Сервис саласындағы бәсекелестік қызмет
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. СЕРВИС САЛАСЫНДАҒЫ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚЫЗМЕТ ТҰСІНІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сервистік қызметтің мәні..5
1.2 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сапа ролі ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3 Сервистік қызметтің тиімділік көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
ІІ. «АҚБОТА» МЕЙРАМХАНАСЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1 «Ақбота»мейрамханасының жалпы сипаттамасы және қызметтерді ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2 «Ақбота» мейрамханасының қаржы.экономикалық көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БӘСЕКЕЛIК ОРТАНЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА ҮШІН МАҢЫЗЫ ... ...33
3.1 Қазақстан экономикасында бәсекенiң қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ..33
3.2 Елiмiзде бәсекенi қолдау мен монополияға қарсы саясат ... ... ... ... ... ... .35
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
І. СЕРВИС САЛАСЫНДАҒЫ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚЫЗМЕТ ТҰСІНІГІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.1 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сервистік қызметтің мәні..5
1.2 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сапа ролі ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3 Сервистік қызметтің тиімділік көрсеткіштері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
ІІ. «АҚБОТА» МЕЙРАМХАНАСЫ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚАБІЛЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14
2.1 «Ақбота»мейрамханасының жалпы сипаттамасы және қызметтерді ұйымдастыру ерекшеліктері ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2 «Ақбота» мейрамханасының қаржы.экономикалық көрсеткіштерін талдау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БӘСЕКЕЛIК ОРТАНЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰЛТТЫҚ ЭКОНОМИКА ҮШІН МАҢЫЗЫ ... ...33
3.1 Қазақстан экономикасында бәсекенiң қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ..33
3.2 Елiмiзде бәсекенi қолдау мен монополияға қарсы саясат ... ... ... ... ... ... .35
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
Қазақстанда соңғы жылдар нарықтық экономика мен соған қатысты механизмдердің қалыптасуы жүзеге асырылуда.Сұраныс пен ұсыныстың механизмі жұмыс істей бастады және бәсекелестің бірінші белгілері пайда болды.
Дамыған бәсекелестік фирмалардың пайдалылығын төмендетеді деген пікір тараған,өйткені көбінесе қосымша бірқатар шығындарды талап ететін жаңа қызметтерді әзірлеуге,жарнама жұмсалатын шығындарды көбейтуге тура келеді.Дегенмен бәсекелестікартықшылық барлық уақытта пайдалылықтың қысқаруымен қатар жүрмейді.Ең маңыздысы бәсекелестік артықшылық фирманың экстенситі дамуының есебінен жүзеге асырылмайды,ал оның қолданудағы құралдарының тиімді пайдалануын жоғарлатумен жүреді,яғни шығындарды төмендетумен,қызметкерлердің кәсіптілігін жоғарлату жолымен менеджментті жақсарту және т.
Қазіргі уақытта Қазақстанда көптеген мейрамханалар әрекет етеді, және де олардың негізгі бөлігі Алматы қаласында шоғырланған. Сондықтанда олардың арасындағы бәсекелестікте осы жерде жоғарылайды. Осы күреске төтеп беру үшін, мейрамханалар көрсететін қызмет сапасын жоғарылатуы, бәсекелестік қабілетті бағаны ұстауы, және де басқа әдістермен әлеуетті тапсырыскерлерді өзіне тартуы керек. Бұл саладағы зерттеулермен маркетинг айналысады.
Бүгінгі күнде менеджмент тақырыбы өте көкейтесті болып табылады. Қазақстандық фирмалар менеджмент саласында бірінші тәжірибелерін алуда.
Мейрамханалық бизнесте басқарудың алатын орыны ерекше. Бұл нарықты дер кезінде зерттеу, тапсырыскерлердің қажетсінуін айқын анықтау және бәсекелестердің қызметін тұрақты талдау өзінің мүмкіндіктерін дұрыс бағалауға және дұрыс стратегиялық шешім қабылдауға мүмкіндік беретінімен байланысты.
Жұмыстың мақсаты, өз кезегінде тапсырыскерлер қатарын көбірек тартуға және кеңейтуге, пайда алуға және оны жоғарылатуға бағытталған, мейрамханалардың анық маркетингілік стратегиясын әзірлеу қажеттігіне әсер ететін, мейрамханалық кешенді басқаруға ықпал етуші әдістер мен функцияларды зерттеу болып табылады.
Дамыған бәсекелестік фирмалардың пайдалылығын төмендетеді деген пікір тараған,өйткені көбінесе қосымша бірқатар шығындарды талап ететін жаңа қызметтерді әзірлеуге,жарнама жұмсалатын шығындарды көбейтуге тура келеді.Дегенмен бәсекелестікартықшылық барлық уақытта пайдалылықтың қысқаруымен қатар жүрмейді.Ең маңыздысы бәсекелестік артықшылық фирманың экстенситі дамуының есебінен жүзеге асырылмайды,ал оның қолданудағы құралдарының тиімді пайдалануын жоғарлатумен жүреді,яғни шығындарды төмендетумен,қызметкерлердің кәсіптілігін жоғарлату жолымен менеджментті жақсарту және т.
Қазіргі уақытта Қазақстанда көптеген мейрамханалар әрекет етеді, және де олардың негізгі бөлігі Алматы қаласында шоғырланған. Сондықтанда олардың арасындағы бәсекелестікте осы жерде жоғарылайды. Осы күреске төтеп беру үшін, мейрамханалар көрсететін қызмет сапасын жоғарылатуы, бәсекелестік қабілетті бағаны ұстауы, және де басқа әдістермен әлеуетті тапсырыскерлерді өзіне тартуы керек. Бұл саладағы зерттеулермен маркетинг айналысады.
Бүгінгі күнде менеджмент тақырыбы өте көкейтесті болып табылады. Қазақстандық фирмалар менеджмент саласында бірінші тәжірибелерін алуда.
Мейрамханалық бизнесте басқарудың алатын орыны ерекше. Бұл нарықты дер кезінде зерттеу, тапсырыскерлердің қажетсінуін айқын анықтау және бәсекелестердің қызметін тұрақты талдау өзінің мүмкіндіктерін дұрыс бағалауға және дұрыс стратегиялық шешім қабылдауға мүмкіндік беретінімен байланысты.
Жұмыстың мақсаты, өз кезегінде тапсырыскерлер қатарын көбірек тартуға және кеңейтуге, пайда алуға және оны жоғарылатуға бағытталған, мейрамханалардың анық маркетингілік стратегиясын әзірлеу қажеттігіне әсер ететін, мейрамханалық кешенді басқаруға ықпал етуші әдістер мен функцияларды зерттеу болып табылады.
1. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы // Астана, 2006 жылғы 1 наурыз.
2. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан // Астана, 2007 жылғы 28 ақпан
3. «Бәсеке және монополияны шектеу туралы» ҚР-ның заңы
4. ҚР-ның статистикалық жинақ 2006
5. ҚР-ның статистикалық жинақ 2007
6. Отраслевая подпрограмма «Производство и переработка молока 2004-2005 годы» Астана, 2005
7. Ж. Байтілесов Қазақстан-БСҰ: жаңа заңдар мен жаңаша көзқарас қажет www.Google.kz
8. Тасбай СИМАМБАЕВ, Сенат депутаты, Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі. Жоба межесі жоғары
9. А. Сосков Чтобы конкуренты не задушили // Я покупатель и собственник 3 ноября 2006г.
10. Формирование конкурентоспособности сельскохозяйственных товаров в условиях конкурентной среды // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. Алматы, серия экономическая, 2006, №2
11. Формы и методы государственного регулирования качеств продукции и их совершенствования // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. - Алматы, серия экономическая, 2006, №3
12. Әмірбекұлы Е. автореферат -Алматы, 2004ж. Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
14. Сазанова Ж.О. автореферат Шаруа қожалықтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру. - Алматы, 2005
15. Джумагалиева Ж. Г. автореферат Управление качеством продукции и обеспечение ее конкурентноспособности. -Алматы, 2004г.
16. Нурпеисова М.М. автореферат Повышение качества и конкурентноспособности потребительских товаров Казахстана.-Алматы, 1998г.
17. Богданов К.В. Конкуренция и конкурентоспособность (курсовая работа)
18. Галкина О. Оценка конкурентоспособности товара (курсовая работа) Таллинн 2002
19. Дюсембаева К.Ш. Анализ финансового положения предприятия - Алматы: Экономика, 1998г
20. Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы - Алматы: Экономика,2002ж.
21. Ковалев А.И. Маркетинговый анализ: Учебное пособие.-М.: Контакт,2000
22. Ковалев В.Р. Анализ хозяйственной деятельности предприятия - М, 2000.
23. Козлов Е.Н. Товар и товарная политика. // Экономика строительства.2001№1
24. Магомедов Ш.Л. Определение показателей конкурентоспособности товаров. // СТК.2000.№9.С.78-79.
2. Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы: Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан // Астана, 2007 жылғы 28 ақпан
3. «Бәсеке және монополияны шектеу туралы» ҚР-ның заңы
4. ҚР-ның статистикалық жинақ 2006
5. ҚР-ның статистикалық жинақ 2007
6. Отраслевая подпрограмма «Производство и переработка молока 2004-2005 годы» Астана, 2005
7. Ж. Байтілесов Қазақстан-БСҰ: жаңа заңдар мен жаңаша көзқарас қажет www.Google.kz
8. Тасбай СИМАМБАЕВ, Сенат депутаты, Халықаралық істер, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің мүшесі. Жоба межесі жоғары
9. А. Сосков Чтобы конкуренты не задушили // Я покупатель и собственник 3 ноября 2006г.
10. Формирование конкурентоспособности сельскохозяйственных товаров в условиях конкурентной среды // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. Алматы, серия экономическая, 2006, №2
11. Формы и методы государственного регулирования качеств продукции и их совершенствования // Вестник КазНУ им. Аль-Фараби. - Алматы, серия экономическая, 2006, №3
12. Әмірбекұлы Е. автореферат -Алматы, 2004ж. Өнімнің бәсекелік қабілетін арттыру механизмін қалыптастыру
14. Сазанова Ж.О. автореферат Шаруа қожалықтарының бәсекеге қабілеттілігін арттыру. - Алматы, 2005
15. Джумагалиева Ж. Г. автореферат Управление качеством продукции и обеспечение ее конкурентноспособности. -Алматы, 2004г.
16. Нурпеисова М.М. автореферат Повышение качества и конкурентноспособности потребительских товаров Казахстана.-Алматы, 1998г.
17. Богданов К.В. Конкуренция и конкурентоспособность (курсовая работа)
18. Галкина О. Оценка конкурентоспособности товара (курсовая работа) Таллинн 2002
19. Дюсембаева К.Ш. Анализ финансового положения предприятия - Алматы: Экономика, 1998г
20. Жолдасбаева Г.Ө. Кәсіпорын экономикасы - Алматы: Экономика,2002ж.
21. Ковалев А.И. Маркетинговый анализ: Учебное пособие.-М.: Контакт,2000
22. Ковалев В.Р. Анализ хозяйственной деятельности предприятия - М, 2000.
23. Козлов Е.Н. Товар и товарная политика. // Экономика строительства.2001№1
24. Магомедов Ш.Л. Определение показателей конкурентоспособности товаров. // СТК.2000.№9.С.78-79.
Жоспар
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..3
І. Сервис саласындағы бәсекелестік қызмет
тұсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
1.1 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сервистік қызметтің мәні..5
1.2 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сапа ролі ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3 Сервистік қызметтің тиімділік
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...13
ІІ. Ақбота мейрамханасы ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК
ҚАБІЛЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..14
2.1 Ақботамейрамханасының жалпы сипаттамасы және қызметтерді ұйымдастыру
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... 14
2.2 Ақбота мейрамханасының қаржы-экономикалық көрсеткіштерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БӘСЕКЕЛIК ОРТАНЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰЛТТЫҚ
ЭКОНОМИКА ҮШІН МАҢЫЗЫ ... ...33
3.1 Қазақстан экономикасында бәсекенiң қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ..33
3.2 Елiмiзде бәсекенi қолдау мен монополияға қарсы
саясат ... ... ... ... ... ... .35
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..38
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .39
іріспе
Қазақстанда соңғы жылдар нарықтық экономика мен соған қатысты
механизмдердің қалыптасуы жүзеге асырылуда.Сұраныс пен ұсыныстың механизмі
жұмыс істей бастады және бәсекелестің бірінші белгілері пайда болды.
Дамыған бәсекелестік фирмалардың пайдалылығын төмендетеді деген пікір
тараған,өйткені көбінесе қосымша бірқатар шығындарды талап ететін жаңа
қызметтерді әзірлеуге,жарнама жұмсалатын шығындарды көбейтуге тура
келеді.Дегенмен бәсекелестікартықшылық барлық уақытта пайдалылықтың
қысқаруымен қатар жүрмейді.Ең маңыздысы бәсекелестік артықшылық фирманың
экстенситі дамуының есебінен жүзеге асырылмайды,ал оның қолданудағы
құралдарының тиімді пайдалануын жоғарлатумен жүреді,яғни шығындарды
төмендетумен,қызметкерлердің кәсіптілігін жоғарлату жолымен менеджментті
жақсарту және т.
Қазіргі уақытта Қазақстанда көптеген мейрамханалар әрекет етеді,
және де олардың негізгі бөлігі Алматы қаласында шоғырланған. Сондықтанда
олардың арасындағы бәсекелестікте осы жерде жоғарылайды. Осы күреске төтеп
беру үшін, мейрамханалар көрсететін қызмет сапасын жоғарылатуы,
бәсекелестік қабілетті бағаны ұстауы, және де басқа әдістермен әлеуетті
тапсырыскерлерді өзіне тартуы керек. Бұл саладағы зерттеулермен маркетинг
айналысады.
Бүгінгі күнде менеджмент тақырыбы өте көкейтесті болып табылады.
Қазақстандық фирмалар менеджмент саласында бірінші тәжірибелерін алуда.
Мейрамханалық бизнесте басқарудың алатын орыны ерекше. Бұл нарықты дер
кезінде зерттеу, тапсырыскерлердің қажетсінуін айқын анықтау және
бәсекелестердің қызметін тұрақты талдау өзінің мүмкіндіктерін дұрыс
бағалауға және дұрыс стратегиялық шешім қабылдауға мүмкіндік беретінімен
байланысты.
Жұмыстың мақсаты, өз кезегінде тапсырыскерлер қатарын көбірек тартуға
және кеңейтуге, пайда алуға және оны жоғарылатуға бағытталған,
мейрамханалардың анық маркетингілік стратегиясын әзірлеу қажеттігіне әсер
ететін, мейрамханалық кешенді басқаруға ықпал етуші әдістер мен
функцияларды зерттеу болып табылады
Қазіргі уақытқа дейін қоғамдық тамақтандыру орындарындағы қызмет
көрсету сапасын басқару туралы теориялық және тәжірибелік сұрақтар
шешілмеген.Қоғамдық тамақтандыру мекемелерінде қызмет көрсету және азық-
түлік сапасын комплексті бағалау іске асырылмайды,сапаны жоспарлау және
біріңғай есепке алу жалпы салалы масштабтата қаралмайды.Жұмысшылардың
экономикалық жұмысқа қабілетін арттыру,сапаны арттыру жұмыстар нәтижесімен
әлсіз байланысқан.Салалық масштабтағы қызмет көрсету сапасын басқарудың
қараусыз қалуы,ең біріншіден тұтынушыларға әсерін тигізеді.
Қоғамдық тамақтану орындарының қызметінің соңғы нәтижелері сапаның
мазмұнын экономикалық зерттеу қажеттілігі туындады,сонымен қатар қызмет
көрсетудің сапалы жоспарларын реттеу қарастырылды.
Жұмыстың мақсаты болып, мейрамхананың бәсекелестік қабілетін
арттыру жолдарымен оның бағалау әдістемесін меңгеру.
Дамыған қоғамда қызмет көрсету сапасын басқару қажеттілігін объективті
түрде ашу:
- мейрамханада қызмет көрсету сапасының құрылымының негізін қарастыру;
- қызмет көрсету сапасын басқару процесін зерттеу;
- қызмет көрсетудің мейрамханалық нарығының ерекшеліктерін зерттеу
- мейрамханада қызмет көрсету сапасын жоспарлауда жаңа идеяларды ендіру.
Курстық жұмыс кіріспе, 3 бөлім және қорытындыдан тұрады.
І. Сервис саласындағы бәсекелестік қызмет тұсінігі
1.1 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сервистік қызметтің мәні
Мамандардың айтуы бойынша, кез-келген тәуелсіз кәсіпорынның басты
міндеті: соңғы уақытта тұтунышының адалдығы деген жағымды түсінікті
күшейтетін, нарықтың үлестік бөлігін күшейтетін және табыс алып келетін
маркетинг және сұраныс тұтқаларының базалық компонеттерін анықтау мен
нарыққа қатысудың рентабельді жолдарын құру болып табылады. Басқа сөзбен
айтқанда тәуелсіз кәсіпорындардың тиімді саясатын классикалық және жалпыға
танымал элементтерден басқа, нарыққа оның орнын айқандайтын, бәсеке
қабілеттілігін арттыратын бірнеше өзіндік элементтерден құралады
Оларға: жергілікті болу, интернеттің болуы және жоғары деңгейдегі сервис
жатады.
Жергілікті болу- кейде бизнесті жүргізудің ең тиімді жолдарға тіпті
көңіл бөлмейді. Жергілікті қоғамның мүшесі және көршісі болу-барлық
тәуелсіз кәсіпорындарға тән қасиет. Бұл үлкен шығындарды керек етпейді.
Интернеттің болуы
Интернет- әлеуетті тұтынушыларды өзіне тартудың ең рентабельді әдіс және
көптеген мүмкіншідіктерге жетудің ұлы теңестірушісі.
Кеекті тауарларды іздеумен сатып алу әдістерінің ішінде интернеттің
маңызы зор. Өнімді өткізу бойынша шектеулі мүмкіншілігі бар тәуелсіз
кәсіпорындар интернетті пайдалану арқылы барлық мүмкіншіліктердің біреуін
де қалдырмау керек.
Сервистің жоғары деңгейі
Өзінің нарықтағы үлесін алуға, бәсеке қабілеттілік әдісетерінің
тиімділерінің бірі- бұл сервистің жоғары деңгейі.
Қалай айтсақ та тұтынушы сервистік сапа үшін көп қателіктерді ескермейді.
Тәуелсіз кәсіпорындардың бәсеке қабілеттілігінің маңызды жетістігі бұл
сервис.
Мейрамханалық сервис – бұл тамақтандыру жүйесіндегі әртүрлі жеке
қажеттіліктердің өсуін көрсететін әлеуметтік-экономикалық үрдістер
динамикасы бар жеке әлеуметтік ұйымдастыру сферасы.
Мейрамхана бизнесінде тамақтану теңгерімінің дамуы арқылы қонақжайлылық
философиясы ашылады.
Мейрамханалық сервис мынандай қағиданы ұстанады-келушілердің тұрақты
жағдайын сақтауға бағытталған қатынасты орнату.
Мейрамханалық сервис 3 негізгі тапсырманы орындауы керек:
1 Түрлі тамақтарды ұсыну
2 Қосымша мейрамханалық қызметті пайдалануға клиенттерді тарту
3 Қонақжайлылықтың заңдарын жүзеге асыра отырып қызметтерді ұсынуы қажет.
Мейрамхана сервисінің міндеттерін ашып көрсетуде сонымен бірге сервистік
қырылымды қарастыру қажет.
Қызметті талдаудың ғылыми- теориялық ерекшелігі шаруашылық түсініктер
сияқты сервистік қызметтің мәнін ашады. Бұл қызмет қоғамдық
қажеттіліктерді қалыптастыруға, қызмет көрсетуге, нарықтық қатынастар
шеңберінде сервистік өнімді өндіруге және білікті жұмысшыларды дайындау
барысына бағытталған әр түрлі экономикалық белсенділікті көрсетеді.
Сервистік қызмет оның субънетісі ретінде жұмыс атқаратын қызмет көрсетудің
маманданған құрылымы арқылы жасалады. Бұл субъектілер қоғам
қажеттіліктерінің, мазмұны мен машсштабын бағалай отырып оларды
қанағаттандыруға тырысады, барлық қажет етуішілерге өздерінің қызметтерін
ұсынады.
Мейрамханалық сервистің субъектісі-сервистік бағыт құрылымын жетілдіруге
маманданған ұйымдастырушы.
Оның субъектісі ретінде нақты кәсіпорындар немесе сервистік ұйымдар ұжымы
қатынасады. Мұндай ұйымдар номенклатурасын көрсетейік.
-фирмалар, сонымен бірге маманданған. Мысалы: туристік, қонақ үй,
мейрамхана, сауықтыру орындары.
- кәсіпорындар, сонымен бірге маманданған-транспорттық, авиациялық.
-бюро, канторлар-заңгерлік, ақпараттық- жарнамалық
-кеңсе (құқық қорғаушылық, мәдениет кеңсесіжәне т.б.)- милиция бөлімдері,
кинотеатрлар, театрлар, музей, библиотекалар.
-ұйымдар-жалға алынған, банктік, сақтандыру, күзет, өнер аясындағы т.б.
Достық, жанұялық- туыстық қатынастарда адамдардың бір-біріне көрсететін
ерекшелігі сервистік қызмет субъектілердің қызметі нарықтық, қатынастар
ұстанымдарына жекелей немесе жалпылама негіздееді, сонымен қатар құқықтық
және ұйымдық- әкімшілік регламентіне қатаң бағынады.
Қызмет көрсету аясындағы бизнес коммерциялық базада толығымен жүзеге
асырылады және бәсеке қабілетті қызметті сонымен бірге өзіндік бағаның
төмендігін, еңбек өндірудің жоғарлығына жетуді көздейді.
Сонымен бірге көптеген мемлекеттік кеңселер халыққа қызмет көрсетуді
аралас негізде жүзеге асырады, бір бөлігі коммерциялық негізде, тағы бір
бөлігі қоғамдық қажеттіліктерді қайта бөлуді тегін механизмі базасында.
Толығымен сервистік қызмет халықтардың жалпы және жеке қажеттіліктерін
кеңінен қанағаттандыруға бағытталған саның негізінде экономикалық және
әлеуметтік қатынастардың қазіргі түрін дамытады. Сонымен бірге сервистік
қызметке қатысатын тұтынушылардың іс- әрекетті мақсаттардың
рационалдылығымен ерекшелінеді.
Айырбастың нарықтық қатынастарында қызмет ете отырып сервистік қызмет
осы қатынастармен реттеледі, солардың талаптарына сәйкес қалыптасады.
Сонымен бірге қызмет көрсетудегі еңбек- күш еңбегімен ерекшелінеді.
Мысалы: қазба байлықтарды өңдеуде немесе ауылшаруашылық, өндіріс
ұйымдарындағы еңбек. Бұл жағдайларда жұмысшылар физикалық материалдармен
немес биоресурстармен жұмыс істейді. Табиғи шикі затарды алуда,
ауылшаруашылық өнімдерін өндіруде, өндіріс тауарларын шығаруда адамдар көп
энергиямен шығындалады. Бұл үрдісте қызметкерлер кейбір материалдық
шығындарды қайта қалпына келтіре алады, соның нәтижесінде жаңа шикізат
немесе бұйым, тауар статусының иеленген жартылай фабрикаттар, астық, машина
немесе киім алады. Алынған бұйымдардың көлемі, салмағы, формасы болады,
сонымен бірге олардың сапасының бағасын анықтауды жеңілдетеді.
Қызмет көрсету аясындағы еңбек өзіне тән ерекшілеріктермен ерекшеленеді.
Мұнда қызметкерлер ең алдымен адамдар олардың қажеттіліктері мен
тілектерімен жұмыс істейді. Қызметтер сонымен бірге қоршаған ортаны
өзгертеді, бірақ бұл өзгерістер заттар түрінде анық байқалмайды. Мысалы:
шаштараздың, почтальонның, ұстаздың еңбектерін жатқызуға болады. Бұл
жағдайда қызметті өндіруші және тұтынушы арасындағы әрекет, олардың
біріккен талпынастарымен жүзеге асады.
Бұл сервистік қызмет екі жақтың қатысуының маңыздылығын көрсетеді.
Өнімді активтілік – бұл клиенттерді тамақтандыруды қамтамасыз етуге
бағытталған шамалар жиынтығы.Ол тамақтану үшін ұсынылған қызметтердің
қанағаттандыруын,жаңа жағдайларға тез бейімделуін,келушілердің ойын-
сауықтыруын және демалуын алдын-ала анықтайды.
Өнімді активтілікте мейрамхананың материалдық жағдайы мен сервистік
қызметтің тиімділігі байланысады.
Қонақжайлылықтың материалдық негізінің барлық технологиялық
аспектілерінде көрінбейтін процесс тактикасы қалыптасады.Қаражаттармен
байланыстырылған мейрамханалар сервистік қатынастарды ашуға дайындалады.
Қызмет көрсету залдары бизнес объектісі болып табылады және ерекше
сапаның мынандай деңгейлерін ұсынады:
1 Тамақтану дейгейі мен шарттарының қаржылық шығындарға сәйкестігі
2 Клиенттерге қызмет көрсету үшін база құру
3 Тұтынушылардың жайғасуы және күш жинауы үшін жағдайларды қалыптастыру
4 Нормативті талаптарға сәйкес тапсырыстарды орындау
Мейрамхананың ұйымдық принциптерін жүзеге асыру бизнес философиясының
жүйесін бекітеді.Өнімді активтілікті енгізу сервистік қатынас жүйесін
бекітеді.Өнімді активтілікті енгізу сервтік қатынас жүйесін
ынталандырады.Мұнда нормативті талаптар қызмет көрсетуші персоналдардың
функционалды әрекеттерімен толықтырылады.Сервис жүйесіндегі функционалды
бағыттар-өнертапқыштық,алға ұмтылу және т.б.Мұндай алға ұмтылушылық қызмет
көрсетудің тиімділігін ашатын әлеуметтік – мәдени сұрақтарды шешеді.Қызмет
көрсетуші персоналдардың еңбекке қабілеттілігін сақтауы мейрамханалық
бизнесте ерекше орынға ие.
Мейрамханалық бизнестің дамуының ажырағыссыз аспектісі ретінде сервистік
қатынастар адам белсенділігін,персоналдың ішкі мобильділігін,өнім
активтілігіне қол жетерлігін көрсетеді.
Сонымен бірге қызметті жүзеге асыруда сервис қызметкерлері нақты заттың,
сонымен қатар әлеуметтік байланыстар, психологиялық және адам ақылының
маңыздыларымен жұмыс істейді. Мұндай жағдайда оның еңбегін анықтау және
бағалау оңай емес. Оның сыртқы ортаға әсері сонымен бірге өзгерістері
байқалмайды. Қабылданған қызметті өндірудегі күш өзінің құрылымы мен
мәнімен қиын болып келеді. Сонымен бірге оның нәтижелілігін бағалауды
қиындытатын объективті сапа арқылы қарастырылады.
Сонымен бірге қызмет көрсетумен байланысты еңбек өзінің нарықтық бағасына
ие болады. Қазіргі экономистер елдің ұлттық байлығын көбейтуде сервистік
қызмет жүзеге асыратын сол қазынаның объективті анықтамасымен жұмыс
істейді. Мұнда оларға мемлекеттік статистика көмектеседі.
Сервистік қызмет сатып алу-стау объектісі ретінде немесе мемлекеттік
қайта үйлестіру механизм арқылы қызмет етуі, сонымен бірге статистикалық
мәліметтерде объективті бағалық көрсеткіштерге айқындалады.
1.2 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сапа ролі
Қызметпен тұтынушыларды қанағаттандыру деңгейі орындалу нәтижесі және
қызмет көрсету сапасына байланысты.
Қызметтердің сапасы дегеніміз алдын-ала белгіленген немесе шартты
қажеттіліктерді қанағаттандыруға қабілетті қызметтердің сипаттамаларының
жиынтығы.
Қызметтердің белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыруға қабілетті
сипаттамалары:
1 қызметтердің сенімділігі
2 алдын-ала ескерілуі
3 сенімділігі
4 қол жетерлігі
5 комуникативтілік
6 қарым-қатынасқа көңіл бөлу
Тұтынушының көзқарасы тұрғысынан қызмет сапасы дегеніміз іріктелген
қабылдау негізінде жүзеге асады.Іріктелген қабылдау дегеніміз бір қызметті
әртүрлі тұтынушылардың өздігінен қабылдау.Қызметтің сапасын ол қызметтерді
тұтыну барасында қалыптасқан күтуге сәйкес қабылдау.Тұтынушының қызмет
сапасын қабылдауы базалық сапа,күтілген сапа,қажетті сапаның негізінде
жүзеге асады.
Базалық сапа тұтынушының міндетті деп ойлайтын сапалар жиынтығы.
Күтілген сапа бұл қызметтің техникалық және функционалдық
сипаттамаларының жиынтығы.Әдетте өндірушілер осы күтілген сапаны
жарнамалайды және оған кепілдік береді.
1 Коммуналдық ыңғайлылық
2 Конференц залдардың болуы
3 Келіссөз жүргізетін бөлмелердің болуы
Мейрамхананың қажетті функционадық сипаттамасы бұл мейрамхананың тәулік
бойы жұмыс жасауы.
Қажетті сапа:
1 Тұтынушы үшін ұсынылған қызметтің күтілмеген құндылықтары
2 Қызметтің жүзеге асырылу мүмкін емес деген сапасы.
Қызмет көрсетудің элементтерінің типологиясы.
Тұтынушының күткен қажеттіліктерін қанағаттандырудағы сапа
элементтері.Қызмет сапасының ең шекті элементі стандарттың минимумына
негізделеді.
1 нейтралды элементтері.Мейрамхана қызметіне тікелей әсер етпейтін,сол
себептен де тұтынушылардың сұранысына аз ықпал етеді.
2 қанағаттандыруға бағытталған элементтер.
3 тұтынушының ризашылығын тудыратын элементтер
4 қызмет көрсетудегі көңіл қалдыратын элементтер
Техникалық сапа немесе потенциалды сапа дегеніміз тамақтандыру
орындарының тағамдарының, жалға берілетін көліктердің,коммуналдың сапалары.
Функционалды сапа дегеніміз мейрамхана қызметін ұсыну кезіндегі
қонақтардың қызметкерлермен қарым-қатынастың сапасы.
Әлеуметтік сапа немесе мәдениет сапасы бұл қызметкерлердің қонақтарға
қатысты мінез-құлқы.Әлеуметтік сапаның немесе мәдениет сапасының
критерилері:
1 жылы көзқарас
2 жылдам көңіл аудару
3 ыстық ілтипат
Нарықтағы жариялылықтың арқасында өздерінің қызметтерінің жиынтығымен
бәсекелестердің қызметтерінің жиынтығымен салыстыруға мүмкіндік алуына
байланысты қатысты сапатүсінігі пайда болды.
Қатысты сапасипаттамалары:
1 Ең мықты бәсекелестермен өз мүмкіндіктерін салыстыру мүмкіншілігі
2 Тұтынушының көзқарасы тұрғысынан сапаны түсіну
3 Сапаны бағаға тәуелсіз анықтау
4 Персоналдардың мінез-құлқын қоса алғандағы мейрамхананың материалды емес
қызметтерінің сапасына баға беру.
Қатысты сапаны анықтаудың факторлары:
1 Мейрамхананың орналасқан жері
2 Тамақтандырудың сапасы
3 Қауіпсіздігі
4 Персоналдардың компитенттілігі
5 Қосымша қызмет ұсыну
6 Залдардың тазалығы
7 Персоналдардың ыстық ілтипаты
8 Залдағы техникалардың дұрыс жұмыс жасауы
9 Тұрғындардың тыныштық сақтауы және мінез-құлқы
10 Мейрамхананың жиһазбен жабдықталуы
Белгіленген эталондарға сәйкесті жоғарғы сапа дегеніміз-тұтынушының
күткенін өзі ойлаған деңгейден жоғары және төмен бағада ұсыну.
Қызметті бағалайтын құндылықтар формуласы:
Құндылық =сапа+сенімділік+қызмет+ыңғайлылық баға
Жалпы сапаны басқарудың қағидасының негізін қалауші Американ ғалымы
Деминг.Сапа менеджметінің Деминг ұсынған қағидасының 14 постулаты бар.
1 Кәсіпорынның кез-келген персоналы үнемі қызмет пен өнімнің сапасын
жетілдіріп отыруға ұмтылуы қажет.
2 Әрбір кәсіпкер нарықтағы өзгерісті жағдайда қолы жеткен жетістіктерге
қанағаттанбай бизнестің жаңа филасофиясын игеріп,жаңа жағдайларға икемді
болуы қажет.
3 Инспекциядан тәуелді болуды тоқтату яғни қезмет сапасын жетілдіруде
инспекцияға тәуелді болмау.
4 Төмен бағалар негізінде контрактілер жасау тәжірибесін доғару
5 Үнемі және үзіліссіз түрде қызмет көрсету сапасын жетілдіріп отыру және
оның негізінде өнімділікті ұлғайту
6 Персоналдардың жұмыс орнында білімін жетілдіру яғни әрбір қызметкердің
біліктілігінің, білімінің потенциалын барынша қолдану.
7 Басқаруды ұйымдастыру әрбір персоналдың алдына қойған мақсатына жету үшін
көмек беру жолдарын қарастыру.
8 Қорқынышты жою.Әрбір қызметкер жұмыс орнындағы болашағына сенімді болу
керек.
9 Кәсіпорындағы бөлімдер мен персоналдар тобының арасындағы кедергілерді
жою.Кәсіпорынның барлық кадрлары жұмыла қызмет ету керек.
10 Қызмет көрсету немесе өнім өндіру процесінде бос лозунг болмауы керек.
11 Сапанын мәнін цифралық квоталарға немесе мүмкін емес нормаларға
сәйкестендіруден бас тарту.
12 Кәсіпорын персоналдарына осы компанияда қызмет ететіндігіне мақтаныш
етуіне мүмкіндік беру
13 Персоналдардың өздерінің біліктілігін жетілдіру немесе білімін
жоғарлатуға ынталандыру,жол беру.
14 Кәсіпорынның қайта құрылуына әрбір қызметкердің қатысуына мүмкіндік
беру.
Сапа стратегиясының маңызды элементтерінің бірі болып ұдайы үзіліссіз
сапаны жетілдіру процесі болып табылады.Сапаны үзіліссіз жетілдіру ірі
немесе ұдайы,шағын түрде жүзеге асуы мүмкін.Сапаны күрделі жетілдіру
сәйкесінше бір уақытта көп қаржы жұмсауды қажет ететін болса түбегелі жаңа
технологиялар негізінде түбегейлі жабдықтауды қажет етеді.Осындай түрде
жабдықтауды Жапондық тәжірибеде KAIRYOдеп аталады.Сапаны жақсартудағы
KAIRYOжүйесінің сипаттамалары.
1 адамның аса күш-жігерін қажет етпейтін бірақ көп инвестицияны қажет
етеді.
2 сапаны жақсарту жүйесіне тек бірнеше мамандар ғана қатысады
3 алға қойған мақсатқа жету үшін арнайы бағытталынған шешімдер ғана
қолданылады.Ол үшін шектеулі технологияларды қолдануға мүмкіншілігі болады.
Жапондық үлгідегі сапаны жақсартудың KAIZENүлгісі бар.
KAIZENжүйесіне тән сипаттамалар:
1 аса күрделі инвестицияны қажет етпейді бірақ адамдардың күш-жігерін талап
етеді.
2 сапаны жақсарту жүйесіне барлық жұмыскерлер жұмылдырылады.
3 сапаны осындай жетілдіру жүйесінде жалпы сапаны басқару философиясына
сәйкес келетін қадамдар жасалады.
1 –сурет . Қызмет көрсетудің сапа дөңгелегі
1.3 Сервис қызметтің тиімділігінің көрсеткіштері
Нарықтың күнделікті өзгеру жағдайларында сервистік кәсіпорындардың
тұрақты экономикалық дамуы сервистік қызметтің тиімділігін талдауға
негізделеді.
Сервистік қызметті жүйелі талдау рұқсат береді
- кәсіпорынның сервистік қызметінің нәтижесін бағалау
- нақты көрсетілген қызмет түріне байланысты алынған пайданың көлеміне
әсер ететін факторларды өз кезегінде анықтау
- рентабельділікті есептеу және қызметтің өзіндік бағасын анықтау үшін
қажетті шығындарды және олардың өзгеру тенденцияларын анықтау
- табыс табу және сервистік қызметтің тиімділігін көтерудің оптималды
жолдарын табу
Сервистік кәсіпорындардың жұмыс тиімділігінің маңызды көрсеткіші
пайда,сервистік кәсіпорындар қызметінің нәтижесін көрсететін-көрсетілген
қызметтің құрылымы және көлемі, еңбек өндірісі,шығын деңгейі,өндірістік
шығындар болып табылады.Салықтарды төлеу ,қызметкерлерді материалды
ынталандару мүмкіндіктері,айналым құралдары және негізгі қорлардың толығуы
алынған табыс көлемі байланысты.
Пайданың болуы сервистік кәсіпорындардың шығындары тұтынушылар қызмет
көрсетудегі табыстармен толығымен жабылуы. Сервистік кәсіпорындар пайдасы
оның барлық табыстары және шығындары арасындағы айырма арқылы
анықталады.Салықтан кейінгі пайда (таза пайда) жоспарланған табыстар және
шығындарды есепке алу арқылы есептелінеді.Жоспарланған шығындарға-салықтар
жатады.Жоспарланбаған шығындарға -өтімдер,өсімдер.
Пайдалылық коэффицентін көтеру, нақты жұмыс жағдайына байланысты ол
мыналарды ескереді:
- Қызмет көрсетуші персоналдардың шаршағанын төмендетуге ынталандыру
- Ыңғайлылыққа қол жеткізуді бағалау шарты
- Эмоцианалды тепе-теңдікті сақтау (клиенттермен жұмыстың дұрыстығы,сырт
келбеті
Өндірістің кез-келген субъектісі ретінде қоғамдық тамақтану орындарында
қызмет етушілер Эргономика принциптерін (жұмыс заңы) игереді:
Эргономикадағы тәртіп – бұл кеткен нәтижеге қол жеткізуге бағытталған әсер
ету жүйесі.Мейрамханаларда күтілетін нәтижеге-тамақ,қызмет сапасына
клиенттердің қанағаттануы,клиенттердің өкінішіне көңіл бөлу,қызметке қол
жетерлік,қаржылық шығындардың дұрыстығы.
Эргономика жүйесіндегі тазалық- қауіпсіздік және денсауықтыру факторларын
көбейтеді.Берілген көрсеткішті жүзеге асыру үшін санитарлы-гигиеналық
құралдарының үздіксіз жұмыс жасауы,таза ауа, жиһаздардың толықтығы.
2 Тарау Ақбота мейрамханасы ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК
ҚАБІЛЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Ақботамейрамханасының жалпы сипаттамасы және қызметтерді ұйымдастыру
ерекшеліктері
Қоғамдық тамақтану орындары қайта жаңғырту салаларының бірі болып
отыр.Кәсіпорындарды жекешелендіру болғанда,қоғамдық тамақтану орындарының
ұйымдық-құқықтық формасы өзгерді.Жеке кәсіпорындардың саны өсті.
Қазақстандағы қоғамдық тамақтандыру орындарының дамуын
қарастырайық.Нарықтық экономика кезінде берілген нарықтың дамуын және
бәсекелестердің күшеюін көруге болады.Негізгі қоғамдық тамақтану
орындарының түрлері және олардың өзгеру динамикасы 1-кестеде көрсетілген.
Қоғамдық тамақтану орындарының 2007 жыл2008 жыл2009 жыл2007 жылмен
түрлері 2009жыл
арасындағы
ауытқу
1- кесте .Қазақстандағы тамақтандыру кәсіпорындарының даму динамикасы.
Мейрамханалар (бірлік) 368 410 417 +49
Мейрамханалар.Орналастыру 27873 33271 35633 +7760
Орындары(бірлік)
Кафе,барлар(бірлік) 4710 4586 4502 -208
Кафе,барлар орналастыру 89489 93859 92757 +3268
орындары(бірлік)
Асханалар(бірлік) 2233 2266 2250 +18
Қоғамдық тамақтандыру 7311 7262 7169 -142
Орындарының жалпы саны
(бірлік)
1-кестеде жалпы қоғамдық тамақтандыру орындар санының төмендегенін көріп
отырмыз,бірақ сонымен бірге мейрамханалар санының және ондағы орналастыру
орындарының өскенін көруге болады.Мейрамханалық бизнес кез-келген елді
дамытудың негізгі құрылымы болып табылады
Ақбота мейрамханасы қызметкерлерді алуға толық құқығы бар ұйымдық-
құқықтық формасындағы жеке кәсіпорын.
Ақбота мейрамханасы өз қызметін 2003 жылдың наурыз айында
бастаған.Мейрамхананың негізгі мақсаты тұтынушылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру мақсатында сапалы өнімдер мен қызметтерді ұсыну болып
табылады.
Ақбота мейрамханасы үш өзара байланысқан функцияларды орындайды.
- Ас үй өнімдерін өндіру және қызмет көрсету
- Ас үй өнімдерін,қызметтерін тарату
- Оларды қолдануды ұйымдастыру.
Қоғамдық тамақтандыру орындарының типі қызмыт көрсету, өнімдер
ассортименті және тұтынушыларға көрсетілетін қызмет номенклатурасымен
анықталады.
Кәсіпорын типін анықтау кезінде келесі факторларды ескеру қажет:
- Өнімді өткізу ассортименті,оны дайындау қиындығы және әртүрлілігі.
- Техникалық жарақтандыру(материалдық база, жабдықтар,архитекторлық
жоспарлар шешімі.)
- Қызмет көрсету әдісі
- Персоналдардың біліктілігі
- Қызмет көрсету сапасы
- Тұтырушуларға қызметті ұсыну номенклатурасы
Қоғамдық тамақтандыру орындарының класы белгілі бір типтегі кәсіпорынның
қызметті ұсыну сапасын,деңгейін,және қызмет көрсету шарттарын көрсететін
ерекше белгілерінің жиынтығымен анықталады.
Ақбота мейрамханасы келесі қызметтер түрін ұсынады:
- тамақтану
- ас өнімдерін дайындау
- тұтыну және қызмет көрсетуді ұйымдастыру
- өнімдерді,қызметтерді тарату
- мерекелік шараларды ұйымдастыру және қызмет көрсету
- көнференцияға,мәдени шараларға қатысушыларға қызмет көрсету
Мейрамханалар қызмет көрсету және қызметті ұсыну типіне байланысты-
люкс,жоғары,бірінші болып үш класқа бөлінеді. Ақбота мейрамханасы бірінші
класқа жатады.Берілген классификасияға сәйкес мейрамхана келесі
параметірлерге сәйкес келеді:қызметті таңдауда ыңғайлылық,фирмалық
өнімдердің кең көлемдегі ассортименті,қиын дайындалатын сусындар жиынтығы.
Барлығымен қабылданған бірыңғай мейрамханалар сыныптамасы жоқ, мүмкін
мұның тұрақты дамушы бизнес болуынан шығар. Дегенмен барлық эксперттер
мейрамханаларды екі үлкен категорияға бөлуге болатынымен келіседі: толық
сервисті және мамандандырылған. Басқа категориялар арасында жылдам қызмет
көрсетуші мейрамханаларды, түскі астарға мамандандырылатын мейрамханаларды,
ерекше жағдайларға арналған мейрамханаларды, күнделікті және ұлттық
мейрамханаларды бөліп көрсетуге болады. Осындай бөлу кезінде кейбір
мейрамханаларды бірден екі категорияға жатқызуға болады:
- жылдам қызмет көрсететін ұлттық мейрамханалар;
- мамандандырылған мейрамханалар және оның мамандануы- түскі ас.
Толық сервисті мейрамханалар деп тағамдар таңдауы өте кең, әсіресе порциялы
(үлесті) тағамдары көп, мейрамханалар аталады, және столға берілетіндердің
бәрі дайындау цехтерінде дайындалады және өндіріледі. Толық сервисті
мейрамханалар нысанды немесе нысанды емес бола алады, оларды бағалары,
атмосферадағы және ұсынылатын мезіреті бойынша сыныптауға болады. Бұл
мейрамханалардың көбісінде дайындалатын тағамдар жоғары тамақтар
разрядына жатады. Оларда, батыстың тамақ талғаушыларының пікірі бойынша
дүниежүзінде ең жақсы болып табылатын, француз және италия дәстүрі
басымдылықты болады.
Толық сервисті мейрамханалардың көп саны жеке тұлғалар қолында және оларды
басқаруды басқарушы немесе директорлар кеңесі жүзеге асырады. Соңғы
кездерде осы типті мейрамханалар өте көп пайда бола бастады.
Толық сервисті мейрамханаларда қызмет көрсету деңгейі әншейінде өте
жоғары: Ақбота қонақты күтіп алып оны стол басына отырғызады, аға даяшы
тағам туралы кеңестер беріп, олардың өзіндік ерекшеліктерін, тапсырылған
тағамдардың сапасы жайлы түсінік береді, тапсырылған тағамдарға қандай
шараптың дұрыс келетіні де сол айта алады. Кейбір талғамға сай толық
сервисті мейрамханаларда жеңіл тағамдарға арналған қосымша столдар немесе
дөңгелекті арбалар қолданылады- атаулы ағылшынша қызмет көрсетуді міндетті
атрибуты.
Толық сервисті мейрамханалрды көркемдеу мейрамхана жасауға тырысатын
жалпы атмосфераға сәйкес болады. Сән-салтанатты тамақ, қызмет көрсету және
атмосфера,- осының бәрі кешенді қолдану кезінде ұмытылмас сезімдер
қалдырады.
Мамандандырылған мейрамханалар.
Ақботадың мамандандыру әртүрлі; жылдам қызмет көрсету, отбасылық,
күнделікті. Сонымен қатар мейрамханалар ұлттық тағамдарды, кешкі астарды,
таңғы асты дайындауға мамандандырылуы мүмкін.
Жылдам қызмет көрсетуші мейрамханалар гамбургелермен, қуырылған картоппен,
хот-догтармен, қуырылған балапандармен, әртүрлі балық тағамдарымен
шектелген мезіретті ұсынады. Мезіреттің бұл шектеулері мен стандартталулары
қызмет көрсетуді едәуір жылдамдатуға мүмкіндік береді, бұл уақыты тар
адамдарға ұнайды. Келермендер тағамға, мезіретке жарық көп түсетін столдың
жанында тапсырыс береді, ол жерде тапсырылатын тағамды барлық көрінісінде
көруге болады. Кәдуілігіде жылдам қызмет көрсетуші мейрамханалар бір
тағамды дайындауға мамандандырылады. Бұл: пицца, гамбургер, құймақтар,
сэндвичтер, теңіз сыйлары, балапан бола алады. Дүниежүзінің көптеген ірі
қалаларында шағын мейрамханалар ашылуда, онда адамдар тіке тұрып тамақтанып
кете алады. Қызмет көрсетудің мұндай нысаны жеделдігімен ерекшеленеді,
өйткені ас үйдің қызметшілері белгілі бір тағамды алдын-ала үлкен мөлшерде
дайындап қоя алады, және оларды аз оттың үстіне қойып, қажетті болған кезде
аз үлестермен жеткізіп отырады. Бұл нысан келермендер үшінде ыңғайлы және
мүдделі, өйткені олар тез уақыт арасында Ақбота мейрамханасында ерекше
тағамдардан дәм тата алады.
Тақырыпты мейрамханалар.
Тақырыпты мейрамханалар қандайда бір тақырыпқа арналған: Жабайы Батыс,
рок-н-ролл, футбол, ұшақтар, ауыл стилі. Әншейінде олар тағамның шектелген
санын ұсынады, олардың басты міндеті – көңіл күй, атмосфера жасау.
Адамдар тақырыпты мейрамханаларға көп барады, өйткені онда отыруға,
әңгімелесуге қолайлы. Олардың таң каларлық атмосферасы, бір тыныста
көрсетілетін, мезіреттері мен рәсімделуінің ұштасуымен жасалады. Бүкіл
дүниежүзі бойынша көптеген такырыптық мейрамханалар бар, олар тақырыптарға,
белгілі күндерге, айналысатын бір іске, хоббиге арналған.
Күнделікті түскі астар "түскі ас үйі".
Күнделікті түскі астар, аты айтып тұрғандай, -бұл салтанаттылыққа және
ресмилыққа қарама- қайшы. Сондықтан, жайбарақат, ресми атмосферасыз кез-
келген мейрамхана күнделікті мейрамханалар категориясына жатқызуға болады,
мейлі ол этникалық немесе тақырыптық болсын, тәуелсіз немесе желілі болсын,
- бұлардыц бәрі күнделіктіге арналған керемет мейрамханалар бола алады.
Түстенетін үйлер - бұл демалуға болатын жерлер. Бірақ Еуропада
мейрамханалар бірден бірнеше категорияларға кіреді.
Қазақстанда барлығын төрт бағалану категориясына бөледі:
- люкс;
- жоғары;
-1 және II категориялар.
Люкс сыныбының мейрамханасы қазіргі интерьермен, басқа мейрамханалармен
салыстырғанда мейлінше жоғары колайлылықпен және көрсетілетін қызметтің әр
алуандығымен сипатталады. Қолайлылық, мысалыға, жоспарлау шешімімен жүзеге
асады, сауда залы биік емес қалқалармен, гүлзәрлармен жеке аймактарға,
секторларға бөлінед. Залға жайлылык пен мәнерлілікті жарық, кабырғаның,
төбесінің, еденінің (паркет немесе арнайы жабынды) әшекейленуі, ағашпен,
түсті шынымен, керамикамен жасалған декорациялық сәндіктер береді. Дизайн
мейрамхананың атауына сай болуы қажет. Ақбота ,Люкс мейрамханасында
банкет өткізетін зал, бар, коктейль-холл, бар столы болады.
Метрдотелдер мен даяшылар бірінші сыныпты мамандар және қызмет көрсету
техникасын жақсы меңгерген болуы керек; шетелдік конақтарды күтетін
мейрамханаларда даяшылар әңгімелесуге сәйкесті көлемде шеттілін білуге
міндетті.
Даяшылар бірыңғай үлгідегі формалы киімді киінуі керек. Ас жаулықтар
тапсырыспен тігіледі. Қызмет көрсету кезінде фирмалық ыдыс (фарфор және
хрусталь) пен мельхиор аспаптар қолданылады. Люкс мейрамханалар мезіретке
тапсырысты және фирмалық тамақтарды ендіреді (сұрыпталымның жартысынан
көбі), сұрыпталымның маңызды бөлігін дайындалатын аспаздық жэне кондитерлік
бұйымдар құрайды. Тағамдар күрделі рецептуралы, көркемдік рәсімделуі жоғары
дәрежелі болады.
Ақбота, Люксінде қонақтарға мейрамхана эмблемасы бар проспекттер,
мезірет, шақырулар жәнс т.б. ұсынылады, кешкі мезгілдерде музыкалық
нөмерлер, варьете ұйымдастырылады, эстраданың белгілі жұлдыздары
шақырылады, концерттер беріліп, билеуге арналған орын бөлінеді. Қосымша
қызметтерде көрсетіледі, мысалы такси шақыру, тірі гүлдер сату және басқ.
Кейде мейрамханаларда даяшылар, дайындалуының қорытынды операцияларын
осы тағамды тапсырған тұтынушыныц қатысуымен жүргізе отырып ұсынады.
Тағамдар күрделі рецептуралы, көркемдік рәсімделуі жоғары дәрежелі болады.
Люкс мейрамханаларында тапсырылатын және фирмалық тағамдардан өзге
мезіретте көрсетілмеген тағамдарды дайындауғада тапсырыстар алынады.
Люкс категориялы мейрамханалар үшін асханалық ыдыстар меи аспаптарды арнайы
тапсырыс бойынша дайындайды. Фарфордан жасалынған әрбір затта кәсіпорынның
монограммасы немесе эмблемасы болуы керек. Қабылдаулар мсн банкеттерде
мельхиор мен хрустальдан жасалған ыдыстар мен аспаптар қолданылады.
Ас жаулықтары залдардың жалпы сервизделуі мен интсрьерінің жалпы көркемдік
көрінісімен сәйкес етіп тапсырыспен тігілсді. Әрбір затта мейрамхананың
толық аты немесе эмблемасы, монограммасы кескінделеді. Тұтынушыларга
ылғалданған, ыстық майлықтар беріледі. Дастархандар әрбір қонақтардың жаңа
тобына қызметі көрсетер алдында ауыстырылып отырады. Жиһаз залдың
интерьеріне сәйкес дайындалады.
Люкс категориялы мейрамханаларда көрсетілетін міндетті қосымша қызметтер:
үйге тағамдар дайындау жэне мерекелік столға қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
тапсырыс бойынша үйге түскі асты, тамақтарды және басқада азық-түліктер
жеткізу; белгілі бір уақытқа орындарды сақтап қою; тұтынушылар
өтініші бойынша такси шақыу; сувенирлер мен гүлдер сату.
Жоғары категориялы мейрамхана мезіретіне тапсырысты және
фирмалык тағамдарды, аспаздық бұйымдарды енгізеді.
Жоғары категориялы мейрамханаларда банкет залы, бар, коктейль — холл
болады.
Ғимараттар әдемі көркемделген, мейрамхана атына сәйкес белгілі бір стиль
ұсталынған болуы керек. Метрдотельдер мен даяшылар тұтынушыларға қызмег
көрсету техникасын жақсы меңгеруге, сонымен катар өзінің кызметін орындау
үшін кажетті көлемде шеттілін білуге міндетт
Люкс және жоғары категориялы мейрамханаларда мезіреттер қытай
және орыс тілдерінде типографиялық әдіспен басылған болуы қажет. Бұл
кәсіпорындарда жеке шетелдік қонақтар күтілген жағдайда мезірет үш тілде
басылады. Мезіретке арналған фирмалық сыртқы бетті, жарнамалық афишаларды,
буклеттерді, құттықтау және шакыру билеттері және басылым жарнамасының
басқа өнімдері қалың қағаздан немесе жылтыр бетті картоннан дайындалады.
Сыртқы бетіне мейрамхана атынан өзге оның эмблемасын, сонымен қатар
кәсіпорынның тақырыптық бағдарын көрсететін сурет орналастырылады.
Люкс және жоғары сыныпты мейрамханалар қоғамдық, әкімшіліктік және көру
кешендерінде, қонақ үйлерде, курорттарда, аэровокзалдарда орналасады.
Люкс жәнс жоғары категориялы мейрамханаларда оркестрдің, инструменталды
немесе вокалды-инструменталды ансамбльдердің орындаулары, концерттік
бағдарламалар қарастырылады. Люкс мейрамханаларында жоғары
сапалы стереофоникалық
радиоаппаратуралар қолданылады, столдар дыбысты реттеушісі бар
дербес динамиктермеи жарақталады. I және П категориялы мейрамханалар
магистральдар бойында (қоғамдық көліктер аялдамасына жақын маңда), демалыс
аймақтарында, сауда орталықтары кешендерінде орналасады.
I категориялы мейрамханалар мезіретіне тапсырысты және фирмалық тағамдар
кіреді, II категориялыларға - тек қана тапсырыстылар.
I категориялы мейрамхана
II қымбаттатылушылықты категорияларға қала асханалары, кафелер базасында
ұйымдастырылатын кешкі мейрамханалар жатады. Мұндай мейрамханалар,
тұтынушыларға түскі, таңертеңгі, кешкі астарды бере алады. Бұл жерде
столдардың өндірістік сервизделуін қолданады.
Қала сыртындағы, ұлттық және тақырыпты мейрамханаларда мезіреттегі тағамдар
мен ішімдіктер атауының саны, сұрыпталымның негізін фирмалық тағамдар мен
бұйымдар құраған жағдайда, дербсс белгіленеді.
Фирмалық тағамдаға арнайы әзірленген рецептура бойынша бір
кәсіпорынның дайындайтын тағамы жатады.
I және II категориялы мейрамханалар үшін мезіретті машинкада басып,
оның сыртқы бетін көркемделген қалың қағаздан дайындайды.
Бұл қымбаттатылушылықты категориялы мейрамханаларда металдан жасалған
ыдыстар мен тот баспайтын болаттан жасалған аспаптар, фарфор ыдыстар
қолданылады, одан өзге, қонақтар үшін күндізгі уақыттағы сервиздеу кезінде
дастархан орынына жеке зығыр майлықтар қолданыла алады.
I және II категориялы мейрамханаларда музыкалық кызмет көрсету
стереофоникалық радиоаппаратураларды колданумсн жүзеге асырылады. Үлкен
сыйымдылықты мейрамхаиа холлдарыида колайлылық пен жайлылық жасау үшін,
интерьердіц архитектуралық-құрылыстық және декоративтік элементтері
көмегімен, сонымен катар жиһазды және жиналатын шымылдықтарды
әртүрлі етіп қоюмен жеке аймақтар бөлінеді.
Мейрамханалар белгілі бір шикізат тобынан (балық, сүт) тағамдар
дайындауга немесе анықталған ұлттық тамақты
дайындауға мамандандырылады.
2- кесте . Ақбота мейрамханасының ұйымдық құрылымы
1 қабат 2 қабат
Ақбота мейрамханадағы жұмысты ұйымдастыру ерекшеліктері
Басқару бернелеріне кіретіндер:
-өндірісті қызмет көрсетуге технологиялық және техникалық
дайындау;
- техникалық- экономикалык жоспарлау;
- есеп пен каржы қызметі;
- техникалық және азық-түліктік қамтамасыздану;
- кәсіпорынның өндірістік-қаржылық қызметінін экономикалық
талдауы.
Мейрамхананы басқару құрылымы - белгілі бір кызмет аткаратын, өзара
байланысты ұйымдастыру бірліктері немесе буындарынын жиынтығы мен
бағыныштылығы .
Құрылым элементі болып кәсіпорын әкімшілігі тұлғасындағы басқару органы
табылады.
Әкімшілік - кәсіпорын ұжымын басқаруды жүргізетін, директор
бастаған мейрамхана басшылары.
Директор мейрамхананың өндірістік, саудалық және қаржылық
қызметтерін ұйымдастыруға жауапты болады. Ол ұжымды басқарады кадрларды
ірікісумен айналысады, жұмысқа қабылдайды, еңбек заңдары негізіндс
жұмыстан шығарады, кадрларды тағайындауда бақылау жүргізеді
және мейрамхана залдарындағы келермендергс қызмет көрсету мәдениетін
бақылайды, материалдық кұндылықтарды ессптеу, бакылау және сақталу
күйін байқайды. Мейрамхана директоры тауарды, шикізатты және
жартылай өнімдерді жеткізушілермеи шарт жасасады және өнімнің дер кезінде
жеткізілуі мен сапасы мен
тауарлы-материалдық құндылықтардың сақталуы үшін жағдайлар жасайды. Ол
кәсіпорынның барлық бөлімшелерінің жұмысын бақылайды, оның ішінде
шығарылатын өнімдердің сапасында байқайды, сонымен қатар санитария мен
гигиенаның барлық ережелерін сақтауды және техника қауіпсіздігі мен өрт
қауіпсіздігінде бақылайды.
Директордың орынбасары директордың барлық тапсырмаларын орындайды,
мейрамхана директоры тапсырған өндіріс бөлімшелері мен мәселелер үшін
жауапкершілікте болады.Өндірісті меңгеруші толығымен өндірістік процеске
жауап береді, оның жетекшілігімен тағамдар рецептурасының сақталуын бақылау
жүзеге асырылады, ол аспазшылардан тағамдардың дайындалу технологиясы мен
санитарлық нормалардың сақталуын қатаң талап етуі керек. Оның, ас үй
жұмыскерлерін өндіріс талаптары мен олардың біліктіліктеріне сәйксс
тағайындауға құқығы бар және қажет болған жағдайда жұмыскерлерді бір жұмыс
орыннан екіншісіне, өндіріс шегінде ауыстыра алады.Өндіріс меңгерушісі күн
сайын, қолдағы бар өнімдерді ескерумен мезірет құ-растырады, дайын тағамдар
мен аспаздык бұйымдардың сапасын және олардың рецептураға сәйкес екенін
тексеруді жүзеге асырады. Өндіріс меңгерушісі өндірістің дер кезінде
шикізатпен, аспаптармен және құ-ралдармен қамтамасыздандырылуына жауап
береді.
Кассир .Олардың сақтануын қамтамасыз ететін ережелерді міндетті түрде
қадағалау отырып бағалы қағаздар мен ақша қаражаттарын сақтау,беру және
есептеу мен қабылдауды жүзеге асырады.Кіріс және шығыс құжаттары арқылы
кассалық кітапшаны жүргізеді,нақты қолда бар ақша қаражаттары мен бағалы
қағаздарды кітапшадағы қалдық құнмен салыстырады.Ескі ақшалар тізімін
жасап оны жаңа ақшаға алмастыру мақсатында банкке өткізеді.
Метрдотель күн бойына залда болады, даяшылар жұмысын
басқарады, келермендерге дұрыс қызмет көрсетілуін,
тазалыкты, дастарханның тәртіпті және дұрыс дайындалғанын
қадағалайды. Метрдотель, сонымеи қатар, швейцардың, киім
қабылдаушының, сыпырушылардың жұмыстарында басқарады. Мейрамхананың
ашылуы алдында ол даяшыларды осы күнгі жұмыс тәртібіне қатысты нұсқаулық
береді, қызмет көрсету дайындығын тексереді, мезіреттерді қадағалайды.
Метрдотель даяшылар жұмысын ұйымдастырады, оларды залдың бөлек бөлімшелері
бойынша орналастырады, жұмыстың белгілі бір бөлімшесін (3-4 столды),
кызмет көрсету үшін оларға бекітеді. Өндіріс пен сауда залының айқын
байланысын ұйымдастырады. Дайын тағамдарды беру дұрыстығы мен олардың
көркемделуін қадағалайды. Даяшылардың келермендермен есеп айырысуын
бақылайды. Даяшылар келермендерге қызмет көрсету ережелерін бұзған
жағдайда, метрдотель оларды жұмыстан босатуға құқығы болады, бұл тәртіп
бұзушылық туралы директорға жеткізеді.
Мейрамхана әкімшілігі жұмыскерлері үшін, осы мейрамхананың ерекшеліктерін
ескере отырып, біліктілік пен мамандықтың стандарттарының талаптары
негізінде лауазымдық нұсқаулықтар әзірлейді.
Ол, өзінің міндеттері мен құкықтгарына сәйкес ұжымның қызметіне басшылық
жасайды.
Басқарушы аппараттың құрылымы мен кәсіпорынның әкімшілікті-басқару
кызметкерлерінің саны оның қуатына, жұмыс жағдайына,
сыныптылығына жәнс т.б.). тәуелді болады. Басқарушы басқару
қызметкерлерінін саны оның қуатына, жұмыс жағдайына, сыныптылығына және
т.б. тәуелді болады. Басқарушы аппараттын барлык кызметі мейрамхана
жұмысының ритмін үздіксіз қамтамасыздандыруға бағытталған.
Кәсіпорынды басқаруда жауапты рольді өндіріс
меңгерушісі атқарады, ол бүкіл өндірістік цехтардың жұмысы үшін жауап
береді және цехтардыц бастықтары арқылы оларды басқарады. Цехсыз
құрылым болған кезде ол бригадирлер арқылы жеке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..3
І. Сервис саласындағы бәсекелестік қызмет
тұсінігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .5
1.1 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сервистік қызметтің мәні..5
1.2 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сапа ролі ... ... ... ... ... ... ... 8
1.3 Сервистік қызметтің тиімділік
көрсеткіштері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ...13
ІІ. Ақбота мейрамханасы ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК
ҚАБІЛЕТІН ТАЛДАУ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..14
2.1 Ақботамейрамханасының жалпы сипаттамасы және қызметтерді ұйымдастыру
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... 14
2.2 Ақбота мейрамханасының қаржы-экономикалық көрсеткіштерін
талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
III ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА БӘСЕКЕЛIК ОРТАНЫҢ ДАМУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҰЛТТЫҚ
ЭКОНОМИКА ҮШІН МАҢЫЗЫ ... ...33
3.1 Қазақстан экономикасында бәсекенiң қалыптасуы мен дамуы ... ... ... ..33
3.2 Елiмiзде бәсекенi қолдау мен монополияға қарсы
саясат ... ... ... ... ... ... .35
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..38
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... .39
іріспе
Қазақстанда соңғы жылдар нарықтық экономика мен соған қатысты
механизмдердің қалыптасуы жүзеге асырылуда.Сұраныс пен ұсыныстың механизмі
жұмыс істей бастады және бәсекелестің бірінші белгілері пайда болды.
Дамыған бәсекелестік фирмалардың пайдалылығын төмендетеді деген пікір
тараған,өйткені көбінесе қосымша бірқатар шығындарды талап ететін жаңа
қызметтерді әзірлеуге,жарнама жұмсалатын шығындарды көбейтуге тура
келеді.Дегенмен бәсекелестікартықшылық барлық уақытта пайдалылықтың
қысқаруымен қатар жүрмейді.Ең маңыздысы бәсекелестік артықшылық фирманың
экстенситі дамуының есебінен жүзеге асырылмайды,ал оның қолданудағы
құралдарының тиімді пайдалануын жоғарлатумен жүреді,яғни шығындарды
төмендетумен,қызметкерлердің кәсіптілігін жоғарлату жолымен менеджментті
жақсарту және т.
Қазіргі уақытта Қазақстанда көптеген мейрамханалар әрекет етеді,
және де олардың негізгі бөлігі Алматы қаласында шоғырланған. Сондықтанда
олардың арасындағы бәсекелестікте осы жерде жоғарылайды. Осы күреске төтеп
беру үшін, мейрамханалар көрсететін қызмет сапасын жоғарылатуы,
бәсекелестік қабілетті бағаны ұстауы, және де басқа әдістермен әлеуетті
тапсырыскерлерді өзіне тартуы керек. Бұл саладағы зерттеулермен маркетинг
айналысады.
Бүгінгі күнде менеджмент тақырыбы өте көкейтесті болып табылады.
Қазақстандық фирмалар менеджмент саласында бірінші тәжірибелерін алуда.
Мейрамханалық бизнесте басқарудың алатын орыны ерекше. Бұл нарықты дер
кезінде зерттеу, тапсырыскерлердің қажетсінуін айқын анықтау және
бәсекелестердің қызметін тұрақты талдау өзінің мүмкіндіктерін дұрыс
бағалауға және дұрыс стратегиялық шешім қабылдауға мүмкіндік беретінімен
байланысты.
Жұмыстың мақсаты, өз кезегінде тапсырыскерлер қатарын көбірек тартуға
және кеңейтуге, пайда алуға және оны жоғарылатуға бағытталған,
мейрамханалардың анық маркетингілік стратегиясын әзірлеу қажеттігіне әсер
ететін, мейрамханалық кешенді басқаруға ықпал етуші әдістер мен
функцияларды зерттеу болып табылады
Қазіргі уақытқа дейін қоғамдық тамақтандыру орындарындағы қызмет
көрсету сапасын басқару туралы теориялық және тәжірибелік сұрақтар
шешілмеген.Қоғамдық тамақтандыру мекемелерінде қызмет көрсету және азық-
түлік сапасын комплексті бағалау іске асырылмайды,сапаны жоспарлау және
біріңғай есепке алу жалпы салалы масштабтата қаралмайды.Жұмысшылардың
экономикалық жұмысқа қабілетін арттыру,сапаны арттыру жұмыстар нәтижесімен
әлсіз байланысқан.Салалық масштабтағы қызмет көрсету сапасын басқарудың
қараусыз қалуы,ең біріншіден тұтынушыларға әсерін тигізеді.
Қоғамдық тамақтану орындарының қызметінің соңғы нәтижелері сапаның
мазмұнын экономикалық зерттеу қажеттілігі туындады,сонымен қатар қызмет
көрсетудің сапалы жоспарларын реттеу қарастырылды.
Жұмыстың мақсаты болып, мейрамхананың бәсекелестік қабілетін
арттыру жолдарымен оның бағалау әдістемесін меңгеру.
Дамыған қоғамда қызмет көрсету сапасын басқару қажеттілігін объективті
түрде ашу:
- мейрамханада қызмет көрсету сапасының құрылымының негізін қарастыру;
- қызмет көрсету сапасын басқару процесін зерттеу;
- қызмет көрсетудің мейрамханалық нарығының ерекшеліктерін зерттеу
- мейрамханада қызмет көрсету сапасын жоспарлауда жаңа идеяларды ендіру.
Курстық жұмыс кіріспе, 3 бөлім және қорытындыдан тұрады.
І. Сервис саласындағы бәсекелестік қызмет тұсінігі
1.1 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сервистік қызметтің мәні
Мамандардың айтуы бойынша, кез-келген тәуелсіз кәсіпорынның басты
міндеті: соңғы уақытта тұтунышының адалдығы деген жағымды түсінікті
күшейтетін, нарықтың үлестік бөлігін күшейтетін және табыс алып келетін
маркетинг және сұраныс тұтқаларының базалық компонеттерін анықтау мен
нарыққа қатысудың рентабельді жолдарын құру болып табылады. Басқа сөзбен
айтқанда тәуелсіз кәсіпорындардың тиімді саясатын классикалық және жалпыға
танымал элементтерден басқа, нарыққа оның орнын айқандайтын, бәсеке
қабілеттілігін арттыратын бірнеше өзіндік элементтерден құралады
Оларға: жергілікті болу, интернеттің болуы және жоғары деңгейдегі сервис
жатады.
Жергілікті болу- кейде бизнесті жүргізудің ең тиімді жолдарға тіпті
көңіл бөлмейді. Жергілікті қоғамның мүшесі және көршісі болу-барлық
тәуелсіз кәсіпорындарға тән қасиет. Бұл үлкен шығындарды керек етпейді.
Интернеттің болуы
Интернет- әлеуетті тұтынушыларды өзіне тартудың ең рентабельді әдіс және
көптеген мүмкіншідіктерге жетудің ұлы теңестірушісі.
Кеекті тауарларды іздеумен сатып алу әдістерінің ішінде интернеттің
маңызы зор. Өнімді өткізу бойынша шектеулі мүмкіншілігі бар тәуелсіз
кәсіпорындар интернетті пайдалану арқылы барлық мүмкіншіліктердің біреуін
де қалдырмау керек.
Сервистің жоғары деңгейі
Өзінің нарықтағы үлесін алуға, бәсеке қабілеттілік әдісетерінің
тиімділерінің бірі- бұл сервистің жоғары деңгейі.
Қалай айтсақ та тұтынушы сервистік сапа үшін көп қателіктерді ескермейді.
Тәуелсіз кәсіпорындардың бәсеке қабілеттілігінің маңызды жетістігі бұл
сервис.
Мейрамханалық сервис – бұл тамақтандыру жүйесіндегі әртүрлі жеке
қажеттіліктердің өсуін көрсететін әлеуметтік-экономикалық үрдістер
динамикасы бар жеке әлеуметтік ұйымдастыру сферасы.
Мейрамхана бизнесінде тамақтану теңгерімінің дамуы арқылы қонақжайлылық
философиясы ашылады.
Мейрамханалық сервис мынандай қағиданы ұстанады-келушілердің тұрақты
жағдайын сақтауға бағытталған қатынасты орнату.
Мейрамханалық сервис 3 негізгі тапсырманы орындауы керек:
1 Түрлі тамақтарды ұсыну
2 Қосымша мейрамханалық қызметті пайдалануға клиенттерді тарту
3 Қонақжайлылықтың заңдарын жүзеге асыра отырып қызметтерді ұсынуы қажет.
Мейрамхана сервисінің міндеттерін ашып көрсетуде сонымен бірге сервистік
қырылымды қарастыру қажет.
Қызметті талдаудың ғылыми- теориялық ерекшелігі шаруашылық түсініктер
сияқты сервистік қызметтің мәнін ашады. Бұл қызмет қоғамдық
қажеттіліктерді қалыптастыруға, қызмет көрсетуге, нарықтық қатынастар
шеңберінде сервистік өнімді өндіруге және білікті жұмысшыларды дайындау
барысына бағытталған әр түрлі экономикалық белсенділікті көрсетеді.
Сервистік қызмет оның субънетісі ретінде жұмыс атқаратын қызмет көрсетудің
маманданған құрылымы арқылы жасалады. Бұл субъектілер қоғам
қажеттіліктерінің, мазмұны мен машсштабын бағалай отырып оларды
қанағаттандыруға тырысады, барлық қажет етуішілерге өздерінің қызметтерін
ұсынады.
Мейрамханалық сервистің субъектісі-сервистік бағыт құрылымын жетілдіруге
маманданған ұйымдастырушы.
Оның субъектісі ретінде нақты кәсіпорындар немесе сервистік ұйымдар ұжымы
қатынасады. Мұндай ұйымдар номенклатурасын көрсетейік.
-фирмалар, сонымен бірге маманданған. Мысалы: туристік, қонақ үй,
мейрамхана, сауықтыру орындары.
- кәсіпорындар, сонымен бірге маманданған-транспорттық, авиациялық.
-бюро, канторлар-заңгерлік, ақпараттық- жарнамалық
-кеңсе (құқық қорғаушылық, мәдениет кеңсесіжәне т.б.)- милиция бөлімдері,
кинотеатрлар, театрлар, музей, библиотекалар.
-ұйымдар-жалға алынған, банктік, сақтандыру, күзет, өнер аясындағы т.б.
Достық, жанұялық- туыстық қатынастарда адамдардың бір-біріне көрсететін
ерекшелігі сервистік қызмет субъектілердің қызметі нарықтық, қатынастар
ұстанымдарына жекелей немесе жалпылама негіздееді, сонымен қатар құқықтық
және ұйымдық- әкімшілік регламентіне қатаң бағынады.
Қызмет көрсету аясындағы бизнес коммерциялық базада толығымен жүзеге
асырылады және бәсеке қабілетті қызметті сонымен бірге өзіндік бағаның
төмендігін, еңбек өндірудің жоғарлығына жетуді көздейді.
Сонымен бірге көптеген мемлекеттік кеңселер халыққа қызмет көрсетуді
аралас негізде жүзеге асырады, бір бөлігі коммерциялық негізде, тағы бір
бөлігі қоғамдық қажеттіліктерді қайта бөлуді тегін механизмі базасында.
Толығымен сервистік қызмет халықтардың жалпы және жеке қажеттіліктерін
кеңінен қанағаттандыруға бағытталған саның негізінде экономикалық және
әлеуметтік қатынастардың қазіргі түрін дамытады. Сонымен бірге сервистік
қызметке қатысатын тұтынушылардың іс- әрекетті мақсаттардың
рационалдылығымен ерекшелінеді.
Айырбастың нарықтық қатынастарында қызмет ете отырып сервистік қызмет
осы қатынастармен реттеледі, солардың талаптарына сәйкес қалыптасады.
Сонымен бірге қызмет көрсетудегі еңбек- күш еңбегімен ерекшелінеді.
Мысалы: қазба байлықтарды өңдеуде немесе ауылшаруашылық, өндіріс
ұйымдарындағы еңбек. Бұл жағдайларда жұмысшылар физикалық материалдармен
немес биоресурстармен жұмыс істейді. Табиғи шикі затарды алуда,
ауылшаруашылық өнімдерін өндіруде, өндіріс тауарларын шығаруда адамдар көп
энергиямен шығындалады. Бұл үрдісте қызметкерлер кейбір материалдық
шығындарды қайта қалпына келтіре алады, соның нәтижесінде жаңа шикізат
немесе бұйым, тауар статусының иеленген жартылай фабрикаттар, астық, машина
немесе киім алады. Алынған бұйымдардың көлемі, салмағы, формасы болады,
сонымен бірге олардың сапасының бағасын анықтауды жеңілдетеді.
Қызмет көрсету аясындағы еңбек өзіне тән ерекшілеріктермен ерекшеленеді.
Мұнда қызметкерлер ең алдымен адамдар олардың қажеттіліктері мен
тілектерімен жұмыс істейді. Қызметтер сонымен бірге қоршаған ортаны
өзгертеді, бірақ бұл өзгерістер заттар түрінде анық байқалмайды. Мысалы:
шаштараздың, почтальонның, ұстаздың еңбектерін жатқызуға болады. Бұл
жағдайда қызметті өндіруші және тұтынушы арасындағы әрекет, олардың
біріккен талпынастарымен жүзеге асады.
Бұл сервистік қызмет екі жақтың қатысуының маңыздылығын көрсетеді.
Өнімді активтілік – бұл клиенттерді тамақтандыруды қамтамасыз етуге
бағытталған шамалар жиынтығы.Ол тамақтану үшін ұсынылған қызметтердің
қанағаттандыруын,жаңа жағдайларға тез бейімделуін,келушілердің ойын-
сауықтыруын және демалуын алдын-ала анықтайды.
Өнімді активтілікте мейрамхананың материалдық жағдайы мен сервистік
қызметтің тиімділігі байланысады.
Қонақжайлылықтың материалдық негізінің барлық технологиялық
аспектілерінде көрінбейтін процесс тактикасы қалыптасады.Қаражаттармен
байланыстырылған мейрамханалар сервистік қатынастарды ашуға дайындалады.
Қызмет көрсету залдары бизнес объектісі болып табылады және ерекше
сапаның мынандай деңгейлерін ұсынады:
1 Тамақтану дейгейі мен шарттарының қаржылық шығындарға сәйкестігі
2 Клиенттерге қызмет көрсету үшін база құру
3 Тұтынушылардың жайғасуы және күш жинауы үшін жағдайларды қалыптастыру
4 Нормативті талаптарға сәйкес тапсырыстарды орындау
Мейрамхананың ұйымдық принциптерін жүзеге асыру бизнес философиясының
жүйесін бекітеді.Өнімді активтілікті енгізу сервистік қатынас жүйесін
бекітеді.Өнімді активтілікті енгізу сервтік қатынас жүйесін
ынталандырады.Мұнда нормативті талаптар қызмет көрсетуші персоналдардың
функционалды әрекеттерімен толықтырылады.Сервис жүйесіндегі функционалды
бағыттар-өнертапқыштық,алға ұмтылу және т.б.Мұндай алға ұмтылушылық қызмет
көрсетудің тиімділігін ашатын әлеуметтік – мәдени сұрақтарды шешеді.Қызмет
көрсетуші персоналдардың еңбекке қабілеттілігін сақтауы мейрамханалық
бизнесте ерекше орынға ие.
Мейрамханалық бизнестің дамуының ажырағыссыз аспектісі ретінде сервистік
қатынастар адам белсенділігін,персоналдың ішкі мобильділігін,өнім
активтілігіне қол жетерлігін көрсетеді.
Сонымен бірге қызметті жүзеге асыруда сервис қызметкерлері нақты заттың,
сонымен қатар әлеуметтік байланыстар, психологиялық және адам ақылының
маңыздыларымен жұмыс істейді. Мұндай жағдайда оның еңбегін анықтау және
бағалау оңай емес. Оның сыртқы ортаға әсері сонымен бірге өзгерістері
байқалмайды. Қабылданған қызметті өндірудегі күш өзінің құрылымы мен
мәнімен қиын болып келеді. Сонымен бірге оның нәтижелілігін бағалауды
қиындытатын объективті сапа арқылы қарастырылады.
Сонымен бірге қызмет көрсетумен байланысты еңбек өзінің нарықтық бағасына
ие болады. Қазіргі экономистер елдің ұлттық байлығын көбейтуде сервистік
қызмет жүзеге асыратын сол қазынаның объективті анықтамасымен жұмыс
істейді. Мұнда оларға мемлекеттік статистика көмектеседі.
Сервистік қызмет сатып алу-стау объектісі ретінде немесе мемлекеттік
қайта үйлестіру механизм арқылы қызмет етуі, сонымен бірге статистикалық
мәліметтерде объективті бағалық көрсеткіштерге айқындалады.
1.2 Бәсеке қабілеттілікті арттыруда сапа ролі
Қызметпен тұтынушыларды қанағаттандыру деңгейі орындалу нәтижесі және
қызмет көрсету сапасына байланысты.
Қызметтердің сапасы дегеніміз алдын-ала белгіленген немесе шартты
қажеттіліктерді қанағаттандыруға қабілетті қызметтердің сипаттамаларының
жиынтығы.
Қызметтердің белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыруға қабілетті
сипаттамалары:
1 қызметтердің сенімділігі
2 алдын-ала ескерілуі
3 сенімділігі
4 қол жетерлігі
5 комуникативтілік
6 қарым-қатынасқа көңіл бөлу
Тұтынушының көзқарасы тұрғысынан қызмет сапасы дегеніміз іріктелген
қабылдау негізінде жүзеге асады.Іріктелген қабылдау дегеніміз бір қызметті
әртүрлі тұтынушылардың өздігінен қабылдау.Қызметтің сапасын ол қызметтерді
тұтыну барасында қалыптасқан күтуге сәйкес қабылдау.Тұтынушының қызмет
сапасын қабылдауы базалық сапа,күтілген сапа,қажетті сапаның негізінде
жүзеге асады.
Базалық сапа тұтынушының міндетті деп ойлайтын сапалар жиынтығы.
Күтілген сапа бұл қызметтің техникалық және функционалдық
сипаттамаларының жиынтығы.Әдетте өндірушілер осы күтілген сапаны
жарнамалайды және оған кепілдік береді.
1 Коммуналдық ыңғайлылық
2 Конференц залдардың болуы
3 Келіссөз жүргізетін бөлмелердің болуы
Мейрамхананың қажетті функционадық сипаттамасы бұл мейрамхананың тәулік
бойы жұмыс жасауы.
Қажетті сапа:
1 Тұтынушы үшін ұсынылған қызметтің күтілмеген құндылықтары
2 Қызметтің жүзеге асырылу мүмкін емес деген сапасы.
Қызмет көрсетудің элементтерінің типологиясы.
Тұтынушының күткен қажеттіліктерін қанағаттандырудағы сапа
элементтері.Қызмет сапасының ең шекті элементі стандарттың минимумына
негізделеді.
1 нейтралды элементтері.Мейрамхана қызметіне тікелей әсер етпейтін,сол
себептен де тұтынушылардың сұранысына аз ықпал етеді.
2 қанағаттандыруға бағытталған элементтер.
3 тұтынушының ризашылығын тудыратын элементтер
4 қызмет көрсетудегі көңіл қалдыратын элементтер
Техникалық сапа немесе потенциалды сапа дегеніміз тамақтандыру
орындарының тағамдарының, жалға берілетін көліктердің,коммуналдың сапалары.
Функционалды сапа дегеніміз мейрамхана қызметін ұсыну кезіндегі
қонақтардың қызметкерлермен қарым-қатынастың сапасы.
Әлеуметтік сапа немесе мәдениет сапасы бұл қызметкерлердің қонақтарға
қатысты мінез-құлқы.Әлеуметтік сапаның немесе мәдениет сапасының
критерилері:
1 жылы көзқарас
2 жылдам көңіл аудару
3 ыстық ілтипат
Нарықтағы жариялылықтың арқасында өздерінің қызметтерінің жиынтығымен
бәсекелестердің қызметтерінің жиынтығымен салыстыруға мүмкіндік алуына
байланысты қатысты сапатүсінігі пайда болды.
Қатысты сапасипаттамалары:
1 Ең мықты бәсекелестермен өз мүмкіндіктерін салыстыру мүмкіншілігі
2 Тұтынушының көзқарасы тұрғысынан сапаны түсіну
3 Сапаны бағаға тәуелсіз анықтау
4 Персоналдардың мінез-құлқын қоса алғандағы мейрамхананың материалды емес
қызметтерінің сапасына баға беру.
Қатысты сапаны анықтаудың факторлары:
1 Мейрамхананың орналасқан жері
2 Тамақтандырудың сапасы
3 Қауіпсіздігі
4 Персоналдардың компитенттілігі
5 Қосымша қызмет ұсыну
6 Залдардың тазалығы
7 Персоналдардың ыстық ілтипаты
8 Залдағы техникалардың дұрыс жұмыс жасауы
9 Тұрғындардың тыныштық сақтауы және мінез-құлқы
10 Мейрамхананың жиһазбен жабдықталуы
Белгіленген эталондарға сәйкесті жоғарғы сапа дегеніміз-тұтынушының
күткенін өзі ойлаған деңгейден жоғары және төмен бағада ұсыну.
Қызметті бағалайтын құндылықтар формуласы:
Құндылық =сапа+сенімділік+қызмет+ыңғайлылық баға
Жалпы сапаны басқарудың қағидасының негізін қалауші Американ ғалымы
Деминг.Сапа менеджметінің Деминг ұсынған қағидасының 14 постулаты бар.
1 Кәсіпорынның кез-келген персоналы үнемі қызмет пен өнімнің сапасын
жетілдіріп отыруға ұмтылуы қажет.
2 Әрбір кәсіпкер нарықтағы өзгерісті жағдайда қолы жеткен жетістіктерге
қанағаттанбай бизнестің жаңа филасофиясын игеріп,жаңа жағдайларға икемді
болуы қажет.
3 Инспекциядан тәуелді болуды тоқтату яғни қезмет сапасын жетілдіруде
инспекцияға тәуелді болмау.
4 Төмен бағалар негізінде контрактілер жасау тәжірибесін доғару
5 Үнемі және үзіліссіз түрде қызмет көрсету сапасын жетілдіріп отыру және
оның негізінде өнімділікті ұлғайту
6 Персоналдардың жұмыс орнында білімін жетілдіру яғни әрбір қызметкердің
біліктілігінің, білімінің потенциалын барынша қолдану.
7 Басқаруды ұйымдастыру әрбір персоналдың алдына қойған мақсатына жету үшін
көмек беру жолдарын қарастыру.
8 Қорқынышты жою.Әрбір қызметкер жұмыс орнындағы болашағына сенімді болу
керек.
9 Кәсіпорындағы бөлімдер мен персоналдар тобының арасындағы кедергілерді
жою.Кәсіпорынның барлық кадрлары жұмыла қызмет ету керек.
10 Қызмет көрсету немесе өнім өндіру процесінде бос лозунг болмауы керек.
11 Сапанын мәнін цифралық квоталарға немесе мүмкін емес нормаларға
сәйкестендіруден бас тарту.
12 Кәсіпорын персоналдарына осы компанияда қызмет ететіндігіне мақтаныш
етуіне мүмкіндік беру
13 Персоналдардың өздерінің біліктілігін жетілдіру немесе білімін
жоғарлатуға ынталандыру,жол беру.
14 Кәсіпорынның қайта құрылуына әрбір қызметкердің қатысуына мүмкіндік
беру.
Сапа стратегиясының маңызды элементтерінің бірі болып ұдайы үзіліссіз
сапаны жетілдіру процесі болып табылады.Сапаны үзіліссіз жетілдіру ірі
немесе ұдайы,шағын түрде жүзеге асуы мүмкін.Сапаны күрделі жетілдіру
сәйкесінше бір уақытта көп қаржы жұмсауды қажет ететін болса түбегелі жаңа
технологиялар негізінде түбегейлі жабдықтауды қажет етеді.Осындай түрде
жабдықтауды Жапондық тәжірибеде KAIRYOдеп аталады.Сапаны жақсартудағы
KAIRYOжүйесінің сипаттамалары.
1 адамның аса күш-жігерін қажет етпейтін бірақ көп инвестицияны қажет
етеді.
2 сапаны жақсарту жүйесіне тек бірнеше мамандар ғана қатысады
3 алға қойған мақсатқа жету үшін арнайы бағытталынған шешімдер ғана
қолданылады.Ол үшін шектеулі технологияларды қолдануға мүмкіншілігі болады.
Жапондық үлгідегі сапаны жақсартудың KAIZENүлгісі бар.
KAIZENжүйесіне тән сипаттамалар:
1 аса күрделі инвестицияны қажет етпейді бірақ адамдардың күш-жігерін талап
етеді.
2 сапаны жақсарту жүйесіне барлық жұмыскерлер жұмылдырылады.
3 сапаны осындай жетілдіру жүйесінде жалпы сапаны басқару философиясына
сәйкес келетін қадамдар жасалады.
1 –сурет . Қызмет көрсетудің сапа дөңгелегі
1.3 Сервис қызметтің тиімділігінің көрсеткіштері
Нарықтың күнделікті өзгеру жағдайларында сервистік кәсіпорындардың
тұрақты экономикалық дамуы сервистік қызметтің тиімділігін талдауға
негізделеді.
Сервистік қызметті жүйелі талдау рұқсат береді
- кәсіпорынның сервистік қызметінің нәтижесін бағалау
- нақты көрсетілген қызмет түріне байланысты алынған пайданың көлеміне
әсер ететін факторларды өз кезегінде анықтау
- рентабельділікті есептеу және қызметтің өзіндік бағасын анықтау үшін
қажетті шығындарды және олардың өзгеру тенденцияларын анықтау
- табыс табу және сервистік қызметтің тиімділігін көтерудің оптималды
жолдарын табу
Сервистік кәсіпорындардың жұмыс тиімділігінің маңызды көрсеткіші
пайда,сервистік кәсіпорындар қызметінің нәтижесін көрсететін-көрсетілген
қызметтің құрылымы және көлемі, еңбек өндірісі,шығын деңгейі,өндірістік
шығындар болып табылады.Салықтарды төлеу ,қызметкерлерді материалды
ынталандару мүмкіндіктері,айналым құралдары және негізгі қорлардың толығуы
алынған табыс көлемі байланысты.
Пайданың болуы сервистік кәсіпорындардың шығындары тұтынушылар қызмет
көрсетудегі табыстармен толығымен жабылуы. Сервистік кәсіпорындар пайдасы
оның барлық табыстары және шығындары арасындағы айырма арқылы
анықталады.Салықтан кейінгі пайда (таза пайда) жоспарланған табыстар және
шығындарды есепке алу арқылы есептелінеді.Жоспарланған шығындарға-салықтар
жатады.Жоспарланбаған шығындарға -өтімдер,өсімдер.
Пайдалылық коэффицентін көтеру, нақты жұмыс жағдайына байланысты ол
мыналарды ескереді:
- Қызмет көрсетуші персоналдардың шаршағанын төмендетуге ынталандыру
- Ыңғайлылыққа қол жеткізуді бағалау шарты
- Эмоцианалды тепе-теңдікті сақтау (клиенттермен жұмыстың дұрыстығы,сырт
келбеті
Өндірістің кез-келген субъектісі ретінде қоғамдық тамақтану орындарында
қызмет етушілер Эргономика принциптерін (жұмыс заңы) игереді:
Эргономикадағы тәртіп – бұл кеткен нәтижеге қол жеткізуге бағытталған әсер
ету жүйесі.Мейрамханаларда күтілетін нәтижеге-тамақ,қызмет сапасына
клиенттердің қанағаттануы,клиенттердің өкінішіне көңіл бөлу,қызметке қол
жетерлік,қаржылық шығындардың дұрыстығы.
Эргономика жүйесіндегі тазалық- қауіпсіздік және денсауықтыру факторларын
көбейтеді.Берілген көрсеткішті жүзеге асыру үшін санитарлы-гигиеналық
құралдарының үздіксіз жұмыс жасауы,таза ауа, жиһаздардың толықтығы.
2 Тарау Ақбота мейрамханасы ЭКОНОМИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТІН ЖӘНЕ БӘСЕКЕЛЕСТІК
ҚАБІЛЕТІН ТАЛДАУ
2.1 Ақботамейрамханасының жалпы сипаттамасы және қызметтерді ұйымдастыру
ерекшеліктері
Қоғамдық тамақтану орындары қайта жаңғырту салаларының бірі болып
отыр.Кәсіпорындарды жекешелендіру болғанда,қоғамдық тамақтану орындарының
ұйымдық-құқықтық формасы өзгерді.Жеке кәсіпорындардың саны өсті.
Қазақстандағы қоғамдық тамақтандыру орындарының дамуын
қарастырайық.Нарықтық экономика кезінде берілген нарықтың дамуын және
бәсекелестердің күшеюін көруге болады.Негізгі қоғамдық тамақтану
орындарының түрлері және олардың өзгеру динамикасы 1-кестеде көрсетілген.
Қоғамдық тамақтану орындарының 2007 жыл2008 жыл2009 жыл2007 жылмен
түрлері 2009жыл
арасындағы
ауытқу
1- кесте .Қазақстандағы тамақтандыру кәсіпорындарының даму динамикасы.
Мейрамханалар (бірлік) 368 410 417 +49
Мейрамханалар.Орналастыру 27873 33271 35633 +7760
Орындары(бірлік)
Кафе,барлар(бірлік) 4710 4586 4502 -208
Кафе,барлар орналастыру 89489 93859 92757 +3268
орындары(бірлік)
Асханалар(бірлік) 2233 2266 2250 +18
Қоғамдық тамақтандыру 7311 7262 7169 -142
Орындарының жалпы саны
(бірлік)
1-кестеде жалпы қоғамдық тамақтандыру орындар санының төмендегенін көріп
отырмыз,бірақ сонымен бірге мейрамханалар санының және ондағы орналастыру
орындарының өскенін көруге болады.Мейрамханалық бизнес кез-келген елді
дамытудың негізгі құрылымы болып табылады
Ақбота мейрамханасы қызметкерлерді алуға толық құқығы бар ұйымдық-
құқықтық формасындағы жеке кәсіпорын.
Ақбота мейрамханасы өз қызметін 2003 жылдың наурыз айында
бастаған.Мейрамхананың негізгі мақсаты тұтынушылардың қажеттіліктерін
қанағаттандыру мақсатында сапалы өнімдер мен қызметтерді ұсыну болып
табылады.
Ақбота мейрамханасы үш өзара байланысқан функцияларды орындайды.
- Ас үй өнімдерін өндіру және қызмет көрсету
- Ас үй өнімдерін,қызметтерін тарату
- Оларды қолдануды ұйымдастыру.
Қоғамдық тамақтандыру орындарының типі қызмыт көрсету, өнімдер
ассортименті және тұтынушыларға көрсетілетін қызмет номенклатурасымен
анықталады.
Кәсіпорын типін анықтау кезінде келесі факторларды ескеру қажет:
- Өнімді өткізу ассортименті,оны дайындау қиындығы және әртүрлілігі.
- Техникалық жарақтандыру(материалдық база, жабдықтар,архитекторлық
жоспарлар шешімі.)
- Қызмет көрсету әдісі
- Персоналдардың біліктілігі
- Қызмет көрсету сапасы
- Тұтырушуларға қызметті ұсыну номенклатурасы
Қоғамдық тамақтандыру орындарының класы белгілі бір типтегі кәсіпорынның
қызметті ұсыну сапасын,деңгейін,және қызмет көрсету шарттарын көрсететін
ерекше белгілерінің жиынтығымен анықталады.
Ақбота мейрамханасы келесі қызметтер түрін ұсынады:
- тамақтану
- ас өнімдерін дайындау
- тұтыну және қызмет көрсетуді ұйымдастыру
- өнімдерді,қызметтерді тарату
- мерекелік шараларды ұйымдастыру және қызмет көрсету
- көнференцияға,мәдени шараларға қатысушыларға қызмет көрсету
Мейрамханалар қызмет көрсету және қызметті ұсыну типіне байланысты-
люкс,жоғары,бірінші болып үш класқа бөлінеді. Ақбота мейрамханасы бірінші
класқа жатады.Берілген классификасияға сәйкес мейрамхана келесі
параметірлерге сәйкес келеді:қызметті таңдауда ыңғайлылық,фирмалық
өнімдердің кең көлемдегі ассортименті,қиын дайындалатын сусындар жиынтығы.
Барлығымен қабылданған бірыңғай мейрамханалар сыныптамасы жоқ, мүмкін
мұның тұрақты дамушы бизнес болуынан шығар. Дегенмен барлық эксперттер
мейрамханаларды екі үлкен категорияға бөлуге болатынымен келіседі: толық
сервисті және мамандандырылған. Басқа категориялар арасында жылдам қызмет
көрсетуші мейрамханаларды, түскі астарға мамандандырылатын мейрамханаларды,
ерекше жағдайларға арналған мейрамханаларды, күнделікті және ұлттық
мейрамханаларды бөліп көрсетуге болады. Осындай бөлу кезінде кейбір
мейрамханаларды бірден екі категорияға жатқызуға болады:
- жылдам қызмет көрсететін ұлттық мейрамханалар;
- мамандандырылған мейрамханалар және оның мамандануы- түскі ас.
Толық сервисті мейрамханалар деп тағамдар таңдауы өте кең, әсіресе порциялы
(үлесті) тағамдары көп, мейрамханалар аталады, және столға берілетіндердің
бәрі дайындау цехтерінде дайындалады және өндіріледі. Толық сервисті
мейрамханалар нысанды немесе нысанды емес бола алады, оларды бағалары,
атмосферадағы және ұсынылатын мезіреті бойынша сыныптауға болады. Бұл
мейрамханалардың көбісінде дайындалатын тағамдар жоғары тамақтар
разрядына жатады. Оларда, батыстың тамақ талғаушыларының пікірі бойынша
дүниежүзінде ең жақсы болып табылатын, француз және италия дәстүрі
басымдылықты болады.
Толық сервисті мейрамханалардың көп саны жеке тұлғалар қолында және оларды
басқаруды басқарушы немесе директорлар кеңесі жүзеге асырады. Соңғы
кездерде осы типті мейрамханалар өте көп пайда бола бастады.
Толық сервисті мейрамханаларда қызмет көрсету деңгейі әншейінде өте
жоғары: Ақбота қонақты күтіп алып оны стол басына отырғызады, аға даяшы
тағам туралы кеңестер беріп, олардың өзіндік ерекшеліктерін, тапсырылған
тағамдардың сапасы жайлы түсінік береді, тапсырылған тағамдарға қандай
шараптың дұрыс келетіні де сол айта алады. Кейбір талғамға сай толық
сервисті мейрамханаларда жеңіл тағамдарға арналған қосымша столдар немесе
дөңгелекті арбалар қолданылады- атаулы ағылшынша қызмет көрсетуді міндетті
атрибуты.
Толық сервисті мейрамханалрды көркемдеу мейрамхана жасауға тырысатын
жалпы атмосфераға сәйкес болады. Сән-салтанатты тамақ, қызмет көрсету және
атмосфера,- осының бәрі кешенді қолдану кезінде ұмытылмас сезімдер
қалдырады.
Мамандандырылған мейрамханалар.
Ақботадың мамандандыру әртүрлі; жылдам қызмет көрсету, отбасылық,
күнделікті. Сонымен қатар мейрамханалар ұлттық тағамдарды, кешкі астарды,
таңғы асты дайындауға мамандандырылуы мүмкін.
Жылдам қызмет көрсетуші мейрамханалар гамбургелермен, қуырылған картоппен,
хот-догтармен, қуырылған балапандармен, әртүрлі балық тағамдарымен
шектелген мезіретті ұсынады. Мезіреттің бұл шектеулері мен стандартталулары
қызмет көрсетуді едәуір жылдамдатуға мүмкіндік береді, бұл уақыты тар
адамдарға ұнайды. Келермендер тағамға, мезіретке жарық көп түсетін столдың
жанында тапсырыс береді, ол жерде тапсырылатын тағамды барлық көрінісінде
көруге болады. Кәдуілігіде жылдам қызмет көрсетуші мейрамханалар бір
тағамды дайындауға мамандандырылады. Бұл: пицца, гамбургер, құймақтар,
сэндвичтер, теңіз сыйлары, балапан бола алады. Дүниежүзінің көптеген ірі
қалаларында шағын мейрамханалар ашылуда, онда адамдар тіке тұрып тамақтанып
кете алады. Қызмет көрсетудің мұндай нысаны жеделдігімен ерекшеленеді,
өйткені ас үйдің қызметшілері белгілі бір тағамды алдын-ала үлкен мөлшерде
дайындап қоя алады, және оларды аз оттың үстіне қойып, қажетті болған кезде
аз үлестермен жеткізіп отырады. Бұл нысан келермендер үшінде ыңғайлы және
мүдделі, өйткені олар тез уақыт арасында Ақбота мейрамханасында ерекше
тағамдардан дәм тата алады.
Тақырыпты мейрамханалар.
Тақырыпты мейрамханалар қандайда бір тақырыпқа арналған: Жабайы Батыс,
рок-н-ролл, футбол, ұшақтар, ауыл стилі. Әншейінде олар тағамның шектелген
санын ұсынады, олардың басты міндеті – көңіл күй, атмосфера жасау.
Адамдар тақырыпты мейрамханаларға көп барады, өйткені онда отыруға,
әңгімелесуге қолайлы. Олардың таң каларлық атмосферасы, бір тыныста
көрсетілетін, мезіреттері мен рәсімделуінің ұштасуымен жасалады. Бүкіл
дүниежүзі бойынша көптеген такырыптық мейрамханалар бар, олар тақырыптарға,
белгілі күндерге, айналысатын бір іске, хоббиге арналған.
Күнделікті түскі астар "түскі ас үйі".
Күнделікті түскі астар, аты айтып тұрғандай, -бұл салтанаттылыққа және
ресмилыққа қарама- қайшы. Сондықтан, жайбарақат, ресми атмосферасыз кез-
келген мейрамхана күнделікті мейрамханалар категориясына жатқызуға болады,
мейлі ол этникалық немесе тақырыптық болсын, тәуелсіз немесе желілі болсын,
- бұлардыц бәрі күнделіктіге арналған керемет мейрамханалар бола алады.
Түстенетін үйлер - бұл демалуға болатын жерлер. Бірақ Еуропада
мейрамханалар бірден бірнеше категорияларға кіреді.
Қазақстанда барлығын төрт бағалану категориясына бөледі:
- люкс;
- жоғары;
-1 және II категориялар.
Люкс сыныбының мейрамханасы қазіргі интерьермен, басқа мейрамханалармен
салыстырғанда мейлінше жоғары колайлылықпен және көрсетілетін қызметтің әр
алуандығымен сипатталады. Қолайлылық, мысалыға, жоспарлау шешімімен жүзеге
асады, сауда залы биік емес қалқалармен, гүлзәрлармен жеке аймактарға,
секторларға бөлінед. Залға жайлылык пен мәнерлілікті жарық, кабырғаның,
төбесінің, еденінің (паркет немесе арнайы жабынды) әшекейленуі, ағашпен,
түсті шынымен, керамикамен жасалған декорациялық сәндіктер береді. Дизайн
мейрамхананың атауына сай болуы қажет. Ақбота ,Люкс мейрамханасында
банкет өткізетін зал, бар, коктейль-холл, бар столы болады.
Метрдотелдер мен даяшылар бірінші сыныпты мамандар және қызмет көрсету
техникасын жақсы меңгерген болуы керек; шетелдік конақтарды күтетін
мейрамханаларда даяшылар әңгімелесуге сәйкесті көлемде шеттілін білуге
міндетті.
Даяшылар бірыңғай үлгідегі формалы киімді киінуі керек. Ас жаулықтар
тапсырыспен тігіледі. Қызмет көрсету кезінде фирмалық ыдыс (фарфор және
хрусталь) пен мельхиор аспаптар қолданылады. Люкс мейрамханалар мезіретке
тапсырысты және фирмалық тамақтарды ендіреді (сұрыпталымның жартысынан
көбі), сұрыпталымның маңызды бөлігін дайындалатын аспаздық жэне кондитерлік
бұйымдар құрайды. Тағамдар күрделі рецептуралы, көркемдік рәсімделуі жоғары
дәрежелі болады.
Ақбота, Люксінде қонақтарға мейрамхана эмблемасы бар проспекттер,
мезірет, шақырулар жәнс т.б. ұсынылады, кешкі мезгілдерде музыкалық
нөмерлер, варьете ұйымдастырылады, эстраданың белгілі жұлдыздары
шақырылады, концерттер беріліп, билеуге арналған орын бөлінеді. Қосымша
қызметтерде көрсетіледі, мысалы такси шақыру, тірі гүлдер сату және басқ.
Кейде мейрамханаларда даяшылар, дайындалуының қорытынды операцияларын
осы тағамды тапсырған тұтынушыныц қатысуымен жүргізе отырып ұсынады.
Тағамдар күрделі рецептуралы, көркемдік рәсімделуі жоғары дәрежелі болады.
Люкс мейрамханаларында тапсырылатын және фирмалық тағамдардан өзге
мезіретте көрсетілмеген тағамдарды дайындауғада тапсырыстар алынады.
Люкс категориялы мейрамханалар үшін асханалық ыдыстар меи аспаптарды арнайы
тапсырыс бойынша дайындайды. Фарфордан жасалынған әрбір затта кәсіпорынның
монограммасы немесе эмблемасы болуы керек. Қабылдаулар мсн банкеттерде
мельхиор мен хрустальдан жасалған ыдыстар мен аспаптар қолданылады.
Ас жаулықтары залдардың жалпы сервизделуі мен интсрьерінің жалпы көркемдік
көрінісімен сәйкес етіп тапсырыспен тігілсді. Әрбір затта мейрамхананың
толық аты немесе эмблемасы, монограммасы кескінделеді. Тұтынушыларга
ылғалданған, ыстық майлықтар беріледі. Дастархандар әрбір қонақтардың жаңа
тобына қызметі көрсетер алдында ауыстырылып отырады. Жиһаз залдың
интерьеріне сәйкес дайындалады.
Люкс категориялы мейрамханаларда көрсетілетін міндетті қосымша қызметтер:
үйге тағамдар дайындау жэне мерекелік столға қызмет көрсетуді ұйымдастыру;
тапсырыс бойынша үйге түскі асты, тамақтарды және басқада азық-түліктер
жеткізу; белгілі бір уақытқа орындарды сақтап қою; тұтынушылар
өтініші бойынша такси шақыу; сувенирлер мен гүлдер сату.
Жоғары категориялы мейрамхана мезіретіне тапсырысты және
фирмалык тағамдарды, аспаздық бұйымдарды енгізеді.
Жоғары категориялы мейрамханаларда банкет залы, бар, коктейль — холл
болады.
Ғимараттар әдемі көркемделген, мейрамхана атына сәйкес белгілі бір стиль
ұсталынған болуы керек. Метрдотельдер мен даяшылар тұтынушыларға қызмег
көрсету техникасын жақсы меңгеруге, сонымен катар өзінің кызметін орындау
үшін кажетті көлемде шеттілін білуге міндетт
Люкс және жоғары категориялы мейрамханаларда мезіреттер қытай
және орыс тілдерінде типографиялық әдіспен басылған болуы қажет. Бұл
кәсіпорындарда жеке шетелдік қонақтар күтілген жағдайда мезірет үш тілде
басылады. Мезіретке арналған фирмалық сыртқы бетті, жарнамалық афишаларды,
буклеттерді, құттықтау және шакыру билеттері және басылым жарнамасының
басқа өнімдері қалың қағаздан немесе жылтыр бетті картоннан дайындалады.
Сыртқы бетіне мейрамхана атынан өзге оның эмблемасын, сонымен қатар
кәсіпорынның тақырыптық бағдарын көрсететін сурет орналастырылады.
Люкс және жоғары сыныпты мейрамханалар қоғамдық, әкімшіліктік және көру
кешендерінде, қонақ үйлерде, курорттарда, аэровокзалдарда орналасады.
Люкс жәнс жоғары категориялы мейрамханаларда оркестрдің, инструменталды
немесе вокалды-инструменталды ансамбльдердің орындаулары, концерттік
бағдарламалар қарастырылады. Люкс мейрамханаларында жоғары
сапалы стереофоникалық
радиоаппаратуралар қолданылады, столдар дыбысты реттеушісі бар
дербес динамиктермеи жарақталады. I және П категориялы мейрамханалар
магистральдар бойында (қоғамдық көліктер аялдамасына жақын маңда), демалыс
аймақтарында, сауда орталықтары кешендерінде орналасады.
I категориялы мейрамханалар мезіретіне тапсырысты және фирмалық тағамдар
кіреді, II категориялыларға - тек қана тапсырыстылар.
I категориялы мейрамхана
II қымбаттатылушылықты категорияларға қала асханалары, кафелер базасында
ұйымдастырылатын кешкі мейрамханалар жатады. Мұндай мейрамханалар,
тұтынушыларға түскі, таңертеңгі, кешкі астарды бере алады. Бұл жерде
столдардың өндірістік сервизделуін қолданады.
Қала сыртындағы, ұлттық және тақырыпты мейрамханаларда мезіреттегі тағамдар
мен ішімдіктер атауының саны, сұрыпталымның негізін фирмалық тағамдар мен
бұйымдар құраған жағдайда, дербсс белгіленеді.
Фирмалық тағамдаға арнайы әзірленген рецептура бойынша бір
кәсіпорынның дайындайтын тағамы жатады.
I және II категориялы мейрамханалар үшін мезіретті машинкада басып,
оның сыртқы бетін көркемделген қалың қағаздан дайындайды.
Бұл қымбаттатылушылықты категориялы мейрамханаларда металдан жасалған
ыдыстар мен тот баспайтын болаттан жасалған аспаптар, фарфор ыдыстар
қолданылады, одан өзге, қонақтар үшін күндізгі уақыттағы сервиздеу кезінде
дастархан орынына жеке зығыр майлықтар қолданыла алады.
I және II категориялы мейрамханаларда музыкалық кызмет көрсету
стереофоникалық радиоаппаратураларды колданумсн жүзеге асырылады. Үлкен
сыйымдылықты мейрамхаиа холлдарыида колайлылық пен жайлылық жасау үшін,
интерьердіц архитектуралық-құрылыстық және декоративтік элементтері
көмегімен, сонымен катар жиһазды және жиналатын шымылдықтарды
әртүрлі етіп қоюмен жеке аймақтар бөлінеді.
Мейрамханалар белгілі бір шикізат тобынан (балық, сүт) тағамдар
дайындауга немесе анықталған ұлттық тамақты
дайындауға мамандандырылады.
2- кесте . Ақбота мейрамханасының ұйымдық құрылымы
1 қабат 2 қабат
Ақбота мейрамханадағы жұмысты ұйымдастыру ерекшеліктері
Басқару бернелеріне кіретіндер:
-өндірісті қызмет көрсетуге технологиялық және техникалық
дайындау;
- техникалық- экономикалык жоспарлау;
- есеп пен каржы қызметі;
- техникалық және азық-түліктік қамтамасыздану;
- кәсіпорынның өндірістік-қаржылық қызметінін экономикалық
талдауы.
Мейрамхананы басқару құрылымы - белгілі бір кызмет аткаратын, өзара
байланысты ұйымдастыру бірліктері немесе буындарынын жиынтығы мен
бағыныштылығы .
Құрылым элементі болып кәсіпорын әкімшілігі тұлғасындағы басқару органы
табылады.
Әкімшілік - кәсіпорын ұжымын басқаруды жүргізетін, директор
бастаған мейрамхана басшылары.
Директор мейрамхананың өндірістік, саудалық және қаржылық
қызметтерін ұйымдастыруға жауапты болады. Ол ұжымды басқарады кадрларды
ірікісумен айналысады, жұмысқа қабылдайды, еңбек заңдары негізіндс
жұмыстан шығарады, кадрларды тағайындауда бақылау жүргізеді
және мейрамхана залдарындағы келермендергс қызмет көрсету мәдениетін
бақылайды, материалдық кұндылықтарды ессптеу, бакылау және сақталу
күйін байқайды. Мейрамхана директоры тауарды, шикізатты және
жартылай өнімдерді жеткізушілермеи шарт жасасады және өнімнің дер кезінде
жеткізілуі мен сапасы мен
тауарлы-материалдық құндылықтардың сақталуы үшін жағдайлар жасайды. Ол
кәсіпорынның барлық бөлімшелерінің жұмысын бақылайды, оның ішінде
шығарылатын өнімдердің сапасында байқайды, сонымен қатар санитария мен
гигиенаның барлық ережелерін сақтауды және техника қауіпсіздігі мен өрт
қауіпсіздігінде бақылайды.
Директордың орынбасары директордың барлық тапсырмаларын орындайды,
мейрамхана директоры тапсырған өндіріс бөлімшелері мен мәселелер үшін
жауапкершілікте болады.Өндірісті меңгеруші толығымен өндірістік процеске
жауап береді, оның жетекшілігімен тағамдар рецептурасының сақталуын бақылау
жүзеге асырылады, ол аспазшылардан тағамдардың дайындалу технологиясы мен
санитарлық нормалардың сақталуын қатаң талап етуі керек. Оның, ас үй
жұмыскерлерін өндіріс талаптары мен олардың біліктіліктеріне сәйксс
тағайындауға құқығы бар және қажет болған жағдайда жұмыскерлерді бір жұмыс
орыннан екіншісіне, өндіріс шегінде ауыстыра алады.Өндіріс меңгерушісі күн
сайын, қолдағы бар өнімдерді ескерумен мезірет құ-растырады, дайын тағамдар
мен аспаздык бұйымдардың сапасын және олардың рецептураға сәйкес екенін
тексеруді жүзеге асырады. Өндіріс меңгерушісі өндірістің дер кезінде
шикізатпен, аспаптармен және құ-ралдармен қамтамасыздандырылуына жауап
береді.
Кассир .Олардың сақтануын қамтамасыз ететін ережелерді міндетті түрде
қадағалау отырып бағалы қағаздар мен ақша қаражаттарын сақтау,беру және
есептеу мен қабылдауды жүзеге асырады.Кіріс және шығыс құжаттары арқылы
кассалық кітапшаны жүргізеді,нақты қолда бар ақша қаражаттары мен бағалы
қағаздарды кітапшадағы қалдық құнмен салыстырады.Ескі ақшалар тізімін
жасап оны жаңа ақшаға алмастыру мақсатында банкке өткізеді.
Метрдотель күн бойына залда болады, даяшылар жұмысын
басқарады, келермендерге дұрыс қызмет көрсетілуін,
тазалыкты, дастарханның тәртіпті және дұрыс дайындалғанын
қадағалайды. Метрдотель, сонымеи қатар, швейцардың, киім
қабылдаушының, сыпырушылардың жұмыстарында басқарады. Мейрамхананың
ашылуы алдында ол даяшыларды осы күнгі жұмыс тәртібіне қатысты нұсқаулық
береді, қызмет көрсету дайындығын тексереді, мезіреттерді қадағалайды.
Метрдотель даяшылар жұмысын ұйымдастырады, оларды залдың бөлек бөлімшелері
бойынша орналастырады, жұмыстың белгілі бір бөлімшесін (3-4 столды),
кызмет көрсету үшін оларға бекітеді. Өндіріс пен сауда залының айқын
байланысын ұйымдастырады. Дайын тағамдарды беру дұрыстығы мен олардың
көркемделуін қадағалайды. Даяшылардың келермендермен есеп айырысуын
бақылайды. Даяшылар келермендерге қызмет көрсету ережелерін бұзған
жағдайда, метрдотель оларды жұмыстан босатуға құқығы болады, бұл тәртіп
бұзушылық туралы директорға жеткізеді.
Мейрамхана әкімшілігі жұмыскерлері үшін, осы мейрамхананың ерекшеліктерін
ескере отырып, біліктілік пен мамандықтың стандарттарының талаптары
негізінде лауазымдық нұсқаулықтар әзірлейді.
Ол, өзінің міндеттері мен құкықтгарына сәйкес ұжымның қызметіне басшылық
жасайды.
Басқарушы аппараттың құрылымы мен кәсіпорынның әкімшілікті-басқару
кызметкерлерінің саны оның қуатына, жұмыс жағдайына,
сыныптылығына жәнс т.б.). тәуелді болады. Басқарушы басқару
қызметкерлерінін саны оның қуатына, жұмыс жағдайына, сыныптылығына және
т.б. тәуелді болады. Басқарушы аппараттын барлык кызметі мейрамхана
жұмысының ритмін үздіксіз қамтамасыздандыруға бағытталған.
Кәсіпорынды басқаруда жауапты рольді өндіріс
меңгерушісі атқарады, ол бүкіл өндірістік цехтардың жұмысы үшін жауап
береді және цехтардыц бастықтары арқылы оларды басқарады. Цехсыз
құрылым болған кезде ол бригадирлер арқылы жеке ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz