Шыны және балқытылған бұйымдар

Жоспар
Кіріспе

1 Құрылыстық шыны және оның құрамы мен өндірілуі
2 Парақша шынының түрлері мен қасиеттері
3. Тыстама шынылар, шыны бұйымдар және конструкциялар
4. Күйметас және шыны.кристалды бұйымдар . ситалдар

Бұл тарауда құрылыстық шыны туралы түсінік, оның құрамы, өндірілуі, парақша түрлері, қасиеттері тыстамалық шынылар, шыны бұйымдар, конструкциялар, табиғи тастары балқытып немесе балқып тұрған сұйық металлургиялық шлактарды құю арқылы жасалынған бұйымдар және шыны – кристалды – «ситалдар» - деп аталынған материалдар қаралды.

1 Құрылыстық шыны және оның құрамы мен өндірілуі

«Шыны» - деп балқыған заты тез суыту арқылы алынатын аморфтық денелерді атайды. Құрылыста силикаттық шынылар қолданылады. Олар кремний тотығының негізінде алынады. Балқыған силикаттық шыныларды тез суытқанда олар тез қоюланып микро бөлшектері (иодтары, атомдары, молекулалары) өзара дұрыс орналаса алмай негізінде кристалды емес – аморфтық құрылым түзеді.
Құрылыстық шынының химиялық құрамы шамамен мынадай салмақтық  бойынша: 71...73 SiO2; 13…15 Na2O; 8…10,5 CaO; 1…4 MgO; қалған 1…2,8%-ті калий, алюминий, күкірт және темір оксидтері құрайды: химиялық формуласы Na2O•СаО•6 SiO2 жақын. Құрылыстық шыныны өндіру үшін негізгі шикізаттар ретінде кварцты құм, сода, әктас, ал қосымшалар ретінде балқыту температурасын төмендететін, бояғыш, т.б. заттар пайдаланылады. Мысалы, мөлдір шыны алу үшін құрамында бояғыш темір, хром, т.б. оксидтері жоқ таза кварцты құмды қолдану және шихтаға (шикізаттардың араласпасына) мөлдіреткіш зат (натрий аммоний сульфаттарын я балқытқыш шпатты) қосу қажет.

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ШЫНЫ ЖӘНЕ БАЛҚЫТЫЛҒАН БҰЙЫМДАР

Бұл тарауда құрылыстық шыны туралы түсінік, оның құрамы,
өндірілуі, парақша түрлері, қасиеттері тыстамалық шынылар, шыны
бұйымдар, конструкциялар, табиғи тастары балқытып немесе балқып
тұрған сұйық металлургиялық шлактарды құю арқылы жасалынған бұйымдар
және шыны – кристалды – ситалдар - деп аталынған материалдар қаралды.

1 Құрылыстық шыны және оның құрамы мен өндірілуі

Шыны - деп балқыған заты тез суыту арқылы алынатын аморфтық
денелерді атайды. Құрылыста силикаттық шынылар қолданылады. Олар кремний
тотығының негізінде алынады. Балқыған силикаттық шыныларды тез
суытқанда олар тез қоюланып микро бөлшектері (иодтары, атомдары,
молекулалары) өзара дұрыс орналаса алмай негізінде кристалды емес –
аморфтық құрылым түзеді.
Құрылыстық шынының химиялық құрамы шамамен мынадай салмақтық (
бойынша: 71...73 SiO2; 13...15 Na2O; 8...10,5 CaO; 1...4 MgO; қалған 1...2,8%-
ті калий, алюминий, күкірт және темір оксидтері құрайды: химиялық
формуласы Na2O·СаО·6 SiO2 жақын. Құрылыстық шыныны өндіру үшін
негізгі шикізаттар ретінде кварцты құм, сода, әктас, ал қосымшалар
ретінде балқыту температурасын төмендететін, бояғыш, т.б. заттар
пайдаланылады. Мысалы, мөлдір шыны алу үшін құрамында бояғыш
темір, хром, т.б. оксидтері жоқ таза кварцты құмды қолдану және
шихтаға (шикізаттардың араласпасына) мөлдіреткіш зат (натрий аммоний
сульфаттарын я балқытқыш шпатты) қосу қажет.
Шыны өндіру технологиясы мынадай операциялардан (процестерден)
құралады, шикізаттардан шыны шахтасын дайындау, шахтаны 800...15000та
пісіру-балқыту және балқыған шахтаны суытып, жазық келген парақ
нұсқалы немесе басқа кескінді бұйымдар өндіру. Шикізаттар керек
емес табиғи қоспалардан ажыратылады, керек жағдайда, мысалы әктас
бөлшектелінеді: шихта құрайтын заттардан әрқайсысы өлшеніледі,
өзара араластырылады, осылай шыны шихтасы дайындалады.
Шихтаны пісіру-балқыту көбінесе ванна тәрізді пештерде өткізіледі.
Бұл процесс үш кезеңнен тұрады: 800...9000С шихтаның сілтілі
компоненттері мен кремний оксидінің бөлімі байланысуынан силикаттар
түзіледі (масса-шихта піскен, қатты): 1150...12000С кремний оксидінің
қалған бөлімі силикаттарда еруінен түзіледі (масса балқыған
тұтқыр, мөлдір емес – газдар көбіктері көп): 1400...15000С шыны
мөлдірлендіріледі (масса газдар көбіктерінен ажыратылады), біркелкі –
гомогенді құрам түзілінеді (тұтқырлығы 100 пуаз шамасында).
Осындай мөлдірлендірілген гомогенді шыныдан парақ нұсқалы немесе
басқа кескінді бұйымдар өндіру үшін алдымен оның температурасы
200 ... .3000С-қа төмендетіледі. Бұл жағдайда массаның тұтқырлығы мың
мен миллиярд пуаз (П) аралығында болады. Тұтқырлығы одан да
жоғарыласа, мысалы 1013 П болса, масса морт (қатты) материалға
айналады.
Балқыған массадан тез суыту арқылы парақша шыны өндірудің көп
тараған әдісінің бірі – қайықша қолдану. Қайықша деп отқа төзімді
материалдан жасалынған ұзын осінде парақша шынының өңінен (1600 мм-
ге дейін) сәл ұзынырақ (250 мм-ге) қуысы бар брусты атайды.
Осындай қайықша, балқыған массаға жартылай батыра, шыныны лента
түрлі етіп тік тартатын машинаның астына орнатылады. Бұл
жағдайда қайықшаның түбіндегі қуысы арқылы жоғары қарай ығысқан
масса арнаулы көп білікті машинамен режимді суытылып лента түрінде
тік тартылып шығарылады. Массаны ленталап тарту жылдамдылығы 2 ммин
шамасында, бұл жылдамдылық шынының (лентаның) қалыңдығына
байланысты, жұқа шыны тез тартылынады.
Шыныны тік тартатын машина суытқыштан, бір-біріне қарсы айналып
тұратын 13 пар біліктерден және автоматтандырылған омыртқыштан тұрады.
Шынылы масса лента түрінде ең соңғы қос біліктерді өткеннен соң
омыртқышпен қажетті ұзындықта көлденеңінен омыртылады –
парақтандырылады. Парақтар әрі қарай кесетін цехқа жеткізіледі.

2 Парақша шынының түрлері мен қасиеттері
Парақша шынылардың түрлері көп, терезелік шыны, витриналық шыны,
мыспен торланған шыны, шыныққан шыны, жылы сәулені жұтқыш шыны, увиолалық
шыны, жарықты көмескі ететін шынылар, т.б.
ТЕРЕЗЕЛІК ШЫНЫ (ТЕРЕЗЕ ӘЙНЕГІ) - парақша шынылардың ең көп тараған
түрі; ол қалыңдығы 2 ... .6 мм, ені 1600, ал ұзындығы 2200 миллиметрге дейін
парақ ретінде өндіріледі. Қалыңдығы бойынша 6 маркаға бөлінеді: 2; 2,3; 3;
4; 5; 6 мм; жарық өткізгіштігі өскен сайын төмендейді, жарық жұтқыштығы 2(
шамасында; қалған жарық (сәуле) 8% шамасында шағылады (қайтарылады).
Термиялық төзімділігі – температурасының өзгеруіне (мысалы, плюстен
минуске) төзімділігі (ол әдетте материалдық өлшемінің, көлемінің көну
коэффициенті мөлшерімен сипатталынады) 900 С шамасында, егер шынының
қалыңдығы 2 мм болса,онда оның термиялық төзімділігі 1000С, егер 5 мм болса
- 800 С, яғни қысқы аязда әйнекті жылы сумен жууға болады. Инфрақызыл
сәулені жақсы өткізеді, ал ультракөк жарықты өткізбейді деседе болады.
Созуға, июге беріктігінің шегі 30 ... .90 МПа, ал сығуға беріктігі өте үлкен
700...1000 МПа аралығында. Бірақ, бұл шынылар ию және созу күштеріне
кедергі көрсететін жұқа парақша түрінде қолданылатын болғандықтан, олардың
беріктігі ию мен созуға беріктігімен сипатталынады. Ұруға кедергі көрсете
алмайды, шыны морт материал, ұрып игенде тек қана 0,2 МПа-ға жақын
беріктілік көрсетеді.
ВИТРИНАЛЫҚ ШЫНЫ. Бұл шынының беті жәй әйнектердің бетінде болатын
елеусіз ой-қырдар, жол-жолдан, тілім-тілімнен ажырату үшін арнаулы
машинамен тегістелінеді, айнадай жылтырлатылады. Сондықтан витриналық шыны
жарықты (сәулені) оптикалы бұрмаламай заттың кескінін бұзбай көрсетеді. Бұл
шыны кинотеатрлардың, вокзалдардың, аэропорттардың залдарын, көрме
залдарды, т.б. ғимараттарды әйнектеу үшін қолданылады. Оның қалыңдығы
6...10 мм ені мен ұзындығы 3,5*6 метрге дейін июге, ұруға беріктігін өсіру
үшін ол шынықтырылып жасалынады.
СЫММЕН ТОРЛАНҒАН ШЫНЫ үздіксіз прокат әдісімен өндірілетін парақша
шыны массасының бетіне сымнан істелінген торды батыру арқылы алынады,
сынғанда быт-шыт болып бөлшектенбейді. Ол басқыштардың клеткаларын
(бөлмешелерін), лифтлердің шахтасын, жоғарыдан электр жарығын тарататын
фонарьларды, т.б. әйнектеу үшін қолданылады. Жарық тартқыштығы
(өткізгіштігі) 60%-тен кем емес. Ол ғимараттардың төбесін жабу үшін нұсқасы
толқын тәрізді етіліп те өндіріледі. (5.1-а сурет).
ШЫНЫҚҚАН ШЫНЫ. Шынықтыру үшін шыны 540...6500С аралығында да
қыздырылады да біркелкі тез суытылады. Бұл жағдайда бастапқы өндірісте
пайда болған, шынының әр жеріне тараған көрнеу күштері енді парақтың бар
денесіне бірдей тарап, оның ұруға және июге беріктіктері жәй (шынықпаған)
шынылардың беріктіктерінен бірнеше рет арттырылады. Мысалы, мұндай шыны
оған 1,2 м биіктіктен салмағы 200 г болат шарды тастаса да сынбайды.
Қалыңдығы 9...12 мм, ал ауданы 1...2,6 шаршы метрге дейін болып жасалынады.
Ол витрина және шыны есіктерді істеу, балкондарды және басқыштарды қоршау
үшін қолданылады, негізінде транспортта пайдаланылады.
ЖЫЛЫ СӘУЛЕНІ ЖҰТҚЫШ ШЫНЫ. Бұл шынылардың беті темір, кобальт немесе
инкель оксидтерінің ерітінділерімен өңделінеді. Олар инфрақызыл сәуленің
70...75% -тін жұтады, яғни осы сәуленің өтуіне жәй әйнектермен
салыстырғанда 2...3 рет көп кедергі көрсетеді. Сондықтан мұндай шыныларды
терезені екі қабатты етіп әйнектеу үшін пайдаланған жөн, терезенің сыртқы
жағына инфрақызыл сәуле жылуын жұтқыш, ал іш жағына кәдімгі терезе әйнегі
орнатылады. Осы жағдайда қызған (жылынған) сыртқы әйнек дала ауасы әсерінен
салқындайды. Ал үй іші күн сәулесінен әдеттегідей қызбайды.
УВИОЛАЛЫҚ ШЫНЫ (УЛЬТРАКӨК ЖАРЫҚТЫ ӨТКІЗЕТІН). Кәдімгі шыны құрамында аз
болса да қоспа ретінде кездесетін темір, титан, хром оксидтері оның
ультракөк жарықты өткізуіне кедергі көрсетеді. Сондықтан увиолалық шыныны
өндіру үшін әсіресе темір оксидінен әбден тазаланған (FE2 O3 0.03% -тен
артық емес) шикізаттарды пайдалану қажет. Бұл шыны балалар бақшаларының,
ауруханалардың, өсімдіктерді, әсіресе гүл, овощтар мен жемістерді қыста
өсіретін оранжереяларының терезелерін әйнектеуге қолданылады.
ЖАРЫҚТЫ КӨМЕСКІ (ШАШЫРАҢҚЫ) ЕТЕТІН ШЫНЫЛАР көбінесе - үй бөлмелерінің
коридорға шығатын есіктерін әйнектеу үшін қолданылады. Бұл шынылардың жарық
өткізгіштігі терезе шыныларымен салыстырғанда төмен; 90-92 % орнына 60-70-
ақ % . Осындай шыны өндіру үшін парақшы шынының бетін құммен не басқа
әдіспен өңдеп, күңгірттендіреді, яғни оның сәуле тарату қасиетін
төмендетеді.

3. Тыстама шынылар, шыны бұйымдар және конструкциялар
Тыстамалық шынылар: стемалит, кілем өрнекті ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.