылаудың
қамтамасыз етілгендігін;
• еңбек құралдарының негізгі құралдарға дұрыс жатқызылғандығын, олардың
жіктелуі, меншіктік қатынасы және өндіріс үрдісіне қатысу сипаты
бойынша топталғандығын;
• есепте негізгі құралдардың дұрыс бағаланғандығын;
• есепте негізгі құралдардың кіріс және шығыс операцияларының дұрыс
көрсетіліп құжатталғандығын;
• есепте негізгі құралдарға тозудың және жөндеудің дұрыс есептеліп
құжатталғандығын;
• негізгі құралдардың дұрыс және тиімді пайдаланылғанын;
• бухгалтерлік есеп пен қорытынды есепте нақты қолда бар негізгі
құралдардың және олардың қозғалысы туралы мәліметтердің дұрыс
көрсетілгендігін тексеру болып табылады.
Аудитордың міндеті қолда бар негізгі құралдардың сақталуын бақылаудың
қалай ұйымдастырылғандығын тексерумен шектелмейді. Оларды сақтауды
қамтамасыз етуге байланысты атқарылған іс-шараларды да тексеруге міндетті.
Тексеру үшін:
• шаруашылықтың басшылығының бұйрығымен негізгі құралдардің сақталуына
жауап беретін материалды жауапкершілікті тұлғаның тағайындалғандығын;
• тағайындалған тұлғалармен олардың толық материалды жауапкершілігі
туралы жазбаша шарт жасалғандығын;
• негізгі құралдардың сақталуына тексеру жүргізетін тұрақты жұмыс
істейтін түгендеу комиссиясының тағайындалғандығын;
• жылдық қорытынды қаржылық есеп жасаудың алдында түгендеу
жүргізілгендігін;
• түгендеудің нәтижесінің дұрыс құжатталғандығын және оны қарау
мерзімінің сақталғандығын;
• негізгі құралдардың кем шығу, жоғалған, бүлінген фактілер орын алған
жағдайда кінәлі тұлғаларына қандай әкімшілік шаралары қолданылғандығын
анықтауға міндетті.
Аудитор аталған міндеттерді тиянақты орындау үшін негізгі құралдардың
есебінің аудитінің бағдарламасын жасауға тиісті. Бағдарламада тексерілетін
мәселелер, жоспарланған аудиттің іс-әрекеттері, ақпарат көздері және
тексеру мерзімі анықталуы тиіс. Негізгі құралдардың есебінің аудитінің
бағдарламасы келесі мәселелерді қамтиды:
• баланстың көрсеткіштерінің, бас кітап, есеп регистрларындағы
және машина жазбаларындағы мәліметтермен сәйкестігін тексеруді;
• негізгі құралдардың аналитикалық және синтетикалық есебінің
дұрыс жүргізілгендігін тексеруді;
• негізгі құралдарды сақтау, пайдалану орындарындағы нақтылығын
және оларға бақылаудың қамтамасыз етілгендігін тексеруді;
• негізгі құралдардың ішкі және сыртқы қозғалыстарының дұрыс
құжатталғандығын тексеруді;
• негізгі құралдардың дұрыс топталып сыныпталғандығын тексеруді;
• негізгі құралдарды бағалау және сыртқы қозғалыстарының
дұрыстығын тексеруді;
• негізгі құралдарды кіріске алу және шығыс жасау операцияларының
дұрыстығын тексеруді;
• негізгі құралдарды жөндеуге (күрделі ағымдағы) жұмсалған
шығындардың негізділігін және олардың бухгалтерлік есеп
шоттарында дұрыс көрсетіліп таратылғандығын тексеруді;
• негізгі құралдардың техникалық жағдайын және олардың тиімді
пайдалануын тексеруді;
• негізгі құралдарды сақтандыру және оларға салық есептеу
операцияларының дұрыстығын тексеруді.
Аудитордың тексеру бағдарламасы бухгалтерлік есеп жүргізуге, оның
күшіндегі нормативтік-құқықтық актілерге сәйкестігін анықтауға, сондай-ақ
қаржылық қорытынды есеп мәліметтерінің ақиқаттығын растауға бағыттылаған.
1.2 Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы:
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1 2
1.Баланс көрсеткіштерінің бас Бухгалтерлік баланс, Бас кітаптағы 121-126,
кітаптың негізгі құралдар 131-134 шоттар
баптары бойынша мәліметтерімен
сәйкестігін тексеру
Бас кітап, 12 және 10 журнал-ордерлер, тозу
2. Негізгі құралдардың сомасы мен негізгі құралдарды қайта бағалау
синтетикалық және аналитикалық есептеулері бойынша әзірлеме кестелер,
есебін жүргізудің дұрыстығын алғашқы құжаттар.
тексеру
Кәсіпорын басшысының тұрақты жұмыс істейтін
3. Негізгі құралдардың қойылғанинвентаризациялау комиссиясын және МЖА
және пайдаланатын орындарында тағайындау туралы бұйрықтары, МЖА-мен
бар болуы мен сақталуын келісім-шарттар, түгендеу тізімдемесі
бақылауды қамтамасыз етуді (опись) және салыстыру ведомостері, түгендеу
тексеру. актілері, қабылдау-тапсыру актілері, есептің
инвентарлық карточкалары мен негізгі
құралдардың инвентарлық тізімі
(олардың тұрған және пайдаланатын орындары
бойынша) және т.б.
Қабылдау актісі (НҚ-1); жөнделген, қайта
4. Негізгі құралдардың құрастырылған және жаңғыртып, жетілдірілген
қозғалысы бойынша алғашқы обьектілерді қабылдау-тапсыру актісі (НҚ-2);
құжаттарды рәсімдеудеудің негізгі құралдарды есептен шығару актісі
дұрыстығын тексеру (НҚ-3); көлік құралдарын есептен шығару
актісі (НҚ-4); негізгі құралдардың есебі
инвентарлық карточкалардың тізімдемесі
(НҚ-10); негізгі құрал қозғалысының есебі
карточкасы (НҚ-12); жалға алынған негізгі
құрал есебі (ұзақ мерзімге жалға алынған
инвентарлық тізім) карточкасы (НҚ-12а);
негізгі құралдың (олардың тұрған,
пайдаланылатын орындары бойынша – НҚ-13)
5. Негізгі құралдардың Техникалық құжаттама (паспорт,
жіктелуін жасаудың дұрыстығын ерекшеліктері, іріктеп жинақталған ведомость
тексеру және т.б.) НҚ-1, НҚ-2, НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6,
НҚ-13 және т.б.
Техникалық құжаттама (паспорт,
6. Негізгі құралдарды бағалау ерекшеліктері, іріктеп жинақталған ведомость
мен қайта бағалаудың дұрыстығынжәне т.б.) НҚ-1, НҚ-2, НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6,
тексеру НҚ-13 және т.б.
7. Негізгі құралдарды кіріске Техникалық құжаттама, НҚ-1, НҚ-2, НҚ-6 және
алудың дұрыстығын тексеру т.б., 1-8 журнал-ордерлер, Бас кітап
8.Негізгі құралдардың тозуын Есеп саясаты жөніндегі бұйрық, негізгі
есептеу мен көрсетудің құралдардың тозуын есептеу жөніндегі
дұрыстығын тексеру әзірлеме кестелер, нормативті құжаттар, 10
журнал-ордер, Бас кітап: 131-134 және 935
шоттар
9.Негізгі құралдарды жөндеуге Есеп саясаты жөніндегі бұйрық,
кеткен шығындардың негізділігінжобалық-сметалық құжаттама, (ақау
және оларды бухгалтерлік есеп ведомостері, сметалар және т.б.); орындалған
шоттарында көрсетудің жұмысты қабылдау-тапсыру актілері,
дұрыстығын тексеру мердігерлер мен келісім-шарттар, басқа
алғашқы құжаттар, аналитикалық есеп
мәліметтері мен 934 Негізгі құралдарды
жөндеу шотының мәліметтері.
10. Жалға алынған негізгі Жал шарттары, жалға алынған (ұзақ мерзімді
құралдар бойынша жал төлемін жалға алынған) негізгі құрал-жабдықтар есебі
есептеу шоттарда көрсетудің карточкасы (НҚ-12а)
және т.с.с. операциялардың
дұрыстығын тексеру.
11. Негізгі құралдардың істен НҚ-1, НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6, келісімшарттар,
шығуын есепте дұрыс көрсетілуінағымдағы түгендеу қорытындылары, 12
тексеру журнал-ордер, Бас кітап.
12. Негізгі құралдарға қатысты Есептеу ведомостері, салықтар бойынша есеп
салықтар есебі мен есептеудің айырысулар, 5, 8 журнал-ордерлер, Бас
дұрыстығын тексеру кітаптағы 331, 633, 636-638 шоттар.
13. Негізгі құралдардың НҚ-ды тиімді қалыптастыру мен пайдалану (қор
техникалық жағдайы мен тиімді қайтарымдылығы, экстенсивті, интенсивті және
пайдалануын сараптау интегралды жүктеме және т.б.)
көрсеткіштерінің сараптамалық
Есептеулері
2.1 Негізгі құралдарды кіріске алу есебінің аудиті
негізгі құралдарды кіріске алу және шығысқа шығару операцияларының талапқа
сай дұрыс ұйымдастырылуы олардың қозғалысына бақылау жасауға мүмкіндік
береді. Негізгі құралдардың есебінің, олардың кіріске алыну тәртібінің
сақталғандығын растайтын маңызды бөлігін тексеруге кіріскенде аудитор
мынадай мәселелерді анықтап алуға міндетті :
• қабылдау комиссиясының құрамының кәсіби талапқа сай екендігін;
• шаруашылықтың басшысының негізгі құралдар нысандарын қабылдап, кіріске
алуды жүзеге асыратын тұрақты жұмыс істейтін комиссия құру туралы
бұйрығының, өкімінің шығарылғандығын;
• қабылдау-өткізу актісінің дер кезінде сапалы толтырылып, техникалық
құжаттарының (төлқұжат, тұтастық ведомастары және басқа құжаттары)
тіркелгендігін;
• қабылдау актісін субьектінің басшысының бекіткендігін;
• қабылданған нысандарға мүліктік карточкалары ашылып, мүліктік номерлер
соғылғандығын;
• кіріске алынған негізгі құралдар нысандарының тұрған және пайдалану
орындары бойынша материалды жауапкершілікті тұлғаларға бекітіліп
беріліп, олармен шарт жасалғандығын;
• кіріске алынған негізгі құралдар нысандарының жұмсалған қаржы
көздеріне сәйкес бағаланғандығын.
Аудитор шаруашылықтың пайдалуына кіріске алынған негізгі құралдарды
жаңартып және толықтырып отыру көздеріне аудит жүргізгенде мынандай
мәселелерге ерекше назар аударуы тиіс:
• күрделі қаржы салымына (жаңа ғимараттар, құрылымдар мен беріліс
өткізгіш құрылғыларды салу, жаңа жабдықтарды сатып алу және оны
орнату);
• заңды және жеке тұлғалардан жаңа және бұрын пайдалануда болған
негізгі құралдар нысандарының сатып алу ерекшеліктерінің
сақталғандығына;
• тауарлы-материалды құндылықтарға айырбастау жолымен алынған негізгі
құралдарға;
• заңды және жеке тұлғалардан төлем ақысыз тегін алынған жаңа және
бұрын пайдалануда болған негізгі құралдарға;
• құрылтайшыларының жарғылық капиталға қосқан үлесі ретінде алынған
негізгі құралдарға;
• түгендеу кезінде анықталған есепте жоқ немесе артық негізгі
құралдарға;
• ұзақ мерзімге жалға алу жолымен алынған негізгі құралдарға.
Негізгі құралдарды кіріске алуды жүзеге асыратын шаруашылықтың
басшысының бұйрығымен немесе өкімімен тағайындалған тұрақты жұмыс істейтін
комиссияның құрамының түгелдей қатысып, оның құрамына әр түрлі саланың бас
мамандары мен механиктердің, құрылыс мамандарының, техникалық бөлімнің
өкілдерінің, техникалық қауіпсіздендіру мамандарының бухгалтерлердің және
басқа да мамандық иелерінің қатыстырылғандығын анықтау қажет. Негізгі
құралдарды пайдалануға, қабылдау комиссиясының қатысуымен қабылдау-өткізу
актісі толтырылып, құжатқа нысанның толы0 сипаттамасы - сатып алу көздері,
шығарылған немесе салынған жылы, пайдалануға берілген күні, сынақтан
өткізудің нәтижесі, оның техникалық жағдайына сәкестігі, бастапқы құны мен
есептелген тозу сомасы, кімнің жауапкершілігіне қабылданғаны және кімнің
өткізгені, комиссиясының қортындысы жазылғандығы анықталады. Толық
толтырылған қабылдау-өткізу актісі, техникалық құжаттары тіркеліп,
шаруашылықтың басшысына бекіттіріліп, содан кейін бухгалтерияға беріледі.
Осы өқжаттардың негізінде шаруашылықтың бухгалтериясында кіріске алынған
нысандарға материалды жауапкершілікті тұлғалары бекітіліп, әрбір нысанға
мүліктік карточка ашылғандығын, оларға мүліктік номер беріліп, олардың
мүліктік карточкалар көшірмелерінің жасалып және мүліктік карточкаларын
тіркейтін тізімге тіркелгендігін, бухгалтерлік есеп шоттарына таратылып
жазылғандығын анықтап, кіріске алынған негізгі құрал-жабдықтардың
техникалық сипаттамасы жазылған төл құжаттары тіркелгендігін анықтау қажет.
Аудитор нақты қолда бар негізгі құралдардың сақталуын тексеруге
кіріскенде олардың аналитикалық есебіне назар аударады. Яғни, әрбір негізгі
құралдар нысандарының техника-экономикалық сипаттамасын, оның тұрған
орнының, бастапқы құнын жүргізілген қайта бағалаудың нәтижелерін көрсетіп
ашылатын мүліктік карточкаларының дұрыс толтырылғандығын және дер кезінде
ашылғандығын, нақты қолда барлығын тексереді. Негізгі құралдарды пайдалану
бараысында олардың құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне елеулі әсер еткен
өзгерістерге байланысты қосымша сипаттамалар көрсетіледі. Мүліктік
карточкалардағы көрсетілген мәліметтер бастапқы құжаттарындағы
мәліметтерімен сәйкес келуге тиісті. Мүліктік карточкалардағы және
бастапқы құжаттарындағы мәліметтерін салыстыра отырып, негізгі құралдардың
пайдалану және тұрған
орындары бойынша қорытынды есеп ақпараттарындағы жағдайына сәйкестігін
анықтауға болады. Аудитор шаруашылықтың қабылдаған есепті ұйымдастыру
нысанына қарамастан, аналитикалық есеп пен синтетикалық есеп регистрлардың
қабысуын, есеп мәліметтерін өңдеу үрдісін, олардың өзара байланысының
жазылу дәйектілігінің сақталуының және қозғалыстарының бірыңғай типтік
үлгідегі бастапқы есеп құжаттарында жазылып толтырылғандығын тексеруге
тиісті. Бастапқы құжаттарының реквизиттерінің бекітілген тәртіпке сәйкес
толтырылғандығын, құжатты рәсімдеуге қатысқан жауапкершілікті тұлғаларының
қойған қолдарының түпнұсқаларын тексеруге тиісті. Кеткен кемшіліктер мен
анықталған тәртіп түзу факторларына сілтеме жасалынып, аудитордың
қорытындысында көрсетілуі тиіс.қажет болған жағдайда, қарамаа-қарсы тексеру
жүргізуді талап етуіне құқылы. Аудитор негізгі құралдарды қабылдау
актілерінің дер кезінде дұрыс толтырылып рәсімделгеніне назар аударуы
қажет. өйткені кейбір субьектілерде оған онша мән берілмей, қалай болса
солай толтыра салу, мерзімін кешіктіру фактілері кездеседі. Кіріске алынған
негізгі құралдарды, олардың топтау принциптерін сақтай отырып, бухгалтерлік
есеп шоттарының типтік жоспарының 1 Айналымнан тыс активтер тарауының
12 Негізгі құралдар бөлімшесінің сәйкес синтетикалық шоттарына таратып
жазады. Бұл шоттар балансқа қатынасы бойынша активті болғандықтан,
дебетінде кіріске алынған негізгі құралдар, пайдалануда болған және
болмағандығына қарай құны ангықталып көрсетіледі. Негізгі құралдарды
бухгалтерлік есеп шоттарында көрсету тәртібі оларды
қандай күйде сатып алғандығына және қаржыландыру көздеріне де байланысты.
Көптеген жағдайда негізгі құралдарға қаржы салымы үдемелі және негізгі
құралдар құрамының сапасын жақсарту шығындарының жиынтығын білдіреді. Яғни,
негізгі құралдарды салуға, сатып алуға және дайындауға жұмсалған шығындарды
күрделі қаржы салымы деп аталады. Аудитор күрделі құрылысқа жұмсалған
шығындардың негізділігін, күрделі қаржы көзінің салымдарының игерілуін және
өзіндік құнын анықтау тәртіптерін назардан тыс қалдырмауы тиіс. Күрделі
қаржы салымын бақылау және анықтап жинақтау үшін бухгалтерлік есеп
шоттарының типтік жоспарында 126 Аяқталмаған құрылыс шоты қаралған. Бұл
шотта барлық жұмсалған шығындары көрсетіледі: ғимараттарды және
құрылғыларды салу, жабдықтарды және сметаларды құрастыру, күрделі құрылыс
смета-қаржылық есептер (құрылыстың мердігерлік немесе шаруашылық әдіспен
жүзеге асырылуына қарамастан) бойынша, сондай-ақ құрылысқа бөліген несиенің
пайыздары, құрылысты салуға және негізгі құралдарды сатып алуға нысандардың
бастапқы құнына енетін және енбейтін, техникалық, энергетикалық және
өндірістік жабдықтар бойынша (шеберханалар, тәжірибе жүргізетін қондырғы
мен лабораториялық жабдықтарды қоса), құрастыруды, орнатуды талап ететін,
салынып жатқан күрделі қаржы салымдар нысандарына арналған қондырғылар
үшін; шаруашылықта өсіріліп жатқан және негізгі табынға өсірілетін өнім
беретін малдар мен күш көліктерінің төлемдері.
Құрылыс монтаждау жұмыстары мердігерлік және шаруашылық әдіспен
жүзеге асырылуы мүмкін. Аудитор жоғарыда айтылған әдістермен жүзеге
асырылған, құрылыс-монтаждау жұмыстарының шығындарының есебімен шоттарының
корреспонденцияларының дұрыстығын тексеру қажет. Сондай-ақ аудитор негізгі
құралдар нысандарын заңды тұлғалардан сатып алған кезде шаруашылық
операцияларының бухгалтерлік есеп-шоттарына дұрыс көрсетілгендігін
тексеруге міндетті.
Шаруашылықтың негізгі құралдарды жеке тұлғалардан сатып алу
операцияларына аудитор ерекше назар аударуға міндетті. Бұл операциялар –
сатушының төл құжатының мәліметтерін көрсетіп сатып алу-сату шарттарын
толтыру арқылы жүзеге асырылады. Жеке тұлғалардан оның жеке меншігіндегі
негізгі құралдарды сатып алғанда, оның төленген сомадан бекітілген тәртіп
бойынша, табыс салығын ұстап бюджетке аударуға міндетті (үй, саяжай,
автокөлік және басқа да мүліктерді сатып алғанда). Кәсіпорын келісім-
шарттағы сома және ұсталған салық туралы салық комитетіне сатушының аты-
жөнін, оның тұрақты тұратын мекен-жайын көрсетіп хабарлауға міндетті. Егер
жеке тұлға кәсіпкер ретінде тіркелсе, онда негізгі құралдарды сатып алған
кезде одан табыс салығы ұсталмайды.
Аудитор шаруашылықтың сатып алған автокөлігінің дұрыс кіріске
алынғандығын, тасымалдау құралдарына есептелген салықтың дәлдігін, оның
бюджетке дер кезінде аударылып және бастапқы құнына, салыққа төленген
соманың ендірілгендігін тексеруге міндетті. Егер бастапқы құжат күмән
келтірсе онда жасалған келісім-шартқа жауапты тұлғаларынан жазбаша
түсініктеме алып, қарама-қарсы тексеру жүргізу қажет.
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебінің аудиті
Негізгі құралдар ұзақ уақыт (1 жылдан аса) бойы өндіріс процесінде
қатысып, өзінің қасиетін, қалпын сақтап біртіндеп тозады. Бухгалтерлік
есептің №6 стандартында (БЕС) берілген анықтамада: тозу дегеніміз –
физикалық және моральдық сипатын жоғалту процессі деп көрсетілген.
Физикалық (табиғи) толық ескеріп тозу – негізгі құралдардың пайдалы қызмет
ету мерзімінде күш-қуатын сарқа жұмсау және сыртқы факторлардың әсер
етуінің нәтижесінде болады. Моральдық тозу процессінің нәтижесінде активтер
ғылым мен техниканың дамуының қазіргі талптарына сәйкес келмейтін жағдайда
болуы, яғни нысандардың бірін-бірі ығыстырып шығаруы кездеседі. Негізгі
құралдардың табиғи толық ескеріп тозуына бірнеше факторлар әсер етеді:
• біріншіден, негізгі құралдардың өндіріс процессінде күш-
қуатын сарқа жұмсап, пайдалы қызмет ету мерзімінің бітуі;
• екіншіден, негізгі құралдардың қалпы сақталып, өндірістік
және өндірістік емес салада пайдалану қасиетінің толық
жойылуы;
• үшіншіден, негізгі құралдарды пайдалану барысында тозу
процессін жеделдететін сыртқы ортаның әсерінен тетіктерінің
тот басып шіруінің, мүжілуінің, бүлінуінің салдарынан сапасын
жоғалтуы.
Моральдық тозудың салдарынан қолданыстағы негізгі құралдар өндірістен
ығыстырылып, шығарылуы және пайдалану тиімділігі төмендеуі мүмкін. Демек,
өндірісті нарық экономикасының талаптарына жауап беретін сапасы, өнімділігі
жоғары жаңа жетілген құрал-жабдықтармен жарақтандыру талап етеді. Негізгі
құралдар нысандары толық ескеріп, құнының тозу құнына дейін төменделгеніне
қарамастан, бастапқы қалпын және өндіріске пайдалану қасиетін сақтайтындары
да кездеседі.
Негізгі құралдардың тозу есебінің аудитін жүргізген кезде аудитордың
негізгі мақсаты - негізгі құралдарға қаралған тәртіптерге сәйкес тозу
есептелгендігін анықтау болып табылады. Ол үшін аудитор негізгі құралдар
нысандарының амортизацияланып тозу есебіне тексеру жүргізген кезінде
мынандай мәселелерге назар аударуға міндетті:
• есеп жүргізу саясатында қаралған тозу-есептеу тәртібінің
сақталғандығына;
• негізгі құралдарға, тозу-есептеу ведомостінің дұрыс толтырылып
есептелгендігіне;
• жолаушыларды және жүк тасымалдайтын автокөліктерге тозу есептеу
ерекшеліктерінің сақталғандығына;
• негізгі құралдарды кіріске алғанда және шығыс жасағанда тозу есептеу
және оны тоқтату тәртіптерінің сақталғандығына;
• пайдалы қызмет ету мерзімі бітуіне қарамастан, әлі өндіріске
пайдаланып жүрген негізгі құралдарға тозу есептеудің жалғасуына немесе
тоқтатылғандығына;
• пайдалы қызмет ету мерзімінен бұрын істен шығып, жарамсыз болып
қалған есепте бар негізгі құралдарға тозу есептеудің жалғасуына;
• тозу есептеу әдістерінің, негізгі құралдардың тиісті топтарына
қолданылғандығына;
• негізгі құралдар нысандарының пайдалы қызмет ету мерзімі
(ұзартылғанда немесе қысқартылған жағдайда) қайта қаралып, тозу
есептеу тәртібіне өзгерістер енгізілгендігіне;
• жедел тозу есептеу әдістерін қолданудың негізделгеніне және
амортизациялану сомаларының тікелей мақсаты, бағыты бойынша
жұмсалғандығына;
• күрделі жөндеуге және қайта жарақтандырып, жабдықтауға тоқтатылған
негізгі құралдарға тозу есептелгендігіне;
• құрылысы толық аяқталмай пайдалануға берілген негізгі құралдар
нысандарына тозу есептеу тәртібінің сақталғандығына;
• тозу есептеуге жатпайтын негізгі құралдарға есептелмегендігіне;
• есептелген амортизациялану құнын негізгі құралдардың топталып,
сыныптау бағыттары бойынша тарату тәртібінің сақталғандығына;
• ішкі аудитордың немесе лауазымды тұлғалардың тозу есептеудің
тәртібінің сақталуына бақылау жасап отырғандығына.
Пайдалы қызмет ету мерзімі – бұл негізгі құрал-жабдықтарды пайдаланудан
экономикалық табысты табу көзделіп отырған кезең. Бухгалтерлік есептің
№6 стандартында амортизация есептеудің әдістері:
1. құнын біркелкі (түзу сызықты) есептен шығару;
2. құнын атқарылған жұмыстың көлеміне тепе-тең мөлшерде есептен
шығару (өндірістік әдіс);
3. жедел есептен шығару;
• азайып бара жатқан қалдығына екі еселеп тозу есептеу;
• сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару
(куммулятивтік әдіс)
1. Құнын біркелкі есептеп шығару әдісі
Құнын біркелкі есептеп шығару әдісін қалыпты және бірыңғай түзу сызықты
амортизация есептеу әдісі деп те атайды. Бұл әдісті қолданған кезде негізгі
құралдардың бастапқы құны бойынша амортизацияны бір қалыпты немесе
нормативтік ережелерге сәйкес есептеп нысанның құны пайдалы қызмет ету
мерзімі ішінде өндіріс шығындарына біркелкі таратылады.
Мысалы:
Станоктың құны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Экономика және Бизнес Факультеті
Есеп және Аудит Кафедрасы
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Негізгі құралдар есебінің аудиті
Орындаған : Амантаева Д.
УА06К1 тобының студенті
Тексерген :
Цагаанхуу Г.
Алматы 2009 жыл
Жоспар
Кіріспе
1. Негізгі құралдар аудитінің экономикалық сипаттамасы
1.1 Негізгі құралдар аудитінің міндеттері мен мақсаты
1.2. Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы
2. Негізгі құралдар есебінің аудиті
2.1 Негізгі құралдардың кіріске алу есебінің аудиті
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебінің аудиті
2.3 Негізгі құралдарды жөндеуден өткізудің аудиті
2.4 Негізгі құралдарды есептен шығарудың аудиті
3. Негізгі құралдар есебі бойынша аудиторлық тексеру
3.1 Аудиторлық қорытынды
Қорытынды
КІРІСПЕ
Мен Негізгі құралдар есебінің аудиті деген тақырыпқа
курстық жұмыс таңдадым. Себебі негізгі құралдар кез-келген кәсіпорынның
материалды-техникалық базасын құрайды және кәсіпорынның басты атқаратын
қызметінде үлкен рөл атқарады.
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық және материалдық емес
өндірістік салаларда еңбек құралы ретінде ұзақ мерзімге (1 жылдан жоғары)
қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланатын материалдық активтер.
Негізгі құралдар есебінің аудитінің мақсаты - негізгі
құралдардың сақталу орындары бойынша ішкі және сыртқы қозғалыстарының
құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне енгізілген өзгерістерінің дер кезінде
бухгалтерлік есепте дұрыс көрсетілгендігін және оларды қорытынды есептегі
мәліметтерімен сәйкестігін тексеру болып табылады.
Курстық жұмысымның мақсаты болып негізгі құралдар есебінің
аудитін, аудитордың міндеттерін, аудиторлық бағдарламаны, аудит
процедуралары мен сатыларын анықтау.
Курстық жұмысымның негізгі міндеті болып қарастырылып отырған
курстық жұмысымның тақырыбын толық ашып, сонымен қатар қойылған мақсаттарға
қол жеткізу.
Курстық жұмысымның 1-бөлімі - негізгі құралдар аудитінің
экономикалық сипаттамасында негізгі құралдар аудитінің міндеттері, мақсаты
және аудит жүргізу бағдарламасы қарастырылады.
2-бөлімінде негізгі құралдар кіріске алу есебінің аудиті, тозу
есебінің аудиті, жөндеуден өткізудің аудиті, есептен шығарудың аудиті
қарастырылған.
3-бөлімі негізгі құралдар есебі бойынша аудиторлық тексеру деп
аталады. Бұл бөлімде аудиторлық қорытынды қарастырылады.
1. Негізгі құралдар есебінің аудитінің экономикалық сипаттамасы
1.1. Негізгі құралдар аудитінің міндеттері мен мақсаты
Негізгі құралдар дегеніміз – материалдық және материалдық емес өндірістік
салаларда еңбек құралы ретінде ұзақ мерзімге
(1 жылдан жоғары) қасиетін, қалпын жоймай сақтап пайдаланатын материалдық
активтер. Негізгі құралдар субьектінің материалды-техникалық жарақтану
базасын құраудың негізін қалыптастырып, қызметіндегі жетекші бағыттарды
іске асыруда маңызды роль атқарады. Негізгі құралдар есебінің аудитінің
мақсаты - негізгі құралдардың сақталу орындары бойынша ішкі және сыртқы
қозғалыстарының құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне енгізілген
өзгерістерінің дер кезінде бухгалтерлік есепте дұрыс көрсетілгендігін және
оларды қорытынды есептегі мәліметтерімен сәйкестігін тексеру болып
табылады. Аудиттер алдына қойған мақсатына жету үшін тексеруді талап
ететін басты міндеттерді анықтап алуға тиіс.
Негізгі құралдар есебінің аудитінің басты міндеті:
• негізгі құралдардың нақты қолда барлығына және сақталуына бақылаудың
қамтамасыз етілгендігін;
• еңбек құралдарының негізгі құралдарға дұрыс жатқызылғандығын, олардың
жіктелуі, меншіктік қатынасы және өндіріс үрдісіне қатысу сипаты
бойынша топталғандығын;
• есепте негізгі құралдардың дұрыс бағаланғандығын;
• есепте негізгі құралдардың кіріс және шығыс операцияларының дұрыс
көрсетіліп құжатталғандығын;
• есепте негізгі құралдарға тозудың және жөндеудің дұрыс есептеліп
құжатталғандығын;
• негізгі құралдардың дұрыс және тиімді пайдаланылғанын;
• бухгалтерлік есеп пен қорытынды есепте нақты қолда бар негізгі
құралдардың және олардың қозғалысы туралы мәліметтердің дұрыс
көрсетілгендігін тексеру болып табылады.
Аудитордың міндеті қолда бар негізгі құралдардың сақталуын бақылаудың
қалай ұйымдастырылғандығын тексерумен шектелмейді. Оларды сақтауды
қамтамасыз етуге байланысты атқарылған іс-шараларды да тексеруге міндетті.
Тексеру үшін:
• шаруашылықтың басшылығының бұйрығымен негізгі құралдардің сақталуына
жауап беретін материалды жауапкершілікті тұлғаның тағайындалғандығын;
• тағайындалған тұлғалармен олардың толық материалды жауапкершілігі
туралы жазбаша шарт жасалғандығын;
• негізгі құралдардың сақталуына тексеру жүргізетін тұрақты жұмыс
істейтін түгендеу комиссиясының тағайындалғандығын;
• жылдық қорытынды қаржылық есеп жасаудың алдында түгендеу
жүргізілгендігін;
• түгендеудің нәтижесінің дұрыс құжатталғандығын және оны қарау
мерзімінің сақталғандығын;
• негізгі құралдардың кем шығу, жоғалған, бүлінген фактілер орын алған
жағдайда кінәлі тұлғаларына қандай әкімшілік шаралары қолданылғандығын
анықтауға міндетті.
Аудитор аталған міндеттерді тиянақты орындау үшін негізгі құралдардың
есебінің аудитінің бағдарламасын жасауға тиісті. Бағдарламада тексерілетін
мәселелер, жоспарланған аудиттің іс-әрекеттері, ақпарат көздері және
тексеру мерзімі анықталуы тиіс. Негізгі құралдардың есебінің аудитінің
бағдарламасы келесі мәселелерді қамтиды:
• баланстың көрсеткіштерінің, бас кітап, есеп регистрларындағы
және машина жазбаларындағы мәліметтермен сәйкестігін тексеруді;
• негізгі құралдардың аналитикалық және синтетикалық есебінің
дұрыс жүргізілгендігін тексеруді;
• негізгі құралдарды сақтау, пайдалану орындарындағы нақтылығын
және оларға бақылаудың қамтамасыз етілгендігін тексеруді;
• негізгі құралдардың ішкі және сыртқы қозғалыстарының дұрыс
құжатталғандығын тексеруді;
• негізгі құралдардың дұрыс топталып сыныпталғандығын тексеруді;
• негізгі құралдарды бағалау және сыртқы қозғалыстарының
дұрыстығын тексеруді;
• негізгі құралдарды кіріске алу және шығыс жасау операцияларының
дұрыстығын тексеруді;
• негізгі құралдарды жөндеуге (күрделі ағымдағы) жұмсалған
шығындардың негізділігін және олардың бухгалтерлік есеп
шоттарында дұрыс көрсетіліп таратылғандығын тексеруді;
• негізгі құралдардың техникалық жағдайын және олардың тиімді
пайдалануын тексеруді;
• негізгі құралдарды сақтандыру және оларға салық есептеу
операцияларының дұрыстығын тексеруді.
Аудитордың тексеру бағдарламасы бухгалтерлік есеп жүргізуге, оның
күшіндегі нормативтік-құқықтық актілерге сәйкестігін анықтауға, сондай-ақ
қаржылық қорытынды есеп мәліметтерінің ақиқаттығын растауға бағыттылаған.
1.2 Негізгі құралдар аудитінің бағдарламасы:
Аудит процедуралары Ақпарат көздері
1 2
1.Баланс көрсеткіштерінің бас Бухгалтерлік баланс, Бас кітаптағы 121-126,
кітаптың негізгі құралдар 131-134 шоттар
баптары бойынша мәліметтерімен
сәйкестігін тексеру
Бас кітап, 12 және 10 журнал-ордерлер, тозу
2. Негізгі құралдардың сомасы мен негізгі құралдарды қайта бағалау
синтетикалық және аналитикалық есептеулері бойынша әзірлеме кестелер,
есебін жүргізудің дұрыстығын алғашқы құжаттар.
тексеру
Кәсіпорын басшысының тұрақты жұмыс істейтін
3. Негізгі құралдардың қойылғанинвентаризациялау комиссиясын және МЖА
және пайдаланатын орындарында тағайындау туралы бұйрықтары, МЖА-мен
бар болуы мен сақталуын келісім-шарттар, түгендеу тізімдемесі
бақылауды қамтамасыз етуді (опись) және салыстыру ведомостері, түгендеу
тексеру. актілері, қабылдау-тапсыру актілері, есептің
инвентарлық карточкалары мен негізгі
құралдардың инвентарлық тізімі
(олардың тұрған және пайдаланатын орындары
бойынша) және т.б.
Қабылдау актісі (НҚ-1); жөнделген, қайта
4. Негізгі құралдардың құрастырылған және жаңғыртып, жетілдірілген
қозғалысы бойынша алғашқы обьектілерді қабылдау-тапсыру актісі (НҚ-2);
құжаттарды рәсімдеудеудің негізгі құралдарды есептен шығару актісі
дұрыстығын тексеру (НҚ-3); көлік құралдарын есептен шығару
актісі (НҚ-4); негізгі құралдардың есебі
инвентарлық карточкалардың тізімдемесі
(НҚ-10); негізгі құрал қозғалысының есебі
карточкасы (НҚ-12); жалға алынған негізгі
құрал есебі (ұзақ мерзімге жалға алынған
инвентарлық тізім) карточкасы (НҚ-12а);
негізгі құралдың (олардың тұрған,
пайдаланылатын орындары бойынша – НҚ-13)
5. Негізгі құралдардың Техникалық құжаттама (паспорт,
жіктелуін жасаудың дұрыстығын ерекшеліктері, іріктеп жинақталған ведомость
тексеру және т.б.) НҚ-1, НҚ-2, НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6,
НҚ-13 және т.б.
Техникалық құжаттама (паспорт,
6. Негізгі құралдарды бағалау ерекшеліктері, іріктеп жинақталған ведомость
мен қайта бағалаудың дұрыстығынжәне т.б.) НҚ-1, НҚ-2, НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6,
тексеру НҚ-13 және т.б.
7. Негізгі құралдарды кіріске Техникалық құжаттама, НҚ-1, НҚ-2, НҚ-6 және
алудың дұрыстығын тексеру т.б., 1-8 журнал-ордерлер, Бас кітап
8.Негізгі құралдардың тозуын Есеп саясаты жөніндегі бұйрық, негізгі
есептеу мен көрсетудің құралдардың тозуын есептеу жөніндегі
дұрыстығын тексеру әзірлеме кестелер, нормативті құжаттар, 10
журнал-ордер, Бас кітап: 131-134 және 935
шоттар
9.Негізгі құралдарды жөндеуге Есеп саясаты жөніндегі бұйрық,
кеткен шығындардың негізділігінжобалық-сметалық құжаттама, (ақау
және оларды бухгалтерлік есеп ведомостері, сметалар және т.б.); орындалған
шоттарында көрсетудің жұмысты қабылдау-тапсыру актілері,
дұрыстығын тексеру мердігерлер мен келісім-шарттар, басқа
алғашқы құжаттар, аналитикалық есеп
мәліметтері мен 934 Негізгі құралдарды
жөндеу шотының мәліметтері.
10. Жалға алынған негізгі Жал шарттары, жалға алынған (ұзақ мерзімді
құралдар бойынша жал төлемін жалға алынған) негізгі құрал-жабдықтар есебі
есептеу шоттарда көрсетудің карточкасы (НҚ-12а)
және т.с.с. операциялардың
дұрыстығын тексеру.
11. Негізгі құралдардың істен НҚ-1, НҚ-3, НҚ-4, НҚ-6, келісімшарттар,
шығуын есепте дұрыс көрсетілуінағымдағы түгендеу қорытындылары, 12
тексеру журнал-ордер, Бас кітап.
12. Негізгі құралдарға қатысты Есептеу ведомостері, салықтар бойынша есеп
салықтар есебі мен есептеудің айырысулар, 5, 8 журнал-ордерлер, Бас
дұрыстығын тексеру кітаптағы 331, 633, 636-638 шоттар.
13. Негізгі құралдардың НҚ-ды тиімді қалыптастыру мен пайдалану (қор
техникалық жағдайы мен тиімді қайтарымдылығы, экстенсивті, интенсивті және
пайдалануын сараптау интегралды жүктеме және т.б.)
көрсеткіштерінің сараптамалық
Есептеулері
2.1 Негізгі құралдарды кіріске алу есебінің аудиті
негізгі құралдарды кіріске алу және шығысқа шығару операцияларының талапқа
сай дұрыс ұйымдастырылуы олардың қозғалысына бақылау жасауға мүмкіндік
береді. Негізгі құралдардың есебінің, олардың кіріске алыну тәртібінің
сақталғандығын растайтын маңызды бөлігін тексеруге кіріскенде аудитор
мынадай мәселелерді анықтап алуға міндетті :
• қабылдау комиссиясының құрамының кәсіби талапқа сай екендігін;
• шаруашылықтың басшысының негізгі құралдар нысандарын қабылдап, кіріске
алуды жүзеге асыратын тұрақты жұмыс істейтін комиссия құру туралы
бұйрығының, өкімінің шығарылғандығын;
• қабылдау-өткізу актісінің дер кезінде сапалы толтырылып, техникалық
құжаттарының (төлқұжат, тұтастық ведомастары және басқа құжаттары)
тіркелгендігін;
• қабылдау актісін субьектінің басшысының бекіткендігін;
• қабылданған нысандарға мүліктік карточкалары ашылып, мүліктік номерлер
соғылғандығын;
• кіріске алынған негізгі құралдар нысандарының тұрған және пайдалану
орындары бойынша материалды жауапкершілікті тұлғаларға бекітіліп
беріліп, олармен шарт жасалғандығын;
• кіріске алынған негізгі құралдар нысандарының жұмсалған қаржы
көздеріне сәйкес бағаланғандығын.
Аудитор шаруашылықтың пайдалуына кіріске алынған негізгі құралдарды
жаңартып және толықтырып отыру көздеріне аудит жүргізгенде мынандай
мәселелерге ерекше назар аударуы тиіс:
• күрделі қаржы салымына (жаңа ғимараттар, құрылымдар мен беріліс
өткізгіш құрылғыларды салу, жаңа жабдықтарды сатып алу және оны
орнату);
• заңды және жеке тұлғалардан жаңа және бұрын пайдалануда болған
негізгі құралдар нысандарының сатып алу ерекшеліктерінің
сақталғандығына;
• тауарлы-материалды құндылықтарға айырбастау жолымен алынған негізгі
құралдарға;
• заңды және жеке тұлғалардан төлем ақысыз тегін алынған жаңа және
бұрын пайдалануда болған негізгі құралдарға;
• құрылтайшыларының жарғылық капиталға қосқан үлесі ретінде алынған
негізгі құралдарға;
• түгендеу кезінде анықталған есепте жоқ немесе артық негізгі
құралдарға;
• ұзақ мерзімге жалға алу жолымен алынған негізгі құралдарға.
Негізгі құралдарды кіріске алуды жүзеге асыратын шаруашылықтың
басшысының бұйрығымен немесе өкімімен тағайындалған тұрақты жұмыс істейтін
комиссияның құрамының түгелдей қатысып, оның құрамына әр түрлі саланың бас
мамандары мен механиктердің, құрылыс мамандарының, техникалық бөлімнің
өкілдерінің, техникалық қауіпсіздендіру мамандарының бухгалтерлердің және
басқа да мамандық иелерінің қатыстырылғандығын анықтау қажет. Негізгі
құралдарды пайдалануға, қабылдау комиссиясының қатысуымен қабылдау-өткізу
актісі толтырылып, құжатқа нысанның толы0 сипаттамасы - сатып алу көздері,
шығарылған немесе салынған жылы, пайдалануға берілген күні, сынақтан
өткізудің нәтижесі, оның техникалық жағдайына сәкестігі, бастапқы құны мен
есептелген тозу сомасы, кімнің жауапкершілігіне қабылданғаны және кімнің
өткізгені, комиссиясының қортындысы жазылғандығы анықталады. Толық
толтырылған қабылдау-өткізу актісі, техникалық құжаттары тіркеліп,
шаруашылықтың басшысына бекіттіріліп, содан кейін бухгалтерияға беріледі.
Осы өқжаттардың негізінде шаруашылықтың бухгалтериясында кіріске алынған
нысандарға материалды жауапкершілікті тұлғалары бекітіліп, әрбір нысанға
мүліктік карточка ашылғандығын, оларға мүліктік номер беріліп, олардың
мүліктік карточкалар көшірмелерінің жасалып және мүліктік карточкаларын
тіркейтін тізімге тіркелгендігін, бухгалтерлік есеп шоттарына таратылып
жазылғандығын анықтап, кіріске алынған негізгі құрал-жабдықтардың
техникалық сипаттамасы жазылған төл құжаттары тіркелгендігін анықтау қажет.
Аудитор нақты қолда бар негізгі құралдардың сақталуын тексеруге
кіріскенде олардың аналитикалық есебіне назар аударады. Яғни, әрбір негізгі
құралдар нысандарының техника-экономикалық сипаттамасын, оның тұрған
орнының, бастапқы құнын жүргізілген қайта бағалаудың нәтижелерін көрсетіп
ашылатын мүліктік карточкаларының дұрыс толтырылғандығын және дер кезінде
ашылғандығын, нақты қолда барлығын тексереді. Негізгі құралдарды пайдалану
бараысында олардың құнына, пайдалы қызмет ету мерзіміне елеулі әсер еткен
өзгерістерге байланысты қосымша сипаттамалар көрсетіледі. Мүліктік
карточкалардағы көрсетілген мәліметтер бастапқы құжаттарындағы
мәліметтерімен сәйкес келуге тиісті. Мүліктік карточкалардағы және
бастапқы құжаттарындағы мәліметтерін салыстыра отырып, негізгі құралдардың
пайдалану және тұрған
орындары бойынша қорытынды есеп ақпараттарындағы жағдайына сәйкестігін
анықтауға болады. Аудитор шаруашылықтың қабылдаған есепті ұйымдастыру
нысанына қарамастан, аналитикалық есеп пен синтетикалық есеп регистрлардың
қабысуын, есеп мәліметтерін өңдеу үрдісін, олардың өзара байланысының
жазылу дәйектілігінің сақталуының және қозғалыстарының бірыңғай типтік
үлгідегі бастапқы есеп құжаттарында жазылып толтырылғандығын тексеруге
тиісті. Бастапқы құжаттарының реквизиттерінің бекітілген тәртіпке сәйкес
толтырылғандығын, құжатты рәсімдеуге қатысқан жауапкершілікті тұлғаларының
қойған қолдарының түпнұсқаларын тексеруге тиісті. Кеткен кемшіліктер мен
анықталған тәртіп түзу факторларына сілтеме жасалынып, аудитордың
қорытындысында көрсетілуі тиіс.қажет болған жағдайда, қарамаа-қарсы тексеру
жүргізуді талап етуіне құқылы. Аудитор негізгі құралдарды қабылдау
актілерінің дер кезінде дұрыс толтырылып рәсімделгеніне назар аударуы
қажет. өйткені кейбір субьектілерде оған онша мән берілмей, қалай болса
солай толтыра салу, мерзімін кешіктіру фактілері кездеседі. Кіріске алынған
негізгі құралдарды, олардың топтау принциптерін сақтай отырып, бухгалтерлік
есеп шоттарының типтік жоспарының 1 Айналымнан тыс активтер тарауының
12 Негізгі құралдар бөлімшесінің сәйкес синтетикалық шоттарына таратып
жазады. Бұл шоттар балансқа қатынасы бойынша активті болғандықтан,
дебетінде кіріске алынған негізгі құралдар, пайдалануда болған және
болмағандығына қарай құны ангықталып көрсетіледі. Негізгі құралдарды
бухгалтерлік есеп шоттарында көрсету тәртібі оларды
қандай күйде сатып алғандығына және қаржыландыру көздеріне де байланысты.
Көптеген жағдайда негізгі құралдарға қаржы салымы үдемелі және негізгі
құралдар құрамының сапасын жақсарту шығындарының жиынтығын білдіреді. Яғни,
негізгі құралдарды салуға, сатып алуға және дайындауға жұмсалған шығындарды
күрделі қаржы салымы деп аталады. Аудитор күрделі құрылысқа жұмсалған
шығындардың негізділігін, күрделі қаржы көзінің салымдарының игерілуін және
өзіндік құнын анықтау тәртіптерін назардан тыс қалдырмауы тиіс. Күрделі
қаржы салымын бақылау және анықтап жинақтау үшін бухгалтерлік есеп
шоттарының типтік жоспарында 126 Аяқталмаған құрылыс шоты қаралған. Бұл
шотта барлық жұмсалған шығындары көрсетіледі: ғимараттарды және
құрылғыларды салу, жабдықтарды және сметаларды құрастыру, күрделі құрылыс
смета-қаржылық есептер (құрылыстың мердігерлік немесе шаруашылық әдіспен
жүзеге асырылуына қарамастан) бойынша, сондай-ақ құрылысқа бөліген несиенің
пайыздары, құрылысты салуға және негізгі құралдарды сатып алуға нысандардың
бастапқы құнына енетін және енбейтін, техникалық, энергетикалық және
өндірістік жабдықтар бойынша (шеберханалар, тәжірибе жүргізетін қондырғы
мен лабораториялық жабдықтарды қоса), құрастыруды, орнатуды талап ететін,
салынып жатқан күрделі қаржы салымдар нысандарына арналған қондырғылар
үшін; шаруашылықта өсіріліп жатқан және негізгі табынға өсірілетін өнім
беретін малдар мен күш көліктерінің төлемдері.
Құрылыс монтаждау жұмыстары мердігерлік және шаруашылық әдіспен
жүзеге асырылуы мүмкін. Аудитор жоғарыда айтылған әдістермен жүзеге
асырылған, құрылыс-монтаждау жұмыстарының шығындарының есебімен шоттарының
корреспонденцияларының дұрыстығын тексеру қажет. Сондай-ақ аудитор негізгі
құралдар нысандарын заңды тұлғалардан сатып алған кезде шаруашылық
операцияларының бухгалтерлік есеп-шоттарына дұрыс көрсетілгендігін
тексеруге міндетті.
Шаруашылықтың негізгі құралдарды жеке тұлғалардан сатып алу
операцияларына аудитор ерекше назар аударуға міндетті. Бұл операциялар –
сатушының төл құжатының мәліметтерін көрсетіп сатып алу-сату шарттарын
толтыру арқылы жүзеге асырылады. Жеке тұлғалардан оның жеке меншігіндегі
негізгі құралдарды сатып алғанда, оның төленген сомадан бекітілген тәртіп
бойынша, табыс салығын ұстап бюджетке аударуға міндетті (үй, саяжай,
автокөлік және басқа да мүліктерді сатып алғанда). Кәсіпорын келісім-
шарттағы сома және ұсталған салық туралы салық комитетіне сатушының аты-
жөнін, оның тұрақты тұратын мекен-жайын көрсетіп хабарлауға міндетті. Егер
жеке тұлға кәсіпкер ретінде тіркелсе, онда негізгі құралдарды сатып алған
кезде одан табыс салығы ұсталмайды.
Аудитор шаруашылықтың сатып алған автокөлігінің дұрыс кіріске
алынғандығын, тасымалдау құралдарына есептелген салықтың дәлдігін, оның
бюджетке дер кезінде аударылып және бастапқы құнына, салыққа төленген
соманың ендірілгендігін тексеруге міндетті. Егер бастапқы құжат күмән
келтірсе онда жасалған келісім-шартқа жауапты тұлғаларынан жазбаша
түсініктеме алып, қарама-қарсы тексеру жүргізу қажет.
2.2 Негізгі құралдардың тозу есебінің аудиті
Негізгі құралдар ұзақ уақыт (1 жылдан аса) бойы өндіріс процесінде
қатысып, өзінің қасиетін, қалпын сақтап біртіндеп тозады. Бухгалтерлік
есептің №6 стандартында (БЕС) берілген анықтамада: тозу дегеніміз –
физикалық және моральдық сипатын жоғалту процессі деп көрсетілген.
Физикалық (табиғи) толық ескеріп тозу – негізгі құралдардың пайдалы қызмет
ету мерзімінде күш-қуатын сарқа жұмсау және сыртқы факторлардың әсер
етуінің нәтижесінде болады. Моральдық тозу процессінің нәтижесінде активтер
ғылым мен техниканың дамуының қазіргі талптарына сәйкес келмейтін жағдайда
болуы, яғни нысандардың бірін-бірі ығыстырып шығаруы кездеседі. Негізгі
құралдардың табиғи толық ескеріп тозуына бірнеше факторлар әсер етеді:
• біріншіден, негізгі құралдардың өндіріс процессінде күш-
қуатын сарқа жұмсап, пайдалы қызмет ету мерзімінің бітуі;
• екіншіден, негізгі құралдардың қалпы сақталып, өндірістік
және өндірістік емес салада пайдалану қасиетінің толық
жойылуы;
• үшіншіден, негізгі құралдарды пайдалану барысында тозу
процессін жеделдететін сыртқы ортаның әсерінен тетіктерінің
тот басып шіруінің, мүжілуінің, бүлінуінің салдарынан сапасын
жоғалтуы.
Моральдық тозудың салдарынан қолданыстағы негізгі құралдар өндірістен
ығыстырылып, шығарылуы және пайдалану тиімділігі төмендеуі мүмкін. Демек,
өндірісті нарық экономикасының талаптарына жауап беретін сапасы, өнімділігі
жоғары жаңа жетілген құрал-жабдықтармен жарақтандыру талап етеді. Негізгі
құралдар нысандары толық ескеріп, құнының тозу құнына дейін төменделгеніне
қарамастан, бастапқы қалпын және өндіріске пайдалану қасиетін сақтайтындары
да кездеседі.
Негізгі құралдардың тозу есебінің аудитін жүргізген кезде аудитордың
негізгі мақсаты - негізгі құралдарға қаралған тәртіптерге сәйкес тозу
есептелгендігін анықтау болып табылады. Ол үшін аудитор негізгі құралдар
нысандарының амортизацияланып тозу есебіне тексеру жүргізген кезінде
мынандай мәселелерге назар аударуға міндетті:
• есеп жүргізу саясатында қаралған тозу-есептеу тәртібінің
сақталғандығына;
• негізгі құралдарға, тозу-есептеу ведомостінің дұрыс толтырылып
есептелгендігіне;
• жолаушыларды және жүк тасымалдайтын автокөліктерге тозу есептеу
ерекшеліктерінің сақталғандығына;
• негізгі құралдарды кіріске алғанда және шығыс жасағанда тозу есептеу
және оны тоқтату тәртіптерінің сақталғандығына;
• пайдалы қызмет ету мерзімі бітуіне қарамастан, әлі өндіріске
пайдаланып жүрген негізгі құралдарға тозу есептеудің жалғасуына немесе
тоқтатылғандығына;
• пайдалы қызмет ету мерзімінен бұрын істен шығып, жарамсыз болып
қалған есепте бар негізгі құралдарға тозу есептеудің жалғасуына;
• тозу есептеу әдістерінің, негізгі құралдардың тиісті топтарына
қолданылғандығына;
• негізгі құралдар нысандарының пайдалы қызмет ету мерзімі
(ұзартылғанда немесе қысқартылған жағдайда) қайта қаралып, тозу
есептеу тәртібіне өзгерістер енгізілгендігіне;
• жедел тозу есептеу әдістерін қолданудың негізделгеніне және
амортизациялану сомаларының тікелей мақсаты, бағыты бойынша
жұмсалғандығына;
• күрделі жөндеуге және қайта жарақтандырып, жабдықтауға тоқтатылған
негізгі құралдарға тозу есептелгендігіне;
• құрылысы толық аяқталмай пайдалануға берілген негізгі құралдар
нысандарына тозу есептеу тәртібінің сақталғандығына;
• тозу есептеуге жатпайтын негізгі құралдарға есептелмегендігіне;
• есептелген амортизациялану құнын негізгі құралдардың топталып,
сыныптау бағыттары бойынша тарату тәртібінің сақталғандығына;
• ішкі аудитордың немесе лауазымды тұлғалардың тозу есептеудің
тәртібінің сақталуына бақылау жасап отырғандығына.
Пайдалы қызмет ету мерзімі – бұл негізгі құрал-жабдықтарды пайдаланудан
экономикалық табысты табу көзделіп отырған кезең. Бухгалтерлік есептің
№6 стандартында амортизация есептеудің әдістері:
1. құнын біркелкі (түзу сызықты) есептен шығару;
2. құнын атқарылған жұмыстың көлеміне тепе-тең мөлшерде есептен
шығару (өндірістік әдіс);
3. жедел есептен шығару;
• азайып бара жатқан қалдығына екі еселеп тозу есептеу;
• сандардың жиынтығы бойынша құнын есептен шығару
(куммулятивтік әдіс)
1. Құнын біркелкі есептеп шығару әдісі
Құнын біркелкі есептеп шығару әдісін қалыпты және бірыңғай түзу сызықты
амортизация есептеу әдісі деп те атайды. Бұл әдісті қолданған кезде негізгі
құралдардың бастапқы құны бойынша амортизацияны бір қалыпты немесе
нормативтік ережелерге сәйкес есептеп нысанның құны пайдалы қызмет ету
мерзімі ішінде өндіріс шығындарына біркелкі таратылады.
Мысалы:
Станоктың құны ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz