Ш.Уалиханов өмірі мен еңбектері

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлімі: а) Ш.Уалихановтың өмір баяны.
ә) Ш. Уәлихановтың атқарған қызметтері.
б) Ыстықкөл қырғыздарына, Қашғарияға сапарлары.
в) Ш. Уәлихановтың еңбектері.
3. Қорытынды.
4. Пайдаланған әдебиеттер тізімі.

Он тоғызыншы ғасырдағы қазақ қоғамының айсыз аспанында құйрықты жұлдыздай жарқ етіп ағып өткен дарынды ғалым, даңқты жиһангер Шоқан Уәлиханов жарық жұлдыздай жалт етіп, ағып өтсе де жарқ еткен ізі аспан төрінде сайрап жатады. Сол сияқты бұл фәниде бар жоғы отыз жыл ғана ғұмыр кешкенімен артына қалдырған ұман теңіз еңбектері заман өткен сайын жаңғырып, ұрпақ өскен сайын жандалып, уақытпен үндестік тауып, мән маңызын ұдайы арттырып келеді. Оның қасиетті қаламынан туған толағай туындылар әлі де талай ұрпақтың кәдесіне асып, келешекке қызмет ете беретініне күмән жоқ. (8)
Қазақ деген қабырғалы ел барын, оның мәуелі мәдениеті мен мәйекті әдебиеті, телегей - теңіз тарихы барын әуелі орыс қауымына, сол арқылы Еуропа жұртына тұңғыш таныстырған ұлы ғалымның ғылыми өрісі де шетсіз шексіз даласындай кең шалқар еді. Ол туған елінің ғасырлар қойнауына бойлап жатқан тарих тереңін үңгіп қана қоймай, туған жерінің тұнап жатқан табиғат байлығын зерттеп, кейінгілерге азық болар мол мұра қалдырды.
Ол өз халқының сырлы шежіресімен ғана шектеліп қалмай, иісі түркі атаулының тарихын зерделеп, туысқан халықтардың тасада қалып келген өнер қазынасының сыр сандығын салды. Қырғыз ағайындардың салт- сана, әдет- ғұрпын зерттеумен бірге ұлы « Манас» жырын алғаш қағазға түсіріп, орыс тіліне аударып берді. Шынында да оның жан досы Григорий Потапин айтқандай, « кезінде өзін түсінетін оқырмандары болғанда, сөз жоқ, көзі тіріснде- ақ елдің ұлы жазушысы атанар еді. >>
Халқымыз жаппай сауатты болды деп бөркімізді қанша аспанға атқанмен, Шоқанды әлі түгел түсіндік деп айта алмаймыз. Оның жалғыз -ақ мысалы, орыс тілінде жазып қалдырған қалың -қалың бес том шығармаларының қазақшаға күні бүгінге дейін төрттен бірі ғана аударылғаны болса керек.

1. Ш. Уәлиханов. Таңдамалы А., 1985 жыл.
2. Б. Ысқақов, Ұмытылмас есімдер. Ұлы ғалымдар өмірінен. Алматы «Қазақстан» 1994 жыл. ( 147- 160 бет).
3. М. Жолдасбекұлы, Қ. Санғараұлы, А. Сейдімбек. Елтұтқа. « KUL TEGIN» баспасы - Астана – 2001 жыл. ( 220-222 бет)
4. С. Өтениязов. Шоқанмен қайта кездесу.
5. Р.Б. Сулейменов, В.А. Моисеев., Ч. Валиханов востоковед. 150 Жылдығына шығарған.
6. Ш. Уәлиханов. Әдебиеттер көрсеткіші. Алматы. «Қазақстан» - 1967 жыл.
7. Ч.Ч. Валиханов. Бес томдық шығармалар жинағы. IV том. Алматы 1968 ж. III том. А: 1964 жыл.
8. Қазақстан тарихы. 3 Том. Атамұра, Алматы 2002 жылы ( 528-532 бет)
9. № 11. 2005 Ақиқат. Ш. Уәлиханов 170 жыл. 26-28 бет.
10. Гуманитарлық ғылымдар сериясы. Ізденіс. № 3 2005 ж. ( 158- 162 бет)
11. Папка № 59 Ш. Уалиханов
12. Қазақ тарихы № 4 2002 жыл. ( 43-47 беттер)
13. К. Рудияка. Ш. Уалихановтың дінге көзқосы тойында қазақстан мектебі. № 5, 2004 мамыр 28-30 бет.
14. Қазақ совет энциклопедиясы 12 том ( 262- 263 бет)