Қазақ халқы мың өліп, мың тірілген халық
Кіріспе
«Қазақ халқы мың өліп, мың тірілген халық»
Негізгі бөлім
1. Қазақстанда жүргізілген халық санағы
2. Демографиялық өсудің даму кезеңдері
3. Халық санына болжам жасау
Қорытынды
Халық санын көбейтудегі төртінші перзенттің алатын орны
Пайдаланылған әдебиеттер
«Қазақ халқы мың өліп, мың тірілген халық»
Негізгі бөлім
1. Қазақстанда жүргізілген халық санағы
2. Демографиялық өсудің даму кезеңдері
3. Халық санына болжам жасау
Қорытынды
Халық санын көбейтудегі төртінші перзенттің алатын орны
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақ халқы Жұбан ақын айтқандай «мың өліп, мың тірілген халық». Күлтегін, Білге қаған, Елтіріс қаған билеген түрік заманындағы қақтығыстар, әлем әміршісі атануға ұмтылған Шыңғыс хан тұсындағы және Жоңғар шапқыншылығы кезіндегі соғыстар қазақ халқының азаюына әсерін тигізді. 1941-1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде «досына адал, дұшпанына қатал» қазақ халқының қару ұстауға жарайтын азаматтары түгелдей майданға аттанып, олардың 350 мыңдайы қайтып оралмады. Осындай қарқынды шығынды қайта қалпына келтіру үшін 75 жылдай уақыт өтті.
Қазақстан жеріндегі халық санағы б.ғ.д. 2ғ. Үйсіндер мемлекетінің кезінде жүргізілген болатын. Қытай елшілігінің деректеріне сүйенсек, онда 189 мың жауынгер шығара алатындай 630 мың тұрғын болған.
XV ғ. басында «қазақ жерін жинақтауды жүргізген» Қасым хан тұсында Қазақ хандығының халқы 1 млн адамға жетті. 1830ж, яғни 300 жылдай уақыт өткенде, ол бар болғаны 1,5 есеге ғана өсті. Баяу өсудің негізгі себебі ұлы жұт жылдарындағы (1723-1725ж) орасан зор көп адам өлімі болды.
Қазақстан жеріндегі халық санағы б.ғ.д. 2ғ. Үйсіндер мемлекетінің кезінде жүргізілген болатын. Қытай елшілігінің деректеріне сүйенсек, онда 189 мың жауынгер шығара алатындай 630 мың тұрғын болған.
XV ғ. басында «қазақ жерін жинақтауды жүргізген» Қасым хан тұсында Қазақ хандығының халқы 1 млн адамға жетті. 1830ж, яғни 300 жылдай уақыт өткенде, ол бар болғаны 1,5 есеге ғана өсті. Баяу өсудің негізгі себебі ұлы жұт жылдарындағы (1723-1725ж) орасан зор көп адам өлімі болды.
1. М. Тәтімов, Ж. Әлиев. «Дербестігіміз демографияда»
2. М. Тәтімов. « Қазақ әлемі» Алматы, 1993, Қазақтың саны қанша?
3. Қазақстан Республикасының 1999ж халық санағының талдамалы есебі. Алматы, 2005
4. Қазақстанның демографиялық жылнамалығы. Алматы, 2005
2. М. Тәтімов. « Қазақ әлемі» Алматы, 1993, Қазақтың саны қанша?
3. Қазақстан Республикасының 1999ж халық санағының талдамалы есебі. Алматы, 2005
4. Қазақстанның демографиялық жылнамалығы. Алматы, 2005
Жоспар
Кіріспе
Қазақ халқы мың өліп, мың тірілген халық
Негізгі бөлім
1. Қазақстанда жүргізілген халық санағы
2. Демографиялық өсудің даму кезеңдері
3. Халық санына болжам жасау
Қорытынды
Халық санын көбейтудегі төртінші перзенттің алатын орны
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақ халқы Жұбан ақын айтқандай мың өліп, мың тірілген халық.
Күлтегін, Білге қаған, Елтіріс қаған билеген түрік заманындағы қақтығыстар,
әлем әміршісі атануға ұмтылған Шыңғыс хан тұсындағы және Жоңғар
шапқыншылығы кезіндегі соғыстар қазақ халқының азаюына әсерін тигізді. 1941-
1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде досына адал, дұшпанына қатал
қазақ халқының қару ұстауға жарайтын азаматтары түгелдей майданға аттанып,
олардың 350 мыңдайы қайтып оралмады. Осындай қарқынды шығынды қайта қалпына
келтіру үшін 75 жылдай уақыт өтті.
Қазақстан жеріндегі халық санағы б.ғ.д. 2ғ. Үйсіндер мемлекетінің
кезінде жүргізілген болатын. Қытай елшілігінің деректеріне сүйенсек, онда
189 мың жауынгер шығара алатындай 630 мың тұрғын болған.
XV ғ. басында қазақ жерін жинақтауды жүргізген Қасым хан тұсында
Қазақ хандығының халқы 1 млн адамға жетті. 1830ж, яғни 300 жылдай уақыт
өткенде, ол бар болғаны 1,5 есеге ғана өсті. Баяу өсудің негізгі себебі ұлы
жұт жылдарындағы (1723-1725ж) орасан зор көп адам өлімі болды.
Қазақстанда жүргізілген халық санағы
Қазақстан Республикасының алғашқы ұлттық санағы 1999ж 25 ақпаны мен 4
наурыз аралығында жүргізілді. Халық санағы - елдегі барлық адамдарға
немесе ел халқының нақты шектеулі бөлігіне қатысты белгілі бір уақыттағы
жағдайы бар демографиялық, экономикалық және әлеуметтік деректерді
жинаудың, жариялау мен таратудың бірыңғай процесі. Санақ барысында
Қазақстан Республикасында халық тығыздығы 1 шаршы км-ге 5,5 адамға келеді.
Санақ бойынша Қазақстан Республикасында халық ең тығыз орналасқан аймақ
Оңтүстік Қазақстан облысы болып саналады.
1 шаршы км-ге 16,9 мың адам келеді. Ал, Республика маңызындағы қала –
халқының саны 1 млн адамнан асса, ол республика маңызындағы қала болып
табылады. Оған Алматы қаласы жатады. Халқының саны 1 млн-нан асатын
миллиондық қала болып табылады. Санақ аралық кезінде саны 5.4%ға өсті.
Ел астанасы Астанаға көшірілгеннен кейін ондағы халық 13,4%ға өсті. Қазір
елде халқының саны 50мың адамнан асатын 37 қала бар. Облыстың маңыздағы 37-
қаланың халқының жалпы саны санақ аралық кезең ішінде 500мың адамға азайды,
олардың ішінде тұрғындар саны 13-20%ға қысқарған Қарағанды, Жезқазған,
Семей, Петропавл, Талдықорған, Кентау қалалары бар. Он жыл ішінде қалалар
санының жетеуінде ғана халық саны өсті, олардың ішінде айтарлықтай елеулісі
Тараз, Түркістан, Жаңаөзен қалалары. Қазақстанның ең ірі қаласы Алматы
қаласы болып табылады. (1129.4мың адам). 450 мың адамға дейінгі халқы бар
қалаларға Қарағанды, Шымкент, Тараз, Астана, Өскемен, Павлодар; 300мыңға
дейінгі тұрғындары бар Семей, Ақтөбе, Қостанай, Петропавл; 200мыңға дейінгі
Орал, Теміртау, Атырау, Қызылорда. Қалған қалалардағы халықтың саны
100мыңға дейін. Ал ұлттық құрамы жөнінен ресми деректер бойынша 130 ұлттар
мен ұлыстар тұрады. Олардың ішінде 8 ұлт қазақтар, өзбек, неміс, татар,
ұйғырлар - саны жағынан көп б.т., олардың үлесіне елдегі барлық халықтың
95.7%келеді.
Қазақстанның даму кезеңдері
Біздің еліміз демографиялық дамудың күрделі жолынан өтті.
Демографиялық дамудың 1-ші кезеңінде өлу деңгейі тууға қарағанда тез
төмендеді. Себебі: ол кезде сансыз көп соғысқа дейін туған ұрпақ некеге
отырды. Қазақстанға тың көтеруге келген мыңдаған жастар некеге отырды. 2-ші
кезеңге (1970-1987ж) туу мөлшері тұрақталып, кейде өтеріліп отырды. 50-ші
60-шы жылдардағы көп ұрпақ отбасын құрды. Қоғамдағы қарт адамның тобының
көбеюі өлу деңгейін көтерді. 3-ші кезеңде (1987-1999) туудың кезекті
құлдырауы басталды. 30-шы жылдардағы аштық пен Ұлы Отан соғысының
демографиялық жаңғырығы тәрізді еді. Себебі: 1990ж ортасындағы экономикалық
дағдарыс пен Қазақстаннан жас және орта жастағы адамның көшіп кетуі де
себеп болды. 2000 жылда демографиялық дамудың 4-ші кезеңі (қазіргі кезең)
басталды. Оның ерекше сипаттары туу мен табиғи өлімнің жоғарылауы және
экономика мен елдің тұрмыс деңгейінің көтерілуі. Тәуелсіздік алғаннан
кейін, яғни 2002ж халық саны көбейіп, 2004ж халық саны қайта 15млн. жетті.
Қазіргі кезеңде тұрақты халықтың саны 14953,1мың адам, соның ішінде 8377,3
мың адам қалада, 8575,8 мың адам ауылда тұрады.
Халық санына болжам
Аумақтың ауданы бойынша Қазақстаннан 8 елдің алда екені белгілі. Бірақ
халықтың саны жөнінен біз әлемде 61-орындамыз. Біздің үлкен, кең байтақ
мемлекетіміз үшін 15 млн адам аздық етеді. Сондықтан, Қ.Р.ғы басты
мәселелердің бірі халық санын көбейту болып табылады. Қазақстан 2030
стратегиясында меже 25 млн. адам деп аталған. Демографиялық есеп бойынша,
2010ж елде 17,5 млн адам, 2015ж елде 20млн адамға жетеді деген болжам бар.
Мұндай болжамдар ішкі және сыртқы факторларды есепке алып жасалынған
жоспарлар.
Төртінші перзент. Бір қарағанда, бұл сөзде ешқандай мән жоқ сияқты,
бірақ бұл мүлде бұлай емес. Біздің халқымыздың өсуіне әрбір шаңырақтағы 4-
перзент қана жағдай жасай алады. Сондықтан, 4-перзенттің халық үшін мәні
зор. Шындығында, қазақ халқы мың өліп, мың тірілген, тағдыры ауыр
халық.Бірінші бала егер ұл болса, әкесінің орнын, екінші бала егер қыз
болса, шешесінің орнын басады. Ал үшінші бала халықта болып жатқан әртүрлі
шығындардың орнын толтырады, яғни 3-ші баланы әйелдер құрбандық үшін туады.
Бұл үш баладан халықтың саны не өспейді, не азаймайды, тек 4-ші бала ғана
халықтың өсіміне сан қосады. Сондықтан, 4-перзентті қазақ әйелі ұлт үшін
өмірге әкелуә керек. Әрі қарай тізбелейтін болсақ, бесінше бала Отан үшін,
6-шы баланы көктегі тәңірдің аруағын разы ету үшін дүниеге әкелсе, 7-ші
бала ғана халықтың санына демогрфиялық өсу тасқынын алып келеді. Міне,
сонда ғана сонау Адам ата мен Хауа анадан келе жатқан ата-баба аруағы қазақ
әйеліне раза болмақ. Сондықтан байқағанымыздай әр баланың қоғамда алатын
орны бар.
Тәуелсіздік алған Қазақстанның демографиялық дамуы ел ағасы
Президентіміздің Н.Ә. Назарбаевтың жүргізіп отырған ішкі және сыртқы
саясатына да байланысты. Көп ұлтты республикада ұлтаралық қатынастар
дамуының тізгінін тең ұстап, сабыр мен салқындылыққа негізделген саясат
жүргізіп отырған Президент Назарбаевтың аласапыран мына кезеңде алуан
ұлттың өкілдерін ұлтаралық жарасым мен ынтымаққа ұстауының өзі бүкіл әлемді
таң қалдыруда. Дербес елдің дара демографиялық саясатының біртіндеп
қалыптасуында және оның жүзеге асуында. Н.Назарбаевтың өзіндік, дараланған
тұлғасын атап көрсетуіміз керек.
Демография мен демократия екеуі екі ұғым. Олардың ұқсас болатыны – осы
екі терминнің гректің демос-халық деген сөзінен шыққан. Еліміздің 2030
жылға дейігі елдің даму стратегиясы бойынша Қазақстанда ұзын саны 25 млн.
жетерлік дені сау, тұрмысы ауқатты, әрі салауатты өмір салтын ұстанған
білімі терең, мамандығы ұшталаған азаматтары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе
Қазақ халқы мың өліп, мың тірілген халық
Негізгі бөлім
1. Қазақстанда жүргізілген халық санағы
2. Демографиялық өсудің даму кезеңдері
3. Халық санына болжам жасау
Қорытынды
Халық санын көбейтудегі төртінші перзенттің алатын орны
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қазақ халқы Жұбан ақын айтқандай мың өліп, мың тірілген халық.
Күлтегін, Білге қаған, Елтіріс қаған билеген түрік заманындағы қақтығыстар,
әлем әміршісі атануға ұмтылған Шыңғыс хан тұсындағы және Жоңғар
шапқыншылығы кезіндегі соғыстар қазақ халқының азаюына әсерін тигізді. 1941-
1945 жылдардағы Ұлы Отан соғысы кезінде досына адал, дұшпанына қатал
қазақ халқының қару ұстауға жарайтын азаматтары түгелдей майданға аттанып,
олардың 350 мыңдайы қайтып оралмады. Осындай қарқынды шығынды қайта қалпына
келтіру үшін 75 жылдай уақыт өтті.
Қазақстан жеріндегі халық санағы б.ғ.д. 2ғ. Үйсіндер мемлекетінің
кезінде жүргізілген болатын. Қытай елшілігінің деректеріне сүйенсек, онда
189 мың жауынгер шығара алатындай 630 мың тұрғын болған.
XV ғ. басында қазақ жерін жинақтауды жүргізген Қасым хан тұсында
Қазақ хандығының халқы 1 млн адамға жетті. 1830ж, яғни 300 жылдай уақыт
өткенде, ол бар болғаны 1,5 есеге ғана өсті. Баяу өсудің негізгі себебі ұлы
жұт жылдарындағы (1723-1725ж) орасан зор көп адам өлімі болды.
Қазақстанда жүргізілген халық санағы
Қазақстан Республикасының алғашқы ұлттық санағы 1999ж 25 ақпаны мен 4
наурыз аралығында жүргізілді. Халық санағы - елдегі барлық адамдарға
немесе ел халқының нақты шектеулі бөлігіне қатысты белгілі бір уақыттағы
жағдайы бар демографиялық, экономикалық және әлеуметтік деректерді
жинаудың, жариялау мен таратудың бірыңғай процесі. Санақ барысында
Қазақстан Республикасында халық тығыздығы 1 шаршы км-ге 5,5 адамға келеді.
Санақ бойынша Қазақстан Республикасында халық ең тығыз орналасқан аймақ
Оңтүстік Қазақстан облысы болып саналады.
1 шаршы км-ге 16,9 мың адам келеді. Ал, Республика маңызындағы қала –
халқының саны 1 млн адамнан асса, ол республика маңызындағы қала болып
табылады. Оған Алматы қаласы жатады. Халқының саны 1 млн-нан асатын
миллиондық қала болып табылады. Санақ аралық кезінде саны 5.4%ға өсті.
Ел астанасы Астанаға көшірілгеннен кейін ондағы халық 13,4%ға өсті. Қазір
елде халқының саны 50мың адамнан асатын 37 қала бар. Облыстың маңыздағы 37-
қаланың халқының жалпы саны санақ аралық кезең ішінде 500мың адамға азайды,
олардың ішінде тұрғындар саны 13-20%ға қысқарған Қарағанды, Жезқазған,
Семей, Петропавл, Талдықорған, Кентау қалалары бар. Он жыл ішінде қалалар
санының жетеуінде ғана халық саны өсті, олардың ішінде айтарлықтай елеулісі
Тараз, Түркістан, Жаңаөзен қалалары. Қазақстанның ең ірі қаласы Алматы
қаласы болып табылады. (1129.4мың адам). 450 мың адамға дейінгі халқы бар
қалаларға Қарағанды, Шымкент, Тараз, Астана, Өскемен, Павлодар; 300мыңға
дейінгі тұрғындары бар Семей, Ақтөбе, Қостанай, Петропавл; 200мыңға дейінгі
Орал, Теміртау, Атырау, Қызылорда. Қалған қалалардағы халықтың саны
100мыңға дейін. Ал ұлттық құрамы жөнінен ресми деректер бойынша 130 ұлттар
мен ұлыстар тұрады. Олардың ішінде 8 ұлт қазақтар, өзбек, неміс, татар,
ұйғырлар - саны жағынан көп б.т., олардың үлесіне елдегі барлық халықтың
95.7%келеді.
Қазақстанның даму кезеңдері
Біздің еліміз демографиялық дамудың күрделі жолынан өтті.
Демографиялық дамудың 1-ші кезеңінде өлу деңгейі тууға қарағанда тез
төмендеді. Себебі: ол кезде сансыз көп соғысқа дейін туған ұрпақ некеге
отырды. Қазақстанға тың көтеруге келген мыңдаған жастар некеге отырды. 2-ші
кезеңге (1970-1987ж) туу мөлшері тұрақталып, кейде өтеріліп отырды. 50-ші
60-шы жылдардағы көп ұрпақ отбасын құрды. Қоғамдағы қарт адамның тобының
көбеюі өлу деңгейін көтерді. 3-ші кезеңде (1987-1999) туудың кезекті
құлдырауы басталды. 30-шы жылдардағы аштық пен Ұлы Отан соғысының
демографиялық жаңғырығы тәрізді еді. Себебі: 1990ж ортасындағы экономикалық
дағдарыс пен Қазақстаннан жас және орта жастағы адамның көшіп кетуі де
себеп болды. 2000 жылда демографиялық дамудың 4-ші кезеңі (қазіргі кезең)
басталды. Оның ерекше сипаттары туу мен табиғи өлімнің жоғарылауы және
экономика мен елдің тұрмыс деңгейінің көтерілуі. Тәуелсіздік алғаннан
кейін, яғни 2002ж халық саны көбейіп, 2004ж халық саны қайта 15млн. жетті.
Қазіргі кезеңде тұрақты халықтың саны 14953,1мың адам, соның ішінде 8377,3
мың адам қалада, 8575,8 мың адам ауылда тұрады.
Халық санына болжам
Аумақтың ауданы бойынша Қазақстаннан 8 елдің алда екені белгілі. Бірақ
халықтың саны жөнінен біз әлемде 61-орындамыз. Біздің үлкен, кең байтақ
мемлекетіміз үшін 15 млн адам аздық етеді. Сондықтан, Қ.Р.ғы басты
мәселелердің бірі халық санын көбейту болып табылады. Қазақстан 2030
стратегиясында меже 25 млн. адам деп аталған. Демографиялық есеп бойынша,
2010ж елде 17,5 млн адам, 2015ж елде 20млн адамға жетеді деген болжам бар.
Мұндай болжамдар ішкі және сыртқы факторларды есепке алып жасалынған
жоспарлар.
Төртінші перзент. Бір қарағанда, бұл сөзде ешқандай мән жоқ сияқты,
бірақ бұл мүлде бұлай емес. Біздің халқымыздың өсуіне әрбір шаңырақтағы 4-
перзент қана жағдай жасай алады. Сондықтан, 4-перзенттің халық үшін мәні
зор. Шындығында, қазақ халқы мың өліп, мың тірілген, тағдыры ауыр
халық.Бірінші бала егер ұл болса, әкесінің орнын, екінші бала егер қыз
болса, шешесінің орнын басады. Ал үшінші бала халықта болып жатқан әртүрлі
шығындардың орнын толтырады, яғни 3-ші баланы әйелдер құрбандық үшін туады.
Бұл үш баладан халықтың саны не өспейді, не азаймайды, тек 4-ші бала ғана
халықтың өсіміне сан қосады. Сондықтан, 4-перзентті қазақ әйелі ұлт үшін
өмірге әкелуә керек. Әрі қарай тізбелейтін болсақ, бесінше бала Отан үшін,
6-шы баланы көктегі тәңірдің аруағын разы ету үшін дүниеге әкелсе, 7-ші
бала ғана халықтың санына демогрфиялық өсу тасқынын алып келеді. Міне,
сонда ғана сонау Адам ата мен Хауа анадан келе жатқан ата-баба аруағы қазақ
әйеліне раза болмақ. Сондықтан байқағанымыздай әр баланың қоғамда алатын
орны бар.
Тәуелсіздік алған Қазақстанның демографиялық дамуы ел ағасы
Президентіміздің Н.Ә. Назарбаевтың жүргізіп отырған ішкі және сыртқы
саясатына да байланысты. Көп ұлтты республикада ұлтаралық қатынастар
дамуының тізгінін тең ұстап, сабыр мен салқындылыққа негізделген саясат
жүргізіп отырған Президент Назарбаевтың аласапыран мына кезеңде алуан
ұлттың өкілдерін ұлтаралық жарасым мен ынтымаққа ұстауының өзі бүкіл әлемді
таң қалдыруда. Дербес елдің дара демографиялық саясатының біртіндеп
қалыптасуында және оның жүзеге асуында. Н.Назарбаевтың өзіндік, дараланған
тұлғасын атап көрсетуіміз керек.
Демография мен демократия екеуі екі ұғым. Олардың ұқсас болатыны – осы
екі терминнің гректің демос-халық деген сөзінен шыққан. Еліміздің 2030
жылға дейігі елдің даму стратегиясы бойынша Қазақстанда ұзын саны 25 млн.
жетерлік дені сау, тұрмысы ауқатты, әрі салауатты өмір салтын ұстанған
білімі терең, мамандығы ұшталаған азаматтары ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz