Ортағасырлық философия туралы
Кіріспе
1. Ортағасырдағы батыс еуропалық христиан философиясының өзіндік ерекшеліктері.
2. Ортағасырлық философияның негізгі кезендері патристика және схоластика. Августин Авремий және фома Аквинский.
3. Әмбебаптық (универисалия) мәселелері. Номинализм және реализм.
4. Араб тілдік философиясындағы антикалық мұра.
Қолданылған әдебиеттер.
1. Ортағасырдағы батыс еуропалық христиан философиясының өзіндік ерекшеліктері.
2. Ортағасырлық философияның негізгі кезендері патристика және схоластика. Августин Авремий және фома Аквинский.
3. Әмбебаптық (универисалия) мәселелері. Номинализм және реализм.
4. Араб тілдік философиясындағы антикалық мұра.
Қолданылған әдебиеттер.
1.«Ортағасыр» термині түсіндірілуді керек етеді. Еуропалық философияда бұл термин христиан дінімен байланысты. Христиан діні біздің жыл санауымыз бойынша І-ІІ ғ.ғ., құлиленуші қоғамның күйреуі, Рим империясының құлау кезеңінде пайда болды. Еуропалық христиан немесе ортағасыр философиясы І-ХV ғ. алып жатыр
Христиан дінінің тарай бастауына байланысты, оның догматтарын рационалдық (ақыл-ой) арқылы көрсету мәселесі қойылды. Сонымен бірге антикалық философтардың еңбегін пайдалану мақсаты үстем болды. Ортағасырлық ойлау мен пайымдауда екі түрлі дәстүр анықталды:
1. Христиан дінінің негізін түсіндіру.
2. Антикалық философияның идеялистік жағын қолдану.
Ортағасыр философиясы негізгі шіркеу догматымен есептеме отырып дамыды. Сол кездегі философияның өмір сүруі тарихи жағдайға байланысты болды. Шіркеу мен дін қоғамдағы әлеуметтік өмірдің табиғикөрінісі болды. Олардың абсолюттік үстемдік философияның және бүкіл мәдениеттің ойдағыдай дамуына мүмкіндік туғызбады. Ойшылдар шіркеу мектептерінде және діни қызмет атқару арқылы ғана философиямен шұғылдануға мүмкіндік алды. Философия білім саласында өзіндік ерекшелігінен айырылды. Дін түріне айналым, дінінің қызметін атқарушы «малайы» болып шыға келді. Философия негізінен діни қағидаларының қасиетті мәтіндерін түсіндірумен шұғылданды. Сонымен бірге философия мәселелерінің де ерекше түрі болды. Мысалы; Әлемді құдай жаратқан ба, әлде өзінше өмір сүре ме? Адамның ерік-бойындағы мен құдайдың қажеттілігі қалай үйлеседі? Деген сұрақтар туындайды.
Христиан дінінің тарай бастауына байланысты, оның догматтарын рационалдық (ақыл-ой) арқылы көрсету мәселесі қойылды. Сонымен бірге антикалық философтардың еңбегін пайдалану мақсаты үстем болды. Ортағасырлық ойлау мен пайымдауда екі түрлі дәстүр анықталды:
1. Христиан дінінің негізін түсіндіру.
2. Антикалық философияның идеялистік жағын қолдану.
Ортағасыр философиясы негізгі шіркеу догматымен есептеме отырып дамыды. Сол кездегі философияның өмір сүруі тарихи жағдайға байланысты болды. Шіркеу мен дін қоғамдағы әлеуметтік өмірдің табиғикөрінісі болды. Олардың абсолюттік үстемдік философияның және бүкіл мәдениеттің ойдағыдай дамуына мүмкіндік туғызбады. Ойшылдар шіркеу мектептерінде және діни қызмет атқару арқылы ғана философиямен шұғылдануға мүмкіндік алды. Философия білім саласында өзіндік ерекшелігінен айырылды. Дін түріне айналым, дінінің қызметін атқарушы «малайы» болып шыға келді. Философия негізінен діни қағидаларының қасиетті мәтіндерін түсіндірумен шұғылданды. Сонымен бірге философия мәселелерінің де ерекше түрі болды. Мысалы; Әлемді құдай жаратқан ба, әлде өзінше өмір сүре ме? Адамның ерік-бойындағы мен құдайдың қажеттілігі қалай үйлеседі? Деген сұрақтар туындайды.
1. «Философия», Алматы, Рауан, 1991 жыл
2. Абдильдин Ж.М. Избраные сочинения в 5 томах. Алматы, 2001
3. Әбішев Қ. Философия. Ақыл кітабі 2001
4. Быховский Б.Э. Фейербах.М., 1967
5. Гайденко П.П. Парадоксы свободы в учении Фихте. М., 1990
6. Гулыга А.В. Гегель. М., 1970
7. Гулыга А.В. Шеллнг.М.,1995
«Философия», Д.Кішібеков, Ұ.Сыдықов, Алматы, 2002 жыл
2. Абдильдин Ж.М. Избраные сочинения в 5 томах. Алматы, 2001
3. Әбішев Қ. Философия. Ақыл кітабі 2001
4. Быховский Б.Э. Фейербах.М., 1967
5. Гайденко П.П. Парадоксы свободы в учении Фихте. М., 1990
6. Гулыга А.В. Гегель. М., 1970
7. Гулыга А.В. Шеллнг.М.,1995
«Философия», Д.Кішібеков, Ұ.Сыдықов, Алматы, 2002 жыл
Жоспары
Кіріспе
1. Ортағасырдағы батыс еуропалық христиан философиясының өзіндік
ерекшеліктері.
2. Ортағасырлық философияның негізгі кезендері патристика және
схоластика. Августин Авремий және фома Аквинский.
3. Әмбебаптық (универисалия) мәселелері. Номинализм және реализм.
4. Араб тілдік философиясындағы антикалық мұра.
Қолданылған әдебиеттер.
1.Ортағасыр термині түсіндірілуді керек етеді. Еуропалық
философияда бұл термин христиан дінімен байланысты. Христиан діні біздің
жыл санауымыз бойынша І-ІІ ғ.ғ., құлиленуші қоғамның күйреуі, Рим
империясының құлау кезеңінде пайда болды. Еуропалық христиан немесе
ортағасыр философиясы І-ХV ғ. алып жатыр
Христиан дінінің тарай бастауына байланысты, оның догматтарын
рационалдық (ақыл-ой) арқылы көрсету мәселесі қойылды. Сонымен бірге
антикалық философтардың еңбегін пайдалану мақсаты үстем болды. Ортағасырлық
ойлау мен пайымдауда екі түрлі дәстүр анықталды:
1. Христиан дінінің негізін түсіндіру.
2. Антикалық философияның идеялистік жағын қолдану.
Ортағасыр философиясы негізгі шіркеу догматымен есептеме отырып
дамыды. Сол кездегі философияның өмір сүруі тарихи жағдайға байланысты
болды. Шіркеу мен дін қоғамдағы әлеуметтік өмірдің табиғикөрінісі болды.
Олардың абсолюттік үстемдік философияның және бүкіл мәдениеттің ойдағыдай
дамуына мүмкіндік туғызбады. Ойшылдар шіркеу мектептерінде және діни қызмет
атқару арқылы ғана философиямен шұғылдануға мүмкіндік алды. Философия
білім саласында өзіндік ерекшелігінен айырылды. Дін түріне айналым,
дінінің қызметін атқарушы малайы болып шыға келді. Философия негізінен
діни қағидаларының қасиетті мәтіндерін түсіндірумен шұғылданды. Сонымен
бірге философия мәселелерінің де ерекше түрі болды. Мысалы; Әлемді құдай
жаратқан ба, әлде өзінше өмір сүре ме? Адамның ерік-бойындағы мен құдайдың
қажеттілігі қалай үйлеседі? Деген сұрақтар туындайды.
Ортағасыр философиясындағы негізгі мәселелері: Онтология,
антропология, гносология.
1.Онтология (болмыс). Барлық тіршіліктің алғашқы себебі Құдай. Құдай
құдіреті тіршілік иесі ретінде дүниені, адамды жаратқан және оны басқарып,
әркімнің өмірін болжап отырады. Бұл философияның жүйесінде антикалық
философияның дәстүрі секілді, болмыс мәселесі тұрды. Айырмашылығы ортағасыр
философиясытеоцентрлік, яғни, шындық болып табиғат емес, шексіз құдіретті
Құдай саналды. Теоцентрлік (тео-құдай орталықта) ойлауда адамның мінез-
құлқын, қоғамды анықтайтын күш-қуат барлық тіршілікті анықтаушы және
жаратушы. Құдай дүниені жоқтан жаратты делінген принцип көзқарасты
Креационализм (лат.creatio-жасау) дейді ол. Әлемдегі тірі және өлі
табиғаттың бірегей шығармашылық актіде жасалғандығы туралы идеалистік ілім.
Құдай және оның жаратқан дүниесі екі нақты әртүрлі онтологиялық (болмыстық)
жағдайларда көрінеді, олар бір-біріне ауыспайды. Құдай мәңгі, өзгермейді,
бәрінен де тәуелсіз, ол барлық тіршіліктің көзі және оны тану мүмкін емес.
Құдай ең доғарғы игілік. Ал, дүние болса керісінше, құбылмалы, тұрақсыз,
ауыспалы және жақсы жетілмеген. Басқа сөзбен айтқанда адам үшін барлық
дүниедегі зұлымдық-бейболмыс, өйткені құдай зұлымдықты жек көреді,
игілікті құптайды. Зұлымдықтың өмір сүруін ортағасырдағы қоғамдық сана
былай түсіндірді. Зұлымдық ақиқаттық болмыста бүркеніп игіліктің арқасынан
өмір сүреді.
Ортағасыр адамы әлемнің тұрғылықтығына таңғалуымен болды. Табиғат
әлімінің табиғылығымен қатар және оның заңдарымен таңғаларлық әлемнің өмір
сүруін, оны құдайдың жаратқанын мойындауды. Сонымен бірге тіршілік дүниесі
мен о дүние (өлгендер әлемі) интенсивті (қарқынды) және драмалық қатынаста
болады.
Әрине, философтар осыдан пайда болатын сұрақтарға жауап іздеді. Осы
екі дүниені тануға бола ма, болса ең алдымен қандай деңгейде.
Антропология мәселесі: Антропология- адам туралы ілім. Осы ілімде
адамды құдай жаратқан және өзіне ұқсас жасаған. Бірақ, адам табиғаты екі
жақты. Яғни, жан мен тән. Жан болса рухани ғана емес, құдай берген игілік,
дене-шайтан қонысы. Адам өз күнәсінен және шайтанның арам пиғылынан құтылу
үшін, туған күнінен (өлгенше) шіркеу мен діннің қолдауына зәру болу керек.
Ортағасыр философиясы өзінің антология мен антропологиясын ақыл-оймен
негіздеу қиын болғандықтан өзіне тән гносологиясын жасады.
Гносология-тану мәселесі, діни философияда ақиқатты мойындау ақыл-
ойға сүйенбейді, ол тек ішкі қайғы-қасіретке, тілекке, еш уақытта ойланбай
толғанбай-ақ сай болуы керек дейді. Сенемін, тіпті ақыл-ойға сай емес
садырақ болсада-бұл діни гносологиялық принцип.
Танымның ерекшелігі әлде бір тілекке, сенуге негізделуіне байланысты
ақыл-ой, логика, жүйе, дәлелдеу, өзінің мәнін жоғалтты деу қате қорытынды
болған болар еді. Рационализмнің элементтері, логикалық құрал библияның
қасиетті қағидаларын талдауда, іздеуде екінші сатыдағы құрал ретінде
сақталады. Рационалдық философия библиядағы бейнелерді, символдарды
логикалық тілге аударуға өте үлкен роль атқарды.
2.Ортағасыр философиясы екі кезеңінен тұрады:
1. Патристика (Pater-әке шіркеу әкейлерінің діни
философиясы).
2. Схолостика (лат. Тілінде мектеп) деп аталады. Қазір
схолотика
деген ұғым өмірден алшақ, практикалық жағынан пайдасыз
сөзге
үтір дегеннің синонимі.
Философия тарихы Патристика Іғ.-VІғ. Болды деп анықтайды. Христиан
дінінің догматын (қағидасын) жасаушылар. Тертуллиан Карфагенский (160-
220ж.ж.) Аврамий, Климент, Александрский (150-215ж) Августин Блажекный
(354-430), Ориген (185-253), Боэций (180-526).
Бұлар өз кезеңінің ірі философтары болған.
Патристика кезеңіндегі басты мәселелер:
1. Құдайдың мәні және оның үш жақтылығы мәселесі (Құдіретті құдай, оның
ұлы және қасиетті тухтың ара қатынастары).
2. Христтың табиғаты-құдайлық, адамның немесе құрайдылығы адам.
(Христологиялық мәселе)
3. Сенім мен ақыл-ойдың қатынасы, христиандық аян және пұтқа
табынушылардың данышпандығы (гректер мен римдіктер) туралы.
4. Тарихты ақырғы анық мақсатқа жегу қозғалысы ретінде түсіну-Құдай
қаласы.
5. Адам бостандығын құтқару мүмкіндігі немесе оның жанының қирауы
жөнінде. (Августин)
6. Әлемдегі Зұлымдықтың пайда болуы және оған құдай қалай шыдайды және
басқа мәселелер.
Патристиканың атақты бір өкіліне тоқталып өтейік.
Антикалық философиясынан шіркеу әкейлерінің философия концепциясы және
категориялық апаратын жасауға Платонның әсері көп тиді.
Схолостика кезеңі-философиялық ілімі схолостика. Оның өкілдері:
Эридген, Бонавентура: Альберт Велиют: фома Аквинский, Иоанн Росцелпин: Ньер
Абеляр: Ансельм Кентерберрийский т.б. Бұлар патристика көтерген мәселелерді
жалғастырды. Бірақ бұл мәселелер өзінің әдісімен мазмұны жағынан басқа
сипатта болды. Мазмұны бойынша бұрынғыдай құдай мен күнәден құтылудың
құпиясымен байланысты, бірақ алдыңғы қатарға ақыл-ой мен сенім, дін мен
ғылым мәселелері шықты. Жалпы мен жеке ұғымдардың ара қатынасы көк орын
алды.
Схолостикалық философия христиандық діни ілім мәнін, тек сенім ғана
емес, сонымен бірге рационалдық (ақыл-ой) негізді, ғылыми Авремий Авнустин
(Блаженный)-354-430 Христиан теолоні, епископ Гиппон қаласы (солтүстік
Африка, Рим империясы) Христиан дініндегі католизм ағымының негізін салды.
Негізгі шығармасы Құдай қаласы туралы-бұл еңбек жүздеген жылдар бойы
діни ілімді тартуда, зерттеуде және оны оқуда басты құрал болды.
Негізгі қағидалары:
1. Тарихтың барысы, қоғам өмірі- екі қарама-қарсылық патшалығының күресі-
жерлік және құдайлық.
2. Жер бетіндегі патшалық мемлекеттік мекемелерде өкімет әскер, заң,
император арқылы іске асады.
3. Құдайшылық жолда діни қызметкерлер- олар берекелі және құдайға жақын,
шіркеуде біріккен адамдар.
4. Жер патшалығы күнәға толы және пұтқа табынушылар бар. Оны құдай
бәрібір, бір кезде жеңеді.
5. Көнбеген адамдар күнәлі және құдайдан алыс. Ақсүйектер өкіметі
арықарай өмір сүре беруі керек, бірақ олар Рухани өкіметке бағынады.
6. Корольдер мен императорлар хритиан шіркеуінің ырқын (еркін)
білдірумен бірге тікелей Рим Папасына бағынады.
7. Шіркеу-әлемді біріктіретін қабілетті күш.
Құдай туралы ойлары:
1. Құдайдың өмір сүруінің белгісі-барлық заттарға қатысты, құдіреттілігі
және жетілгендігі.
2. Барлық материя, жан, кеңістік және уақыт. Құдайдың әрекетінен
жаралған.
3. Құдай тек қана жаратып қойған жоқ, жаратуын жалғастырып жатыр,
келешекте де солай бола береді.
4. Білім (сезім, ой, тәжірибе) шындық және жетілікті, бірақ ең басты
ақиқат, дәлелді білім тек Құдайды танудың арқасында туады.
Авремий Августин өзінің, Құдай қаласы туралы еңбегінде атақты ойын
credo ut untelliyam intellido ut credam (түсіну үшін сенемін, сену үшін
түсінемін) деп негіздейді.
Оның философиясы: Сенімсіз-білімде ақиқат жоқ деген принципке
бағынады. Ол тарихты, адам тағдырын фаталистік тұрғыдан түсінетін діни
концепцияны ұсынды. Оның христиан діннің кейінгі дамуына ықпалы зор болды.
Протестант және католистік дінбасшылары оны кеңінен пайдаланады.
Православие шіркеуінде оның еңбектері Рационалдық құрлымдық ілім ретінде
көп тараған.
Философиямен жету мақсатын қойды.
Ортағасырлақ схолостика оралымды болды, ол өзінің формаларын жиі
ауыстырып отырды, диалектиканы діннің догматтарын дәлелдеу үшін
пайдалануға тырысты, болмыс, мән, форма және басқалар секілді философиялық
ұғымдарды бұрмалап түсіндірді, таным теориясын былықтырды.
Схолостар білімді екіге бөлді:
1. Түсініктеме жүрмейтін аян арқылы берілген табиғаттан тыс жайлар (яғни,
Құдай Библияға ана-мына дайын ойды салған);
2. Адамның ақыл-ойымен табылған (яғни, адам Библия мәтіндерін аша
білдіме, Құдайдың идеясын қалай түсіндірді?)
Схолостика шіркеулі көзқарасқа шіркеу әкейлерінің ілімдеріне
қарағанда қасиетті жазуға көп көңіл бөлді. Бұл уақытта Платон
философиясының беделі түсіп, Аристотельдің анық айтылған философиялық
реализм концепциясы мен формальдық логикасы кең дамыды. Схолостикалық
тәсіл қалыптасты.
4.Ортағасырлық схолостикада Универсалин (әмбебап) төңірегіндегі дау-
жанжал үлкен орын алды.
Схолостикадағы ең бір орталық мәселе номинализм мен реализм. Ол
христиан дініндегі құдайдың үштік мәні туралы догматты және Құдайдың
болмысын дәлелдеуге байланысты.
Номинализм (лат. Momen-есім, атау). Жалпылық жекені айқындай
алмайтыны былай тұрсын, тіпті нақты өмір сүрмейді де. Жалпы идеялар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
1. Ортағасырдағы батыс еуропалық христиан философиясының өзіндік
ерекшеліктері.
2. Ортағасырлық философияның негізгі кезендері патристика және
схоластика. Августин Авремий және фома Аквинский.
3. Әмбебаптық (универисалия) мәселелері. Номинализм және реализм.
4. Араб тілдік философиясындағы антикалық мұра.
Қолданылған әдебиеттер.
1.Ортағасыр термині түсіндірілуді керек етеді. Еуропалық
философияда бұл термин христиан дінімен байланысты. Христиан діні біздің
жыл санауымыз бойынша І-ІІ ғ.ғ., құлиленуші қоғамның күйреуі, Рим
империясының құлау кезеңінде пайда болды. Еуропалық христиан немесе
ортағасыр философиясы І-ХV ғ. алып жатыр
Христиан дінінің тарай бастауына байланысты, оның догматтарын
рационалдық (ақыл-ой) арқылы көрсету мәселесі қойылды. Сонымен бірге
антикалық философтардың еңбегін пайдалану мақсаты үстем болды. Ортағасырлық
ойлау мен пайымдауда екі түрлі дәстүр анықталды:
1. Христиан дінінің негізін түсіндіру.
2. Антикалық философияның идеялистік жағын қолдану.
Ортағасыр философиясы негізгі шіркеу догматымен есептеме отырып
дамыды. Сол кездегі философияның өмір сүруі тарихи жағдайға байланысты
болды. Шіркеу мен дін қоғамдағы әлеуметтік өмірдің табиғикөрінісі болды.
Олардың абсолюттік үстемдік философияның және бүкіл мәдениеттің ойдағыдай
дамуына мүмкіндік туғызбады. Ойшылдар шіркеу мектептерінде және діни қызмет
атқару арқылы ғана философиямен шұғылдануға мүмкіндік алды. Философия
білім саласында өзіндік ерекшелігінен айырылды. Дін түріне айналым,
дінінің қызметін атқарушы малайы болып шыға келді. Философия негізінен
діни қағидаларының қасиетті мәтіндерін түсіндірумен шұғылданды. Сонымен
бірге философия мәселелерінің де ерекше түрі болды. Мысалы; Әлемді құдай
жаратқан ба, әлде өзінше өмір сүре ме? Адамның ерік-бойындағы мен құдайдың
қажеттілігі қалай үйлеседі? Деген сұрақтар туындайды.
Ортағасыр философиясындағы негізгі мәселелері: Онтология,
антропология, гносология.
1.Онтология (болмыс). Барлық тіршіліктің алғашқы себебі Құдай. Құдай
құдіреті тіршілік иесі ретінде дүниені, адамды жаратқан және оны басқарып,
әркімнің өмірін болжап отырады. Бұл философияның жүйесінде антикалық
философияның дәстүрі секілді, болмыс мәселесі тұрды. Айырмашылығы ортағасыр
философиясытеоцентрлік, яғни, шындық болып табиғат емес, шексіз құдіретті
Құдай саналды. Теоцентрлік (тео-құдай орталықта) ойлауда адамның мінез-
құлқын, қоғамды анықтайтын күш-қуат барлық тіршілікті анықтаушы және
жаратушы. Құдай дүниені жоқтан жаратты делінген принцип көзқарасты
Креационализм (лат.creatio-жасау) дейді ол. Әлемдегі тірі және өлі
табиғаттың бірегей шығармашылық актіде жасалғандығы туралы идеалистік ілім.
Құдай және оның жаратқан дүниесі екі нақты әртүрлі онтологиялық (болмыстық)
жағдайларда көрінеді, олар бір-біріне ауыспайды. Құдай мәңгі, өзгермейді,
бәрінен де тәуелсіз, ол барлық тіршіліктің көзі және оны тану мүмкін емес.
Құдай ең доғарғы игілік. Ал, дүние болса керісінше, құбылмалы, тұрақсыз,
ауыспалы және жақсы жетілмеген. Басқа сөзбен айтқанда адам үшін барлық
дүниедегі зұлымдық-бейболмыс, өйткені құдай зұлымдықты жек көреді,
игілікті құптайды. Зұлымдықтың өмір сүруін ортағасырдағы қоғамдық сана
былай түсіндірді. Зұлымдық ақиқаттық болмыста бүркеніп игіліктің арқасынан
өмір сүреді.
Ортағасыр адамы әлемнің тұрғылықтығына таңғалуымен болды. Табиғат
әлімінің табиғылығымен қатар және оның заңдарымен таңғаларлық әлемнің өмір
сүруін, оны құдайдың жаратқанын мойындауды. Сонымен бірге тіршілік дүниесі
мен о дүние (өлгендер әлемі) интенсивті (қарқынды) және драмалық қатынаста
болады.
Әрине, философтар осыдан пайда болатын сұрақтарға жауап іздеді. Осы
екі дүниені тануға бола ма, болса ең алдымен қандай деңгейде.
Антропология мәселесі: Антропология- адам туралы ілім. Осы ілімде
адамды құдай жаратқан және өзіне ұқсас жасаған. Бірақ, адам табиғаты екі
жақты. Яғни, жан мен тән. Жан болса рухани ғана емес, құдай берген игілік,
дене-шайтан қонысы. Адам өз күнәсінен және шайтанның арам пиғылынан құтылу
үшін, туған күнінен (өлгенше) шіркеу мен діннің қолдауына зәру болу керек.
Ортағасыр философиясы өзінің антология мен антропологиясын ақыл-оймен
негіздеу қиын болғандықтан өзіне тән гносологиясын жасады.
Гносология-тану мәселесі, діни философияда ақиқатты мойындау ақыл-
ойға сүйенбейді, ол тек ішкі қайғы-қасіретке, тілекке, еш уақытта ойланбай
толғанбай-ақ сай болуы керек дейді. Сенемін, тіпті ақыл-ойға сай емес
садырақ болсада-бұл діни гносологиялық принцип.
Танымның ерекшелігі әлде бір тілекке, сенуге негізделуіне байланысты
ақыл-ой, логика, жүйе, дәлелдеу, өзінің мәнін жоғалтты деу қате қорытынды
болған болар еді. Рационализмнің элементтері, логикалық құрал библияның
қасиетті қағидаларын талдауда, іздеуде екінші сатыдағы құрал ретінде
сақталады. Рационалдық философия библиядағы бейнелерді, символдарды
логикалық тілге аударуға өте үлкен роль атқарды.
2.Ортағасыр философиясы екі кезеңінен тұрады:
1. Патристика (Pater-әке шіркеу әкейлерінің діни
философиясы).
2. Схолостика (лат. Тілінде мектеп) деп аталады. Қазір
схолотика
деген ұғым өмірден алшақ, практикалық жағынан пайдасыз
сөзге
үтір дегеннің синонимі.
Философия тарихы Патристика Іғ.-VІғ. Болды деп анықтайды. Христиан
дінінің догматын (қағидасын) жасаушылар. Тертуллиан Карфагенский (160-
220ж.ж.) Аврамий, Климент, Александрский (150-215ж) Августин Блажекный
(354-430), Ориген (185-253), Боэций (180-526).
Бұлар өз кезеңінің ірі философтары болған.
Патристика кезеңіндегі басты мәселелер:
1. Құдайдың мәні және оның үш жақтылығы мәселесі (Құдіретті құдай, оның
ұлы және қасиетті тухтың ара қатынастары).
2. Христтың табиғаты-құдайлық, адамның немесе құрайдылығы адам.
(Христологиялық мәселе)
3. Сенім мен ақыл-ойдың қатынасы, христиандық аян және пұтқа
табынушылардың данышпандығы (гректер мен римдіктер) туралы.
4. Тарихты ақырғы анық мақсатқа жегу қозғалысы ретінде түсіну-Құдай
қаласы.
5. Адам бостандығын құтқару мүмкіндігі немесе оның жанының қирауы
жөнінде. (Августин)
6. Әлемдегі Зұлымдықтың пайда болуы және оған құдай қалай шыдайды және
басқа мәселелер.
Патристиканың атақты бір өкіліне тоқталып өтейік.
Антикалық философиясынан шіркеу әкейлерінің философия концепциясы және
категориялық апаратын жасауға Платонның әсері көп тиді.
Схолостика кезеңі-философиялық ілімі схолостика. Оның өкілдері:
Эридген, Бонавентура: Альберт Велиют: фома Аквинский, Иоанн Росцелпин: Ньер
Абеляр: Ансельм Кентерберрийский т.б. Бұлар патристика көтерген мәселелерді
жалғастырды. Бірақ бұл мәселелер өзінің әдісімен мазмұны жағынан басқа
сипатта болды. Мазмұны бойынша бұрынғыдай құдай мен күнәден құтылудың
құпиясымен байланысты, бірақ алдыңғы қатарға ақыл-ой мен сенім, дін мен
ғылым мәселелері шықты. Жалпы мен жеке ұғымдардың ара қатынасы көк орын
алды.
Схолостикалық философия христиандық діни ілім мәнін, тек сенім ғана
емес, сонымен бірге рационалдық (ақыл-ой) негізді, ғылыми Авремий Авнустин
(Блаженный)-354-430 Христиан теолоні, епископ Гиппон қаласы (солтүстік
Африка, Рим империясы) Христиан дініндегі католизм ағымының негізін салды.
Негізгі шығармасы Құдай қаласы туралы-бұл еңбек жүздеген жылдар бойы
діни ілімді тартуда, зерттеуде және оны оқуда басты құрал болды.
Негізгі қағидалары:
1. Тарихтың барысы, қоғам өмірі- екі қарама-қарсылық патшалығының күресі-
жерлік және құдайлық.
2. Жер бетіндегі патшалық мемлекеттік мекемелерде өкімет әскер, заң,
император арқылы іске асады.
3. Құдайшылық жолда діни қызметкерлер- олар берекелі және құдайға жақын,
шіркеуде біріккен адамдар.
4. Жер патшалығы күнәға толы және пұтқа табынушылар бар. Оны құдай
бәрібір, бір кезде жеңеді.
5. Көнбеген адамдар күнәлі және құдайдан алыс. Ақсүйектер өкіметі
арықарай өмір сүре беруі керек, бірақ олар Рухани өкіметке бағынады.
6. Корольдер мен императорлар хритиан шіркеуінің ырқын (еркін)
білдірумен бірге тікелей Рим Папасына бағынады.
7. Шіркеу-әлемді біріктіретін қабілетті күш.
Құдай туралы ойлары:
1. Құдайдың өмір сүруінің белгісі-барлық заттарға қатысты, құдіреттілігі
және жетілгендігі.
2. Барлық материя, жан, кеңістік және уақыт. Құдайдың әрекетінен
жаралған.
3. Құдай тек қана жаратып қойған жоқ, жаратуын жалғастырып жатыр,
келешекте де солай бола береді.
4. Білім (сезім, ой, тәжірибе) шындық және жетілікті, бірақ ең басты
ақиқат, дәлелді білім тек Құдайды танудың арқасында туады.
Авремий Августин өзінің, Құдай қаласы туралы еңбегінде атақты ойын
credo ut untelliyam intellido ut credam (түсіну үшін сенемін, сену үшін
түсінемін) деп негіздейді.
Оның философиясы: Сенімсіз-білімде ақиқат жоқ деген принципке
бағынады. Ол тарихты, адам тағдырын фаталистік тұрғыдан түсінетін діни
концепцияны ұсынды. Оның христиан діннің кейінгі дамуына ықпалы зор болды.
Протестант және католистік дінбасшылары оны кеңінен пайдаланады.
Православие шіркеуінде оның еңбектері Рационалдық құрлымдық ілім ретінде
көп тараған.
Философиямен жету мақсатын қойды.
Ортағасырлақ схолостика оралымды болды, ол өзінің формаларын жиі
ауыстырып отырды, диалектиканы діннің догматтарын дәлелдеу үшін
пайдалануға тырысты, болмыс, мән, форма және басқалар секілді философиялық
ұғымдарды бұрмалап түсіндірді, таным теориясын былықтырды.
Схолостар білімді екіге бөлді:
1. Түсініктеме жүрмейтін аян арқылы берілген табиғаттан тыс жайлар (яғни,
Құдай Библияға ана-мына дайын ойды салған);
2. Адамның ақыл-ойымен табылған (яғни, адам Библия мәтіндерін аша
білдіме, Құдайдың идеясын қалай түсіндірді?)
Схолостика шіркеулі көзқарасқа шіркеу әкейлерінің ілімдеріне
қарағанда қасиетті жазуға көп көңіл бөлді. Бұл уақытта Платон
философиясының беделі түсіп, Аристотельдің анық айтылған философиялық
реализм концепциясы мен формальдық логикасы кең дамыды. Схолостикалық
тәсіл қалыптасты.
4.Ортағасырлық схолостикада Универсалин (әмбебап) төңірегіндегі дау-
жанжал үлкен орын алды.
Схолостикадағы ең бір орталық мәселе номинализм мен реализм. Ол
христиан дініндегі құдайдың үштік мәні туралы догматты және Құдайдың
болмысын дәлелдеуге байланысты.
Номинализм (лат. Momen-есім, атау). Жалпылық жекені айқындай
алмайтыны былай тұрсын, тіпті нақты өмір сүрмейді де. Жалпы идеялар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz