Таным процестер және олардың инженерлік ерекшеліктері

1. КІРІСПЕ
2. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
3. Түйсіктер туралы түсінік.
4. Қабылдау туралы түсінік.
5. Зейін турулы түсінік.
6. Сөйлеу туралы түсінік.
7. Ес туралы түсінік.
8. Ойлау туралы түсінік.
9. Қиял туралы түсінік.
10. Сезім мен эмоция туралы түсінік.
11. ҚОРЫТЫНДЫ
12. ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ

Жер бетінде келешек ұрпаққа үміт артпайтың халық жоқ. Өйткені техникалық университетінің бүгінгі студенті ертенгі жас маман, қоғамда жұмыс істейтін, басқару ісін атқаратын инженерлік іс әрекетін қыр сырын педагогикалық және психологиялық зандылығы арқылы шеше білетін жоғары білімді маман. Сондықтан инженерлік мамандықтын жолын таңдаған адам «Тәрбиеші алдымен өзі тәрбиелі болу керек» деген принципті мықтап ұстағаны дұрыс ден есептеймін.
Жоғары техникалық оқу орындарында жас маманды педагогика және психология тұрғыдан тәрбиелеп жетілдіруі қажет. Өйткені ертен жұмыста осыны оқытпайды, онда қатаң бәсекеде басқалар «ол осыны білмесін деп» үміттенеді. Сол үшін біз қазіргі заманнан бері осы пәнді жақсылап ұғып оның барлық сырларын меңгеріп алуымыз керек. Тек ғана білуімен шектелмей оны жана дәуір, жана ғасыр, жана мың жылдыққа аяқ басып отырған бүгінгі студент, ертеңгі инженер үзбей техникалық іс-әрекетінде пайдалануы керек.
Тақырыптың өзектілігі. «Таным процестері». Таным процестерінен (техникалық ойлау, зейін, ес, қабылдау........ ) қарастырдым. Олардың басқа инженер іс әрекетінде маңызы зор. Неге? десеніз. Инженер өз ойын басқаларға дұрыс жеткізіп, мәелені түсініп, басқалармен қарым-қатынаста болу керек, ал ойы бұрыс, өзін ұстай алмай басқалармен қарым-қатынасына түсе алмай, біздін тез өзгеретін өмірімізге сай тез бір мәселеден екіншіге секіре алмаса, ол инженер тұрғыдан қалыптаспаған деп шешімді шығаруға болады. Айталған мысалда инженер туралы, ал жалпы адамды(тұлғаны) алсақ ол басқалармен қарым-қатынасына түсе алмай, өз ойын қортындылап дұрыс жеткізе алмаса, осы тұлғада осылай деуге болса қағамда өзінді қоршаған адамдар арасында беделі және түсінетін адам болмайды. Осыдан біз танып процестердін жетеліп тәрбиелеудін маңызын көре аламыз.

1. «Жалпы психология» Адаммұратова Алматы 1996
2. «Жалпы психология» Жарыбаев Қ. (оқулық) Алмыты 2004
3. «Ұлттық психология» Елікбаев Н.
4. «Жалпы психология» Тәжібаев Т.
5. «Инженер қызметінің педагогикасы мен психологиясы» оқу әдістемелік құралы Ғ.И. Әбдиева алматы 2003 «Психология» Немов Р.С. М 1996
6. «Психология» под ред. Дружинина В.Н. С-Петербург 2001

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Таным процестер және олардың инженерлік ерекшеліктер

ЖОСПАР

КІРІСПЕ
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
Түйсіктер туралы түсінік.
Қабылдау туралы түсінік.
Зейін турулы түсінік.
Сөйлеу туралы түсінік.
Ес туралы түсінік.
Ойлау туралы түсінік.
Қиял туралы түсінік.
Сезім мен эмоция туралы түсінік.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТ

КІРІСПЕ

Жер бетінде келешек ұрпаққа үміт артпайтың халық жоқ. Өйткені
техникалық университетінің бүгінгі студенті ертенгі жас маман, қоғамда
жұмыс істейтін, басқару ісін атқаратын инженерлік іс әрекетін қыр сырын
педагогикалық және психологиялық зандылығы арқылы шеше білетін жоғары
білімді маман. Сондықтан инженерлік мамандықтын жолын таңдаған адам
Тәрбиеші алдымен өзі тәрбиелі болу керек деген принципті мықтап ұстағаны
дұрыс ден есептеймін.
Жоғары техникалық оқу орындарында жас маманды педагогика және
психология тұрғыдан тәрбиелеп жетілдіруі қажет. Өйткені ертен жұмыста осыны
оқытпайды, онда қатаң бәсекеде басқалар ол осыны білмесін деп үміттенеді.
Сол үшін біз қазіргі заманнан бері осы пәнді жақсылап ұғып оның барлық
сырларын меңгеріп алуымыз керек. Тек ғана білуімен шектелмей оны жана
дәуір, жана ғасыр, жана мың жылдыққа аяқ басып отырған бүгінгі студент,
ертеңгі инженер үзбей техникалық іс-әрекетінде пайдалануы керек.
Тақырыптың өзектілігі. Таным процестері. Таным процестерінен
(техникалық ойлау, зейін, ес, қабылдау ... ... ) қарастырдым. Олардың басқа
инженер іс әрекетінде маңызы зор. Неге? десеніз. Инженер өз ойын басқаларға
дұрыс жеткізіп, мәелені түсініп, басқалармен қарым-қатынаста болу керек,
ал ойы бұрыс, өзін ұстай алмай басқалармен қарым-қатынасына түсе алмай,
біздін тез өзгеретін өмірімізге сай тез бір мәселеден екіншіге секіре
алмаса, ол инженер тұрғыдан қалыптаспаған деп шешімді шығаруға болады.
Айталған мысалда инженер туралы, ал жалпы адамды(тұлғаны) алсақ ол
басқалармен қарым-қатынасына түсе алмай, өз ойын қортындылап дұрыс жеткізе
алмаса, осы тұлғада осылай деуге болса қағамда өзінді қоршаған адамдар
арасында беделі және түсінетін адам болмайды. Осыдан біз танып процестердін
жетеліп тәрбиелеудін маңызын көре аламыз.
Жұмыстын мақсаты: осы жұмыстын мақсаты жалпы таным процестер туралы
түсінік беру және олар инженер қызметтіне қалай әсер ететін зерттеу.

Таным процестер және олардың инженерлік ерекшеліктер.
Психикалық таным процестер дегеніміз –сыртқы дүние заттары мен
құбылыстарының мидағы түрлі бейнелері. Олар (түйсік, қабылдау, елес, ес,
ойлау, сөйлеу, сезім) психикалық процестер дін осы түрлері бір-бірімен
тығыз байланысып жатады.
Бұлар адамның даралығын көрсететін психикалық қасиеттермен (қабылет,
мінез, темперамент қызығу ... ) кейбір анатомикалық-физиологиялық тума
қасиеттерімен де (нышандар) орайлас көрініп отырады.

Түйсіктер туралы түсінік.

Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттерінің, сезім
мүшелеріне тікелей әсер етуінен пайда болған мидағы бейнелерді түйсік деп
аталады.
Түйсік –адамның қарапайым жан қуаттарының бірі. Адам түйсіктерді
дүниеге келген күнінен бастап дамиды. Түйсіктердің қайсысын болса да
қалағанымызша жетілдіруге болады. Инженер мамандығының иесі алдына өзінің
сезгіштік қабылетін арттыруды нақтылы міндет ете қойса және осыған
жаттығатың болса, оның түйсіктері ойдағыдай дами түседі. Түйсіктердін
адамның іс-әрекетіне байланысты дами отыратындығын көптеген мамандықтарың
тәжірибелі айқып сипаттайды. Мәселен, инженердің көзі өткір, көргіш болады,
композиторлар естігіш болады.
Түйсік арқылы заттардың түсін, исін, дәмін, қатты-жұмсақтығын т.б. осы
секілді қасиеттері ажыратылады. Сондай-ақ түйсік денеде болып жататың түрлі
өзгерістер жөнінде де, яғни дененің қозғалысы мен оның кеністікке
орналасуын, жеке бөліктерінің жұмысы жайлы хабарлайды.сыртқы дүниені танып-
білу түйсіктен басталад. Ол білім атаулының алғашқы көзі.
Психологияда адамның түйсіне алу қабілетін сезгіштік деп аталады.сезім
мүшелерінің сезгіштігі әсер етуші тітіркендіргіштерге біртіндеп бейімделуге
байланысты да өзгеріп отырады. Бұл құбылысты адаптация дейді. Адаптация
құбылысы адам сезгіштігін артуын немесе төмендеуін көрсетіп отырады.
Мәселен, көру түйсігіндегі адаптацияны алайық. Жарық жерден қараңғы үйге
кіру бізде қараңғылық адаптыциян ы туғызады. Жарық жерден қараңғы бөлмеге
кіргенде көздің қарашығы 17 есе ұлғаяды. Бұл қарашықтан өтетін жарықтың
мөлшері 17 есе көбейеді деген сөз.
Түйсіктердің түрлерін үлкен үш топқа бөлуге болады.
1. Сыртқы дүниедегі заттар менқұбылыстардың жеке қасиеттерінің
бейнесі болып табылатың түйсіктер.бұлардың рецепторлары дененің
дененің бетіндегі немесе оғаң жақын орналасқан. Осындай сыртқы
анализаторлардың рецепторларын экстероцептор деп атайды. Бұған
көру, есту, иіс, дәм, тері түйсіктер жатады.
2. Ішкі мүшелеріміздің күйін бейнелейтін (хабарлайтың) түйсіктерге
түрлі органикалық түйсіктер жатады. Олардың рецепторларын
интерцептор деп атайды.
3. Дене мүшелерін қозғалысы мен бірқалыпты орналасуын қозғалыс
немесе кинестезиялық түйсіктер хабарлап отырады. Мұның рецепторы
проприцептор деп аталынады.
Түйсіктердін дамуы мен қалыптасуы. Балада түйсіктер дүниеге келген
күннен бастап дамиды. Мәселен, туғаннан кейін бірнеше күннен соң бала қант
қосқан судан сүтті айыра алады.осы айтылғандар балада дәм түйсіктердің ерте
көрінетіндігін байқаттады. Алғашқы күндері оның қулақ түтігі суға толы
болады да ештенені есітпейді. Бірер аптадан кейін бала дыбысқа біртіндеп
риякцияны көрсетеді. Егер бала үш аптадан кейін дыбысқа елендемесе оның
саңырау болып қалуы ықтимал.
Оқушылардың түйсіктері тәжірибе жүзінде дамитыңдығы, атап айтқанда,ән
айту –есту түйсігін, сурет салу –көру түйсігін, еңбек сабақтары –қозғалыс,
сипай сезу түйсіктерін кемеліне келтіріп отыратыңдығы байқалады. Осы
аталғандар мұғалімге бала түйсігін үнемі іс-әрекет үстінде, оқу процесінде
қалыптастырып отыру керектігін еске салады. Инженер маманды дайындаған
кезде оның әсіресе көру, сезу түйсіктерді жетілдіру керек.

Инженерлік ерекшеліктер.

Инженерлік қызметті түйсіктерге өз талаптарды қояды. Түйсіктердін
адамның іс-әрекетіне байланысты дами отыратындығын көптеген мамандықтарың
тәжірибелі айқып сипаттайды. Мәселен инженердің көзі өткір, көргіш болады,
композиторлар естігіш болады.
Инженерлер біріншіден экстероцептор және проприцептор рецепторларды
дамыту қажет, олар жұмысының жылдамдыққа, ұзақтылыққа, дәлдігіне әсер
етеді. Мысалы, механизнің чертежді сызған инженердін көзі неғұрлым ұшқыр
және саусақтар сезімді болса ол солғұрлым чертежды дұрыс салады.
Түйсіктер инженердің жұмыс барысында дамытылады. Оларда қайта-қайтадан
істеген жұмыс барысында дамып отырады. Мысалы, станокта немесе машинада
жұмыс істейтін маман тек есту түйсігіне сүйеніп станоктта немесе машинада
сыңған жерін аңықтай алады.
Кейбір инженерлер мамадықтарда әдейі экстероцептор түйсіктер дамыған
адамдарды алады және де жұмыс барысында дамытады. Мысалы, радистерге есту
түйсігі қатты дамыған адамдарды тандап алады.

Қабылдау туралы түсінік.

Егер түйсік сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттері
мен сапаларының миымызда бейнелуі болса, қабылдау заттар мен құбылыстардың
мида тұтастай бейнелуі болып табылады.
Қабылдауда заттар мен құбылыстардың түсі, дыбысы, дәмді, иісі формасы
т.б. қасиеттері тұтас күйде бейнеленеді. Мысалы, алманы қабылдауды алайық.
Мұнда біздің анализаторларымызға оның қызыл түсі, хош иісі, тәттә дәмі т.б.
осындай қасиеттері бір мезгілде әсер етеді, миымызда тұтас зат бейнесі
пайда болады.
Қабылдау –ми қабығының күрделі анализдік және синтездік нәтижесі.
Қабылдаудың физиологиялық негізіне бірнеше тітіркендіргіштердің жиынтығы
мен олардың қарым-қатынасында пайда болатың уақытша жүйке байланыстары
жатады. Мұны И.П. Павлов қатынас рефлексі деп атаған. Мәселен, кқру
анализаторында осындай қатынас рефлексінің жасалуы (яғни
тітіркендіргіштердің бір-бірімен байланысы) заттың түрі, түсі, мөлшеріне
қарамай-ақ оның тұлғасын тануға мүмкіндік береді.
Сөйтіп, қабылдау –түйсіктегідей бір анализатордың ғана қызметі емес,
бірнеше анализаторлардың бірлесіп қызмет істеуінің нәтижесі. Мәселен, жұмыс
орында инженердің екі (көру, есту) өзара байланысып жұмыс істейді.

Қабылдаудың негізгі ерекшеліктері:
Қабылдаудың тұтастығы. Қабылдаудың обьектісі кейбір жеке қасиеттерден,
жеке бөліктерден тұрғанымен, біз оларды бүтіндей, тұтастай қабылдаймыз.
Қабылдаудың мағыналығы. Бұл ерекшелікте қабылдаудың түйсіктерден
негізгі айырмашылығын жақсы көрсетеді. Ол обьектілердің мазмұнын жақсылап
түсінбейінше, белгілі тұжырымдар мен сөз арқылы аталмайынша, ол толық
қабылданбайды.
Қабылдауда обьектінің аты сөзбен (екінші сигнал жүйесі) берілсе,
қандай нәрсе болса да оңай және тез қабылданады. Мәселен, өзіміз
түсінбейтін тілде сөйлеген сөздерді мүлде ұқтайтын болсақ азын-аулақ
хабарымыз бар тілді шала-шарпы қабылдаймыз. Адам ана тілдегі сөздерге
жақсы, толық түсінетіндіктен ғана оларды толық қабылдай алады.
Қабылдаудың таңдамалылығы. Толып жатқан обьектілердің ішінен біреуін
іріктеуіміз (оның қасиетін, сапасын) қабылдаудың тандамалылығы делінеді.
Мәселен, кітап оқығанда ондағы бірер сөз қате жазылған болса да байқамай
оқып кете береміз. Кітап оқығанда оның мазмұнына ерекше көңіл
бөлінетіндіктен, мұндай қателер көзге түспей қалады. Ал жеке сөздерге, жеке
әріптерге шұқшия көз салған жағдайда (мәселен, корректорлар) текстің
мазмұны ұғылмай, күңгірт қалып қоятын кездері болады.
Қабылдау тұрақтылығы(константтылығы) деп сыртқы жағдайдың өзгеруіне
қарамастан, заттардың кейбір қасиеттерінің бірқалыпты болып қабылдануын
айтады. Мәселен, біздің алдымыздағы телеграф бағаналарының бір-бірімен
қашықтығы көздін тор қабығындабірдей сәйлеленбейді. Содан да біз олардың
шамасын бір-біріне тең деп қабылдаймыз. өйткені олардың шындықтағы қалпы
осындай. Қабылдаудың константтылығы балаларда 2 мен 4 жастың арасында
қалыптасып болады. . Қабылдаудың константтылығы өткен тәжірибесіне де
байланысты. Бейнені тұрақты түрге келтіруге, оны сол қалпында сақтауға
мүмкіндік туғызатың ең жоғары психикалық функция –сөз. әрбір заттың
түсінігі сөзбен байланысты, сөз ғана затты бір тұрақты түрге енгізеді.
Қабылдаудағы иллюзия. Әрқашан да қабылданатың затқа, не құбылысқа
қабылдау сәйкес келе бермейді. Түрлі себептерге байланысты шындықты бұрлап
теріс қабылдайтың кездер де болады. Түрлі себептерге байланысты шындықтағы
обьектілерді қате қабылдауды иллюзия деп атайды. Иллюзиялар сан алуан
себептерге байланысты пайда болады. Мысалы, шай құйылған стаканға салынған
қасықтың сыңған құсап тұруы физикалық қасиеттерімен түсіндірілсе, кейбір
нәрсе жөніңдегі жаңсақ пікірлер адамның әртүрлі ерекшеліктеріне байланысты.
Апперцепция –қабылдаудың адамның жалпы психикалық тұрмысы мен өткен
тәжірібесінің мазмұнына байланыстығын апперцепция дейді.

Инженерлік ерекшеліктер.

Инженерлер үшін осы әлем басқа мамандықтарға қарағанда басқаша
көрінеді, өйткені олар оны басқаша қабылдайды. Олар оны өзіндік
көзқарасымен зертейді. Мысалы, адам ғимаратты көргенде ол сол құрылсты
қандай керемет деп ойлайды, ал архитектор немесе құрылысшы осы ғимараты
өзінің құрылысшы тұрғыдан көріп оған баға береді.
Қабылдау –ми қабығының күрделі анализдік және синтездік нәтижесі.
Қабылдаудың физиологиялық негізіне бірнеше тітіркендіргіштердің жиынтығы
мен олардың қарым-қатынасында пайда болатын уақытша жүйке байланыстары
жатады. Инженер үшін қабылдау маңызды рөл атқарады.
Қабылдау тұтас процесі болғанмен инженерлердін барлық
тітіркендіргіштерді дамуы қажет. қабылдау жұмыстың дәлдігіне, жылдамдығына,
көлеміне әсер тигізеді. Мысалы, оператор өз жұмысында бірнеше адамдармен
бір уақытта сұхбат құрайды, ол осы жағдайда барлық адамдармен дұрыстап және
оларға керекті көмек көрсету қажет. Ал егер оператор адамдардың айтқаның
немесе адамдарды дұрыстап түсіне алмаса ол өз жұмысынды атқара алмайды.
Осыдан біз қабылдаудың операторлар үшін манызын көре аламыз.
Инженерлер өзіндік инженерлік тұрғыдан қабылдау керек. Олар осыған
арнайы жұмысты жасау қажет, өйткені қабылдау инженерлік шешімдерді табуға
бірінші және маңызды қадам.

Зейін туралы түсінік.

Зейін деп –адма санамының белгілі бір затқа бағыттала тұрақталуын
көрсететін құбылысы айтады.
Зейін түрлері – ырықты-нақты мықсат қойылады, ерік күш жұмсалады;
ырықсыз –тітіркендіргіштер әсер етеді (қатты дауыс, жарық, күшті иіс),
қызығушылық; үйреншікті-табиғатымен сінісіп кеткен.
Зейінділіктің бірінші обьектісі – адамның іске кең түрде қызығушылығы.
Жақсы зейінін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.