Delphi –программалық ортасында бағдарламалау

Жоспар
Кіріспе

I Кіріспе
ІІ Жалпы бөлім
2.1.Программалау тілінің элементтеріне шолу
ІІІ.Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылуы
3.2.Программа комплексінің сипатталуы
3.3. Комплекстің макро блок.схемасы
3.4. Комплекстің идентификаторының кестесі
3.5.берілгендер тобының сипатталуы
3.6.Файлдарды жазудың құрылымы
3.7.Проблемалық программаның (процедураның) қойылымы
3.7.1. Проблемалық сипатталуы сиптталуы (алгоритм)
3.7.2. Проблемалық программаның блок.схемасы
IV.Жұмыстың ұйымдастырылуы
4.1.Есепті шешудегі керекті техникалық жабдықтар комплексі
4.2.Программамен жұмысты қолданушыға берілетін нұсқау
V.Қорытынды
VI.Қосымша (программа листингі)
VII.Мәліметтер алынған көздер тізімі (қолданылған әдебиеттер).

Информатика саласындағы түйінді мәселелердің бірі – зерттелінетін процесстің алгоритмін компьютерде жұзеге асыратын программа құру
болып табылады. Осы программалардың бірі- Delphi программасы болып табылады.
Delphi –программалық ортасы жобаларды құру, өңдеу және тестілеу үшін арнайы құрылған програма.Бұл тез жұмыс жасау ортасы және мұнда программалау тілі болып Delphi тілі –бұл қатаң типтелген,бағытталған тіл,оның мазмұнында бағдарламашыға өте таныс Object Pascаl жатыр.
Жоғары деңгейлі программалау тілдерінің ішінде дүние жүзіне кең тараған тілдердің бірі - Delphi программалау тілі. Delphi программалау ортасында графиканы қолдану арқылы біз көптеген мүмкіндіктер аламыз. Delphi - программалау тілі үйренуге жеңіл, сонымен қатар компьютерде түрлі информацияны өңдеуге мүмкіндік туғыза алатын жоғары деңгейлі тіл.
Менің курстық жобамда қорғалатын мәлімет программалау ортасында графиканың бізге беретін мүмкіндіктерін ашып таныстыру болып саналады.Бұл программа одан да күрделі программалардың бастапқы қадамы болып табылады.
Тақырып өзектілігі: Графикалық режимде жұмыс жасау мектептер мен жоғары оқу орындарында оқытушыға көп септігін тигізе алуы.
Зерттеу пәні: мектеп оқушыларына графика мүмкіндіктерін білу жөнінде информатика, орта білім беру мекемелерінде программалау пәнін меңгеру процесі.
Зерттеу мақсаты: графикалық режимде жұмыс жасауды одан әрі дамыту және оны қолданушыға тиімді жолын көрсету.
Зерттеу объектісі: оқушылардың білімін жетілдіруде графика жүйесінің мүмкіндігінің маңызы туралы мәселе қарастырылған. Программа Delphi
программалау ортасында құрылған. Сондықтан мұнда Delphi программалау ортасы туралы мағлұматтар берілген.

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I Кіріспе
ІІ Жалпы бөлім
2.1.Программалау тілінің элементтеріне шолу
ІІІ.Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылуы
3.2.Программа комплексінің сипатталуы
3.3. Комплекстің макро блок-схемасы
3.4. Комплекстің идентификаторының кестесі
3.5.берілгендер тобының сипатталуы
3.6.Файлдарды жазудың құрылымы
3.7.Проблемалық программаның (процедураның) қойылымы
3.7.1. Проблемалық сипатталуы сиптталуы (алгоритм)
3.7.2. Проблемалық программаның блок-схемасы
IV.Жұмыстың ұйымдастырылуы
4.1.Есепті шешудегі керекті техникалық жабдықтар комплексі
4.2.Программамен жұмысты қолданушыға берілетін нұсқау
V.Қорытынды
VI.Қосымша (программа листингі)
VII.Мәліметтер алынған көздер тізімі (қолданылған әдебиеттер).

І.Кіріспе
Информатика саласындағы түйінді мәселелердің бірі – зерттелінетін
процесстің алгоритмін компьютерде жұзеге асыратын программа құру
болып табылады. Осы программалардың бірі- Delphi программасы болып
табылады.
Delphi –программалық ортасы жобаларды құру, өңдеу және тестілеу үшін
арнайы құрылған програма.Бұл тез жұмыс жасау ортасы және мұнда программалау
тілі болып Delphi тілі –бұл қатаң типтелген,бағытталған тіл,оның мазмұнында
бағдарламашыға өте таныс Object Pascаl жатыр.
Жоғары деңгейлі программалау тілдерінің ішінде дүние жүзіне кең
тараған тілдердің бірі - Delphi программалау тілі. Delphi программалау
ортасында графиканы қолдану арқылы біз көптеген мүмкіндіктер аламыз. Delphi
- программалау тілі үйренуге жеңіл, сонымен қатар компьютерде түрлі
информацияны өңдеуге мүмкіндік туғыза алатын жоғары деңгейлі тіл.
Менің курстық жобамда қорғалатын мәлімет программалау ортасында
графиканың бізге беретін мүмкіндіктерін ашып таныстыру болып саналады.Бұл
программа одан да күрделі программалардың бастапқы қадамы болып табылады.
Тақырып өзектілігі: Графикалық режимде жұмыс жасау мектептер мен
жоғары оқу орындарында оқытушыға көп септігін тигізе алуы.
Зерттеу пәні: мектеп оқушыларына графика мүмкіндіктерін білу жөнінде
информатика, орта білім беру мекемелерінде программалау пәнін меңгеру
процесі.
Зерттеу мақсаты: графикалық режимде жұмыс жасауды одан әрі дамыту және
оны қолданушыға тиімді жолын көрсету.
Зерттеу объектісі: оқушылардың білімін жетілдіруде графика жүйесінің
мүмкіндігінің маңызы туралы мәселе қарастырылған. Программа Delphi
программалау ортасында құрылған. Сондықтан мұнда Delphi программалау
ортасы туралы мағлұматтар берілген.

ІІ Жалпы бөлім
2.1.Программалау тілінің элементтеріне шолу
Ќолданбалы программаны Delphi-де ќ±ру IDE программалау ортасында
ќолданылады.Б±л ортадаѓы ќ±ралдар арќылы программаныњ интерфейстік бµлігін
ќ±рып жєне программалыќ кодтарды басќару элементтерімен байланыстыра
аламыз. Delphi 6 ортасы кµп терезелі ж‰йе тєрізді. Оны ж‰ктеу ‰шін:
Пуск= программа = Borland Delphi=Delphi 6
командасын ќолданамыз.Ж‰ктелгеннен кейін экранда тµрт терезе пайда болады.
1.Негізгі терезе (Project1.)
2.Обьектілер инспекторыныњ терезесі (object inspector).
3.Форма конструкторыныњ терезесі (form1).
4.Кодтар редакторыныњ терезесі (Unit1.pas).
Ќажеттілігіне ќарай экрканда басќа да терезелер т±руы м‰мкін.Ж±мыс
жасау барысында негізгі терезеден басќа терезелерді алап тастауѓа немесе
орындарын ауыстыруѓа болады. Кµп терезелі болѓанымен Delphi-де тек ќана бір
уаќытта бір проектімен ж±мыс жасауѓа болады. Проекті негізгі терезе
таќырыбында жазылады.Негізгі терезеде мыналар орналасќан:
1.Негізгі меню;
2.Саймандар таќтасы;
3.Компоненттер политрасы.
Негізгі менюде Delphi-дегі формалардыњ орындау командасынан т±ратын
жинаќтар жиыны. Саймандар таќтасында негізгі менюдегі жиі ќолданылатын
командаларды шаќыруѓа арналѓан т‰ймешелер орналасќан.
Саймандар таќтасын реттеуге,ол ‰шін контекстік менюінен диалогты
терезесін ашуѓа болады. Негізгі терезеніњ оң жаќ бµлігінде компоненттер
орналасќан. Формаѓа ќойылѓан элементтер компоненттер деп аталады. Т‰ріне
ќарай компонеттер топтасады жєне єрбір топ жеке жапсырмаларда орналасќан.
Жапсырмалар компоненттер жеке пиктограммалар т‰рінде берілген. Оны формаѓа
ќою ‰шін тышќанныњ сол жақ батырмасымен тањдап, формадаѓы орынды кµрсету
ќажет. Тµмендегі жапсырмалар ќаралѓан:
• Стандартты (Standard)
• Ќосымша (Additional)
• Windows 32 разрядты интерфейісі
• System (жүйелік файлға қатысты компонент)
• Data Access(мәліметтер қорына Bcl арқылы шығу)
• ADO-Activ x (мәліметтер облысын қолдану арқылы мәліметтер қорымен
байланыс орнату).
Форма
Форма конструкторының терезесі экранның ортасында орналысқан. Мұнда
компоненттер қойып,форма жобасы жасалады. Кодтар редактордың терезесі форма
терезесінің ортасында орналасады. Мұнда құрылатын қосымшаның модульдерінің
тексті жазылады. Кодтар редакторы қарапайым редактор сияқты мұнда модуль
текстін, тексеретін файлдар өңдеуге болады. Әрбір модуль жеке жапсырмалар
түрінде орналасады. Оны түрту арқылы ашу мүмкіндігі бар. Форма терезесі мен
редактор терезесін F12 пернесі арқылы алуға болады. Обьектілер
инспекторының түрі экранның сол жағындаға негізгі терезенің астында
орналасқан. Мұны Viewobject inspector немесеF1 пернесі арқылы экранға
шығарамыз. Оbjekt inspector терезесі екі жапсырмадан тұрады:
1. Properties (қасиеті);
2. Events (жағдайы).
Проектінің сипаттамасы
Delphi-де құрылғының қосымша проекті түрінде жиналған бірнеше
элементтерден тұрады. Олар:
1. Проект коды (dpr) кеңеймелері мен берілген формада сақталады;
2. Форма сипаттамасы (dfm);
3. Форма модулі (pas);
4. Обьектілер, проект параметрі (opt);
5. Ресурстар сипаттамасы (res);
6. Орындалған программа (exe).
Ең қарапайым проектінің өзі көп формадан тұрады. Сондықтан кез-келген
проекті құру барысында оның барлық элементтерін сақтайтын каталог ашқан
дұрыс.
Проектіні сақтау және ашу. Компиляциялау
Проектіні дайындап болған соң оны сақтау үшін, File-Save All
командасын беру керек. Егер проекті алғаш рет сақталып жатса, онда модуьді
сақтауды сұралатын Save Unit As атаулы терезе көрінеді.Проекті сақталмаған
болса, ол Projiect (C:\Progrom Files\Borland\Delphi 6\Projects) бумасында
сақталған жөн. Бірақ пайдаланушы сақтау терезесінде жаңа бума құрып,
проектіні сонда сақтаған жөн. Ол оны іздеп табуды жеңілдетеді.
Терезенің файл аты өрісіне модуль атауын енгізіп, сақтау түймесін
шерту керек. Модуль pas кеңейтпесі бойынша сақталып қойылады да, экранда
проекті аты сұрыпталатын терезе көрінеді.
Файл аты өрісіне проект атын енгізіп, сақтау түймесін шертеміз.
Проекті аты dpr кеңейтпесі бойынша сақталады да, негізгі модуль аты осы
атауға өзгертіледі. Ол программа атауы ретінде қабылданады.
Ескерту:
1. Модуль мен проектіні бірдей атау бойынша сақтауға болады,

мысалы,Func1.pas,Func1.dpr. Бірақ модульде басқа проектілерді де
пайдалану мүмкін. Сондықтан олар түрлі атаулар бойынша сақталған жөн.
2. Файл атауы латын әріптері, цифрлар және астын сызу белгілерінен

тұруы мүмкін, оның
цифрдан басталуына рұқсат етілмейді.
Сақталуы проектіні ашу үшін File- Open Project командасымен берілуі
тиіс. Көрінген терезеден қажетті буманы ашып, онда көрінген проекті атауын
екі рет шерту жеткілікті
Жаңа программаны сақтап, іске қосқан соң, ол автоматты түрде
компиляцияланады. Егер программада синтаксистік қате бар болса,
компиляциялау кезінде Delphi қате табылған жолды код терезесінде ерекшелеп
көрініп, қате жіберген орынға курсорды орналастырады және қате типін
терезенің төменгі бөлігенде орналасқан терезе көрініп, машина жұмысын
тоқтатады.
Програмада синтаксистік қаталерден басқа семантикалық, алгоритмдік
қаталердің де кездесуі мүмкін. Олардың компилиятор ескермейтіндіктен
құрылған программаны мұқият зерттеп шыққан дұрыс.
Компилятор ерекшеленген жолда синтаксистік қате болмай қате оның
алдыңғы жолында жіберілуі мүмкін, мысалы, оған енгізілген команда соңына
нүктелі үтір (;) таңбасы қойылмаған болып табылады.
Қате түзетіліп болған соң іске қосу (F9) командасын беру керек не Run-
Step Over (іске қосу командасын басып ) командасын беруге болады.
Компоненттер политрасы жөнінде
Delphi-де программа дайындау үшін компоненттік тәсіл пайдаланылған.
Пайдаланушы программаларының кітапханасы программалау ортасымен бірге
ұсынылатын, бір іс-әрекетті орындайтын компоненттерден жинақталады, ал
олар форма терезесінде енгізіледі. Компоненттік тәсіл программалау
технологиясында нағыз төңкеріс жасалады деуге болды,себебі, компоненттерді
пайдалану программа жұмысын күрделі түрде жеңілдетті.
Компоненттер кітапханасын визуальды компоненттер кітапханасы (Visual
Component library, VCE) деп аталады. Оны түрлі кластардың көптеген
стандартты компоненттері жинақталып (Delphi 6-да олардың саны 200 –ден
артық ) , олар 19 қосымша беттерге орнатылып қойылған .
Мысалы:
➢ Standart бетіне енгізілген кейбір компоненттер текстік және
кнопкалар көрсетілген.
➢ Additional (Қосымша) бетінде енгізілген компоненттер сұхбаттық
терезелердің көрінісін түрлендіру үшін пайдаланылады.
➢ Timer (Таймер) – нақты уақыт аралықтарын өзгерту.
1. System (жүйе) – бетіне OLE (байланыстару және орналастыру )
технологиясы бойынша берілгендерді түрлі программалар арасында
алмастыратын және тағы басқа іс- әрекеттерді орындайтын
компоненттер енгізілген.
➢ Win 32 бетін – 32 разрядты операциялық жүйелермен жұмыс жасауға
арналған компонентер енгізілген. Мысалы:
➢ Animate (жандандыру), қозғалыс әсерін ұйымдастырады.Компонент
формаға орнатылған кезде соңында индекс қосылып, класс атауын
алады;
➢ Samples (модуль) бетіне енгізілген компоненттер;
➢ Golor Grid (Түстер торы) - түстер кестесі.Ол 16 түстік
политрадан негізгі және фон түсін таңдау;
➢ Colendar (Календарь) – ағымдық күн белгіленген ай календарын
көрсету (жылдық келендарды Win 32панелінің Month Calendar
компонентін формада орнату арқылы шығаруға болады) .
Delphi-де қосымша құру
Delphi-де қосымшаны 2 этаптан тұрады:
1) Қосымшаның интерфейсін құру.
Қосымша интерфейсін компоненттер құрайды. Компоненттер визуалды (көрнекті)
және визуалды емес (жүйелік) болып бөлінеді. Визуалды компоненттерге
түймешелер,тізімдер,ажыратқыштар,фо рма тағы басқалары жатады. Визуалды емес
компоненттер қосымша әрекеттерді орындайтын компоненттер жатады.
2) Қосымша функционалдығын анықтау.
Интерфейсі құрылғаннан кейін мұнда қойылған компоненттердің әрқасысының
қолданушысының әрекетіне қарай (түймешені таңдау,тышқанның оң жақ,сол жақ
тетігін сілтеу) атқаруға тиіс функцияларының жағдайын анықтау болып
табылады.
Events (оқиғалары)
Көрнекті компоненттер жеткілікті мөлшердегі әртүрлі жағдайларды қорыта
алады. Ең көп пайдаланылатын жағдайлар тобына төмендегілерді атауға болады.
❖ Басқарушы элементті таңдау.
❖ Тышқан сілтегішінің орнын ауыстару.
❖ Перне тақтадан перненің басылғанын анықтау.
❖ Обьектілердің drag-and-top әдісімен көшірілгені.

ІІІ.Негізгі бөлім
3.1.Есептің жалпы қойылуы
DELPHI программалау ортасында графика бойынша Доптың қозғалысын
сипаттайтын программа құру.
Additional панелінен shape компонентін таңдау арқылы үш доп
алынды. Олардың түстері үш түрлі, үш бағытта жылдам, орташа, жай
қозғалады.

3.2.Программа комплексінің сипатталуы

Unit модуль ; {модуль тақырыбы}
Interface
{ интерфейстік бөлігі }
Private
тек класс ішіндегі айнымалыларға кіру , мұндағы класс сөзі -
айнымалылар мен нұсқаулардың жиынын білдіреді.

Public
модульдің кез –келген жерінде ену

Implementation
{ процедураның жүзеге асыру бөлігі}
Var
{айнымалылардың сипатталу бөлігі}
Begin
{модульді инициализациялау бөлігі}
End
{программаның аяқталуы}.

3.3.Комплекстің макро блок-схемасы

3.4. Комплекстің идентификаторының кестесі

Идентификатор Типі Мәні Сипатталуы
i integer 32768+32767 бүтін
x integer 32768+32767 бүтін
y integer 32768+32767 бүтін

3.5.Берілгендер тобының сипатталуы

Unit – модуль тақырыбы беріледі;
Uses – кітапханалық модульдерді іске қосады. Бұл бөлім uses сөзінен
басталып жазылады және одан кейін стандартты және қолданбалы модульдер
тізімі жазылады;
Interface – бөлімінде модульді шақырған кезде програмистке түсінікті
ресурстар сипатталады. Мұнда программаның тек қана толық тақырыбы ғана
көрсетіледі;
Implementation – бөлімінде бұған дейін сипатталған программаның барлығы
жазылады.
type – мәліметтер типі;
var – идентификаторлардың сипатталу бөлімі;
begin – блоктың немесе программаның басталуы;
procedure – процедура,бұл программаның тәуелсіз бір бөлігі және оны аты
бойынша шақырып,ол арқылы түрлі операциялар орындауға болады;
Tshape компоненті жай геометриялық фигуралардыңбірін салады. Shape
қасиеті геометриялық фигураны анықтайды.
TTimer компоненті нақты уақыттың интервалдарын санауға арналған.
TButton – программаларды басқаруға арналған
end – программаның аяқталуы.

3.6.Файлдарды жазудың құрылымы
Біз программалау тілінде белгілі операциялар мен есептер шығару үшін
ең бірінші оның –жобасын құрамыз.Ол нұсқада барлық модульдер мен көмекші
файлдар орналасады.Жаңа приложение құру барысында автоматты түрде : файл
модулі, форманы суреттейтін файл, файл ресурстары,құрылым файлы және
жобаның файлы құрылады.
Файлдар дегеніміз –біртекті элементтері бар орын. Стандартты енгізу
–шығару процедуралары TextFile немесе text типті файлды қолданады, ал ол
файлдарда жол бойымен орналасқан символдар болады.
Файлдық тип типті сипаттаудың келесі көрсетілген операторларының
көмегімен хабарланады:
Type TF=File of тип;
Жаңадан бос жоба құру үшін мәзір жолынан FileNewApplication немесе
FileNewOther таңдасаңыз болғаны.
Проект файл
Негізгі программа төмендегідей құрылымда болады:
unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics, Controls,
Forms,
Dialogs, StdCtrls, ExtCtrls;
type
TForm1 = class(TForm)
private
{ Private declarations }
public
{ Public declarations }
end;
var
Form1: TForm1;
implementation
{$R *.dfm}
end.
Бұл жоба құрылған кезден бастап бізге жаңа файл модулі
Unit1.pas,форманы сипаттау файлы Unit.dfm жоба файлы Project.dpr және
бірнеше көмекші файлдар құрылады.Бұл файлдар құрылып болғаннан кейін
кеңейтпесі .exe болатын орындалу файлы немесе динамикалық кітапхана файлы
(.dll) құрылады.
Проекті аты проекті файлының атымен сәйкес келеді және дискіге сақталу
барысында да ресурстар файлымен проектілер параметрлері файлы да осы атпен
аталады. Проект файлының атын өзгерткенде, автоматты түрде осы файл аттары
өзгереді. Проектіні құру проект файлын компиляциялау барысында орындалады
және қосымшаның .ехе файл проект атымен аталады. Проект файлын қарауға және
өңдеуге болады. Ол үшін ProjectViewsourec (проектпросмотр источника)
командасы арқылы ашылады. Формаларды қарау үшін ViewForms..Shift+F12
орындалады. Формалар сипаты сақталған файлда форманың өзі мен оның
сипаттамасы беріледі. Форма модулінің файлында форманың форма класының
сипаты беріледі. Ол форманы қолданғанда автоматты түрде ашады. Қажетті
модульді ашу үшін, Veiw-Units.. немесе Ctrl+F12 модульдер файлында кез-
келген формамен байланыспаған модульдер сақталады. Олар обьекті pascal
тілінде жазылады. Оларды қолдану үшін, Uses бөлігінде атты көрсету қажет.
Ресурстар файлының проект аты беріледі. Ол проектіні сақтағанда автоматты
түрде құрылады. Delphi-де ресурстар файлымен жұмыс жасауға арналған
графиктік редактор қарастырылған . Бұл ToolsImage Editor 3.0. командасы
арқылы алынады. Ресурстар:
❖ Компоненттер пиктограммасы (.DCR);
❖ Ресторлық бейнелер (.BMP);
❖ Қосымшалар пиктограммалары (.ICD);
❖ Курсорлар (.CUR);
жатады. Проект параметрлер файлында параметрлер мен олардың мәндері текстік
редактордың әр түрлі жолында орналастырылады.

3.7.Проблемалық программаның (процедураның) қойылымы
Procedure операторы процедура идентификаторы арқылы белгіленген
процедураның екпінділендіруін анықтайды. Егер процедураның хабарлауында
формада параметрлер тізімі бар болса, онда процедура операторында оған
сәйкес нақтылы параметрлер тізбегі болуы мүмкін.
Процедураны жіберу процедура аты мен нақтылы параметрлер тізбегі
көрсетілген процедура операторының көмегімен жүзеге асырылады.
Менің программамда келесі процедуралар қолданылады:
procedure Timer1Timer(Sender: TObject);
доптардың қозғалыс бағытын сипаттайды;
procedure Button2Click(Sender: TObject);
программадан шығу болып табылады;
procedure Shape1ContextPopup(Sender: TObject; MousePos: TPoint;
I – ші доптың түсін өзгерту;
procedure TForm1.Shape2ContextPopup(Sender: TObject; MousePos: TPoint;
var Handled: Boolean);
II –ші доптың түсін өзгерту;
procedure TForm1.Shape3ContextPopup(Sender: TObject; MousePos: TPoint;
var Handled: Boolean);
III –ші доптың түсін өзгерту;
procedure Button1Click(Sender: TObject);
I – ші доптың қозғалыс интервалы;
procedure Button3Click(Sender: TObject);
II –ші доптың қозғалыс интервалы ;
procedure Button4Click(Sender: TObject);
III –ші доптың қозғалыс интервалы .

3.7.1. Проблемалық сипатталуы (алгоритм)

TForm – диалог ашып, фреймдердің тізімдерін бейнелейді;
TTimer ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.