Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыз

Жоспар
Кіріспе

1.Мемлекеттік несиенің мәні
2.Мемлекеттік несиенің түрлері мен әдістері
3.Халықаралық мемлекеттік несие
4.Мемлекеттік қарыз
5.Сыртқы мемлекеттік қарыз
6.Мемлекеттік қарызды басқару
7.Мемлекеттік қарыздың экономикалық салдары

Мемлекеттік несие - бұл несиелік қатынастардың жиынтығы. Мұнда бір жағы - мемлекет болса, несие берушілер—заңды және қоғамды тұлға болып келеді.
Мемлекеттік несие арқылы мемлекеттік шығынды жүзеге асыру құралдары қалыптасады. Мемлекеттік несие өнімдң сипат алады, себебі оның көмегімен жинақталған құралдар экономиканы қаржыландыруға бағытталады. Мемлекеттік несие бойынша қаржылы қатынастар келесі негіздемелерді қамтиды:
1) Мемлекеттік несие көмегімен жинақталған құралдар мемлекеттің қаржы ресурстары ретінде қарастырады. Бұлар әртүрлі қажеттіліктерді (соның ішінде өндірістік және өндірістік емес, стратегиялық және оперативті) қаржыландыруға бағытталған;
2) Алынған және ұсынылған несиелер есептемесі, оларға пайыз төлемдері мыналар арқылы жүзеге асады:
-үкімет пайдаланатын орталық (республикалық) бюджет құралдары, немесе
-жергілікті билік мүшелері пайдаланатын жергілікті бюджет құралдары. Бюджеттердің негізгі және тұрақты бөлігі салықтық кірістер болғандықтан, қарыз құралдары арқылы қалыптасқан жинақтарды «антициптирлі салық» деп аталатын болды, яғни алдын-ала төленген салықтар.
Қаржылық реттеу қызметінің шекарасында мемлекеттік несие ақша қаражаттарын қайта реттеу қызметін атқарады. Бұл кәсіпорында, ұйымда және халықта уақытша еркін ақша қаражаттарының аккумуляциясына байланысты. Осы айтылған қызметте мемлекеттік несие жиынтық ұйымдарының бірі болып табылады.

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Мемлекеттік несие және мемлекеттік қарыз

Жоспар:

1.Мемлекеттік несиенің мәні
2.Мемлекеттік несиенің түрлері мен әдістері
3.Халықаралық мемлекеттік несие
4.Мемлекеттік қарыз
5.Сыртқы мемлекеттік қарыз
6.Мемлекеттік қарызды басқару
7.Мемлекеттік қарыздың экономикалық салдары

1.Мемлекеттік несиенің мәні

Мемлекеттік несие - бұл несиелік қатынастардың жиынтығы. Мұнда
бір жағы - мемлекет болса, несие берушілер—заңды және қоғамды тұлға
болып келеді.
Мемлекеттік несие арқылы мемлекеттік шығынды жүзеге асыру
құралдары қалыптасады. Мемлекеттік несие өнімдң сипат алады, себебі
оның көмегімен жинақталған құралдар экономиканы қаржыландыруға
бағытталады. Мемлекеттік несие бойынша қаржылы қатынастар келесі
негіздемелерді қамтиды:
1) Мемлекеттік несие көмегімен жинақталған құралдар мемлекеттің
қаржы ресурстары ретінде қарастырады. Бұлар әртүрлі
қажеттіліктерді (соның ішінде өндірістік және өндірістік емес,
стратегиялық және оперативті) қаржыландыруға бағытталған;
2) Алынған және ұсынылған несиелер есептемесі, оларға пайыз
төлемдері мыналар арқылы жүзеге асады:
-үкімет пайдаланатын орталық (республикалық) бюджет құралдары, немесе
-жергілікті билік мүшелері пайдаланатын жергілікті бюджет құралдары.
Бюджеттердің негізгі және тұрақты бөлігі салықтық кірістер
болғандықтан, қарыз құралдары арқылы қалыптасқан жинақтарды
антициптирлі салық деп аталатын болды, яғни алдын-ала төленген
салықтар.
Қаржылық реттеу қызметінің шекарасында мемлекеттік несие
ақша қаражаттарын қайта реттеу қызметін атқарады. Бұл кәсіпорында,
ұйымда және халықта уақытша еркін ақша қаражаттарының
аккумуляциясына байланысты. Осы айтылған қызметте мемлекеттік несие
жиынтық ұйымдарының бірі болып табылады. Несиенің көмегімен халықтың,
кәсіпорындардың жинақтары мемлекетте шоғырланады және әлеуметтік-
экономикалық инфрақұрылым, экономика қажеттіліктерін қаржыландыруға
бағытталады.
Бұл процесс халық, кәсіпорын мен ұйым арасында орнатылған
мемлекеттік қарыз облигацияларын шығару жолы арқылы жүзеге асады.
Мемлекеттік қарыздың әртүрлі құралдарының болуы, халыққа жинақ
ұйымдарының түрін еркін таңдауға мүмкіндік береді. Бұл функция іс-
әрекеттің объективті нәтижесі қайта өндіріс көлемінің ұлғаюы және
тез қарқынды кеңеюі болып табылады.
Мемлекеттік несиенің екінші бір қызметі—реттеу. Ең бірінші,
мемлекет несиелік пайызға әсер ете ақша ағымын реттейді: несиелік
капитал нарығында ол қарызгер болып, осы капиталға сұранысты
арттырады, соның нәтижесінде несиелік пайыз мөлшері артады. Сонымен
қатар мемлекет осы нарықта бәсекеге түсіп, одан жеке
инвестицияларды шектетеді (“шектету әсері” ). Бұл олардың белгілі бір
бизнеске инвестицияларын тежеуіне әкеледі. Бір уақытта мемлекеттің
бағалы қағаздарын сатып алу кезінде айналымдағы ақшалар (ақшалай
және ақшалай емес) қысқартылады, бұл ақша эмиссиясының салдарын жою
үшін тиімді болуы мүмкін.
Сонымен, мемлекеттік несиенің қайта реттеу қызметінің
көмегімен ақша ресурстарын белгілі бір салаға (немесе қажетті
өндірістің дамуына) бағыттауға болатын болса, онда реттеу қызметі
арқылы шаруашылық қатынастарыдң субъектілеріне қосымша жанама әсері
жүзеге асады.
Мемлекеттік несие келесі түрлері бойынша ажыратылады: ішкі,
сыртқы (халықаралық), шартты.
Ішкі несиеде мемлекеттік—несиелік қатынастар үкімет,
жергілікті билік ұймдары, кәсіпорындар, ұйымдар және жан-жақты
ұстанымдағы (қарызшы да, несие беруші де) елдің халықтары арасында
пайда болады.
Халықаралық несиеде қатынастарға үкімет, жергілікті билік
ұйымдары, бір жағынан—басқа мемлекеттердің үкіметтері, банктері,
компаниялары және екінші жағынан—халықаралық қаржылы—банктік ұйымдар
енеді. Несие (беруші) рөлін атқаратын жақ донорлы-мемлекет немесе
донорлы-ұйым деп аталса, осы несиені алатын ел, рециплент –ел болып
табылады.
Шартты мемлекеттік несие бұл басқа елдердің кредиторларына
қарызға берген, ұлттық қарызшылармен алынған кепілдік негізіндегі
үкіметтің міндеттемелері түрінде көрінеді. Егер де қарыз жағдайы
орындалмаса, онда мемлекет өзінен бюджеттік құралдарды шығарады.

2. Мемлекеттік несиенің түрлері және әдістері

Мемлекеттік несиенің негізгі түрі несиелік қатынастар
түріндегі мемлекеттік қарыз болып табылады.
Қарыздар өтеу мерзімі, орны, орналасу тәсіліне, қарыз
валютасы, эмитент, табыс түрлері бойынша ажыратылады.
Өтеу мерзімі бойынша қарыздардың мынадай түрлері
ажыратылады: қысқа мерзімді (1 жылға дейін), орта мерзімді (1 жылдан
5 жылға дейін), ұзақ мерзімді (5 жылдан жоғары). Орналасу орнына
қарай ішкі және сыртқы қарыздар болып бөлінеді. Ішкі қарыздың
облигациясын шет елдері мен қауымдары сатып ала алады. Орналасу
тәртібіне қарай: еркін айналысты, жазылым бойынша орналасқан және
күштеу болып бөлінеді. Мемлекеттік қарыздар ақшалай түрде
шығарылады, бірақ қажет дегенде табиғи түрде бола алады. Мысалы:
1922-1923 ж.ж Кеңес Одағында табиғи қарыздар (екі нанды және бір
секерлі) шығарылған. Олардың шығуы сол кезеңдегі ақша құнсыздануымен
анықталады. Осы мақсатта алтынды қарыздар шығарылды; алтынды
қарыздар құны алтын рубль курсы бойынша анықталған (1922 ж.
мемлекеттік ұтымды қарызды, 8% ішкі алтынды қарыз, 1924 ж. шаруалық
ұтымды қарыз). Табиғи қарызды өтеуде не нәрсені, не ақшаны
пайдаланған. Осы қарыздарды өтеу 1 жыл ішінде жүзеге асады.
Қарыздың эмитентіне тәуелді орталық үкіметтің қарызы және
жергілікті билік ұйымдарының қарызы (иципалды қарыз) деп бөлінген.
Қарыз табыс түрлері бойынша пайыздық, ұтымды немесе
лотереялық болады. Осы айтылған мемлекеттік қарыздардан басқа,
олардың тарихында шаруашылық қарыздар (1924, 1925, 1927 ж.ж.), үш
индустриялы қарыздар белгілі болған.
Сонымен қатар әскери қарыздар, 1946-1950 ж.ж. халық
шаруашылығының даму және қалыптастыру қарыздары да бар.
Өз алдына тәуелсіздік алғасын ҚР-да қарыздарды қолдана
бастаған. 1992 ж. республика үкіметінің жарлығы бойынша Мемлекеттік
ішкі қарыз шығарылған, ол кәсіпорын мен ұйым арасында орналасқан.
Осы жылда 20 жыл мерзімге есептелген ҚР-ның мемлекеттік ішкі ұтымды
қарыздары айналысқа шығарылған болатын. Қарыз бойынша ұтыстар
25,50,100 және500 мың теңге көлемінде әр жыл сайын төрт рет
ойнатылған.
1996 жылдан бастап ҚР-ң мемлекеттік ішкі қарыздарының
Ұлттық жинақты облигациялары орналаса бастаған—облигация эмиссиясының
бірінші тиражы дематериализацияланған түрде және 1 жыл мерзімге
шығарылған; оның ұстанушылары қарапайым заңды тұлғалар, резиденттер
және резидент емес тұлғалар бола алмады. Келесі жылы айналымда ұзақ
мерзім болатын облигациялар шығарылады.
Қаржыландыру негізіндегі ақша ресурстарының қысқа мерзімді
қажеттіліктерін өтеу үшін мемлекеттік қазынашылық міндеттеме секілді
несиенің түрі қолданылады. Мемлекеттік қазынашылық міндеттеме
дематериалданған күйде және заңды тұлғалар—коммерциялық банктерге,
кәсіпорындар мен фирмаларға үш, алты, тоғыз, он екі ай мерзімдік
түрде шығарылады. Ұстанушылар арасында мемлекеттік қазынашылық
міндеттеме жарыс саудалығында орнатылады.
Мемлекеттік қазынашылық міндеттеме бюджеттің кассалық
айырымын жабу құралы болып табылады, бірақ мемлекет мемлекеттік
қазынашылық міндеттеме сатып алғанда көп шығынға ұшырау мүмкіндігі
бар.
Мемлекеттік несиенің түрі мемлекеттік шығындарды
қаржыландыруға арналған мемлекеттік банктердегі несие қорын
қалыптастыруға салынған ел салымының қалған бөлігінің айналымы болып
табылады.
Әдетте, бұлар жинақ банктері болып келеді, егер де капитал
мемлекет иелігінде болса, онда депозиттерді қолдану тәуекелдеріне
мемлекет жауапты болады; жинақ банктердің капиталына мемлекеттік
қатысу жағдайында банк акционерлерінің пікірлерімен сәйкес қатыстыру
құралдырын тиімді қолдану жөніндегі проблемалар туындауы мүмкін.
Мемлекеттік несиенің келесі түрі—елдің орталық эмиссионды
банктің құралдарын қатыстыру. Осы берген несиенің түрі айналымдағы
ақша массасының инфляциялық құнсыздануымен қоса жүреді. Мемлекеттің
осы түріне әртүрлі негативті себептермен туындаған мемлекеттік
несиенің басқа да түрлерін қолдану міндеттері болып келеді
ҚР-ның Мемлекеттік және кепілдендірілген мемлекеттік
пайдалану және қарыз туралы заңында мемлекеттік қарыздың келесі
түрлері көрсетілген.
1) қарыз берушіге қатынасы бойынша
Ұлттық банктің қарыздар;
жергілікті орындаушы органдардың қарыздар;
2) несиелік капиталдың нарығы бойынша
ішкі мемлекеттік қарыздар;
сыртқы мемлекеттік қарыздар;
3) пайдалану түрлері бойынша:
мемлекеттік бағалы қағаздардың эмиссиясы;
қарыз туралы келісім қорытындысы.
Мемлекеттік эмиссионды бағалы қағаздар іс-әрекет мерзіміне
қарай былай бөлінеді:
1) қысқа мерзімді—айналым уақыты 1 жылға дейін;
2) орта мерзімді—1 жылдан 10 жылға дейін;
3) ұзақ мерзімді—10 жылдан жоғары..
Мемлекеттік несиелердің әдістері әртүрлі және осы айтылған
түрлерге сай келеді. Мемлекеттік қарызда—бұлар құралдарды қатыстыру
тәсілдері мен әдістері: олар қарызды шығару шартымен анықталады:
табысты анықтау және табыс табу әдістері, орналастыру тәсілдері
(еркін сауда және облигацияны сату, жазылым), өтеу тәсілдері
(облигацияларды сатып алу).
Қарыздағы әдістеріне мемлекеттік қарызды басқару әдістері де
жатады.
Мемлекеттік қазынашылық міндеттемеде мұндай әдістер: дисконт
ауқымды, тұрақты құн бойынша мемлекеттік қазынашылық міндеттемеде
өтеу, өтеу мерізімдері, жарыс сауданы жүргізу тәртібі.
Мемлекеттік несие түрлерінің негізіндегі—мемлекеттік банктің
депозиттік ресурстың қалдығын қолдану кезеңіне осындай қолдану
шарттарының тәсілдері мыналар болып табылады: мемлекеттік қаржы
ресурстарының ретінде қатыстырылатын ресурстар мөлшері, қайтарым
мерзімі, табыс нормасы.
Мемлекеттік несие түрлеріндегі әдістер қарапайым банктік
несие әдістерімен іспеттес болып келеді.

3. Халықаралық мемлекеттік несие

Халыаралық несие - бұл бір елдің банктерімен, сонымен қатар
заңды және қоғам тұлғаларымен басқа бір елдің банктеріне, соған
қоса, олардың және қоғам тұлғаларына ұсынған қарыздары. Сыртқы
-экономикалық байланыстардың дамуына байланысты халықаралық
несиелерде маңызды орынды халықаралық валюталы - несиелік ұйымдар
алады: Халықаралық Валюталық Қор , Халықаралық Қайта құру және Дамыту
Банкі (Әлемдік банк) және оның ұйымдары—Халықаралық Даму
Бірлестігі, Халықаралық қаржылық одақ, инвестицияны кепілдендіру
негізіндегі көп жақты агентство, Европалық қайта құру және дамыту
банкі, Азиялық Даму банкі және т.б.
Әлемдік банк және оның ұйымдары елдің экономикалық дамуына
техникалық көмек көрсетіп, елдің экономикалық потенциялын көтеретін
жобаларын қаржыландыру негізінде қолдап отыр.
Халықаралық мемлекеттік несие елдің мемлекетаралық
экономикалық қатынастар салысындағы материалды ресурстардың қозғалысын
білдіреді. Халықаралық несие кеңейтілген қайта өндірісті қамтамасыз
ету құралдарының бірі болып табылады. Халықаралық несиенің
қажеттілігі экономикалық заңдардың жиынтығымен айқындалады.
Халықаралық несиенің дамуы келесі факторлармен себептес
болып келеді:
1) еңбектің халықаралық бөлінуі мен экономикалық интеграцияның
тереңделуі;
2) өндірістің мамандылығы;
3) елдің табиғи ресурстар мен жұмыс күшімен бір мөлшерде
қамтылмауы;
4) бөлек елдердің экономикалық дамуын;
5) дамушы елдерге экономикалық көмек көрсетудің қажеттілігі;
6) дамған елдер мен дамушы елдердің тауарлы—экономикалық
қатынастары.
Мемлекеттің несиелік ресурстары халықаралық несие ұсынуда
мыналардан тұрады:
1) жинақ қорларына қатысты мемлекеттік бюджет құралдары;
2) ұжымдық несиелік қорлар;
3) мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың құралдары.
Халықаралық несие ақша түрінде ұлттық валюта және еркін
конвенсияланатын валюта негізінде ұсынылады. Халықаралық несиені
қолданғанда экономика дамуы, сыртқы сауда өсімі, экономикалық
интеграция үдей бастайды.
Халықаралық мемлекеттік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.