Тәрбие аясы жеке адам және оның дамуының ішкі, сыртқы факторлары

1. Педагогикадағы жеке адамның дамуы мен тәрбие ісінің проблемалары. Жеке адам, оның дамуы мен қалыптасуы жөніндегі түсініктер.
2. Жеке адам дамуы мен қалыптасуы жөніндегі теориялық көзқарастар.
3. Жеке адамның дамуындағы өзіндік белсенділіктің маңызы.
4. Тәрбие заңдылықтары туралы түсінік.
5. Тәрбиенің жалпы заңдылықтары
6. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Тәрбиенің негізгі мақсаты жеке адамды қалыптастыру және оның жан-жақтытолыққанды дамуын қамтамасыз ету. Ал бұл міндеттердің табысты шешімін беру жеке адамның дамуы қалай өтетінін және оның қалыптасуына қандай жағдайлар ықпал ететінін білумен байланысты.
Педагогика үшін мәнді мәселенің бірі «жеке адам» түсінігінің өзін айқындап алуы. Шынында да тәрбие аясы «жеке адам» нені білдіреді? Бұшл түсініктің «адам» түсінігімен арақатынасы қандай? Бұл сұрақтардың жауабын генетикалық тұрғыдан берген жөн.
Ең алдымен ескертетін жәйт: адамның дамуына бір-біріне байланысты екі өзек байқалады, оның бірі – биологиялық, екіншісі әлеуметтік Осы бағыттар адамның дүниеге келген күннен бастап оның дамуы мен қалыптасыунда көрініс бере бастайды. Адам туылғанда тек биологиялық тіршілік иесі болып танылады, жеке тұлғалыққа жету әлі ерте. Биологиялық нышандар мен қасиеттердің дамуы адамның өмір бойы мүшелік пісіп жетілуі және қалыртасу процесінің сипатын көрсетіп отырады. Адамның биологиялық кемелдену және өзгерту процесі, оның дамуының жастық сатылары мен мінез құлығында көрініп, осыдан балалық, жасөспірімділік, ересектік және қариялық табиғи бітістерін ажыратамыз.
Бірақ адамның табиғи дамуы көпсанды әрі сан алуан әлеуметтік салалар мен қасиеттерді қабылдаумен тығыз байланыста бірге дамып барады, бұл адамды қоғамдық тіршілік иесі ретінде сипаттайды. Мысалы, нәрестенің жақып адамдарды танып, күлімсіреуі, кейін тілге келуі, тік жүру қабілетін игеруі, үйдегі және көпшілік арасындағы қалыптары, еңбектеуі және т.б. Өсе келе ол білім игереді, моральдық қалыптар мен ерекшеліктерді орныдайды, әртүрлі жұмыс істеуге ептіліктер мен дағдыларды қалыптастырады және олардың барлығы да өмір барысында адамда пайда болып, дамып отырады.

1. Л. К. Керімов, Т. С. Сабыров «Педагогика»
2. Т. Тәжібаев «Жалпы психология»
3. М. Жұмабаев «Педагогика»
4. Қ. Жарықбаев «Психология»

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Тақырыбы: Тәрбие аясы жеке адам және оның дамуының ішкі, сыртқы факторлары

Мазмұндама

1. Педагогикадағы жеке адамның дамуы мен тәрбие ісінің проблемалары.
Жеке адам, оның дамуы мен қалыптасуы жөніндегі түсініктер.
2. Жеке адам дамуы мен қалыптасуы жөніндегі теориялық көзқарастар.
3. Жеке адамның дамуындағы өзіндік белсенділіктің маңызы.
4. Тәрбие заңдылықтары туралы түсінік.
5. Тәрбиенің жалпы заңдылықтары
6. Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Педагогикадағы жеке адамның дамуы мен тәрбие ісінің проблемалары. Жеке
адам, оның дамуы мен қалыптасуы жөніндегі түсініктер.
Тәрбиенің негізгі мақсаты жеке адамды қалыптастыру және оның жан-
жақтытолыққанды дамуын қамтамасыз ету. Ал бұл міндеттердің табысты шешімін
беру жеке адамның дамуы қалай өтетінін және оның қалыптасуына қандай
жағдайлар ықпал ететінін білумен байланысты.
Педагогика үшін мәнді мәселенің бірі жеке адам түсінігінің өзін
айқындап алуы. Шынында да тәрбие аясы жеке адам нені білдіреді? Бұшл
түсініктің адам түсінігімен арақатынасы қандай? Бұл сұрақтардың жауабын
генетикалық тұрғыдан берген жөн.
Ең алдымен ескертетін жәйт: адамның дамуына бір-біріне байланысты екі
өзек байқалады, оның бірі – биологиялық, екіншісі әлеуметтік Осы бағыттар
адамның дүниеге келген күннен бастап оның дамуы мен қалыптасыунда көрініс
бере бастайды. Адам туылғанда тек биологиялық тіршілік иесі болып
танылады, жеке тұлғалыққа жету әлі ерте. Биологиялық нышандар мен
қасиеттердің дамуы адамның өмір бойы мүшелік пісіп жетілуі және қалыртасу
процесінің сипатын көрсетіп отырады. Адамның биологиялық кемелдену және
өзгерту процесі, оның дамуының жастық сатылары мен мінез құлығында көрініп,
осыдан балалық, жасөспірімділік, ересектік және қариялық табиғи бітістерін
ажыратамыз.
Бірақ адамның табиғи дамуы көпсанды әрі сан алуан әлеуметтік салалар
мен қасиеттерді қабылдаумен тығыз байланыста бірге дамып барады, бұл адамды
қоғамдық тіршілік иесі ретінде сипаттайды. Мысалы, нәрестенің жақып
адамдарды танып, күлімсіреуі, кейін тілге келуі, тік жүру қабілетін игеруі,
үйдегі және көпшілік арасындағы қалыптары, еңбектеуі және т.б. Өсе келе ол
білім игереді, моральдық қалыптар мен ерекшеліктерді орныдайды, әртүрлі
жұмыс істеуге ептіліктер мен дағдыларды қалыптастырады және олардың барлығы
да өмір барысында адамда пайда болып, дамып отырады.
Сонымен, адам баласы тұлға ретінде өмір сүру барысында өзінің қоғамдық
мәнін сипаттайтын көптеген әлеуметтік сапалар мен қасиеттерді
қалыптастырады әрі дамытады. Міне осыдан, ол ғылымда биоәлеуметтік тұлға,
субъект, яғни тарихи-қоғамдық қызмет пен таным иесі деп танылады. Демек,
адам түсінігі осыдан биологиялық және әлеуметтік (қоғамдық), сапа мен
қасиеттердің бірлігін білдіреді.
Ал жеке адам түсінігін алатын болсақ, ол тек қана әлеуметтік сапа мен
қасиеттерді игерген тұлғаны танумен байлансыты. Бұл тұлға қоғамдық тіршілік
иесі сипатында көрініп, тіл игеру, санасы, әртүрлі әдеттерімен
ерекшеленеді. Жеке адамдық қасиетке ие болу, оның табиғи, биологиялық
болмысына емес, қоғамдық қасиеттерге тікелей байланысты. Сонымен жеке
адам дегеніміз адамның қоғамдық сипатын танытып, оның өмір барысында өзіне
топтаған әлеуметтік сапалар мен қасиеттер жиынтығын білдіреді.
Жеке адамдық сапалар өмір барысында қалыптасқандықтан, олар біреулерде
айқын көрініп, басқаларда күңгірттеу болады. Олай болса, жеке адамдық
дәреже деңгейін қалай білеміз және оның өлшемдері қандай деген сұрақтар
туындайтыны сөзсіз.
С. Л. Рубинштейннің зерттеуі бойынша жеке адам өз қылығы мен іс-
әрекетін саналы басқаруға мүмкіндік беретін психикалық даму деңгейімен
сипатталады, яғни өз әрекетін ойластыра біліп, жауапкершілікті сезіну
қабілетінің болуы; өз бетінше дербес іс-әрекетін жасай білуі – жеке адамның
мәнді белгілері. Белгілі филосов-ғалым В. П. Тугаринов жеке адамның сапалық
көрсеткіштері ретінде төмендегілерді атайды: 1) саналылық; 2)
жауапкершілік; 3) еркіндік; 4) жеке басының қадірі; 5) даралық; осыларға
және қоғамдық белсенділік пен бекіген саяси-идеялық бағытты қосады. Жеке
адамдықтың критерийлерін (өлшемін) белгілеумен В. П. Тугаринов бұл
түсінікті адамның жастық әрі психикалық кемелденуімен байланыстырады.
Егер жеке адам өз сапа және іс-әрекетін қоғамдық прогресс бағытымен
ойластыра алса, өз бойына игерген сапа мен қасиеттерді неғұрлым көрсете
алса, өз іс-әрекетіне ерекше жасампаздық сипат бере алса, оның құндылығы
арта түседі. Бұл тұрғыдан адам және жеке адам түсініктерінің
сипаттамасы даралық түсінігімен толықтырылады.
Даралық бір адамның екіншісіне ұқсамайтын, өзіндік ерекшелігі мен
өзгешелігін сипаттайды. Даралық, әдетте, мінез бен темпераменттің айрықша
бітістері (салмақты, сабырлы), шығармашылық іс-әрекет және қабілетінің
ерекшеліктерінің (ойлап тапқыш, ұқыпты),өзіндік көріністерімен бөлектенеді.
Аталғандар сияқты мұғалімнің де даралық белгілері оның терең
білімдаралығында, педагогикалық ой-өрісінде, балаларға жайлылығы мен
еңбектегі жасампаздығында танылуы мүмкін. Даралық түсінігі бір адамды
екіншіден айырып, оған өзіндік қайталанбас сән беретін далпылық және
жалқылық қасиеттерді білдіреді.
Адамның қоғамдық тіршілік иесі сипатының толықтығы үшін индивид
түсінігін де білген жөн. Бұл латын сөзі қазақша жекелік дегенді
білдіреді. Түсінік ретінде одан адамзат тегінің әрбір бөлек өкілін, оның
сапа-қасиеттеріне қатысынсыз танимыз. Бұл тұрғыдан әрбір ақыл-есі дұрыс
адам индивид бола алады. Жеке адам түсінігінің және онымен байланысты
ғылыми категориялардың мәні міне осындай.
Ал жеке адамдық сапалар адамның өмір барысында дамуы және қалыптасуынан
педагогика үшін даму және қалыптасу категорияларының мәнін ашып беру өз
алдына маңызды. Сонымен бұл түсініктер нені білдіреді?
Даму – бұл жеке адам сапалары мен қасиеттеріндегі сандық өзгерістер
жүйесі. Адамның тұған күннен бастап дене құрылымы мен басқа мүшелері
ұлғаяды. Ол сөйлей бастайды, сөздік қоры молая түседі; көптеген әлеуметтік-
тұрмыстық және рухани ептіліктер мен еңбектік дағды және әдеттерді игереді.
Бірақ адамның жеке адам болып дамуындағы басты белгі, ондағы сапалық
өзгерістер. Оны мына мысалдардан түсінуге болады: тілдік қызметтің жіктелуі
адамның танымдық қабілетін арттырады, сезімдік аймағын кеңейтеді. Танымдық
қызмет барысында абстракт ойлау, логикалық иес дамиды, өмірге деген
көзқарас пен наным-сенімдер орнығады. Еліктеушілік мінез-құлық бірте-бірте
белсенеді – жасампаз, шығармашылық іске ауысады, өз қылық-әрекетін басқара
алу мен өзіндік билік қабілеті көркейеді. Бұл өзгерістердің бәрінен адамның
анатомиялық-физиологиялық кемелденуіндегі, жүйке жүйесі мен психикасының
және танымдық пен шығармашылық іс-әрекетінің жетілуіндегі, дүниетанымдық,
имандылық, қоғамдық-саяси көзқарастары мен нанымдарындағы бір-біріне кіріге
байланысқан сандық және сапалық өзгерістер үрдісін білеміз.
Қалыптасу – түсінігіне келетін болсақ, ол жеке адам дамуының нәтижесі
ретінде оның кемелденуі мен тұрақты сапалар мен қасиеттерді иемденуін
білдіреді.

2. Жеке адам дамуы мен қалыптасуы жөніндегі теориялық көзқарастар.
Адам жөніндегі басқа ғылымдардағыдай педагогика үшін де ең басты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.