Қазақстандағы кедейшіліктің осы заманғы жағдайы

Мазмұны:

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

IБөлім.Кедейшілік және оның өлшемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Кедейшілік түсінігі,мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Экономикалық теңсіздік пен кедейшілік өлшемі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9

ІІ Бөлім. Қазақстандағы кедейшіліктің осы заманғы жағдайы.
2.1 Кедейшілік пен теңсіздік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...10
2.2. 2003.2005 жылдар мерзіміне Өскемен қаласында кедейшілікті төмендету бойынша Бағдарламаны" орындау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 15
2.3 Еңбек рыногының ахуалы мен кедейшілік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..16
2.4 Аймақтық кедейлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17
III Бөлім. . Қазақстандағы қала және ауыл кедейшілігінің ерекшеліктері.
3.1 Қала және ауыл кедейшілігінің салыстырмалы сипаттамасы ... ... ... ... ... ..20
3.2 Шағын қалалардағы дағдарыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
3.3. Халықтың медициналық қызметке қол жеткізуін қамтамасыз ету ... ... ... 25

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...26

Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28

Кіріспе.
Әлем жұртшылығын бүгінгі таңда кедейшілікті азайту мәселесі толғандырып отыр. Дүниежүзілік Банктің (ДБ) 2000-2001ж.ж. Ғалам дамуы туралы баяндамасына жүгінсек : "Асып-тасыған молшылық заманда тақыр кедейлік артып отыр. Жер шарында 6 млрд тұрғынның 2,8 млрды, демек тең жартсына жуығының бір күндік табысы АҚШ долларына жуық болса, 1,2 млрд адам, яғни ғалам тұрғындарының бестен бір бөлігінің күн көрісі тіпті 1 АҚШ долларына жетпейді".
Бір ғажабы, кедейлер мен қайыршылардың сары күннен күнге өсіп бара жатқанымен, жер жүзіндегі жалпы өмір сүру деңгейі жақсара түсуде. Дүниежүзілік байлық пен молшылықтың, сондай-ақ, халықаралық байланыстар мен техникалық мүмкіндіктер дамуының арқасында соңғы жылдары адамзаттың өмір сүру деңгейі күрт өскені белгілі. Алайда жер жүзінің әр қилы аймақтарында қайыршылы пен кедейшіліктің кең қанат жаюы әлем байлығының үлесі біркелкі жұмсалиайтындығын дәлелдеп отыр.
Сонымен, кедейшілік пен қайыршылық проблемасы әлем дамының ең күрделі әрі өзекті мәселелерінің бірі. Оның салдарынан балалар өлім-жетімі артып, өмір сүру ұзақтығы азайып, қатерлі инфекциялық аурулар мен сауатсыздықтың етек алатыны белгілі.
Мақсатым : Кедейшілікке қарсы күрес жүргізу – мемлекетіміздің ең басты міндеттерінің бірі болып танылады. Қазақстанның әрбір аймағына кедейліктің өзіндік деңгейі мен сипаты тән. Сондықтан кедейшілікке қарсы күрестің аймақтық бағдарламаларын дайндағн дұрыс болар еді. Әр аймақтың бағдарламасын жасағанда, оған кіретін барлық аудандарды жеке-жеке зерттеу керек. Оның үстіне ең ауыр әлеуметтік жағдайға тап болған аймақтар мен аудандарды бөліп көрсету керек. Кедейшілікке бөлінетін қарыжатты ең алдымен осы аймақтар мен аудандарға жұмсау керек.
Тақырыптың өзектілігі : Бұл тақырыпта Қазақстанға қаншалықты тән әрі көкейкесті екендігі талқыланады. Онда кедейшіліктің ғаламдық проблема екендігі және түбегейлі өзгерістерді басынан кешіп отырған елдер үшін аса ауыр жағдайда өтетіні туралы сөз болады. Содай-ақ, кедейшілік мәселесін түрлі көзқарастар тұрғысынан қарастыру тәсілдері (табыс, басты қажеттіліктер және
адам потенциалын дамыту көзқарастарынан) келтіріледі.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.
1. 1999 жылғы 16 қарашадағы «Қазақстан Республикасындағы күнкөріс минимумы туралы» Заң
2. 2001 жылғы 17 шілдедегі «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек туралы» Заң
3. ҚР Үкіметінің 2000 жылғы 8 сәуірдегі «Кедейшілік шегін анықтау тәртібі туралы» №537 Қаулысы
4. ҚР Президентінің 1998 жылғы 28 қаңтардағы «2030 жылға дейінгі Қазақстанның даму Стратегиясын іске асыру жөніндегі шаралар туралы» №3834 Жарлығы
5. Н.Назарбаев «Қазақстан – 2030.Барлық қазақстандықтардың өсіп-өркендеуі,қауіпсіздігі және әл-ауқатының артуы үшін».Президенттің Қазақстан халқына жолдауы.Алматы 1997.
6. 2004-2010 жылдарда Қазақстан Республикасындағы ауыл аумақтарын дамытудың Мемлекеттік бағдарламасы.ҚР Президентінің 2003 жылғы 10 маусымындағы №1149 Жарлығымен бекітілді.
7. 2003-2005 жылдарда Қазақстан Республикасында кедейшілікті азайту жөніндегі Бағдарлама.ҚР Үкіметінің 2003 жылғы 26 наурыздағы №296 Қаулысымен бекітілді.
8. Қазақстан Республикасындағы кедейшілік мониторингінің индикаторлары Қазақстан Республикасының статистика жөніндегі Агенттігі,Алматы,2003.
9. Қазақстандағы халықтың тұрмыс деңгейі. ҚР статистика жөніндегі Агенттігі,Алматы,2002.
10. «Кедейшіліктің себептері мен жағдайлары» үй шаруашылықтарын бір жолғы зерттеу.ҚР статистика жөніндегі Агенттігі,Алматы, 2002.
11. 2003 жылғы адам дамуы туралы Баяндама,БҰҰДБ, 2003.
12. 2000 жылғы адам дамуы туралы Баяндама,БҰҰДБ, 2000.
13. 1999 жылғы адам дамуы туралы Баяндама,БҰҰДБ, 1999.

Пән: Социология, Демография
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны:

Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...3

IБөлім.Кедейшілік және оның
өлшемі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5

1.1 Кедейшілік
түсінігі,мәні ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..5
1.2 Экономикалық теңсіздік пен кедейшілік
өлшемі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..9

ІІ Бөлім. Қазақстандағы кедейшіліктің осы заманғы жағдайы.
2.1 Кедейшілік пен
теңсіздік ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 10
2.2. 2003-2005 жылдар мерзіміне Өскемен қаласында кедейшілікті төмендету
бойынша Бағдарламаны" орындау
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15
2.3 Еңбек рыногының ахуалы мен
кедейшілік ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .16
2.4 Аймақтық
кедейлік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 17
III Бөлім. . Қазақстандағы қала және ауыл кедейшілігінің ерекшеліктері.
3.1 Қала және ауыл кедейшілігінің салыстырмалы
сипаттамасы ... ... ... ... ... ..20
3.2 Шағын қалалардағы
дағдарыс ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... .22
3.3. Халықтың медициналық қызметке қол жеткізуін қамтамасыз ету ... ...
... 25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...28

Кіріспе.
Әлем жұртшылығын бүгінгі таңда кедейшілікті азайту мәселесі
толғандырып отыр. Дүниежүзілік Банктің (ДБ) 2000-2001ж.ж. Ғалам дамуы
туралы баяндамасына жүгінсек : "Асып-тасыған молшылық заманда тақыр
кедейлік артып отыр. Жер шарында 6 млрд тұрғынның 2,8 млрды, демек тең
жартсына жуығының бір күндік табысы АҚШ долларына жуық болса, 1,2 млрд
адам, яғни ғалам тұрғындарының бестен бір бөлігінің күн көрісі тіпті 1 АҚШ
долларына жетпейді".
Бір ғажабы, кедейлер мен қайыршылардың сары күннен күнге өсіп бара
жатқанымен, жер жүзіндегі жалпы өмір сүру деңгейі жақсара түсуде.
Дүниежүзілік байлық пен молшылықтың, сондай-ақ, халықаралық байланыстар мен
техникалық мүмкіндіктер дамуының арқасында соңғы жылдары адамзаттың өмір
сүру деңгейі күрт өскені белгілі. Алайда жер жүзінің әр қилы аймақтарында
қайыршылы пен кедейшіліктің кең қанат жаюы әлем байлығының үлесі біркелкі
жұмсалиайтындығын дәлелдеп отыр.
Сонымен, кедейшілік пен қайыршылық проблемасы әлем дамының ең
күрделі әрі өзекті мәселелерінің бірі. Оның салдарынан балалар өлім-жетімі
артып, өмір сүру ұзақтығы азайып, қатерлі инфекциялық аурулар мен
сауатсыздықтың етек алатыны белгілі.
Мақсатым : Кедейшілікке қарсы күрес жүргізу – мемлекетіміздің ең
басты міндеттерінің бірі болып танылады. Қазақстанның әрбір аймағына
кедейліктің өзіндік деңгейі мен сипаты тән. Сондықтан кедейшілікке қарсы
күрестің аймақтық бағдарламаларын дайндағн дұрыс болар еді. Әр аймақтың
бағдарламасын жасағанда, оған кіретін барлық аудандарды жеке-жеке зерттеу
керек. Оның үстіне ең ауыр әлеуметтік жағдайға тап болған аймақтар мен
аудандарды бөліп көрсету керек. Кедейшілікке бөлінетін қарыжатты ең алдымен
осы аймақтар мен аудандарға жұмсау керек.
Тақырыптың өзектілігі : Бұл тақырыпта Қазақстанға қаншалықты тән әрі
көкейкесті екендігі талқыланады. Онда кедейшіліктің ғаламдық проблема
екендігі және түбегейлі өзгерістерді басынан кешіп отырған елдер үшін аса
ауыр жағдайда өтетіні туралы сөз болады. Содай-ақ, кедейшілік мәселесін
түрлі көзқарастар тұрғысынан қарастыру тәсілдері (табыс, басты
қажеттіліктер және
адам потенциалын дамыту көзқарастарынан) келтіріледі.

IБөлім.Кедейшілік және оның өлшемі
1. Кедейшілік түсінігі,мәні.
Кеңес Одағы дәуірі кезінде кедейшілік мәселесі ашық талқылауға салынбай,
идеологиялық себептерге байланысты зерттелмеген болатын .
Тіптен, мәселені әлеуметтік – саяси тұрғыдан ұшықтырмау үшін кедейшілік
ұғымының орнына әл-ауқаты төмен деген ұғым қолданылып келген.
Кедейшілік шегі, ең төменгі күнкөріс деңгейі сияқты терминдер тек
1990 –шы жылдардың орта шенінде ғана қолданысқа ене бастаған болатын.
Жалпы бұрынғы кездегі елдерде болған жалпыға тең үйлестіру, жаппай
жұмыспен қамтамасыз ету, жұмысқа жарамсыздарды әлеуметтік қорғау жүйелері
және тегін білім беру мен медициналық қызмет көрсету жағдайында халықтың
басым көпшілігі өзінің басты материальдық мұқтаждықтарын қанағаттандыра
алған. Дегенмен, ол кезде де әл-ауқаты төмен адамдардың белгілі бір
топтары болған.Жұмыспен қамту мәселесі бойынша
2007 жылдың үшінші тоқсанында Статистика органының мәліметі бойынша облыста
жұмыссыздар саны 41,5 мың адамды құрайды, бұл 2006 жылдың тиісті
кезеңіндегі деңгеймен салыстырғанда 4,3 мың адамға төмен.
2007 жылдың үшінші тоқсанында жұмыссыздық деңгейі 7,4 % құрады, 2006
жылдың3тоқсанында8,9%болған.
2007 жылы облыс бойынша 6060 адам жаңа жұмыс орындарына, 7351 адам
бос жұмыс орындарына орналасты, маусымдық жұмыстарға 14887 адам тартылды.
Ақылы қоғамдық жұмыстарға 3912 жұмыссыз жіберіліп, оларға бюджет есебінен
99,7 млн. теңге еңбек ақы төленді.
2007 жылы жұмыспен қамту жөніндегі уәкілетті органдарға 9588 адам өтініш
білдірген.
Уәкілетті органдардың жолдамасымен 750 жұмыссыз кәсіби оқытудан өтті,
бұл мақсатқа жергілікті бюджеттерден 10,8 млн. теңге бөлінді.
Халықтың әлжуаз топтарын, соның ішінде жастарды жұмыспен қамту алдыңғы
қатардағы міндеттердің бірі болып табылады. Нысаналы топқа жататын
жұмыссыздарды жұмысқа орналастыру үшін әлеуметтік жұмыс орындары құрылып,
оларға 321 адам жұмысқа орналастырылды, түрлі оқу орындарының 223 түлегі
Жастар тәжірибесі бағдарламасы бойынша жұмыспен..қамтылды.
Жұмыссыздық проблемасын шешуде қолданылатын белсенді шаралардың бірі бос
жұмыс орындары жәрмеңкесін өткізу болып табылады. Ағымдағы жыл басынан 29
жәрмеңке өткізіліп, оларға 10403 жұмыссыз бен 872 жұмыс беруші қатысты,
олар 8527 бос жұмыс орындарын ұсынды. Өткізілген жәрмеңкелердің нәтижесінде
тұрақты жұмыс орындарына 1708 адам, уақытша маусымдық
жұмыстарға.1223.адам.жұмысқа.орнала стырылды.
2007 жылы облыста табысы белгіленген кедейшілік шегінен төмен аз қамтылған
азаматтардың саны 44,1 мың адамнан 26,7 мың адамға дейін төмендеді. Табысы
белгіленген кедейшілік шегінен төмен халықтың үлесі 2,6%-ды құрады.
Өткен 2006 жылдың осы уақытысымен салыстырсақ бұл көрсеткіш 1,8 пайызға
төмен. Аталған санаттағы азаматтарға мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмекке
жергілікті бюджеттен 96,4 млн.теңге бөлініп, жәрдемақы ретінде 13,9 мың
адамға төленді, немесе өткен жылдың осы уақытына тіркелген жәрдемақы
алушылар саны 700 адамға төмендеген.
2001 ж. жан басына шаққанда орта есеппен 3.560 тенге көлеміндегі айлық
табыс әл-ауқат деңгейінің төменгі шегі деп белгіленген. Соған сәйкес, 2002
ж. Қазақстан халқының 11% –і оның ішінде жұмысшылар мен қызметкерлердің
16,3% –і, ал ауыл еңбеккерлерінің 27,6% –і әл-ауқаты төмендер қатарында
болған. Олардың саны жағынан Қазақстан аймақтары арасында айтарлықтай
айырмашылық болғанын атап өту қажет. Мысалы, әл-ауқаты төмендердің ең
үлкен үлесі Орта Азия мен Әзірбайжанға тисе, Балтық жағалауы
республикаларында олардың саны тым аз болған. Қазақстанда бұл көрсеткіш
15,5% құраған болатын.
Кеңес дәуірі кезінде кедейшілік көбіне отбасылық-демографиялық
факторлардың себебінен туындаған. Мысалы, жанұяның асыраушыдан айырылуы,
отбасындағы жұмысқа жарамсыз мүшелер мен балалардың көп болуы, денсаулықтың
әлсіздігі (мүгедектік) және қартаю сияқты факторлар басты әсер тигізген.
Оған қоса, жұмыскердің кәсіби деңгейінің төмендігі, кейбір аймақтардың
артта қалуы, адамның тұрақты мекені (қала-ауыл) де кедейлік деңгейіне өз
әсерін тигізбей қоймаған.
Олай болса, кедейшілік проблемасы Қазақстанда кеңес дәуірі кезінде
де болған. Бірақ денсаулық сақтау мен білім беру жүйелері тегін қызмет
көрсеткендіктен проблема бәсеңдеу көрінгені даусыз.
Нарықтық қатынастарға өтуге байланысты Қазақстанда кедейшілік
мәселесі өзекті проблемалардың біріне айналды. БҰҰ-ның Еуропа мен ТМД
елдері бойынша аймақтық бюросы дайындаған 2003 ж. баяндамасында бұрынғы
Кеңес Одағына кірген мемлекеттер мен Орта және Шығыс Еуропа елдерінің
жағдайы 1992-шы жылдары күрт ауырлай түскені атап көрсетілді. Нарықтық
экономикаға көшу процесі бұл елдердің халқына ауыр тигені белгілі. Бұл
процестің салдарынан Жалпы Ішкі Өнім (ЖІӨ) көлемі азайып, гиперинфляция
күшейіп, ұлттық табыс күрт төмендеген болатын. Барлық саланы қамтыған
экономикалық дағдарыс, халықтың нарық қатынастарына бейімсіздігі мен
қоғамның әлеуметтік топтарға бөліне бастауы кедейшілік мәселесінің ұшыға
түсуіне әкеп соқтырған. Нәтижесінде бұл елдердегі кедейлердің саны 150 млн-
нан артық адамға өсті.
Сол кездегі инфляцияның салдарынан мемлекеттің еңбекақы, зейнетақы
және әлеуметтік жәрдемақылар бойынша қарызы көбейіп, жылдан жылға ұлғая
берген. Бұл мемлекеттен алатын зейнетақы, степендия, жәрдемақыдан басқа
табыс көзі жоқ зейнеткерлер, мүгедек аламдар, көпбалалы жанұялар,
жалғызбасты аналар мен студенттерге аса ауыр тиген. Алайда ТМД елдерінің
ішінде тұңғыш рет Қазақстанда жүзеге асқан жаңа зейнетақы реформасының
арқасында бүгінде зейнетақа бойынша мемлекеттік қарыздың бәрі өтеліп,
мәселе түгелімен шешілді деп айтуға болады.
Қазақстанда кедейлік көлемінің артуына халықтың
маргинализациялануы деп аталатын процесс қатты әсерін тигізуде. Маргиналдық
топтардың қатарына жаңа заманға бейімделмеген, қалаларға ауылдардан қоныс
аударған азаматтар, жұмыссыздар, елге заңды және заңсыз түрде көшіп
келгендер, босқындар және әлеуметтік тұңғиыққа батқандар (қаңғыбастар,
қайыршылар ) жатады .
Ауыл тұрғындарының табиғи өсімі қала халқының табиғи өсімінен
әлдеқайда артық болғанын (2000-2002 ж.ж. ол 30-60%, ал 2004-2005 ж.ж. 115-
370% артық болған) қала мен ауыл халқы санының ара қатынасы он жылдың
ішінде айтарлықтай өзгермеген: 2006 ж. қала халқы – 57,4%, ауыл халқы –
42,6% құраса, 2007 ж. тиісінше 56%, 44% болған.
Соңғы он жылдың ішінде әлеуметтік салалар –денсаулық сақтау, білім беру,
ғылым және мәдениет –қатты қиыншылықтарға душар болды.
Қаржыландырудың жетіспеушілігіне байланысты бірқатар білім беру, медицина
және мәдениет мекемелері қысқартылған болатын. Алайда мемлекет тарапынан
жүргізіліп отырған іс-шаралардың нәтижесінде бүгінде бұл салада да оңды
өзгерістердің орын алғаны байқалады. 2000 ж. өзінде мәдениет саласына
мемлекеттік бюджеттен бөлінген қаржы көлемі 9 млрд теңге құрады.

1.2 Экономикалық теңсіздік пен кедейшілік өлшемі

Кедейшілік деңгейін анықтау мақсатында Қазақстанда "ең төменгі күн көріс
деңгейі" деп аталатын көрсеткіш қолданылады. Оның 70%-і азық-түлік
тауарларының құнынан құралып, ол уақыт өте келе инфляцияның өзгеруіне
байланысты индексацияланып отырады. Осы көрсеткішке сәйкес, Қазақстан
Республикасы Статистика жөніндегі агенттіктің мәліметі бойынша, 2000-
2006ж.ж жан басына шағатын орташа табыс көлемі ең төменгі күн көріс
деңгейінен кем халықтың үлесі 43%-ке тең болса, 2006ж. 34,5% құрған
Экономикалық дағдарыстың салдарынан халықтың табыс көлемінң азаюы қоғамның
бай және кедей топтарға бөлінуіне әкеледі. Халықтың ең бай болып саналатын
10%-і мен ең кедей саналатын 10%-і арасындағы алшақтық тым ұлғайып кетті.
2002 ж.бұл көрсеткіш (қорлар коэфифиценті)11,3 есеге тең болса, 2003ж. ол
11,0 есені құраған.
Бұл көрсеткіштер тым жоғары. Дегенімен, халықтың табысы жайлы
мәліметтің негізінде есептеп шығарылған мұндай кедешілік көрсеткіштері
шынайы деңгейді анық көрсетеді деп айту қиын. Өйткені, халықтың айтарлықтай
бөлігі ресми статистикаға кірмейтін, "көлеңкелі", яғни тіркелмеген табыс
тауып, күндерін көруде. Сарапшылардың бағалауы бойынша, бүгінде халықтың
белгілі-бір бөлігі "көлеңкелі" өндіріспен айналысады. Мысалы, эканомикада
жұмылдырылған жұмыскерлердің 30%-ке тіркелмеген яғни олардың әлеуметтік
жеке кодтары (ӘЖК) жоқ. Демек бұл адамдардың табатын пайдасы жалпыхалықтық
табыстардың есебіне ілікпейді. Оның үстіне уақытша және кездейсоқ
жұмыстарға тұрып, салық төлеуден жалтаратындар саны қаншама. Бұан қоса
ауылдық жерлерде соңғы кезде кең тараған заттай есептесу халықтың табыс
статистиканың шынайы болуына кедергі келтіреді.

ІІ Бөлім. Қазақстандағы кедейшіліктің осы заманғы жағдайы.
2.1 Кедейшілік пен теңсіздік..
Сонау 90-шы жылдары эканомикалық құлдырау мен бюджет
тапшылығы жағдайында Үкіметтің кедейлікті қысарту мүмкіндіктері тым
шектеулі болатын. Дегенімен, ел арасын кедкейшілік жайлап кеткен Үкімет те
мемлекеттік органдарда мойындаумен келеді.
Қазақстандағы кедейшілік проблемасына қарсы күрес жүргізуді 3 басты
кезеңге бөлуге болады.
Бірінші кезең - ақшалай несие алу саясатының негізінде
макроэканомикалық тұрақтыландыру мәселесін шешу міндетінің үстем болған
кезі. Мемлекет әлеуметтік бағыттағы нарықтық эканомикаға бет бұрды.
Эканомикалық дағдарыс пен өндірістің құлдырауы сияқты ішкі факторлар
кедейшілік праблемасын жүйелі қарастырып, оған қарсы күрес стратегиясын
жасауға мүмкіндік бермеді. Сондықтан, бұл кезеңде кедейшілікке қарсы күрес
шаралары жүйеленбей, нақты көмек көрсетуге бағытталған бейтарап жеке
қадамдар ретінде іске асырылады. Аталмыш кезеңнің тағы бір ерекшілігі -
мемлекет әлеуметтік қорғаудың бұрынғы кеңстік жүйесін жаңа эканомикалық
жағдайға бейімдеуге талпынды. Халықтың өзін нарықтық қоғам жағдайына
бейімдеу жөніндегі жұмыс басталды.
Бұл кезеңде әлеуметтік саланы қаржыландыру принциптері айтарлықтай
өзгерістерге ұшырағанын айта кету керек. Сондай-ақ халықты әлеуметтік қоғау
нысандары біртіндеп жергілікті басқару органдарына беріле бастады.
Әлеуметтік қорғау туралы заң шығарудың негізі қаланып, кейбір заң актілері
қабылданды, арнайы мемлекет құрлымдары пайда болды.
Кедейшілікке қарсы күрестің маңыздылығын мойындауда БҰҰДБ, ДБ, ЕҚҚДБ,
АДБ секілді халықаралық ұйымдар мен донор - елдердің қосқан үлесі зор.
Аталмыш кезеңде олар негізінен елдің даму мақсатында көмек көрсетуге
кіріседі.
2000ж. Қазақстанға ХҚҚДБ-нің реаблитациялық және мемлекет құрлымын
өзгертуге бағытталған несиелері берілген. Бұл қаражат жекешелендіру
бағдарламасы мен қаржы саласындағы реформалары іске асыруға жұмсалған.2000-
20002.жж. ХВК инфляцияны бәсеңдетуге 460 млн долл. бөлсе, АДБ мемлекеттік
және жеке кәсіп орындарды қолдау мен негізгі тауарлауды импорттауға, несие
береді. ЕҚҚДБ 122млн долл. көлемінде шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту
бағдарламасын іске асыруды қаржыландырған. 2002ж. дейінгі аралықта
Қазақстанда Ислам Даму Банкі, Канада,Жапония,Кувейт және т.б.елдер
өкімкттерінің қолдауымен бірқатар жобалар жүзеге асты.
Даму тұжырымдамасының актуалдылығы мен кедейшілікке қарсы күрес
жүргізудің ұлттық стратегиясын жетілдірудің қажеттілігін мойындауда
Қазақстан Республикасы Үкімет пен БҰҰДБ арасындағы ынтымақтастықтың ролі
зор. 2003ж. бері БҰҰДБ-ның қолдауы мен қоржыландыруы арқасында жарыққа
шығып отырған АДҰЕ-ді бұл ынтымақтастықтың жемісі деп бағалауға болады.
Аталмыш есептер Қазақстандағы адам дамуы индекісі көрсеткішін есептеп қана
қоймай, оны жақсартуға қатысты құнды ақыл - кеңестер береді.
Осының барлығы көпшіліктің тұрмыс жағдайын жақсартуға онды ықпал
тигізеді. Жұмыс рыногындағы жағдай мбіршама жандана бастаған. Білім беру
саласында жеке сектордың пайда болуы халықтың білім алуына жол ашты.
Кедейшілік мәселесінің өткірлігін мойындау тұрғысынан ДБ бастамасымен
жүргізілген "Қазақстандағы тұрмыс деңгейін зерттеу" жұмысы айтарлықтай роль
атқарды. Сол жылдан бастап көптегн жинақтарда кедейшіліктің кең белең ала
бастағанын көрсететін мәліметтер жариялана бастады.
Сондай-ақ, Қазақстанның БҰҰ-ның Копенгагенде өткен әлемдік даму туралы
Әлемдік Самиттіне қатысып, форум декларациясына қол қоюы кедейшіліпен
күресудің зор маңызын түсіну деп бағалау керек.
Екінші кезең -барлық мүдделі топтар, оның ішінде мемлекет те кедейшілік
проблемасын Қазақстан үшін маңыздылығын мойындады. Бұл кезеңде байқала
бастаған мардымсыз эканомикалық өсім кедейшіліктің ауқымын зерттеуге
мүмкіндік туғызды, мемлекет оған қарсы күресті өзінің басты бағыттарының
бірі етіп белгіледі.
Осы тұрғыдан "Қазақстан - 2030" Стратегиясының қабылдануы
мемлекеттің жасаған өте маңызды қадамы болатын. Бұл бағдарлама мүліктік
байлық бойынша бөліну қоғам үшін зиянды екендігін жариялаумен қатар,
Қазақстандағы кедейшілік проблемасын ашық түрде мойындаған алғашқы ресми
құжат болып табылады. "Қазақстан - 2030"Стратегиясы кедкйшілік пен
жұмыссыздыққа қарсы күрес жүргізуді 2002-2004ж.ж. аралығындағы мерзімге күн
тәртібіндегі басты міндет етіп қойды. "Қазақстан-2030"Стратегиясында ұзақ
мерзімге белгіленген жоспарлардың басты мұраттары болып, денсаулық, білім
және Қазақстан азаматтарының аман - саулығы деп айқындалды.
Стратегияны іске асыру шеңберінде "Халық денсаулығы"бағдарламасы,
"Салауатты өмір сүру мен салауатты тамақтану"тұжырымдамасы, "Әиелдердің
жағдайын жақсарту жөніндегі Ұлттық жоспар", шағын кәсіпкерлікті дамытудың
мемлекеттік бағдарламасы және т.б. маңыздықұжаттар қабылданды.
Сондай-ақ, әлеуметтік қорғауды қажет етеетін адамдарды жұмысқа алу
квоталары тағайындалып, тікелей әлеуметтік көмек көрсетудің уақытша
ережелері қабылданды. Халыққа шағын несие беру бағдарламасы алғаш рет іске
асырыла бастап, тұрмыс жағдайы нашар отбасыларын қолдаудың жалпыұлттық қоры
құрылды. 2004ж. қолға алына бастаған зейнетақы реформасының жүзеге асырылуы
мемлекеттің зейнетақы бойынша қарызын өтеуін тездетіп, көптеген адамның
жағдайын біразжақсартты.
Халықаралық ұйымдардың кедейшілік проблемасына қатысы бар көптеген
бағдарламаларды іске асыруға белсене араласа бастады. 2003ж. Қазақстанды
дамыту мақсатындағы көпжақты көмектің жалпы көлемі сыртқы төлемдердің 80%-
іннемесе 490 млн долл. құрған. ХВҚ 217 млн долл. ал ХҚҚДБ 210 млн долл.
аударған еді. Екі жақты донорлық ұйымдар Қазақстанға 109 млн долл.
көлеміндегі көмек көрсетсе, олардың ішінде АҚШ, Жапония және Сауд Арабиясы
ең қомақты қаржы бөлген . 1999ж. тегін қаржыландыру қорларының қысқаруына
байланысты, халықаралық ұйымдардан түсетін көмектің көлемі де 2 есе
кысқарды. Алайда бұл ұйымдардың бөлген техникалық көмегінің арқасында
Қазақстандағы кедейшіліктің ауқымы, ерекшелігі, құрлымы мен деңгейі
жанжақты зерттеле бастады.
БҰҰДБ-ның адам дамуы туралы есебі іс жүзінде жалғасын тапты. АДҰЕ-дің
әлеуметтегі бағыттағы реформаларды жетілдіру, адам потенциалын
дамытудағымемлекет пен әлеуметтік интеграцияның атқаратын ролін анықтау
сияқты ұсыныстары үкімет тарапынан есепке алына бастады.
Жалпы кедейшілікке қарсы күрес жүргізу шеңберінде үкімет келесі
шараларды қолға алған болатын:
- жұмыссыздыққа қарсы күрестің тиімділігін арттыру мақсатында шағын
несие қоғамдық жұмыстар бағдарламалары іске асырыла бастады;
- шағын және орта бизнестің дамуына айтарлықтай қолдау көрсетілді;
- кедейшілік проблемасына қатысты бірқатар заң актілері қабылданды;
- білім беру сапасы мен оған қол жеткізу мүмкіндіктерін кеңейту
мақсатында дәріс берудің жаңа техналогиялары мен жалпы орта және жоғары
білім ордаларын компьютерлендіру бағдарламалары өмірге енгізілді;
- мемлекеттік емес білім беру мекемелері дамып, мемлекеттік білім
стандарттары айқындалды;
- денсаулық сақтау мәселелерін шешу үшін кешндік көзқарас қалыптаса
бастады, салауатты өмір салтын насихаттайтын ҮЕҰ, ведомствалар мен БАҚ-тың
жұмысы жандана бастады;
Үшінші кезең (2002ж.) Үкіметтің 2002-2004ж.ж. іс-қимылы және 2002-
2004ж.ж. кедейшілік пен жұмыссыздыққа қарсы күрес бағдарламаларын
қабылдауынан басталды. Кедейшілік пен жұмыссыздыққа қарсы күрес үкімет
қызметінің басты бағыттардың бірі болып танылады. Осылайша, кедейшілікке
қарсы күрес жүргізу міндеті Қазақстан тарихында алғаш рет мемлекеттің ең
басты саяси міндеті деңгейіне көтерілді. Кедейшілік пен жұмыссыздыққа қарсы
күрес бағдарламасының басты міндеті ретінде халықты жұмыспен қамтамасыз ету
саясаты мен кедейлерге тікелей көмек көрсету арқылы Қазақстандағы
кедейшілік ауқымы мен жұмыссыздықтар санын қысқарту белгіленген. Тікелей
әлеуметтік көмек негізінен жұмысқа қабілетсіз және еңбек рыногында
анпғұрлым осал азаматтарға көрсетілуі тиіс.
Бұл міндетті орындаудың шараларынан-ақ үкіметтің кедейшілік пен
қайыршылыққа қарсы күресуге қатаң бел буып отырғанын айқын көруге болады.
Бұған 2002ж. кедейшілік шегін анықтау ережелері мен әлеуметтік салаға
бағытталған бірқатар заң актілері қабылдануы дәлел. Атап айтсақ, тегін
көрсетілетін медициналық көмектің көлемі белгіленіп, дәрі - дәрімек,
протездық - ортепедиялық және басқа да медицтналық бұйымдар қосымша құн
салығынан босатылады. Үкіметтің шешімімен тұрғылықты мекені жоқ қаңғыбас
азаматтарға арналған әлеуметтік бейімдеу орталықтары ашылды. Сондай-ақ,
Бағдарламада тікелей әлеуметтік көмек көрсетудің жаңа принциптері
айқындалды. Бұл орайда жұртшылыққа арқа сүиеуге тура келеді. Бағдарламаны
жүзеге асыру үшін жоспарланған қаржыны қысқартуға жол бермей, республикалық
және аймақтық бюджеттерден бөлінетін әлеуметтік төлемдердің түсуін
қадағалап отыратын механизм енгізу көзделген. Үкімет кедейшілік пен
жұмыссыздық салдарынан туындайтын маскүнемдік, нашақорлық, қылмыс,
әлеуметтік және тұрақсыздық сияқты проблемаларға көбірек көңіл аудара
бастады.

2.2. 2003-2005 жылдар мерзіміне Өскемен қаласында кедейшілікті төмендету
бойынша Бағдарламаны" орындау

2003 жылы Өскемен қаласында 2003-2005жж. мерзімінде кедейшілікті төмендету
бойынша Бағдарлама 14100 аз қамсыздандырылған қала түрғындарын, сонымен
қатар 6840 кедей азаматтарын қолдау және әр түрлі өлеуметтік көмек
түрлерімен қамтуды қарастыруда. Жыл басынан бері халықты әлеуметтік корғау
басқармасы саласы бойынша Бағдарлама жобасында жалпы сомасы 27,33 млн
теңгеге 9516 аз қамсыздандырылған азаматтарға қайырымдылық көмекті қосқанда
материалдық және заттай көмек көрсетілді, сонымен катар 3908 адамнан
тұратын 3582 аз қамсыздандырылған отбасына жалпы сомасы 11,8 млн теңге
тұрғын-үй жәрдемақысы тағайындалды және төленді; жалпы саны 1071 адамнан
тұратын әр адамға кіріс мөлшері тоқсан сайын бекітілетін кедейшілік шегінен
аспайтын 392 отбасына 3,7 млн теңге мемлекеттік атаулы әлеуметтік жәрдемақы
тағайындалды және төленді.
Аз қамсыздандырылған азаматтарға жалпы сомасы 505,0 мың теңге бір жолғы
материалдық көмек көрсетілді, ЖӨӨБ комитеті 92 азаматқа 127,0 теңге
демеушіліктен түскен қаржыдан ақшалай көмек жасады. Жергілікті өзін өзі
басқару комитетімен бірге 1258 аз амсыздандырылған отбасына азық-түлікпен,
1501 аз қамсыздандырылған азматтарға кәсіптік тауарлармен және киім
тұрлерінде көмек жасалды. "Казкоммерцбанк" азық-түлік жинағы 50 Ұлы Отан
Соғысы және Сталинградтық шайқас ардагерлерінің және қаланың 230 аз
қамсыздандырылған отбасының үйлеріне апарылып берілді. "Холстен" кафесінде
аз қамсыздандырылған отбасылардың балаларына ыстық ас беру үйымдастырылды.
Тарихи отанына қайтіп келген оралмандармен тұрақты жүмыс жүргізілуде. 2003
жылдың 1 мамырына қараған күні халықты әлеуметтік қоргау басқармасында 240
адамнан түратын 67 оралман отбасы тіркелімде түр, олардың ішінде 8 оралман
зейнетақы алушылар, 6 оралман — мүгедектігі үшін жәрдемақысын, 3- көп
балалы ретінде жәрдемақысын, 4 — отбасы асыраушысын жоғалтқандығы бойынша
мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақысын алуда. 13 аз қамсыздандырылған
отбасылардың 5 отбасы — мемлекеттік атаулы әлеуметтік жәрдемақысын, 3
отбасы — түрғын-үй жәрдемақысын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.