Темперамент туралы ақпарат

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

а) Темперамент туралы жалпы ұғым.
б) Темперамент туралы теория.
в) Темперамент түрлері және олардың психологиялық сипаттамасы.
с) Темпераменттің және жеке адамның басқа қасиеттерінің өзара тәуелділігі.

ІІІ. Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер.

Темперамент – 25 ғасырдан бері ғылыми ойды қызықтырған мәселелердің

бірі. Оған деген қызығушылықтын төркіні – адамдар бойында болатын дара

өзгешеліктер. Әр адамның жан дүниесі өз алдына бір болмыс. Оның

қайталанбастығы, бір жағынан, адам тәнінің биологиялық және

физиологиялық құрылымы мен дамуына байланысты болса, екіншіден –

әлеуметтік ерекше байланыстар мен қатынастарға негіз бола алуында.

Темперамент адамның биологиялық сипатынан көрінеді.Адамдар

арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар: эмоция теңдігі,

қарқындылығы, тұрақтылығы, ауыспалы қозғалғыштығы – бәрі осы

темперамент табиғатымен түсіндіріледі. Дегенмен осы күнге дейін

темперамент мәселелерінің шегілмеген, талас- тартысты қырлары баршылық.

Бірақ проблеммларға байланысты көзқарастардың көптігіне қарамай,

ғалымдардың барлығының мойындайтыны: темперамент – жеке адамның

әдлеуметтік тұлға ретінде қалыптасуының биологиялық, яғни табиғи ірге

тасы. Темперамент көбіне адамға тума берілген әрекет қылығының ұдайы

қозғалыстағысипатын бейнелейді. Сондықтан темпераменттік қасиеттер

басқа психикалық құбылыстарға қарағанда, тұрақтанған өзгерістерге келе

бермейді Назар аударылықтай ерекшелік, темпераменттің әр қилы қасиеттері

бір – бірімен кездейсоқ қосылмай, заңдылықтар негізінде түрлі

темпераменттің белгілі құрылымын түзеді.

1. Алдамұратов « Жалпы психология »

2. Жарықбаев « Жалпы психология »

3. Сәбет Боп-Баба « Жалпы психология »

4. Темірбеков, Балаубаев « Психология »

5. Намазбаева « Психология »

Кіріспе: 2-4
Негізгі бөлім: 4-25
Қорытынды: 26-28

Пән: Психология
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім

а) Темперамент туралы жалпы ұғым.
б) Темперамент туралы теория.
в) Темперамент түрлері және олардың психологиялық сипаттамасы.
с) Темпераменттің және жеке адамның басқа қасиеттерінің өзара тәуелділігі.

ІІІ. Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер.

Кіріспе

Темперамент – 25 ғасырдан бері ғылыми ойды қызықтырған мәселелердің

бірі. Оған деген қызығушылықтын төркіні – адамдар бойында болатын дара

өзгешеліктер. Әр адамның жан дүниесі өз алдына бір болмыс. Оның

қайталанбастығы, бір жағынан, адам тәнінің биологиялық және

физиологиялық құрылымы мен дамуына байланысты болса, екіншіден –

әлеуметтік ерекше байланыстар мен қатынастарға негіз бола алуында.

Темперамент адамның биологиялық сипатынан көрінеді.Адамдар

арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар: эмоция теңдігі,

қарқындылығы, тұрақтылығы, ауыспалы қозғалғыштығы – бәрі осы

темперамент табиғатымен түсіндіріледі. Дегенмен осы күнге дейін

темперамент мәселелерінің шегілмеген, талас- тартысты қырлары баршылық.

Бірақ проблеммларға байланысты көзқарастардың көптігіне қарамай,

ғалымдардың барлығының мойындайтыны: темперамент – жеке адамның

әдлеуметтік тұлға ретінде қалыптасуының биологиялық, яғни табиғи ірге

тасы. Темперамент көбіне адамға тума берілген әрекет қылығының ұдайы

қозғалыстағысипатын бейнелейді. Сондықтан темпераменттік қасиеттер

басқа психикалық құбылыстарға қарағанда, тұрақтанған өзгерістерге келе

бермейді Назар аударылықтай ерекшелік, темпераменттің әр қилы қасиеттері

бір – бірімен кездейсоқ қосылмай, заңдылықтар негізінде түрлі
2
темпераменттің белгілі құрылымын түзеді.

Сонымен, темперамент – адамның психикалық әрекетінің нақты

динамикасын анықтайтын психиканың дара қасиеттерінің жиынтығы.

Бұл психикалық ерекшеліктер адамның барша іс-әрекетінде оның мазмұны,

мақсаты және себеп- түрткілеріне тәуелсіз бір қалыпты көрінеді, есейген

шақта да өзгеріске түспей, өзара байланыста темперамент кейпін өрнектейді.

Белгілі бір адамға тән және өмір әсерлеріне жауап реакциялардың

динамикасы, тонусы мен бірқалыптылығын да көрініс беретін мінез –

құлықтың табиғи ерекшеліктерін темперамент деп ұғамыз.

Мінез – құлық тек әлеуметтік жағдайлар ғана емес, жеке адамның табиғи

құрылымына да тәуелді. Адамның биологиялық жағын көрсететін қасиеттің

бірі болып табылатын темперамент жас балалрдың ойыны үстінде, түрлі

қарым – қатынас жағдайында анығырақ және ертерек байқалады.

Темперамент индивидтің барлық психикалық көріністеріне рең беріп

отырады, ол эмоция мен ойлауға, еріктік қимыл – қозғалысқа, сөздің

сарынымен ырғағына әсер етеді.

Темперамент - 25 ғасырдан бері ойды қызықтырған мәселелердің бірі.

Оған деген қызығушылқтың төркіні – адамдар бойында болатын

өзгешеліктер. Әр адамның жан дүниесі өз алдында бір болмыс. Оның

қайталанбастығы, бір жағынан адам тәнінің биологиялық және

физиологиялық құрылымына дамуына байланысты болса, екіншіден –

әлеуметтік ерекше байланыстармен қатынастарға негіз бола алуында.
3
Темперамент адамның биологиялық сипатынан көрінеді. Адамдар

арасындағы көптеген психикалық айырмашылықтар: эмоция тереңдігі,

қарқындылығы, тұрақтылығы, ауыспалы – қозғалғышты бәрі осы

темперамент табиғатымен түсіндіріледі. Дегенмен осы күнге дейін

темперамент мәселесін шешілмеген, талас – тартысты қырлары баршылық.

Бірақ проблеммаға байланысты көзқарастардың көптігіне қарамай

ғалымдардың бәрінің мойындайтыны: Темперамент – жеке адамның

әлеуметтік тұлға ретінде қалыптасуының биологиялық, яғни табиғи ірге

тасы. Темперамент көбіне адамға тума берілген әрекет – қылығының ұдайы

қозғалыстағы сипатын бейнелейді. Сондықтан темпераменттік қасиеттер

басқа психикалық құбылыстарға қарағанда тұрақтанған, өзгеріске келе

бермейді. Назар аударарлықтай ерекшелік, темпераменттің әр қилы

қасиеттері бір – бірімен кездейсоқ қосылмай, заңдылықтар негізінде түрлі

темпераменттің белгілі құрылымын түзеді

Темперамент туралы теория.

Темпераменттер жөніндегі ғылымның ірге тасын қалаған ежелгі грек

дәрігері – Гиппократ. Оның тұжырымы бойынша адамдар төрт дене

шырындарының - қан, шырыш, өт, запыран - өзара қатынасымен

ажыратылады. Осы психологиялық тағылымды арқау ете отырып, ежелгі

дүние дәрігері - Гален алғашқы рет темперамент түрлеріне ғалымдық сипат

4

берді. Гален темперамент түрін денеде жоғарыда аталған шырындардың

бірінің басымдылығымен байланыстырды. Ол біздің заманымызға дейін

жеткен темперамент атауларын белгіледі: сангвиник (sanguis-қан ),

флегматик (phlegma- шырыш), холерик (chole - өт), мелонхолик

(meloschole - запыран). Гален ендірген бұл ғажайып жаңалық кейінгі жүз

жылдықтар желісінде көптеген ғалымдар ізденісіне күшті ықпалын тигізді.

Ежелгі дәуірлерден бастап зерттеушілер адамдардың дене құрылымы

және физиологиялық қызметінің ерекшеліктерімен сай келетін көп түрлі

эксперт – қылықтарды топтап, ретке келтіруге ат салысты. Осыған орай

темпераменттің көп түрлі типологиясы қалыптасты. Бұлардың ішінде назар

саларлықтай тип – адамның дене құрылымына байланысты дараланып, тума

темперамент қасиеттеріне негізделген – конституциялық типология. Бұл

теорияның мәні: әр адам өз дене құрылымына орай өзіндік психикалық

ерекшелікке ие. Осыдан, дене мүшелерінің (қол, аяқ, бас, кеуде, т.б.)
Сырттай

өлшемдеріне байланысты төрт конституциональды психикалық тип

белгіленген.

1. Лептосоматик – бойшаң, незік денелі, көкірек тұсы жайылыңқы, тар

иықты, қол – аяғы ұзын, сидыйған.

2. Пикник – мығын, семізшең, кіші немесе орта бойлы, қарны қампиған,

домалақ бас, қысқа мойын.

3. Атлетик – бұлшық еттері күшті дамыған, денесі мығын, берік; ұзынша

не орта бойлы, кең иықты, жамбас сүйектері тартылған.
5
4. Диспластик – дене бітімі ққисынсыз. Бұл адамдар - әр түрлі мүшелік

зақым – сырқаттарға ұшырағандар ( сырқтай ұзын, қауға бас, тума аяқ-

қолы кемістер).

Аталған дене құрылымы типтеріне үш темперамент типі сай: Шизотомик,

иксотомик, циклотомик.

Шизотомик – дене құрылымы нәзік, әлсіз дамыған, тұйық, эмоциялары

ауыспалы, тұрақсыз, талаптар мен көзқарастар өзгеріміне ере бермейді,

осыдан қоршаған ортаға икемдесуі қиын.

Иксотомик – денесі мығын, мінезі байсалды, сезімталдығы кең, ым –

ишарағы жоқ, ойлау қабілеті шабан, көбіне майдашыл.

Циклотомик – сезімшең, домалаңған денелі, эмоциялары қайғы мен

қуаныштың арасында бірдей, тіл табысқыш, көзқарастары шындықтан

ауытқымайды.

Жоғарыда баяндалған конституциялық типология негізін қалаған –

Кречмер. Бұл теория Батыс Европада кең қолдауын тапты. Ал осы теорияның

өзіндік ерекшеліктерімен осы ғасырдың 40 жылдарында АҚШ- та одан әрі

жалғастырған Шелдон болды. Бұл ғалымның да темперамент типтерін

айыруда ұстанған принципы – адам дене құрылымы және оның өзіндік

жаңалығы – эмбриологиялық белгілер

Конституциондық тұжырымдардың көпшілігі жантау. Ғылымда үлкен

сынға алынды. Бұл теориялардың негізгі кемшілігі – тұлғаның психикалық
6
қасиеттерінің қалыптасуында қоршаған орта мен әлеуметтік жағдайлардың

ескерілмеуі. Шелдон теориясын сынға алған Я. Стреляу былай жазады:

Адамның тамаққа әуез болу, ұжымшыл болу не қайырымды болу сияқты

темпераменттік қасиеттері оның дене құрылымындай нәсілдік белгі емес,

мұндай қасиеттер анатомиялық, физиологиялық негізі ие болғанмен тәрбие

және әлеуметтік ортада ғана қалыптасады .

Ал ғылым шындығына келетін болсақ, адамдағы психикалық процестер

мен оның қылығы жүйке жүйесі қызметімен байланысты екендігі ежелден –

ақ белгілі болған. Темперамент түрлерінің кейбір жалпы психикалық процесс

ерекшеліктеріне тәуелді келуі Павлов және оның шәкірттерінің еңбектерінде

экспериментальды дәлелденген.

Павлов иттың шартты рефлексттік әрекет ерекшеліктерін зерттей отырып,

олар қылық әрекеттеріндегі даралық өзгешеліктердің пайда болуына назар

аударды. Мұндай айырмашылықтар ең алдымен иттердің рефлексттік

қозуларымен сол қозулардың сөңі теңдігі мен дәлдәгәнен көрінген. Бұл

жағдайлардың көрінуі жүйке процесттерінде қалыптасатын тұрақты

қасиеттер қозу мен тежелуге байланысты екендігі жөнінде

эксперементтерімен дәлелденген. Павлов темперамент типінің жүйке

қасиеттері ретінде қозу мен тежелу күшін тепе – теңдігін және

қозғалмалығын атап көрсетті

Қозу күші мен тежелу күші – бір – біріне тәуілсіз жүйке –жүйесінің
дербес

қасиеттері. Қозу күші жүйке жасушаларының әрекетшендік қабілетінің
7
белгісі. Осы күшке орай жүйке төзімі ұзақ не қысқа мерзімді әсерлі қозуды

сақтай алады, тежелуге бейімделеді. Ал тежелу күші жүйке жүйесіндегі

күшті әсерлерді басып, сөңу және біріктеру шартты реакцияларын іске асыру

қызметін атқарады.

Жүйке жүйесі процесстерінің тепе – теңдігі қозу мен тежелу

құбылыстарының өзара бірдейлік сипатын көрсетеді. Осы екі процесс

күштерінің аралық қатынастарынан, бір процесс күші екіншісінен басым

болуынан тұлғанын ұстамды, байсалдылылығы не ұстамсыз, ауыспалылығы

туындайды. Жүйке жүйесінің үшінші қасиеті – жүйке процесінің

қозғалмалылығы – бір жүйке процесінің екінші түріне ауысу

жылдамдылығында көрінеді. Сонымен бірге жүйке процестерінің

қозғалмалылығы адам қылық - әрекетінің өмір жағдайларының өзгеруіне сай

қалыпқа ене алу қабілетін деп танытады. Жүйке жүйесінің мұндай қасиетінің

өлшемін бір әрекеттен екіншісіне, ең жарлықтан белсенділікке немесе кері

өту шапшаңдылығымен бағалаймыз. Жүйке қозғалмалылығына қарсы

құбылыс – жүйке жүйесінің селқостығы. Бір процесс түрінен екіншісіне өту

үшін қаншалықты көп уақыт пен күш қажет болатын болса, жүйке жүйесінің

селқостығы сонша үлкен болғаны.

Аталған жүйке процестерінің қасиеттері негізінде жүйке жүесінің типі

немесе жоғары жүйке қызметінің типі деп аталатын құрылым түзіледі. Бұл

жүйе әрі дара тұлғаның жүйке жүйесіне тән негізгі қасиеттер бірлігінен

құралады. Ол қасиеттер: қозу мен тежелу процестерінің күші, тепе –теңдігі

8

қозғалмалығы. Осы үш қасиетті негіге ала отырып, Павлов жүйке процесінің

күшіне орай және күшті типпен әлсіз типті айыра дәстүрлі Гиппократ

типологиясына жақын жүйке жүйесінің төрт негізгі типін ажыратты:

• күшті, қозу мен тежелуді теңдей, қозғалмалы – сангвиник;

• күшті, қозу мен тежелуі теңдей, салғырт – флегматик;

• күшті, қозуы басым – холерик;

• әлсіз тип – мелонхолик;

Сонымен, Павлов түсінігінде жүйке жүйесінің типі тума беріледі, тәрбие

мен қоршаған орта ықпалынан өзгеріске келе бермейді. Осыдан жүйке

жүйесінің қасиеттері – жүйке жүйесінің жалпы психикалық көрінісі болған

темпераменттің физиологиялық негізін қалайды, яғни адам темпераменті –

жоғары жүйке жүйесінің сырттай әрекет қарқынында танылатын

психикалық бюейнесі.

Павлов негіздеген типология темперамент психологиясы саласындағы

көптеген лабороториялық зерттеулерге бастама берді. 50 жылдары

жүргізілген осындай ізденістер нәтижесінде Павловтың шәкірттері Теплов,

кейін Небылицын темперамент типологиясын жаңа элементтермен

толықтырды. Ересек адамның жүйке жүйесін эксперименталды талдауға ала

отырып, жүйке процестеріне байланысты екі қасиетті ашты: лабильдік және

динамикалық. Жүйке жүйесінің лабильдігі – жүке процесінің туындау

және сөну шапшаңдығында көрінеді де, ал динамикалылығы – қоздырғыш,
9

ұнамды және кері әсерлі, тежегіш шартты рефлексттердің оңай және жылдам

түзілуінен байқалады.

Көп зертеулердің нәтижесінде осы заман психологиясының теориялық

тоқтамы әр қандай адам белгілі типті жүйке жүйесіне ие. Нақты жүйкелік

типке сай темперамент қасиеті дара психологиялық өзгешеліктердің

мазмұнын құрайды.

Неміс психологы Вундта темпераменттерді екі топқа бөлді:

1. эмоциясы күшті темпераменттер

2. әлсіз эмоциялық темпераменттер.

Біріншісіне холорик және мелонхолик темпераменттерін жатқыды, өйткені,

холерикттің эмоциясы күшті болады да және тез әрекет етеді, ал

мелонхоликтің жан дүнесінің ауысып отыруы өте шабан, жай болып келеді.

Эмоцилы әлсіз темпераменттерге сангвиник және флегматик

темпераменттері жатады. Сангвиникттің қозулары, сезімдері күшті,

әрекеттері жылдам болып отырады. Ал флегматик эмоциялары күшті, бірақ

олардық әрекеті шабан келеді. Вундттан кейін кейбіреулердің теориялары

адамның темпераменттерінің негізіне, адамның кепілінің жағымды не

жағымсыз болуын қояды. Олар адамның темпераменттерін шаттық, көңілді

темпераменттерге және ұайым, мұнды темпераменттерге бөледі. Әрине, бұл

жоғарыда айтылған пікірлердің барлығы бір беттілі қате теориялар. Бұл

теориялар Гиппократтың теориясын өзгертіп, осы уақытқа дейін қолданылып

келді.
10

Темперамент туралы теориялар ХІХ ғасырдың аяқ кезінде де кең өріс

алады. Мәселен, неміс анатомы Гейне темпераменттердің түрліше болуы

жүйке жүесінің тонусына байланысты десе, орыс антропологы Зеланд ми

қабықшасындағы моликулярлық қозғалыстың жылдамдығы мен

біркелкілігіне байланысты деді. Көрнекті орыс педогогі Лесгафт

темпераменттерді қан сауыттарының жуандығы мен кеңдігіне байланысты

деп тұжырымдады. Темпераменттердің физиологиялық негіздердің ғылыми

тұрғыдан дәйекті етіп түсіндірген акадкмик Павловтың ілімі темперамент

туралы түсінікті ғылыми тура жолға түсірілді.

Темперамент түрлері және олардың психикалық сипаттамасы.

Сонымен, темперамент – адамның психикалқық әрекетініңдинамикасын

айқындайтын дара қасиеттерінің жиынтығы. Ал қасиеттер іс - әрекеттің

барша түрінде мазмұн, мақсат, себеп – түрткілерге тәуелсіз, бірдей сипатта

көрініс береді, ересек шақта да өзгеріссіз тұрақталады. Психикалық

қасиеттер һзара байланысқа келумен белгілі темперамент типіне негіз

болады. Темперамент типінің нақты көрінісі сан аоуан. Олар тек сырттай

әрекет қылықта ғана емес, сонымен бірге барлық психикалық құбылыстар да:

сезімде, ниет пен әрекетте, ақыл – ой жұмысында, тілдесу ерекшеліктерінде

т.б. байқалады.

11
Қазіргі кезде психология ғылымы белгілі жүйеде қашқақтамасын деп

еріншек құлына беретін күміс ақша бірлігі – талант аталады екен, ақылдан

жұта құл оны алудан, пайдалы айналымға жіберілуінің орнына топыраққа

көміп, жасыратын болған. Осыдан халықта талантты құм болды ,

талантты көмілді ,деген ұлғымдар сақталып қалған. Қазіргі күнде талант

арнайы қабілеттердің (музыкалық, суреткерлік, әдеби шығармашылық,т.б.)

жоғары деңгейлі дамуын білдіреді. Қабілеттер сияқты талантта іс - әрекетте

көрініп өрістейді. Талантты адамның қызметі өзінің жаңашылдығымен

қайталанбас мәнерімен ажыралады.

Таланттың оянуы тікелей қоғамдық болмысқа тәуелді. Қай бағытта

дарындылықтың жол алкын дәуір қажеттігі мен әлеумет алдында тұрған

міндеттерге байланысты. Мемлекеттік дамуы инженерлік және

конструкторлық таланттардың жетілуінен, мемлекеттің көркейген кезеңінде

ән- күй, әдебит таланттары шығады, ал соғыс уақытында – талантты әс кери

қолбасшы дүниеге келеді. Осыдан, қазақ арасынан шыққан Сәтпаев, Әуезов,

Момышұлы, Рымбаева, Қажымұқан - әр бірі өз дәуірінің саңлақтары.

Талант – көптеген қабілеттердің байланысы, біртұтастығы. Өте жоғары

дамыған, бірақ оқшауланған бір қабілет талант дәрежесіне көтеріле алмайды.

Мысалы, кейбіреулері 10 каналы немесе одан да көп санды лезде көбейтеді

не бөледі, де бірақ математик емес, бола алмайды да.

Қабілеттердің даму барысындағы ең жоғары, шыңдалу деңгейі –

данышпандық деп аталады. Шығармашылық қызметі қоғам өмірінде бір
12
дәуірінде азамат мәдениетінің тарихында белгілі іс қалдырған адам ғана

данышпан бола алады. Өркениеттің 5000 жылдық тарихында мұндай шыңға

400 кемеңгер көтеріліпті. ХХ ғасыр саңлақтары атаңған, арамызда жүрген

замандастарымыз ақын О. Сүлейменов, сынаушы ұшқыш ғарышкер Т.

Әубәкіров қазақ данышпандарының бірінші ондығынан.

Адамның шығармашылық іс -әрекетінің аса табысты болуына себепші

рухи көтеріңкілік пен ерекше күш – қуат туындайтын кезеңдер болады. Бұл

жағдайдағы адамды жаңа идеяларға жетектеп оларды ынталандыратын

психологиялық қалып – шабыт деп аталады. Шабыт шығармашыл тұлғаның

жоғары белсенділігінің оның іс - әрекетінінің жемістігінен, жасампаздық

ептілігінен, жаңалық ойлап табу қызметіне толық берілуінен көрінеді.

Өмірнамашыларының айтуынша, Тургенев шығармаларын жазуды өзін -өзі

зорлап, көндіруден емес, ішкі ниет қалауымен қалай бастағанын білмей

қалады екен.

Шабыт пен еңбек - екеуі егіз, бір-бірінсіз асамайды. Осыдан шабыт
–

қажылы еңбекпен орасан бай білім қоры негізінде туындайтын мүмкіндік.

Шабыт – еріншектерден қашатын, шақырғанға баратын қонақ . Сана

айқындығы, ой мен бейнелер кернеуі; ес, зейін өткірлігі мақсатқа

бағыттайтын арнасына симаған ерік күші – шабыттанудың алғы шарттары.

Жүйке жүйесінің типтері ми қабығындағы қозу, тежелу прцесстерінің үш

негізгі белгісінің ( күші, тепе-теңдігі, қозғалғыштығы ) жиынтығынан

құрастырылады.
13

Жүйке процесстерінің күшіне – ми қабығының жұмыс істеу қабілеттілігі,

яғни сыртқы ортаныңтүрлі тітіркендіргіштеріне мидың төзімділігі жатады.

Жүйке процесстерінің тепе-теңдігі деп қозу мен тежелудің бір біріне тең

келуін айтады. Жүйке процесстерінің козғалғыштығы деп олардың бірінің

екіншісіне алмаса алу қабілеттілігін айтады.

Сөйтіп, Павлов ілімінің айтуы бойынша, жүйке жүйесінің әр бір типінің

үш белгісі болады. Мәселен, күшті типтердің бірі – ұстамсыз тип – жұмыс

істеу қабілеті күшті, қозу,тежелу процесстері бір бірімен сәйкес келмейтін

ерекше қозғалыстағы тип. Күшті типтердің екіншісі – ширақ типер деп

аталынады. Мұнда қозу мен тежелу процесстері бір біріне тең келіп, тез

алмасып отырады. Күшті типтің үшіншісі – қозу мен тежелу бір біріне тең,

бірақ алмасуы сараң, баяу қозғалатын тип. Әлсіз типте қозу мен тежелу

процесстері баяу көрініп отырады. Күшті тітіркендіргіштердің әсерінен

туатын шектен тыс тежелулер де әлсіз типте жиі болып отырады. Мұндай

кейде күшті типтер сыртқы дүниеден келетін әсерлерге келсе, әлсіз тип морт

сынып кететін болады. Павлов ашқан жүйке жүйесінің типтері

темпераменттердің физиологиялық негіздерін жақсы түсіндіреді. Павлов

сангвиниктерді – ширақ, жүйке жүйесі күшті, қозуы мен тежелуі тең,

қозғалғыш адам; холориктерді – ұстамсыз, жүйке жүйесі күшті, қозуы

тежелуінен бесым; флегматиктерді – жүйке жүйесі күшті, қозуы мен тежелуі

бір біріне тең болғанмен, қозғалысы баяу адамдар десек, мелонхоликтерді –
14
жүйке жүйесі әлсіз типті ададар деп сипатталады.

Павлов осы айтылған негізгі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.