Салық салу жүйесінің негізгі элементтері мен салық салудың түрлері

Кіріспе
1. Мемлекеттік қазынаның қалыптасуы және ондағы салықтың ролі
1.1. Салық жүйесінің қызмет ету тетігі
1.2. Бюджеттік үрдіс кезеңдері. Бюджеттік кезеңді және бюджеттік жылды анықтау
2. Салық салу жүйесінің негізгі элементтері мен салық салудың түрлері
2.1. Салықтың мәні мен мазмұны
2.2. Салық жүйесін мемлекеттік үйлестіру
2.3. Қазақстанның салық жүйесінің жалпы мазмұндамасы Қорытынды

Жалпы алғанда, кез-кедген мемлекеттің бюджетін салық құрайтыны баршамызға белгілі. Ал, осынау салықтың ролін бөліп-жарып жеке қарастырар болсақ, салықтың көмегімен кәсіпорындар мен азаматтардың қалтасынан мемлекет қазынасына қаржы аударылады және тауарлар мен қызметтер өндіру және оларды сатудың ережелері үйлестіріледі екен. Салық ставкаларының көлемі, салық төлеу ережесі, салық жөніндегі жеңілдіктер қаржылық салымдар үшін, жылжымайтын мүліктер сатып алу үшін, негізгі өндірістік қорларға салынатын инвестициялар үшін, құнды қағаздар сатып алу үшін және басқа операциялар үшін дифференцияланған жағдай жасайды. Бұл саладағы салық төлеу жүйесін бекітетін заңдар мен ережелер жиынтығы шаруашылық саласында немесе аймақта өзіндік “салық климатын” жасап, бизнес саласын таңдауда және істі жүзеге асыру барысында қандай мәселелерге назар аудару қажеттігіне көмектеседі.
Мемлекеттің нарықтық экономикаға әсер ету тетіктерінің ішінде салық маңызды орынға ие. Нарықтық қарым-қатынас жағдайында, әсіресе, өтпелі нарықтық кезеңде салық жүйесі экономикалық үйлестірудің маңызды құралы, экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі қаржылық-несиелік тетігі болып табылады. Мемлекет салық саясатын нарықтың теріс құбылыстарына әсер ететін белгілі бір реттеуші ретінде кеңінен қолданады. Салық пен бүкіл салықтық жүйе рынок жағдайында экономиканы басқарудың қуатты құралы болып отыр. Бүкіл халық шаруашылының қызметін салық жүйесінің қаншалықты дұрыс жасалғанына тәуелді екені айтпаса да түсінікті.
Батыста салық мәселесі кез-келген кәсіпорынның қаржылық жоспарында беделді орынға ие. Жоғарғы салық ставкасы, салық факторын қате немесе жеткіліксіз ескерілген жағдайдың салдарынан кәсіпорындар жайсыз жағдайға ұшырауы, тіптен банкротқа душар болуы мүмкін. Екінші жағынан, салық заңнамасында қарастырылған жеңілдіктерді дұрыс пайдалану - түскен табысты сақтауға ғана емес, сонымен бірге, қызмет ауқымын кеңейтуді қаржыландыруға, салықтарды үнемдеу немесе, тіптен, қазынадан салық төлемдерін қайтару есебінен жаңа инвестициялар салуға мүмкіндік береді .

1. «Бюджеттік жүйе туралы» ҚР Заңы
2. Проект законодательных предложений Правительства по вопросам налогообложения; http://www.inform.kz/
3. Финансы: Учебное пособие /Под редакцией А. М. Ковалевой. - М.,1997г.
4. Налоги: Учебное пособие /Под ред. Д.Г.Черника. -М.,1995г.
5. США: государство и рынок. М.,1991г.
6. Экономика: Учебник /Под ред. А.С. Булатов. -М.,1995г.
7. Юткина Т.Ф. Налоги и налогообложение /Учебник. М.,1999г.
8. Налоги и налогообложение /Под ред. И.Т.Русановой, В.А. Кашина -М.,1998г.

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе

1. Мемлекеттік қазынаның қалыптасуы және ондағы салықтың ролі
1.1. Салық жүйесінің қызмет ету тетігі
1.2. Бюджеттік үрдіс кезеңдері. Бюджеттік кезеңді және бюджеттік жылды
анықтау
2. Салық салу жүйесінің негізгі элементтері мен салық салудың түрлері
2.1. Салықтың мәні мен мазмұны
2.2. Салық жүйесін мемлекеттік үйлестіру
2.3. Қазақстанның салық жүйесінің жалпы мазмұндамасы Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Салық төлеушілердің құқығы:
- қолданылып жүрген салық және бюджетке төленетін басқада міндетті
төлемдер туралы, салық заңдарындағы өзгерістер туралы салық қызметі
органдарынан ақпарат алу;
- салық қатынастары мәселелері бойынша өз мүдделерін қорғау және оны өзі,
не өз өкілі арқылы білдіру;
- салық бақылауы нәтижелерін алу;
- салық бақылауы нәтижелері бойынша салық және бюджетке төленетін басқа
да міндетті төлемдерді есептеу мен төлеу жөнінде салық қызметі органдарына
түсіндірме табыс ету;
- жеке шотынан салық міндеттемелерінің орындалуы бойынша бюджетпен есеп
айырысудың жай – күйі туралы көшірме алу;
- Салық кодексінде және Қазақстан Республикасының басқа да заң
актілерінде белгіленген тәртіппен салықтық тексеру актілері бойынша
хабарламаға және салық қызметі органдары лауазымды адамдарының әрекетіне
шағым жасау;
- салық құпиясының сақталуын талап ету;
- салық салуға қатысы жоқ ақпарат пен құжаттарды табыс етпеу.
Салық төлеушілердің міндеттері:
- салық міндеттемелерін дер кезінде және толық көлемде орындау;
- салық қызметі органдарының анықталған салық заңдарын бұзушылықтарды жою
туралы заңды талаптарын орындау, сондай – ақ қызметтік міндеттерін атқару
кезіндегі заңды қызметіне кедергі жасамау;
- нұсқама негізінде салық қызметі органдары лауазымды адамдарының салық
салу объектісі және салық салумен байланысты объект болып табылатын мүлікті
тексеруіне жол беру;
- салық есептілігі мен құжаттарды заңға сәйкес тәртіппен табыс ету;
- сауда операцияларын жасаған немесе қызметтер көрсеткен кезде
тұтынушылармен ақшалай есеп айырысуды фискалдық жады бар бақылау – касса
машиналарын міндетті түрде пайдалана және тұтынушының қолына бақылау чегін
бере отырып жүргізу.
Қоғамдағы теңсіздік өлшемін анықтау үшін Лоренц қисығы
пайдаланылады
3-сурет. Лоренц қисығы
салық төлегеннен кейінгі Лоренц қисығы

Халық пайызы
салық төлегенге дейіигі Лоренц қисығы

Бір ось бойымен алынатын табыстың жиынтықты үлесін, ал екіншісі
бойымен, графикте көрсеткендей, ең аз табыс алушыдан бастап, бүкіл халық
табысының жиынтықты үлесін сала отырып, Лоренц қисығын құруға болады. Табыс
алушыларға оның теңдей бөліктері келгенде, яғни халықтың 10%-ы табыстың 10%-
ын алады, халықтың 20%-ы табыстың 20%-ы және т.б. Лоренц қисығы 45°
бұрышында өтетін түзуге айналады. Абсолютті тендікті бейнелейтін Лоренц
қисығының тік түзуден ауытқу деңгейі қоғамдағы табыстың бөлінуі әркелкілігі
деңгейін көрсетеді. Үдемелі салықтар салық алғандағы табыстардың бөлінуіне
қарағанда кейінгі табыстардың бөлінуін біркелкілейді, сондықтан да
салықтарды төлегеннен кейін Лоренц қисығы толық тендік түзуіне қарай
ауытқиды.
Кіріспе

Жалпы алғанда, кез-кедген мемлекеттің бюджетін салық құрайтыны
баршамызға белгілі. Ал, осынау салықтың ролін бөліп-жарып жеке
қарастырар болсақ, салықтың көмегімен кәсіпорындар мен азаматтардың
қалтасынан мемлекет қазынасына қаржы аударылады және тауарлар мен
қызметтер өндіру және оларды сатудың ережелері үйлестіріледі екен. Салық
ставкаларының көлемі, салық төлеу ережесі, салық жөніндегі
жеңілдіктер қаржылық салымдар үшін, жылжымайтын мүліктер сатып алу үшін,
негізгі өндірістік қорларға салынатын инвестициялар үшін, құнды
қағаздар сатып алу үшін және басқа операциялар үшін дифференцияланған
жағдай жасайды. Бұл саладағы салық төлеу жүйесін бекітетін заңдар
мен ережелер жиынтығы шаруашылық саласында немесе аймақта өзіндік
“салық климатын” жасап, бизнес саласын таңдауда және істі жүзеге
асыру барысында қандай мәселелерге назар аудару қажеттігіне
көмектеседі.
Мемлекеттің нарықтық экономикаға әсер ету тетіктерінің ішінде
салық маңызды орынға ие. Нарықтық қарым-қатынас жағдайында, әсіресе,
өтпелі нарықтық кезеңде салық жүйесі экономикалық үйлестірудің
маңызды құралы, экономиканы мемлекеттік реттеудің негізгі қаржылық-
несиелік тетігі болып табылады. Мемлекет салық саясатын
нарықтың теріс құбылыстарына әсер ететін белгілі бір реттеуші
ретінде кеңінен қолданады. Салық пен бүкіл салықтық жүйе рынок
жағдайында экономиканы басқарудың қуатты құралы болып отыр. Бүкіл
халық шаруашылының қызметін салық жүйесінің қаншалықты дұрыс
жасалғанына тәуелді екені айтпаса да түсінікті.
Батыста салық мәселесі кез-келген кәсіпорынның қаржылық
жоспарында беделді орынға ие. Жоғарғы салық ставкасы, салық
факторын қате немесе жеткіліксіз ескерілген жағдайдың салдарынан
кәсіпорындар жайсыз жағдайға ұшырауы, тіптен банкротқа душар болуы
мүмкін. Екінші жағынан, салық заңнамасында қарастырылған жеңілдіктерді
дұрыс пайдалану - түскен табысты сақтауға ғана емес, сонымен бірге,
қызмет ауқымын кеңейтуді қаржыландыруға, салықтарды үнемдеу немесе,
тіптен, қазынадан салық төлемдерін қайтару есебінен жаңа инвестициялар
салуға мүмкіндік береді[1].
Салықты пайдалану жалпымемлекеттік мүдделер мен кәсіпорындардың
және кәсіпкерлердің коммерциялық мүддесі арасындағы өзара байланысты
қамтамасыз етудің және басқарудың экономикалық әдістерінің бірі
болып табылады. Салықтардың көмегімен барлық меншіктегі кәсіпкерлер мен
кәсіпорындардың мемлекеттік және жергілікті бюджеттермен,
банктермен және жоғарыдағы ұйымдармен ара-қатынастары анықталады.
Салықтардың көмегімен мұнымен қоса, шетелдік инвестициялар тарту
сияқты сыртқы экономикалық қызметтер үйлестіріліп, шаруашылық есеп
табысы мен кәсіпорын табысы құралады. Салықтың көмегімен мемлекет
қарамағына қоғамдық қызметтерді орындау үшін қажетті қорларды
иеленеді. Сондай-ақ, салық есебінен әлеуметтік қамтамасыз ету жөніндегі
шығыстар қаржыландырылып, табыс бөлісіне өзгерістер енгізеді. Салық
жүйесі сонымен бірге, адамдар арасында табыстарды межелеп бөлуге
үлес қосады.
Әкімшілік-директивті басқару әдісінен экономикалық басқару
әдісіне ауысу жағдайында нарықтық экономиканы, халық
шаруашылығының басымдықты салаларын ынталандыру мен дамытуды
үйлестіруші ретінде салықтың ролі мен маңызы арта түсіп, мемлекет
салық арқылы ғылымды көп қажет ететін өндірістерді дамыту және борышкер
кәсіпорындарды жою жөніндегі қарқынды саясат жүргізе алады. Дәл осы
салық саясаты бүгінгі күні реформалаудың әдіс-тәсілдері туралы
пікірталастар мен өткір сынның өтінде тұрған басты мәселе десе де
болғандай. Бүгінде салық туралы неше түрлі әдебиеттер бар және
көпжылдық мол тәжірибелер жиналған. Бірақ та, Қазақстанның салық
жүйесі іс жүзінде қайтадан құрылып отырғанына байланысты,
қазақстандық салық жүйесін құру мәселесіне арналып, терең талданып,
ой тезіне салынған отандық авторлардың зерттеулері мен монографиялары
жоқтың қасы.

І тарау. Мемлекеттік қазынаның қалыптасуы және ондағы салықтың ролі
1.1. Салық жүйесінің жұмыс істеу тетігі

Жаңа Салық кодексі өз күшіне енгеніне де көп уақыт бола қойған
жоқ. Осынау кодекс негізінде Қазақстан аумағында салықтар,
жиналымдар мен баж салықтары алынып, олар өз кезегінде елдің
салық жүйесін құрайды. Тәжірибе жүзінде салықтарды үлестірудің
жекелеген мәселелері сәйкес органдардың өз құзыры ауқымында ғана
қабылдануы мүмкін. Мысалы, жергілікті өкімет органдарына
салықтардың бір бөлігін ғана пайдалануға, атап айтқанда, қосымша
құнға салынатын салықты, табыс салығын, жеке тұлғалардың табыс
салығын ғана іске асыра алады[2].
Жергілікті жіктелімге жататын салықтардың келесі бір
бөлігі, атап айтқанда, жер салығы, жеке тұлғаның мүлік салығы,
кәсіпкерлік қызметпен айналысатын тұлғаларды тіркеу жиналымы
республиканың бүкіл аумағында жұмсалуға міндетті болса, сату түскен
салық, жарнама салығы, тағысын тағылар жергілікті органдардың
шешімін іске асырылады.
Әр мемлекет өзінің бюджеттік жүйе ұйымына ие. Осынау бюджеттің
құрылғыны бекітетін құқықтық нормалар ел аумағында жұмыс істейтін
қазыналарды белгілеп, олардың әрқайсысының ролі мен орнын,
олардың қызмет ету қағидасы мен өзара байланыстарын бекітеді.
Кез-келген елдің қазыналық жүйесі оның мемлекеттік құрылымы
болып табылады. Мысалы, унитарлық мемлекет болып табылатын Қазақстан
Республикасында қазыналық жүйе екі деңгейден - мемлекеттік
қазынадан және жергілікті қазынадан түседі.
Ал, федеративтік мемлекеттік бюджеттік жүйесі үш деңгейден -
мемлекеттік бюджет, федеральдық бюджет және жергілікті бюджетен тұрады.
Мысалы, АҚШ-ның қазыналық жүйесіне федералдық бюджет, штаттар
бюджеті және 82 мыңдай жергілікті әкімшілік-аймақтық бірліктер:
округтер мен муниципалиттер бюджеті кіреді.

1.2. Бюджеттік үрдіс кезеңдері. Бюджеттік кезеңді және бюджеттік
жылды анықтау.

Бюджеттік немесе қазыналық үрдістің негізгі кезеңдері
мыналар[3]:
бюджетті талдап жасау;
бюджетті қарау;
бюджетті бекіту;
бюджетті бақылау;
бюджеттің орындалуын қадағалау;
бюджеттің орындалуы туралы есеп беруді бекіту
Бюджеттік жүйе туралы ҚР заңында республикалық қазынаға
түсетін түсімдердің тізімі бекітілген:
Республикалық бюджетке мыналар түседі:
1) республикалық бюджет табыстары, бұған қаржы қорларына, арнайы
экономикалық аймақтардың қорларына аударылатын сомалар кірмейді.
Республикалық бюджет табыстары мыналар:
а) салықтан, жиналымдардан және басқа да міндеттік төлемдерден
түскен түсімдер;
б) салықтық емес түсімдер;
в) капиталмен жасалған операциялар барысныда түскен табыстар;
2) заңды немесе жеке тұлғалардан, шетелдік мемлекеттерден түскен
ресми трансферттерден түскен сомалар;
3) республикалық бюджеттен бұрынырақ берілген несиелер бойныша
борыштарды өтеу;
Жергілікті бюджеттер Қазақстан Республикасының Бюджеттік жүйе
туралы заңымен дәне жылдық республикалық бюджет туралы Заңмен
үйлестіріледі. Осынау заңдармен сонымен бірге, бюджетке түсетін
салықтық, салықтық емес және өзге де түсімдер бекітіледі.
Республикадағы қолданыстағы салықтар мен басқа да міндетті
түсімдер Бюджеттік жүйе туралы ҚР Заңында белгілінген ереже
бойынша түседі.
Республикалық бюджет табысы Жергілікті бюджет табысы
акциздер: акциздер:
спирттің барлық түрлері - 50%; спирттің барлық түрлері - 50%;
арақ - 50%; арақ - 50%;
ликер-арақ ішімдіктері - 50%; ликер-арақ ішімдіктері - 50%;
шараптар - 50%; шараптар - 50%;
коньяктар - 50%; коньяктар - 50%;
шампан шараптары - 50%; шампан шараптары - 50%;
сыра – 50%; сыра – 50%;
күшейтілген сусындар, шырындар мен күшейтілген сусындар, шырындар мен
бальзамдар- 50%; бальзамдар- 50%;
шарап материалдары - 50%; шарап материалдары - 50%;
бекіре және қызыл балықтар, құмай ойыындары бизнесі
уылдырықтар, осы балық түрлерінен заңды тұлғалардан табыс салығы - 50%
жасалған жеңсік астарға жеке тұлғалардан табыс салығы
темекі бұйымдарға жер салығы
құрамында темекі бар басқа да жеке және заңды тұлғалар мүліктеріне
заттарға салынатын салықтар
хрусталь бұйымдарға көлік салығы
импортталатын тауарларға аукциондық саудадан түскен жинақтар
алтыннан, күмістен, платинадан
жасалған зергерлік бұйымдарға мемлекеттік баж салығы, т.б.
бензинге (авиациялық бензинді
есептегменде)
дизель отынына;
атыс және газдықаруларға (мемлекеттік
органдардың мүддесі үшін алынатын
қарулардан басқа);
электр энергиясына;
шикі мұнайға, газ конденсатына;
қосымша құнға салық үшін
заңды тұлғаның табыс салығы үшін -
50%
кедендік баж салықтары
арнайы төлемдер мен жер
қойнауындағы байлықтарды
пайдаланушылардың салықтары.

ІІ тарау. Салық салу жүйесі

2.1. Салықтың мәні мен мазмұны

Салықтардың экономикалық мазмұны бір жағынан, шаруа ісін жүргізуші
субъектілер мен азаматтардың, екінші жағынан, мемлекет қаржысын
жасақтаумен айналысатын мемлекеттің өзара қарым-қатынасына негізделеді.
Салық - қаржылық ғылымның негізгі ұғым-түсініктерінің бірі.
Сондықтан да, оның мәні мен мазмұнын, халық шаруашылығы үшін берер
маңызын түсіну аса маңызды.
Салық - заңды және жеке тұлғаның бюджетке немесе бюджеттен
тыс қорға салатын міндетті жарнасы. Бұл тетік міндетті түрде ел
заңнамасымен анықталып, заң ережелеріне сәйкес жүзеге асырылады[4].
Жекелеген салықтар мемлекеттік экономикалық тетігіндегі салықтың
ролін анықтайтын типтік белгілермен, есептесудің және салық
жинаудың ережелерімен мазмұндалады. Салықтық типтік белгілерінің бүкіл
жиынтығы үш топқа бөліп қарастыруға болады: олар мақсатты белгілер,
ұйымдық және жүйелік типтік белгілер.
Мақсатты белгілерге - қолдау көрсетуші басқару органдары,
салықтың мақсатты жұмсалуы (салықпен жабылатын шығыстардың құрамы),
берілген жеңілдіктердің мақсаттылығы (салық төлеушінің таңдауына берілген
қаржы салу саласы) жатса, салықтың ұйымдастырушылық белгілеріне -
салық нысаны, яғни, салық салынып отырған табыс, мүлік және т.б.,
салық төлеудің көзі - қор немесе қаржы қоры, салықтың базасы - салық
салынатын сома, салық ставкасы, салық салу субъектісі - заңға сәйкес
салық төлейтін тұлға кіреді.
Әр салықтың өзіне төмендегі элементтер кіреді[5]:
Салық субъекті немесе салық төлеуші - салық төлеу міндеті заңмен
жүктелген заңды немесе жеке тұлға;
Салық тасымалдаушысы - салық төлеу жөніндегі шығасыны
тартатын заңды немесе жеке тұлға;
Салық нысаны - салық салынатын бұйым не зат: табыс, тауарлар,
мүліктер. Салықтың атауының өзі осынау нысаннан туындап жатады,
мысалы, табыс салығы, мүлік салығы, қосымша құнға салық, тағысын
тағы.
Салықтың көзі - салық төленетін субъектінің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.