Маркетингтік ақпарат
1. Маркетингтік ақпараттың ішкі жүйесі
2. Алғашқы маркетингтік ақпараттың жинау жүйесі
3. Эксперттік баға маркетингтік ақпараттың дерек көзі ретінде.
4. Маркетингтік зерттеудегі фокус топ тәсілі
5. Маркетингтік ақпаратты анализдеу жүйесі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
2. Алғашқы маркетингтік ақпараттың жинау жүйесі
3. Эксперттік баға маркетингтік ақпараттың дерек көзі ретінде.
4. Маркетингтік зерттеудегі фокус топ тәсілі
5. Маркетингтік ақпаратты анализдеу жүйесі
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Ақпараттың ішкі жүйесі туристік кәсіпорынның ішіндегі мәліметті анықтау үшін қажет. Мұндай ақпарат көздері кәсіпорынның жиі байланысы мен қызметіне байланысты пайда болып отырады. Ақпараттың ішкі жүйесі кәсіпорынның жұмысы мен беріліп отыратын мәліметтерге бағытталуы шарт. Жауапты жұмысты атқару барысында автоматтандырылған жинау жүйесі мен жаңа ақпараттық технология мен байланыс өте қажет. Ішкі ақпараттың деректерінің арасынан төмендегілерді көрсету шарт:
• статистикалық есеп;
• бухгалтерлік есеп;
• ішкі статистика;
• бұрын зерттелген мәліметтер;
• келісім шарттар;
• ревизия және тексеру актілері;
• келіп түсетін мәліметтер;
• әртүрлі топтағы анықтамалар мен есептер;
• іскерлік хаттар және т.б.
Ішкі ақпарат басшылары мен мамандардың маркетингтік шешім қабылдау кезінде жұмысын жеңілдетеді.
Маркетингтік ақпараттың сыртқы жүйесі
Ақпарттың сыртқы жүйесі ішкі маркетингтің сферасында орналасқан оқиғалар мен жағдайлардағы ақпарттың көмегімен сипатталып деректер мен методикалық приемдарға негізделген.
Әртүрлі мәлметтердің жиналуының есебінен сыртқы ақпарат қалыптасады:
• нарықтағы әртүрлі жағдайлар, соның ішінде кәсіпорынның қызмет ететін орны;
• нарықта орын алған күш;
• үлкен ортадағы қалып пен тенденциялардың даму факторлары.
Сыртқы ақпарат жүйесі деректерге бөлінеді:
• жалпы маркетингтік ақпарат;
• тар профильді маркетингтік ақпарат;
Жалпы маркетингтік ақпарат болып төмендегілер беріледі:
• жалпы экономикалық негіздегі кітаптар;
• статистикалық басылымдар;
• анықтамалар;
• телевидение, радио;
• бұқаралық сипаттағы жарнамалық қызмет;
• заңнамалық және нормативті актілер, үкімет пен басшылықтың басқа да басылымдары;
• статистикалық есеп;
• бухгалтерлік есеп;
• ішкі статистика;
• бұрын зерттелген мәліметтер;
• келісім шарттар;
• ревизия және тексеру актілері;
• келіп түсетін мәліметтер;
• әртүрлі топтағы анықтамалар мен есептер;
• іскерлік хаттар және т.б.
Ішкі ақпарат басшылары мен мамандардың маркетингтік шешім қабылдау кезінде жұмысын жеңілдетеді.
Маркетингтік ақпараттың сыртқы жүйесі
Ақпарттың сыртқы жүйесі ішкі маркетингтің сферасында орналасқан оқиғалар мен жағдайлардағы ақпарттың көмегімен сипатталып деректер мен методикалық приемдарға негізделген.
Әртүрлі мәлметтердің жиналуының есебінен сыртқы ақпарат қалыптасады:
• нарықтағы әртүрлі жағдайлар, соның ішінде кәсіпорынның қызмет ететін орны;
• нарықта орын алған күш;
• үлкен ортадағы қалып пен тенденциялардың даму факторлары.
Сыртқы ақпарат жүйесі деректерге бөлінеді:
• жалпы маркетингтік ақпарат;
• тар профильді маркетингтік ақпарат;
Жалпы маркетингтік ақпарат болып төмендегілер беріледі:
• жалпы экономикалық негіздегі кітаптар;
• статистикалық басылымдар;
• анықтамалар;
• телевидение, радио;
• бұқаралық сипаттағы жарнамалық қызмет;
• заңнамалық және нормативті актілер, үкімет пен басшылықтың басқа да басылымдары;
1. Азоев Г.Л., Михайлова Е.А., Маркетинговые исследования. М.: Финстат – информ6 1999.
2. Багиев Г.Л., Тарасевич В.М., Анн – Х. Маркетинг: Учебник для вузов. М., ОАО Изд – во «Экономика», 1999.
3. Голубков Е.П. Маркетинговые исследования: теория, методология и практика. М., Финпресс, 1998.
4. Гринберг А.С. Информационное обеспечение маркетинговой деятельности. М.: ИУНХ, 1993.
5. Дихтль Е., Хершген Х. Практический маркетинг. М.: Высшая школа, 1995.
6. Дурович А.П. Маркетинг в предпринимательской деятельности. Мн.: НПЖ «Финансы, учет, аудит», 1997.
7. Есімжанова С.Р. Маркетинг. Оқу құралы. Алматы.-Экономика, 2003
8. Куличков Е.Н., Трайнев И.В. Маркетинговые системы и информационные процессы в деятельности менеджера. М.: Экономика, 1994.
9. Майоров С.И. Информационный бизнес: коммерческое распространение и маркетинг. М.: Финансы и статистика, 1993.
10. Маркетинг: Учебник / Под ред. А.Н. Романова. М.: Банки и биржи; ЮНИТИ, 1995.
11. Маркетинг: Учебник для вузов. М.: ОАО Изд – во «Экономика», 1999.
2. Багиев Г.Л., Тарасевич В.М., Анн – Х. Маркетинг: Учебник для вузов. М., ОАО Изд – во «Экономика», 1999.
3. Голубков Е.П. Маркетинговые исследования: теория, методология и практика. М., Финпресс, 1998.
4. Гринберг А.С. Информационное обеспечение маркетинговой деятельности. М.: ИУНХ, 1993.
5. Дихтль Е., Хершген Х. Практический маркетинг. М.: Высшая школа, 1995.
6. Дурович А.П. Маркетинг в предпринимательской деятельности. Мн.: НПЖ «Финансы, учет, аудит», 1997.
7. Есімжанова С.Р. Маркетинг. Оқу құралы. Алматы.-Экономика, 2003
8. Куличков Е.Н., Трайнев И.В. Маркетинговые системы и информационные процессы в деятельности менеджера. М.: Экономика, 1994.
9. Майоров С.И. Информационный бизнес: коммерческое распространение и маркетинг. М.: Финансы и статистика, 1993.
10. Маркетинг: Учебник / Под ред. А.Н. Романова. М.: Банки и биржи; ЮНИТИ, 1995.
11. Маркетинг: Учебник для вузов. М.: ОАО Изд – во «Экономика», 1999.
1. Маркетингтік ақпараттың ішкі жүйесі
Ақпараттың ішкі жүйесі туристік кәсіпорынның ішіндегі мәліметті анықтау
үшін қажет. Мұндай ақпарат көздері кәсіпорынның жиі байланысы мен қызметіне
байланысты пайда болып отырады. Ақпараттың ішкі жүйесі кәсіпорынның жұмысы
мен беріліп отыратын мәліметтерге бағытталуы шарт. Жауапты жұмысты атқару
барысында автоматтандырылған жинау жүйесі мен жаңа ақпараттық технология
мен байланыс өте қажет. Ішкі ақпараттың деректерінің арасынан
төмендегілерді көрсету шарт:
• статистикалық есеп;
• бухгалтерлік есеп;
• ішкі статистика;
• бұрын зерттелген мәліметтер;
• келісім шарттар;
• ревизия және тексеру актілері;
• келіп түсетін мәліметтер;
• әртүрлі топтағы анықтамалар мен есептер;
• іскерлік хаттар және т.б.
Ішкі ақпарат басшылары мен мамандардың маркетингтік шешім қабылдау
кезінде жұмысын жеңілдетеді.
Маркетингтік ақпараттың сыртқы жүйесі
Ақпарттың сыртқы жүйесі ішкі маркетингтің сферасында орналасқан
оқиғалар мен жағдайлардағы ақпарттың көмегімен сипатталып деректер мен
методикалық приемдарға негізделген.
Әртүрлі мәлметтердің жиналуының есебінен сыртқы ақпарат қалыптасады:
• нарықтағы әртүрлі жағдайлар, соның ішінде кәсіпорынның қызмет ететін
орны;
• нарықта орын алған күш;
• үлкен ортадағы қалып пен тенденциялардың даму факторлары.
Сыртқы ақпарат жүйесі деректерге бөлінеді:
• жалпы маркетингтік ақпарат;
• тар профильді маркетингтік ақпарат;
Жалпы маркетингтік ақпарат болып төмендегілер беріледі:
• жалпы экономикалық негіздегі кітаптар;
• статистикалық басылымдар;
• анықтамалар;
• телевидение, радио;
• бұқаралық сипаттағы жарнамалық қызмет;
• заңнамалық және нормативті актілер, үкімет пен басшылықтың басқа да
басылымдары;
• көрмелер, жиындар, конференциялар, презентациялар және ашық есік
күндері;
Тар ауқымды маркетингтік ақпараттың деректеріне:
• кәсіпорындардың бухгалтерлік және финанстық есептердің басылымы;
• есептер, туристік кәсіпорынның басшылары мен мамандарынан алынған
сұхбаттар;
• тар ауқымда мамандандырылған кезеңдік баспалар;
• туризм маркетингі бойынша кітаптар, оқулықтар және анықтамалар;
• мамандандырылған жәрмеңкелер мен көрмелер;
• банк мәліметтері мен коммерциялық база жүйесі;
• коммуникацияның жеке каналдары;
Сыртқы ақпаратты былайша бөлуге болады:
• барлығына қол жетімді ресми түрде басып шығару;
• арнайы ұйымдар мен келісім шарт негізіндегілер үшін, синдикативті
түрде басылуы.
Синдикативті ақпараттың артықшылығы:
• бағаның бірнеше жазылушылардың арасында бөлінуі;
• мәліметті қайта өңдеу және жинаудағы жоғары сенімділік;
• жазылушыларға тез тарау мүмкіндігі.
Синдикативті ақпараттың кемшілік тұстары да аз емес, біріншіден,
жазылушылар жинақталған мәліметтің сипатына ықпал ете алмайды. Сондықтан
алдымен сатып алмас бұрын оның қажеттілігн бағалау шарт. Екіншіден,
синдикативті ақпаратты жеткізуші басылымның ұзақ мерзімге жалғасуына көп
мән береді. Соңғысы, синдикативті мәлімет бәсекелес фирмаға практикалық
тұрғыда жасырын түрде емес.
Сыртқы ақпарат көздері өте көп. Сондықтан кәсіпорынның
қызығушылығындағы мәліметті жинау мүмкін емес. Парето эффектісі бойынша 80%
мәлімет мазмұны 20% - дық деректен алынған. Дерек көзінің көлемділігіне
байланысты ең тиімідісін және пайдалысын таңдау қажет.
Сыртқы ақпараттың құндылығына қарамастан, оның мазмұны баршаға мәлім
болып, көп артықшылықтарға ие бола алмайды. Бұл қатал түрдегі
маркетингтік ақпараттың мәліметтері болып саналады. Кәсіпорынның
бәсекелісінде жоқ мәліметті алу көп жағдайда стратегиялық артықшылықтарға
әкеледі. Мұндай ақпараттар жұмсақ немесе алғашқы деп аталады.
2. Алғашқы маркетингтік ақпараттың жинау жүйесі
Алғашқы ақпаратты жинау жүйесі арнайы маркетингтік зерттеу жұмыстарының
өткізілуін қарастырады. Олардың мақсаты нақты маркетингтік міндеттердің
шешімімен байланысты қосымша мәлімет алу болып отыр. Осы жерде баса назар
аударатын мәселе, алғашқы ақпараттарды жинау жүйесін әрдайым кішігірім
кәсіпорындар тұтына алмайды. Осындай жағдайда кәсіпорындар мәселеге қатысты
жұмыстармен айналысатын арнайы фирмалардың көмегіне сүйенеді. Бұл
фирмаларға өздерінің жеке зерттеу штаттарын құрудан гөрі, әлдеқайда арзанға
түседі. Көптеген ірі кәсіпорындар алғашқы маркетингтік ақпаратты жинаумен
өздері шұғылданады.
Алғашқы маркетингтік мәліметтерді жинаудың негізгі тәсілдері:
• сұрақ – жауап
• бақылау
• эксперимент
• имитациялық модельдеу.
Нақты тәсілді таңдау зерттеудің мақсаты мен байқалған белгілерге
байланысты орындалады. Әртүрлі тәсілдердің жүргізілуі 1.1. таблицада
көрсетілген.
Таблица 1.1.
Алғашқы маркетингтік ақпаратты жинаудың тәсілдері
Тәсіл Анықтама Түрлер Маркетигтік Мәселелері
мысал
Сұрақ Зерттеу Сауалнама Тұтынушы Қабылданбай
-жауап мәселесіне Сұхбаттасу ның талғамына тын мәселелерге
байланысты қарай көңіл бөлу.
сұрақ мәліметтерді Алынатын
қойылған жинау; өнім мәліметтің
тұтынушы мен фирманың нақтылығын
ға ауызша имиджін қарастыру.
немесе зерттеу;
жазбаша Көрмелер мен
үндеу жәрмеңкелер
Бақылау Объектінің Бақылаушымен дегі Көбіне
мәселесін немесе келушілердің сауалнамаға
реалды бақылаушысыз тәртібін қарағанда
жағдайды далалық және бақылау нақтырақ және
талқылау лабораториялық объектілі.
жұмыс жүргізу Кейбір фактілер
бақылауға
келмейді. Шығын
мөлшерінің көп
Жаңа өнімдердіболуы.
тестілеу, Факторлардың
ЭксперименӨзге Далалық жарнамалар ықпал етуіне
т факторлар Лабораториялық ды зерттеу, байланысты
ды бақылауда нарықты бақылауды бөлу
ұстаудың тестілеу мүмкіндігі.
есебінен бір Жағдайды қалыпта
уақытта ұстау. Шығын
факторлар мөлшерінің көп
дың бір – болуы.
біріне ықпал Тұтынушылардың
етуі. тәртібіне Факторларды
Бақылауда байланысты зерттеудің
Имита ғы және Математикалық модельдеу жәнемүмкіндігі.
циялық бақылау Графикалық болжау Нәтиженің іс
модель орнатылма әркетке ықпал
деу ған етуі.
модельдер
дің
құрылысы.
Сауалнама туристік өнімдерді таңдау барысында тұтынушылардың неге көп
көңіл бөлінгендігін көрсетеді. Бұл маркетингте мәліметтерді жинауда ең көп
тараған тәсілдердің бірі болып есептеледі. Оны шамамен 90% зерттеушілер
қолданады.
Сауалнама зерттеудің мәселелері көрініс тапқан мазмұнда фирманың
жұмысщылары мен тұтынушыларына ауызша немесе жазбаша түрде ұсынылады.
Сауалнама белгілері 1.2. таблицада рет ретімен сыныпталған.
Таблица 1.2.
Сыныптаудың параметрлері Сыныпталған топтар
Алғашқы ақпараттың дерек көзі Жаппай
Арнайы дайындықтан өткен
(эксперттік)
Сұрақтың жиіліг Нүктелі
Қайталамалы
Қоршаудың дәрежесі
Таңдалған
Саулнаманың түрі Сауалнама
Сұхбаттасу
Алғашқы ақпараттың дерек көзіне байланысты жаппай және арнайы
дайындалған сауалдар ажыратылады.
Сауалнаманың жаппай түріне қатысушыларды респонденттер деп е атайды. Ал
арнайы сауалнамалардың дерек көзі білікті тұлғалар болып, олардың саяси
іскерліктері зерттеу объектісімен тығыз байланыста болып келеді. Осыдан
келіп бұл сауалнаманың тағы бір атауы экспертті қолданылады. Бұл
сауалнаманың түріне көбіне маркетингтік зерттеудің алғашқы сатыларында
мәселені шешу үшін және соңғы сатысында мәселені тексеріп, алынған
мәліметке байланысты шешім қабылдау үшін келеді.
Қайталамалы сауалнама түрі өмірлік циклдің сұранысына және уақыт өте
келе нарықтағы шешіммен байланысты болып келеді.
Қоршаудың деңгейіне байланысты тұтынушылардың сауалнамасы таңдалған
болады. Таңдалған сауалнамаға байланысты маркетингте негізгі рольді фокус –
групп деп аталатын тәсіл алады.
Маркетингтің тәжірибесінде екі негізгі сауалнаманың түрі алынады; олар
сауалнама және сұхбат.
Сауаланаманы алу барысында сұраққа жауап беруші өзі сауалнамашыға
тікелей жауап береді немесе жазбаша түрде өткізеді. Сауалнаманы өткізу
барысы жеке немесе топтық түрде өтуі мүмкін. Топтық түрде аз уақыт ішінде
бірнеше адамнан сауалнама алу өте тиімді. Сауалнаманың сырттай немесе
күндізгі түрлері де бар. Сырттай сауалнаманың ең көп тараған түрі пошта
арқылы болып отыр.
Пошталық сауалнаманың артықшылықтары:
• үлкен территориялар мен алыс аудандарда өткізу мүмкіндігі;
• сауалнамашының жауапқа ықпалының және психологиялық барьердің орын
алмауы;
• қатаң белгіленген уақыттың болмауы;
Пошталық тәсілдің кемшліктері:
• жауаптың ұзаққа созылуы;
• сұрақ жауаптарының толық болмауы;
• алынған мәліметтің анықтамысының қиындығы.
Сұхбат алу жауап берушімен жеке жүріп, ол тікелей телефон арқылы да
орын алуы мүмкін. Сұхбаттаушы барлық жауапты өзі сараптап отырады.
Жеке сұхбат барысында жауап берушімен жақсы байланыс орнап, сұрақ
жауаптарын толықтыруына мүмкіндіктер алады. Алынған мәліметтің шынайылығы
жоғары болады.
Егер де аз уақыттың ішінде сұхбаттасу қажет болса, телефон арқылы да
жүргізле береді. Телефон арқылы жүргізілетін сұхбаттың артықшылығы
жылдамдығы және жоғары нәтижелілігі, сонымен қатар уақыт мен қаражаттың
тиімділігі. Жоғарыдағы айтылған мәселелерге байланысты алғашқы маркетингтік
мәліметті алу барысы әртүрлі формада жүреді. Сауалнаманы жүргізудегі таңдау
4.4. таблицадағы бағалау шарттарымен көрсетілген.
Таблица 1.3.
Сауалнама түрлерінің бағалау шарттары
Шарттары Пошталық Жеке Телефон
сауалнама сұхбаттасу арқылы
сұхбаттасу
Жауап берушілердің бөлігі - +
Шығындар + - -
Сұхбат алушының ықпалы + -
Сұрақтардың көлемі - + -
Сұрақтар тәртібінің сақталуы - + +
Бөгде адамдардың ықпалы - +
Жылдамдық - - +
Сұрақтарды дұрыс түсінбеу - + +
Кешенділік
Ақпарат - +
Анонимділіктің кепілдігі - + -
Сөзсіз реакцияның есепке алынуы- + -
+ белгісі сауалнаманың шарттарға байланысты артықшылығын көрсетсе, -
белгісі кемшлігін көрсетеді.
Сауалдың нақты нәтижесі қандай түрде болмасын оның дәрежесінің жоғары
болуы сауалнаманың немесе сұхбаттың бланкісіне, т.б. қатысты орын алады.
Сауалнама (немесе сұрақ парағы) – сандық және сапалық мазмұнда іріккен
зерттеу жүйесінің сұрақтары болып табылады.
Сауалнаманы толтыру барысында төмендегі жағдайларды ескеру қажет:
• сауалнаманы жүргізудің эффектілі өтуі, қойылған сұрақтар мен оларға
берілген жауаптардың негізінде және жауаптардың нұсқалық түріне
байланысты болады. Барлық қойылған сұрақтар анализден өтуі тиіс.
• сұрақ түрі белгілі бір дәрежеде жауапқа әсер етеді.
• сауалнаманың құрылысы нақты ішкі логикамен сәйкестендіріліп жасалуы
қажет.
Сауалнама парағының алғашқы бетінде кіріспе бөлімі тұруы қажет.
Кіріспеде сауалды кім жүргізеді; қандай мақсатта; сауалнаманы толтыруға
байланысты ереже көрсетіледі. Кіріспе бөлімде жауап берушіге қатысты жақсы
қарым – қатынастың жазылуы және сауал алушының жауап беруге деген тілегін
тудыру қажет.
Әр берілген тапсырмада ашық және жабық деп бөлетін негізгі сұрақтардың
блогы болуы қажет.
Жабық сұрақтар сауалнамада көрсетілген жауаптардың ішінен біреуін
таңдауды білдіреді. Ал ашық сұрқтарға келтін болсақ, олардың жабық
сұрақтардан айырмашылығы ешқандай көмектің немесе нұсқаның болмауында.
Мұндай сұрақтар стандартқа сай емес жауап алуға арналған. Осыған байланысты
нәтижесін сұрыптау өте қиын болады.
Таблица 1.4.
Жабық сұрақтардың түрлері
Атауы Сұрақ мазмұныМысалдар
Балама сұрақ Екі балама Сіз А фирмасының көмегіне жүгіндіңіз бе?
жауаптан
таңдау
беріледі
Иә Жоқ
Таңдауы бар Таңдау екі Сіздің ойынызша А фирмасының басты
сұрақ немесе одан артықшылығы:
көп жауап Жоғары сапасы
нұсқаларынан Жұмысшыларының сыпайылығы
беріледі Бағасының жоғарылығы
Шкала Берілген Сіз үшін салыстырмалы түрде А өнімі басқаларың
маңыздылығы шкала сипатына қарағанда:
бойынша сұрақмаңыздылығы
бойынша
туристік
өнімнің
сипатын
бағалау
1 2 3 4
Маңыздылығы Маңыздылығымаңызды Маңызы жоқ
өте жоғары жоғары
Лайкер Анықталған Бұқаралық ақпарат құралдарында
шкаласы қаулы бойыншажарнамаланбаған сайыстар сенімсіз болады:
бойынша сұрақкелісілген
дәрежені
көрсету
1 2 3 4 5
Мүлдем Келіс Айта Келісі Толық
келіс пейді алмай мін тай
пейді мын келісе
мін
Баға шкала Ұсынылған Сіздің ойынызша А фирмасының қызмет ету сапасы
бойынша сұрақшкала бойыншақандай?
белгілерін
анықтау
1 2 3 4 5
Өте жақсыжақсы Қанағат нашар Өте нашар
танар
лық
Семанти Шкалада А фирмасының қызметін белгілеу:
калық орналасқан
дифферен екі
циалдығы биополярлы
нүктені
көрсету
1 2 3 4 5
Қымбаты ------------------------------- арзаны
Таблица 1.5.
Ашық сұрақтың түрлері
Атауы Сұрақтың маңыздылығы Мысалдар
Құрылымы жоқ Барлық ауызша берілген А фирмасына байланысты
формадағы жауаптарды сіздің пікіріңіз?
қабылдау А фирмасы туралы сөз
Ауызша ассоциацияларды Жауап берушіде болғанда сізде қандай
іріктеу қалыптасқан ассоциацияныпікір қалыптасады?
білу Мен А фирмасының
Қорытынды қызметтеір пайдаланамын.
Аяқталмаған сөйлемдерді Себебі...
қорытындылау ұсынылады
Аяқталмаған әңгіме Сіз А фирмасына
Әңгімені аяқтау қорытындылау ұсынылады жолықтыңыз, сіз мынадай
ойда қалдыңыз...
Жауап берушіден ереже Суретте екі әңгімелесуші
бойынша суреттегі бейнелеген. Біріншісі:
Суретті аяқтау қаһармандардың бір Мен А фирмасының
болуын және оның атынан қызметін қолданамын.
суретке өз көзқарасын Келесі әңгімелесуші
білдіру... болсаңыз сіздің
пікіріңіз қандай болар
еді?
Сурет бойынша әңгіме Суретте А фирмасының
құрастыру қабырғасындағы екі адам
Тематикалық туралы. Суретке қарап
апперцепциондық тестілеу қандай жағдай болуы
мүмкін екендігін ойлап
табу.
Сауалнамада негізгі сұрақтардың ролін бақылаушы сұрақтар алады.
Бақылаушы сұрақтардың міндеті мәліметтердің растығын тексеру. Сұрақ парағын
құрастыру барысында ойлау, анализ қажет ететін сұрақтарды сауалнаманың
ортаңғы бөлімінде болуы және соңына қарай сұрақтардың қиындығы төмеңдеу
керек.
Сауалнаманы қорытынды сұрақтар аяқтайды. Қорытындылаушы сұрақтардың
мақсаты - респонденттің психологиялық ынтасын түсірмеу керек. Бұл
сұрақтарға қоса сауалнаманың соңында респонденттің әлеуметтік –
демографиялық портреті бейнеленеді. Ең ... жалғасы
Ақпараттың ішкі жүйесі туристік кәсіпорынның ішіндегі мәліметті анықтау
үшін қажет. Мұндай ақпарат көздері кәсіпорынның жиі байланысы мен қызметіне
байланысты пайда болып отырады. Ақпараттың ішкі жүйесі кәсіпорынның жұмысы
мен беріліп отыратын мәліметтерге бағытталуы шарт. Жауапты жұмысты атқару
барысында автоматтандырылған жинау жүйесі мен жаңа ақпараттық технология
мен байланыс өте қажет. Ішкі ақпараттың деректерінің арасынан
төмендегілерді көрсету шарт:
• статистикалық есеп;
• бухгалтерлік есеп;
• ішкі статистика;
• бұрын зерттелген мәліметтер;
• келісім шарттар;
• ревизия және тексеру актілері;
• келіп түсетін мәліметтер;
• әртүрлі топтағы анықтамалар мен есептер;
• іскерлік хаттар және т.б.
Ішкі ақпарат басшылары мен мамандардың маркетингтік шешім қабылдау
кезінде жұмысын жеңілдетеді.
Маркетингтік ақпараттың сыртқы жүйесі
Ақпарттың сыртқы жүйесі ішкі маркетингтің сферасында орналасқан
оқиғалар мен жағдайлардағы ақпарттың көмегімен сипатталып деректер мен
методикалық приемдарға негізделген.
Әртүрлі мәлметтердің жиналуының есебінен сыртқы ақпарат қалыптасады:
• нарықтағы әртүрлі жағдайлар, соның ішінде кәсіпорынның қызмет ететін
орны;
• нарықта орын алған күш;
• үлкен ортадағы қалып пен тенденциялардың даму факторлары.
Сыртқы ақпарат жүйесі деректерге бөлінеді:
• жалпы маркетингтік ақпарат;
• тар профильді маркетингтік ақпарат;
Жалпы маркетингтік ақпарат болып төмендегілер беріледі:
• жалпы экономикалық негіздегі кітаптар;
• статистикалық басылымдар;
• анықтамалар;
• телевидение, радио;
• бұқаралық сипаттағы жарнамалық қызмет;
• заңнамалық және нормативті актілер, үкімет пен басшылықтың басқа да
басылымдары;
• көрмелер, жиындар, конференциялар, презентациялар және ашық есік
күндері;
Тар ауқымды маркетингтік ақпараттың деректеріне:
• кәсіпорындардың бухгалтерлік және финанстық есептердің басылымы;
• есептер, туристік кәсіпорынның басшылары мен мамандарынан алынған
сұхбаттар;
• тар ауқымда мамандандырылған кезеңдік баспалар;
• туризм маркетингі бойынша кітаптар, оқулықтар және анықтамалар;
• мамандандырылған жәрмеңкелер мен көрмелер;
• банк мәліметтері мен коммерциялық база жүйесі;
• коммуникацияның жеке каналдары;
Сыртқы ақпаратты былайша бөлуге болады:
• барлығына қол жетімді ресми түрде басып шығару;
• арнайы ұйымдар мен келісім шарт негізіндегілер үшін, синдикативті
түрде басылуы.
Синдикативті ақпараттың артықшылығы:
• бағаның бірнеше жазылушылардың арасында бөлінуі;
• мәліметті қайта өңдеу және жинаудағы жоғары сенімділік;
• жазылушыларға тез тарау мүмкіндігі.
Синдикативті ақпараттың кемшілік тұстары да аз емес, біріншіден,
жазылушылар жинақталған мәліметтің сипатына ықпал ете алмайды. Сондықтан
алдымен сатып алмас бұрын оның қажеттілігн бағалау шарт. Екіншіден,
синдикативті ақпаратты жеткізуші басылымның ұзақ мерзімге жалғасуына көп
мән береді. Соңғысы, синдикативті мәлімет бәсекелес фирмаға практикалық
тұрғыда жасырын түрде емес.
Сыртқы ақпарат көздері өте көп. Сондықтан кәсіпорынның
қызығушылығындағы мәліметті жинау мүмкін емес. Парето эффектісі бойынша 80%
мәлімет мазмұны 20% - дық деректен алынған. Дерек көзінің көлемділігіне
байланысты ең тиімідісін және пайдалысын таңдау қажет.
Сыртқы ақпараттың құндылығына қарамастан, оның мазмұны баршаға мәлім
болып, көп артықшылықтарға ие бола алмайды. Бұл қатал түрдегі
маркетингтік ақпараттың мәліметтері болып саналады. Кәсіпорынның
бәсекелісінде жоқ мәліметті алу көп жағдайда стратегиялық артықшылықтарға
әкеледі. Мұндай ақпараттар жұмсақ немесе алғашқы деп аталады.
2. Алғашқы маркетингтік ақпараттың жинау жүйесі
Алғашқы ақпаратты жинау жүйесі арнайы маркетингтік зерттеу жұмыстарының
өткізілуін қарастырады. Олардың мақсаты нақты маркетингтік міндеттердің
шешімімен байланысты қосымша мәлімет алу болып отыр. Осы жерде баса назар
аударатын мәселе, алғашқы ақпараттарды жинау жүйесін әрдайым кішігірім
кәсіпорындар тұтына алмайды. Осындай жағдайда кәсіпорындар мәселеге қатысты
жұмыстармен айналысатын арнайы фирмалардың көмегіне сүйенеді. Бұл
фирмаларға өздерінің жеке зерттеу штаттарын құрудан гөрі, әлдеқайда арзанға
түседі. Көптеген ірі кәсіпорындар алғашқы маркетингтік ақпаратты жинаумен
өздері шұғылданады.
Алғашқы маркетингтік мәліметтерді жинаудың негізгі тәсілдері:
• сұрақ – жауап
• бақылау
• эксперимент
• имитациялық модельдеу.
Нақты тәсілді таңдау зерттеудің мақсаты мен байқалған белгілерге
байланысты орындалады. Әртүрлі тәсілдердің жүргізілуі 1.1. таблицада
көрсетілген.
Таблица 1.1.
Алғашқы маркетингтік ақпаратты жинаудың тәсілдері
Тәсіл Анықтама Түрлер Маркетигтік Мәселелері
мысал
Сұрақ Зерттеу Сауалнама Тұтынушы Қабылданбай
-жауап мәселесіне Сұхбаттасу ның талғамына тын мәселелерге
байланысты қарай көңіл бөлу.
сұрақ мәліметтерді Алынатын
қойылған жинау; өнім мәліметтің
тұтынушы мен фирманың нақтылығын
ға ауызша имиджін қарастыру.
немесе зерттеу;
жазбаша Көрмелер мен
үндеу жәрмеңкелер
Бақылау Объектінің Бақылаушымен дегі Көбіне
мәселесін немесе келушілердің сауалнамаға
реалды бақылаушысыз тәртібін қарағанда
жағдайды далалық және бақылау нақтырақ және
талқылау лабораториялық объектілі.
жұмыс жүргізу Кейбір фактілер
бақылауға
келмейді. Шығын
мөлшерінің көп
Жаңа өнімдердіболуы.
тестілеу, Факторлардың
ЭксперименӨзге Далалық жарнамалар ықпал етуіне
т факторлар Лабораториялық ды зерттеу, байланысты
ды бақылауда нарықты бақылауды бөлу
ұстаудың тестілеу мүмкіндігі.
есебінен бір Жағдайды қалыпта
уақытта ұстау. Шығын
факторлар мөлшерінің көп
дың бір – болуы.
біріне ықпал Тұтынушылардың
етуі. тәртібіне Факторларды
Бақылауда байланысты зерттеудің
Имита ғы және Математикалық модельдеу жәнемүмкіндігі.
циялық бақылау Графикалық болжау Нәтиженің іс
модель орнатылма әркетке ықпал
деу ған етуі.
модельдер
дің
құрылысы.
Сауалнама туристік өнімдерді таңдау барысында тұтынушылардың неге көп
көңіл бөлінгендігін көрсетеді. Бұл маркетингте мәліметтерді жинауда ең көп
тараған тәсілдердің бірі болып есептеледі. Оны шамамен 90% зерттеушілер
қолданады.
Сауалнама зерттеудің мәселелері көрініс тапқан мазмұнда фирманың
жұмысщылары мен тұтынушыларына ауызша немесе жазбаша түрде ұсынылады.
Сауалнама белгілері 1.2. таблицада рет ретімен сыныпталған.
Таблица 1.2.
Сыныптаудың параметрлері Сыныпталған топтар
Алғашқы ақпараттың дерек көзі Жаппай
Арнайы дайындықтан өткен
(эксперттік)
Сұрақтың жиіліг Нүктелі
Қайталамалы
Қоршаудың дәрежесі
Таңдалған
Саулнаманың түрі Сауалнама
Сұхбаттасу
Алғашқы ақпараттың дерек көзіне байланысты жаппай және арнайы
дайындалған сауалдар ажыратылады.
Сауалнаманың жаппай түріне қатысушыларды респонденттер деп е атайды. Ал
арнайы сауалнамалардың дерек көзі білікті тұлғалар болып, олардың саяси
іскерліктері зерттеу объектісімен тығыз байланыста болып келеді. Осыдан
келіп бұл сауалнаманың тағы бір атауы экспертті қолданылады. Бұл
сауалнаманың түріне көбіне маркетингтік зерттеудің алғашқы сатыларында
мәселені шешу үшін және соңғы сатысында мәселені тексеріп, алынған
мәліметке байланысты шешім қабылдау үшін келеді.
Қайталамалы сауалнама түрі өмірлік циклдің сұранысына және уақыт өте
келе нарықтағы шешіммен байланысты болып келеді.
Қоршаудың деңгейіне байланысты тұтынушылардың сауалнамасы таңдалған
болады. Таңдалған сауалнамаға байланысты маркетингте негізгі рольді фокус –
групп деп аталатын тәсіл алады.
Маркетингтің тәжірибесінде екі негізгі сауалнаманың түрі алынады; олар
сауалнама және сұхбат.
Сауаланаманы алу барысында сұраққа жауап беруші өзі сауалнамашыға
тікелей жауап береді немесе жазбаша түрде өткізеді. Сауалнаманы өткізу
барысы жеке немесе топтық түрде өтуі мүмкін. Топтық түрде аз уақыт ішінде
бірнеше адамнан сауалнама алу өте тиімді. Сауалнаманың сырттай немесе
күндізгі түрлері де бар. Сырттай сауалнаманың ең көп тараған түрі пошта
арқылы болып отыр.
Пошталық сауалнаманың артықшылықтары:
• үлкен территориялар мен алыс аудандарда өткізу мүмкіндігі;
• сауалнамашының жауапқа ықпалының және психологиялық барьердің орын
алмауы;
• қатаң белгіленген уақыттың болмауы;
Пошталық тәсілдің кемшліктері:
• жауаптың ұзаққа созылуы;
• сұрақ жауаптарының толық болмауы;
• алынған мәліметтің анықтамысының қиындығы.
Сұхбат алу жауап берушімен жеке жүріп, ол тікелей телефон арқылы да
орын алуы мүмкін. Сұхбаттаушы барлық жауапты өзі сараптап отырады.
Жеке сұхбат барысында жауап берушімен жақсы байланыс орнап, сұрақ
жауаптарын толықтыруына мүмкіндіктер алады. Алынған мәліметтің шынайылығы
жоғары болады.
Егер де аз уақыттың ішінде сұхбаттасу қажет болса, телефон арқылы да
жүргізле береді. Телефон арқылы жүргізілетін сұхбаттың артықшылығы
жылдамдығы және жоғары нәтижелілігі, сонымен қатар уақыт мен қаражаттың
тиімділігі. Жоғарыдағы айтылған мәселелерге байланысты алғашқы маркетингтік
мәліметті алу барысы әртүрлі формада жүреді. Сауалнаманы жүргізудегі таңдау
4.4. таблицадағы бағалау шарттарымен көрсетілген.
Таблица 1.3.
Сауалнама түрлерінің бағалау шарттары
Шарттары Пошталық Жеке Телефон
сауалнама сұхбаттасу арқылы
сұхбаттасу
Жауап берушілердің бөлігі - +
Шығындар + - -
Сұхбат алушының ықпалы + -
Сұрақтардың көлемі - + -
Сұрақтар тәртібінің сақталуы - + +
Бөгде адамдардың ықпалы - +
Жылдамдық - - +
Сұрақтарды дұрыс түсінбеу - + +
Кешенділік
Ақпарат - +
Анонимділіктің кепілдігі - + -
Сөзсіз реакцияның есепке алынуы- + -
+ белгісі сауалнаманың шарттарға байланысты артықшылығын көрсетсе, -
белгісі кемшлігін көрсетеді.
Сауалдың нақты нәтижесі қандай түрде болмасын оның дәрежесінің жоғары
болуы сауалнаманың немесе сұхбаттың бланкісіне, т.б. қатысты орын алады.
Сауалнама (немесе сұрақ парағы) – сандық және сапалық мазмұнда іріккен
зерттеу жүйесінің сұрақтары болып табылады.
Сауалнаманы толтыру барысында төмендегі жағдайларды ескеру қажет:
• сауалнаманы жүргізудің эффектілі өтуі, қойылған сұрақтар мен оларға
берілген жауаптардың негізінде және жауаптардың нұсқалық түріне
байланысты болады. Барлық қойылған сұрақтар анализден өтуі тиіс.
• сұрақ түрі белгілі бір дәрежеде жауапқа әсер етеді.
• сауалнаманың құрылысы нақты ішкі логикамен сәйкестендіріліп жасалуы
қажет.
Сауалнама парағының алғашқы бетінде кіріспе бөлімі тұруы қажет.
Кіріспеде сауалды кім жүргізеді; қандай мақсатта; сауалнаманы толтыруға
байланысты ереже көрсетіледі. Кіріспе бөлімде жауап берушіге қатысты жақсы
қарым – қатынастың жазылуы және сауал алушының жауап беруге деген тілегін
тудыру қажет.
Әр берілген тапсырмада ашық және жабық деп бөлетін негізгі сұрақтардың
блогы болуы қажет.
Жабық сұрақтар сауалнамада көрсетілген жауаптардың ішінен біреуін
таңдауды білдіреді. Ал ашық сұрқтарға келтін болсақ, олардың жабық
сұрақтардан айырмашылығы ешқандай көмектің немесе нұсқаның болмауында.
Мұндай сұрақтар стандартқа сай емес жауап алуға арналған. Осыған байланысты
нәтижесін сұрыптау өте қиын болады.
Таблица 1.4.
Жабық сұрақтардың түрлері
Атауы Сұрақ мазмұныМысалдар
Балама сұрақ Екі балама Сіз А фирмасының көмегіне жүгіндіңіз бе?
жауаптан
таңдау
беріледі
Иә Жоқ
Таңдауы бар Таңдау екі Сіздің ойынызша А фирмасының басты
сұрақ немесе одан артықшылығы:
көп жауап Жоғары сапасы
нұсқаларынан Жұмысшыларының сыпайылығы
беріледі Бағасының жоғарылығы
Шкала Берілген Сіз үшін салыстырмалы түрде А өнімі басқаларың
маңыздылығы шкала сипатына қарағанда:
бойынша сұрақмаңыздылығы
бойынша
туристік
өнімнің
сипатын
бағалау
1 2 3 4
Маңыздылығы Маңыздылығымаңызды Маңызы жоқ
өте жоғары жоғары
Лайкер Анықталған Бұқаралық ақпарат құралдарында
шкаласы қаулы бойыншажарнамаланбаған сайыстар сенімсіз болады:
бойынша сұрақкелісілген
дәрежені
көрсету
1 2 3 4 5
Мүлдем Келіс Айта Келісі Толық
келіс пейді алмай мін тай
пейді мын келісе
мін
Баға шкала Ұсынылған Сіздің ойынызша А фирмасының қызмет ету сапасы
бойынша сұрақшкала бойыншақандай?
белгілерін
анықтау
1 2 3 4 5
Өте жақсыжақсы Қанағат нашар Өте нашар
танар
лық
Семанти Шкалада А фирмасының қызметін белгілеу:
калық орналасқан
дифферен екі
циалдығы биополярлы
нүктені
көрсету
1 2 3 4 5
Қымбаты ------------------------------- арзаны
Таблица 1.5.
Ашық сұрақтың түрлері
Атауы Сұрақтың маңыздылығы Мысалдар
Құрылымы жоқ Барлық ауызша берілген А фирмасына байланысты
формадағы жауаптарды сіздің пікіріңіз?
қабылдау А фирмасы туралы сөз
Ауызша ассоциацияларды Жауап берушіде болғанда сізде қандай
іріктеу қалыптасқан ассоциацияныпікір қалыптасады?
білу Мен А фирмасының
Қорытынды қызметтеір пайдаланамын.
Аяқталмаған сөйлемдерді Себебі...
қорытындылау ұсынылады
Аяқталмаған әңгіме Сіз А фирмасына
Әңгімені аяқтау қорытындылау ұсынылады жолықтыңыз, сіз мынадай
ойда қалдыңыз...
Жауап берушіден ереже Суретте екі әңгімелесуші
бойынша суреттегі бейнелеген. Біріншісі:
Суретті аяқтау қаһармандардың бір Мен А фирмасының
болуын және оның атынан қызметін қолданамын.
суретке өз көзқарасын Келесі әңгімелесуші
білдіру... болсаңыз сіздің
пікіріңіз қандай болар
еді?
Сурет бойынша әңгіме Суретте А фирмасының
құрастыру қабырғасындағы екі адам
Тематикалық туралы. Суретке қарап
апперцепциондық тестілеу қандай жағдай болуы
мүмкін екендігін ойлап
табу.
Сауалнамада негізгі сұрақтардың ролін бақылаушы сұрақтар алады.
Бақылаушы сұрақтардың міндеті мәліметтердің растығын тексеру. Сұрақ парағын
құрастыру барысында ойлау, анализ қажет ететін сұрақтарды сауалнаманың
ортаңғы бөлімінде болуы және соңына қарай сұрақтардың қиындығы төмеңдеу
керек.
Сауалнаманы қорытынды сұрақтар аяқтайды. Қорытындылаушы сұрақтардың
мақсаты - респонденттің психологиялық ынтасын түсірмеу керек. Бұл
сұрақтарға қоса сауалнаманың соңында респонденттің әлеуметтік –
демографиялық портреті бейнеленеді. Ең ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz