Менеджмент туралы мәлімет

Пән: Менеджмент
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ

1. МЕНЕДЖМЕНТ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ. БАСҚАРУШЫЛЫҚ ОЙЛАР ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

2. БАСҚАРУДЫҢ ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ЖҮЙЕСШЕ КӨШУДІН ОБЪЕКТИВТІ ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ЗАҢДЫЛЫҒЫ

3. МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚЫЗМЕТІ, ТӘСІЛІ, ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ПРИНЦИПТЕРІ

4. КӘСІПОРЫН (ФИРМА) МЕНЕДЖЕРІ ЖӘНЕ БАСҚАРУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ

ҚОРЫТЫНДЫ

Ошибка! Закладка не определена.

1. МЕНЕДЖМЕНТ ҒЫЛЫМ РЕТІНДЕ. БАСҚАРУШЫЛЫҚ ОЙЛАР ТЕОРИЯСЫНЫҢ ЭВОЛЮЦИЯСЫ

Менеджмент - бұл басқару теориясы және нарықтык. экономиканың қажетті элементі болып табылады. Басқару теориясы ғылым ретінде ХІХ-шы ғасырдың аяғы мен ХХ-шы ғасырдың басында пайда болып, өзінің дамуында бірнеше дэуірді басынан кешірді. Экономикалық әдебиеттерде баскдрушылык ойдың алғашқы қарқыны «тейлоризм» деген ағыммен байланысты екені айтылады. Фредерик Уинслоу Тейлор (1856-1915 жж. ) американ инженері, басқаруды ғылыми түрғыдан жүргізуді алғаш рет айтқан болатын. Ол кезде бүл ғажайып жаңалық сиякты көрінді. Кейінірек оның еңбектері мойындала басталды және ғылыми басқарудын классикалық мектебінің негізін қалады. Ф. Тейлор «Фабриканы басқару» (1903 ж. ), «Ғылыми менеджменттің принциптері» (1911 ж. ) цеген еңбектерівде кәсіпорынды басқаруды өнер ретівде қарастырып, онда «нені жасауды дәл білу және оны арзан әрі ең жақсы тәсілмен калай жасауға болатынын» қарастырды. Оған кол жеткізу үшін Ф. Гейлордың ойыншадөмендегідей кейбір баскарудың шешімдерін күзеге асыру қажет: максатгы тандау ж^іе оған жету жолы, нәтижені бакылаудың тәсілін дайындау. Ф. Тейлор өзінің еңбектерін баскаруды үйымдастыруды тек кәсіпорын деңгейінде қарастыруға арнады. Осы мектептің өкілі француз ғалымы Анри Файоль (1841-1925 жж. ) болған. Ол практикалық тәжірбиені жинақтау негізінде төмендегідей корытындыға келген: «басқару - кәсіпорынның ресурстарын барынша пайдаланып, оны мақсатқа жетелеу», сөйтіп алғашқы рет мемлекеттік басқаруда оны ғылыми ұйымдастыру принципін қолдаудың мүмкін екендігіне ой салды. А. Файоль баскарушылық міндеттерін кәсіпорынның техникалық, каржылық және баскд мәселелерімен карағанда, ерекше зерттеу облыстары ретінде оқшауланады.

Басқарушылық ой XX ғасырдың 40-шы жылдың аяғы мен 50-ші жылдың басында кезекті қарқын белең алды. Ол «адамдык катынастар» мектебінің пайда болуымен байланысты еді. Бұл бағыт психология мен социология адамдардың мінез-құлқы жайлы ғылым жетістігін басқару жүйесінде қолданумен айкындалады. Басқару геориясыңда «адамдық қатынастар» яғни «мінез-кұлык» мектебі пайда болды. Бүл мектептің негізін қалаушылардың бірі американ экономисі - Элтон Мейо (1880-1949 жж. ) болды. Осы ілім формалдық емес басқаруды ұйымдастыру міндеттерін, еңбек өнімділігін өсіруді ынталандырудың жаңа әдісін ендіруді ұсынды: қызметкердің ағартушылықпен айналысуын, өндіріс саудаддары мен еңбекті гуманизациялауды шешуде топтық демократиялык тәсілдерді колданды.

Басқарушылық ойдьщ жаңа (1950-1960 жж. ) даму дәуірі қазіргі сандық әдіс негізінде басқаруда математика мен компьютерді қолдану аркылы шешумен байланысты. Сөйтіп «баскарушылык ғылым» мектебі өмірге келді.

Баскарушылык теориясыньщ 70-80-ші жылдардың қарсаңында жана мектебі калыптасты. Ол «ситуациялық әдіс» мектебі болатын. Жағдайды карастырудың басты ерекшелігі әрбір үйымдық-басқарушылык мәселені шешуді нақты қалыптасқан жағдаймен байланыстыруды талап етеді. Өзінің зертгеуінің негізіне бұл мектеп кәсіпорын, ұйымның жұмыстарын карастыруын, олардың белгілі накты жағдайда жүмыс атқаруын ескерді. Осы кәсіпорынның қызмет жасауына кандай ішкі және сыртқы факторлардың ықпалы бар және осы бірнеше варианттардан, мүмкін шешімнің біреуі кабылданып, қалыптаскан мәселенің бір ғана шешімі алынады.

Баскдрушылық ойлар теориясында осы мектептерді менеджмент геориясы мен практикасын дамытуда негізгі деп атау қабыдданған. Баскдрушылык теориясы мектегггерінің пайда болуын зертгеушілер сол уакытта калыптасқан белгілі себептермен, жағдайлармен байланыстырады. Мысалы, басқарушылык теориясының «классикалык мектебі» мыналардың әсерінен қалыптасты: ұйымдар санының өсуі, тауар мен қызмет керсету нарығьіның өсуі, бірінші дүниежүзілік соғыс, 1929-1933 жылғы дағдарыс және постиндустриальды революцияның басталуы.

«Мінез-құлык» мектебі - «адамдык қатьшастар» мектебінщ пайда болуы кәсіподақтьщ өсуі әсерімен түсіндіріледі, дайындығы жақсы менеджерлерге сүраным екінші дүние жүзілік соғыстың нәтижесінде калыптаскан жағдаймен байланысты.

«Баскарушылық ғыльщдар» мектебінің тууы корпоравдя, концерн, концерн-конгломераттар келемі өсуі әсерімен, «кырғи-қабақсоғыс», өндірістің қүлдырауымен түсіндіріледі.

«Ситуациялық тәсіл» мектебінің пайда болуы экономика

мүмкіндіктерінің үлғаю әсерімен, елдер арасындағы ғарыштық, бакгаластық, жоғарғы технологиялық өнімнің өмірге келуі, азаматгык кұкык күресінің өсуі, жоғарғы біліктілікті талап ететін мамандықгардьщ өсуімен байланыстырылады. 11

Баскарушылык ойлар жетістігін колдану практшсасында көптеген елдерде баскдру моделінің өзіндік үлттык ерекшелігі пайда болды. Басқарудын - американдық, жапондык және батыс еуропалык мектептері қалыптасты. Әлемдік шаруашыльисгьщ дамуы өзінін әсерін қазіргі менеджментті интернациялауға ықпал етуде.

2. БАСҚАРУДЫҢ ДӘСТҮРЛІ ЕМЕС ЖҮЙЕСШЕ КӨШУДІН ОБЪЕКТИВТІ ҚАЖЕТТІЛІГІ МЕН ЗАҢДЫЛЫҒЫ

Шет елдердің дәстүрлі емес және ғылыми баскару жүйесіне көшудің кезеңмен жүзеге асуы көптеген себептермен түсіндіріледі. Қазіргі кезде осы көптегендердің ішінен ерекше окдхауланған бір ғана себеп - адамзат қоғамынын индустриалдықтан постиндустриалдыкқа және акдараттық қоғамға көшуі. Осы өту қүбылысындағы алдағы кездегі байқалатын басты нәрсе - болашак технологиясы саналатын компьютерді, гендік инженерия және т. б. кеңінен ендіру болып табылады.

Әлемдік қауымдастыққа енетін елдерде 80-ші жылдары басқарушылык ойдағы қалыптасқан көзқарасты жоюға каркынды күш-жігер жүмсалды. *

Әлемдік нарықта бәсекелестіктіц тез күшеюі және технологиялық ұйымдык жаңалықтарының жиілігі мен көлемінін үлғаюы кезінде алғы шепте өз жағдайын сынай білген әрі олқылығын дұрыс есептеген фирма басшылары артыкшыльщқа ие болады. Олар басқарудағы тиімді саналатын бүрынғы көптеген көзқарастарды жоюға және ез үйымының, ондағы жұмыскерлердің келекшекте жаксы болуы түрғысынан қайта қарайды.

Біздің қоғамдағы дәстүрлі емес баскаруды қолдану кажеттілігі басқа сипатқа өтумен туындайды: жоспарлы, мемлекеттіктен аралас әлеуметтік бағытталған нарықтық экономикаға өту және әкімшілдіктен экономикалық басқару тәсіліне өту.

Нарықтық жағдайда әкімшілдік-әміршілдік басқарудан экономикалық тәсілге өту басқару жүйесіне басқаша әдістерді колдануды талап етеді.

Нарык - бұл кәсіпорынның езінше жұмыс жасауы, сондықтан да барлык жоспарлы-экономикалык шешімдер кәсіпорын иығына жүктеледі;

- ақпараттын кағаздык. легі кысқарады: барлык керекті акпаратты нарык коньюктурасы жедел көрсете алады;

- кәсіпорындар арасында өзара ақпаратпен алмасу қажеттілігі туындайды;

- ондай мәлімет беру сан алуан тауарлар жинағын ұлғаійзды. Бүкіл әлемді бір мәселе катты толғандыруда: бүгін және ертең

кандай баскару кажет? Бүл мәселе барлық адамзатгы толғандыруда: акпараттық дәуірге енген шет елдерді де және нарықтык қатынас дәуіріне алғашкы енген елдерді де. Бастықтар көп болғанда не болуы мүмкін? Кдндай бастыктар керек? Көшбасы ма әлде жетекші ме? Егер сен лидер болсаң, онда баскаша жетекшілік жасағаның дүрыс. Бүгін адамдарды калай басқаруға болады? Дәстүрлі емес баскару жүйесіне кажеттілігі себептерінің әртүрлі болғанымен, оның маңызы біреу-ак: батыста да, бізде де және ТМД елдерінде баскарудың дәстүрлі ескі тәсілі жана өндірістік қатынастарға сай келмейді.

Олар дәстүрлі. қолайсыз. жшшы, жаппай көпшілік өндірістен кол үзе бастаса, біздер дәстүрлі. колайсыз, жоспарлы, нүсқаулы баскару жүйесінен бас гартудамыз. АКШ-да өндірістегі 250 млн. түрғынға 10 млн. менеджер болса, бүрынғы Одакта барлық басқару жүйесінде 288 млн. түрғьшға 18 млн. баскарушы болған. Сөйтіп, бүрынғы мемлекет бюджетіне өте ауыр «салмак» түскен. Қазакстан Республикасында 15 млн. тұрғынға шамамен миллионға жуык баскарушы келген. Кдзакстанда 2004 жылдын басында мемлекеттік кызметкерлердін штаттык саны 89, 9 мын адамға жеткен.

Казіргі өндірістін бүрынғы дәстүрлі, икемсіз, жалпы, жаппай көпшілік түрлерінен айырмашылығы - оның жоғарғы икемділігі, жоғарғы ептілігі енімнің үсак сериясы және арнайы жоғарғы деңгейі, өнімнің тұракты жаңалануымен сипатгалады. Осьщан келіп дәстүрлі баскару түрлері - түпкілікті тұтынушыны жеткілікті ескермей, жаппай көпшілік ендірістін жалпы көрсеткіштерге бағытталуы - бүгін өзін ақтамай отыр. Айта кететін нәрсе әдетте жоспарлы-нүсқаулы жүйеге жаппай, жалпы, ірі, икемсіздеу өндіріс тән бодды. Ол жоғарьщан нүсқаулы, жоспарлы тапсырмаларды беру арқылы басқарылды. Осындай автоматтылыққа күрылған организмдер кәсіпорында дағдылы түрде өзінін кызметін атқарды.

Нарыктық қатынасқа көшу, мемлекеттің толық тәуелсіздігі өзін-өзі басқару тәсіліне ерекше мән беруді талап етеді. Бөсекелестік күресте емір сүру үшін кәсіпорынды дәстүрлі емес жанаша баскаруды үйрену керек. Әсіресе тауарды шығаратын әрі оны еткізумен айналысатын адамдарды баскдра білген жөн. Нарык кезінде кәсіпорын мамандарында көптеген жаңа қам-қаракеттер пайда болды: тауар нарығын, капитал нарығын, жүмыс күші нарығын және т. б. білу кажеттілігі. Бұрын мүндайға сүраныс болған емес және онымен ешкім айналысқан жоқ.

Кәсіпорьшның бәсекелестік кабілетін қамтамасыз ету үшін қазіргі кезде басшыға жаңа технологияны білу ғана емес, сонымен қатар баскару тәсілін меңгеру қажет. Алайда, ішкі ортаны баскару (бүл баскарудың дәстүрлі аясы, бірақ дәстүрлі емес басқаруды қажет етеді) тәсілін ескеріп қана қоймай, сыртқы ортаны баскару тәсілін - бүл біздің кәсіпорын басшыларына (жетекшілеріне) жаңа, тіпті белгісіз, басқарушылык кызметтің дәстүрлі емес аясын - білген абзал. Оны барынша тануды тоқу үшін көптеген нәрселерді білу қажет-ак, - қүрылымды, қызметтің аткарылуын, тәсілдерді жөне менеджмент технологиясын меңгеру к*ерек.

3. МЕНЕДЖМЕНТТІҢ ҚЫЗМЕТІ, ТӘСІЛІ, ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ПРИНЦИПТЕРІ

Ендеше, менеджмент дегеніміз не екен? Енді оның толык, анықгамасын беруге болады. Менеджмент - бұл басқарудың казіргі, дәстүрлі емес тәсілдері, құралы және түрлері.

Менеджмент - бұл басқарушылық еңбектің мазмүны мен сипатын карайтын ғылым.

Басқарушылық қызмет төмендегідей істердің атқарылуын карастырады:

- кәсіпорын жүмысын жоспарлау және болжау. Басқару стратегиясын, бағдарлама іс-әрекетін жасау, каржыландыру көздерін іздестіру және белгіленген шешімдер мен бағдарламанын орындалу мерзімін анықтау;

- ранг дәрежесіне байланыссыз барлық жүмыскерлердің орындауға, жүзеге асыруға тиісті жүмыстарын үйымдастыру, яғни жұмыстың орындалу кұрылымын ұйымдастыра білу қажет; сөйтіп барлық қызметкерлердің күш-жігерін өнімді жұмысқа максатпен бөлу және оны жоғарғы тиімділікке мақсатты бағыттау;

- басшы мен онын карамағындағылардын істерін үйлестіру. Өзінің және басқалардың қызмет атқаруын тұрақты қарау, сөйтіп оны өзінің және сол ұйымның койған мақсатына жету үшін бағытгау;

- алдағы мақсаттарды қамтамасыз ету үшін ұйымның жүмысын бакылау.

Ғылыми басқарудын дәстүрлі емес жүйесінде төмендегідей тәсілдер колданылып, олар ғылыми тұрғыдан пайдалану есебінен кодданылатын шешімдердің сапасын арттырады.

Біріншіден. ойын теориясы тәсілі қолданьшады. Бұл тәсіл Кдйбір істін бәсекелеске әсер етуін бағалау үшін пайдаланылады.

Екіншіден, имитациялык моделдендіру тәсілі. Бұл кезде арнайы құрылымдар пайдаланылады. Олар накты өмірді имитация жасайды, яғни өз ұйымынын экономикалык жағдайын моделдейді, бәсекелесшін, кей кездегі экономикалык іс-әрекетінін экономикалық жағдайын карастырады.

Үшшшіден, «бутакты ағаш тәрізді шешімдер» тәсілі қолданылады. Бул тәсілде мәселені схема тұрінде және баламаларды көзбен шолып карауды үсынады.

Төртіншіден, баламаны және оньвд ықпалдығын айқындау үшін болжау тәсілін қолданады.

ІУІенеджмент күрылымы. Менеджмент төмендегідей түрлерге жіктеледі: кәсіпорын менеджменті, еңбек ресурсының менеджменті, каржы менеджменті, шағын, орта, ірі бизнес менеджменті, мунииипальды менеджмент, аймақтық менеджмент, халықаралық менеджмент, маркетинпж менеджмент, бағдарламалық менеджменг, максаттык менеджмент.

Баскару міндеттерінің күрделілігі мен сипатына байланысты кәсіпорын менеджменті бірнеше деңгейге бөлінеді:

- менеджменттің жоғарғы деңгей кәсіпорынның мақсатын, стратегиясын және жұмыс жоспарын анықтайды. Жоғарғы деңгейді әдетте «жалпы» менеджмент деп есептейді. Себебі, ол кәсіпорынды жалпы басқаруға және максималды пайда табуға бағытталған;

- менеджменттің орташа деңгейі кәсіпорынның функционалды кызметін басқаруға ариалған. сондықтан да ол «функционалды» менеджментдеп аталады. Функционалды менеджмент техникалык және технологиялык. жаңалыктарды енгізумен, акпарат және нарықты баскарумен байланысты (17-1 кестені қараныз) ;

- менеджментгің төменгі деңгейіне алғашкы буыңдағы жетекшілерді жаткызады. Олар кәсіпорын қызметкерлерінің жүмысын тікелей ұйымдастыруды және жоспардын орындалуын, өнім өндіру графигі мен оның өткізілуін қамтамасыз етеді.

Кесте 17-1

Басқару ақпаратының қызметті мақсаттары:

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Кәсіпорынның функционалды белімшелері

Басқарушылық: Басқарушылық

Бағалау критериі: Бағалау критериі

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Жалпы баскдру

Басқарушылық: Пайда

Бағалау критериі: Стартегиянын орындалуы

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Кәсіпорын есеп-шоты

Басқарушылық: Шығындар, езіндік кұн

Бағалау критериі: Шығынды темендету

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Қаржылар

Басқарушылық: Салымның қайтарымы

Бағалау критериі: Нарык үлесінің ұлғаюы

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Маркетинг

Басқарушылық: Сату көлемі

Бағалау критериі: Нарық ұлесінің ұлғаюы

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Персонал (тұлға)

Басқарушылық: Басқаруды ұйымдастыруды жетілдіру

Бағалау критериі: Ресурстарды тиімді пайдалану

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Өндіріс

Басқарушылық: Технологиялық операцияның тиімділігі

Бағалау критериі: Ресурстарды тиімді пайдалану

Кәсіпорынның функционалды белімшелері: Зерттеулер мен жасалған жұмыстар

Басқарушылық: Өнімді жаңалау

Бағалау критериі: Бәсекелестік енімді жасау

Менеджер микроәлеуметгік басқару жүйесі принциптерін өткереді':

- өндірістік қатынастарды «гуманизациялау» принципі. Бұл әрбір жұмыскердің жеке әлеуметін максимадды есептеуді талап етеді;

- «іскерлік партнер» принципі. Мұңда әртұрлі топтағы жүмыскерлер фирманың гүлдеьгуі үшін ынтымақтасады;

- «экономикалық децентрализм» принципі. Фирманың әрбір буыны әкімшілдік-шаруашылық шешім ұғымын өз бетінше жүзеге асыруы.

Казіргі менеджмент олардын, дәстұрлі, жүйелі және жағдайлық тұрғысын ескере отырып күрылады. Мамандардың айтуынша, баскарудьщ дайын түрлері болған емес, яғни менеджмештің біркелкі моделі жоқ.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.