Корпоративтiк табыс салығы жайлы
Кiрiспе
1. Корпоративтiк табыс салығын алудың теориялық негiздерi.
2. Табыс салығының жалпы сипаттамас
3. Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлерi мен салық салу объектiлерi
4. Жеңiлдiктер және салықты төлеу тәртiбi
5. Халықаралық салық салу
6. Салықтық бақылауды жетiлдiру
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi
1. Корпоративтiк табыс салығын алудың теориялық негiздерi.
2. Табыс салығының жалпы сипаттамас
3. Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлерi мен салық салу объектiлерi
4. Жеңiлдiктер және салықты төлеу тәртiбi
5. Халықаралық салық салу
6. Салықтық бақылауды жетiлдiру
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi
Кез келген мемлекетке өз функцияларын атқару үшiн ақша қаражаттарының қорлары қажет. Мемлекет өзiнiң жеке және заңды тұлғаларынан жинақты қаражаттары осы қаржылық ресурстарының көзi болып табылады.
Мемлекеттiк заңдар негiзiнде мемлекетпен жүзеге асырылатын осы мiндеттi алымдарды салықтар деп атайды. Осылайша салықтар табыс алатын барлық заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттiк қаржылық ресурстарды, яғни бюджеттi құруда қатысуға мiндетiн көрсетедi.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiлiгiн және егемендiгiн алу қысқа мерзiмде қоғам қажеттiлiктерiне жауап беретiн өзiнiң салық жүйесiн құруды талап етедi. Мұндай жүйе негiзiнен 1991 жылы салық сұрақтары бойынша заң актiлерiнiң пакетiн қабылдау жолымен құрылды. Ол өзiнiң көптеген ережелерiнде соңғы жылдары ССРО – да болған салық салу тәртiбiнен айрықшаланған жоқ. Бұл объективтi түрде толығымен ақталады, өйткенi республиканық экономикасы сол жылдары айтарлықтай өзгерiстерге ұшыраған жоқ, және де нарықты қатынастардың дамуы алғышартты қалыпта болды.
Нарықтың қатынастардың дамуымен салық жүйесi нақты өзгерiстерден өттi, салық салудың жекелей жағдайлары анықталды. Соның жүйесi өзгермелi экономикалық жағдайларға «ыңғайланғандай» болды.
Әр жылы, әйтпесе жылына бiрнеше рет салық заңдары өзгерiп отырды. Көптеген салықтың емес заңдарға салықтың сұрақтары, әдетте жеңiлдiктер беру туралы, енгiзiле бастады. Осыған байланысты әртүрлi заңдар бiр–бiрiмен қарама–қайшылықта болды, бұл тәртiпте салықтың ережелердi қолдаудың шешiлмейтiн мәселелерiн тұғызды.
Нәтижесiнде жыл сайын салық жүйесi күрделi, қиын басқарылатын және тиiмсiз бола бердi.
Салық жүйесiн реформалаудың басты себептерiнiң бiрi болып, салықтардың үлкен санына және әртүрлi бөлiмдiлерге байланысты әрекеттегi салық жүйесiнiң салық төлеушiлердi салық салудың тым жоғары деңгейiнен қорғаушы болды, бұл барлық саладағы өндiрiске терiс әсер еттi.
Мұның бәрi салық жүйесi реформалау бойынша жұмысты кiдiртпей бастау туралы қортындыға әкелдi және реформаларды тереңдеу Үкiметтiң экономикалық дағдарыстан шығу бойынша iс – әрекеттер бағдарламасына осындай реформаны жүргiзуге енгiзiлдi.
1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасы салық салудың жаңа халықаралық стандарттар мен нарық жағдайындағы ұлттық экономикалық даму ерекшелiктерiн есепке ала отырып жасалған жүйесiне көштi.
Мемлекеттiк заңдар негiзiнде мемлекетпен жүзеге асырылатын осы мiндеттi алымдарды салықтар деп атайды. Осылайша салықтар табыс алатын барлық заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттiк қаржылық ресурстарды, яғни бюджеттi құруда қатысуға мiндетiн көрсетедi.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiлiгiн және егемендiгiн алу қысқа мерзiмде қоғам қажеттiлiктерiне жауап беретiн өзiнiң салық жүйесiн құруды талап етедi. Мұндай жүйе негiзiнен 1991 жылы салық сұрақтары бойынша заң актiлерiнiң пакетiн қабылдау жолымен құрылды. Ол өзiнiң көптеген ережелерiнде соңғы жылдары ССРО – да болған салық салу тәртiбiнен айрықшаланған жоқ. Бұл объективтi түрде толығымен ақталады, өйткенi республиканық экономикасы сол жылдары айтарлықтай өзгерiстерге ұшыраған жоқ, және де нарықты қатынастардың дамуы алғышартты қалыпта болды.
Нарықтың қатынастардың дамуымен салық жүйесi нақты өзгерiстерден өттi, салық салудың жекелей жағдайлары анықталды. Соның жүйесi өзгермелi экономикалық жағдайларға «ыңғайланғандай» болды.
Әр жылы, әйтпесе жылына бiрнеше рет салық заңдары өзгерiп отырды. Көптеген салықтың емес заңдарға салықтың сұрақтары, әдетте жеңiлдiктер беру туралы, енгiзiле бастады. Осыған байланысты әртүрлi заңдар бiр–бiрiмен қарама–қайшылықта болды, бұл тәртiпте салықтың ережелердi қолдаудың шешiлмейтiн мәселелерiн тұғызды.
Нәтижесiнде жыл сайын салық жүйесi күрделi, қиын басқарылатын және тиiмсiз бола бердi.
Салық жүйесiн реформалаудың басты себептерiнiң бiрi болып, салықтардың үлкен санына және әртүрлi бөлiмдiлерге байланысты әрекеттегi салық жүйесiнiң салық төлеушiлердi салық салудың тым жоғары деңгейiнен қорғаушы болды, бұл барлық саладағы өндiрiске терiс әсер еттi.
Мұның бәрi салық жүйесi реформалау бойынша жұмысты кiдiртпей бастау туралы қортындыға әкелдi және реформаларды тереңдеу Үкiметтiң экономикалық дағдарыстан шығу бойынша iс – әрекеттер бағдарламасына осындай реформаны жүргiзуге енгiзiлдi.
1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасы салық салудың жаңа халықаралық стандарттар мен нарық жағдайындағы ұлттық экономикалық даму ерекшелiктерiн есепке ала отырып жасалған жүйесiне көштi.
1. Абишев А.А., Бихондиев Б.Б. «Основы рыночной экономики». А, 1997г.
2. Әлiмов Ж. «Салық – халық несiбесi» /Қаржы – Қаражат/ №3, 1998ж.
3. Балапанов Е. «О налогообложеним доходов юридических лиц». // Қаржы – Қаражат №2, 1997ж.
4. Дербисов Е.Ж. «Налоги в Казахстане» А, 1994г.
5. Ержанова С.М. «Налогообложение юридических лиц в РК» А, 1997г.
6. Ильясов К.К. и др. «Налоги и налогооблажение» А, 1995г.
7. Илимжанова З. «Налоги и несостоятельность» // Қаржы – Қаражат №2, 1998ж.
8. Назарбаев Н.А. «Қазақстан - 2030» Ел Президентiнiң Қазақстан халқына жолдауы.
9. Серкебаев Б. «Салық саласына салмақ түстi» // Қаржы – Қаражат №2, 1998ж.
10. Сапарбаев Б. «Алар асулар алда» // Қаржы – Қаражат №2, 1998ж.
11. Таджияков Б. «Работа с налогоплательщиками требует переосмысления»
// Қаржы – қаражат №3, 1998ж.
12. Утебаев Б., Жунисова Р. «О реформе налоговой системы».
// Поиск №4, 1997г.
13. Худяков А.И. «Налоговая система Казахстана: подоходный налог». А, 1997г.
14. «Налоги» под ред. Черника Д.Г. М, 1995г.
15. «Салық және бюджетке төленетiн басқа да төлемдер» ҚР Заңы.
16. Сборник инструктивных и нормативных актов по налогам. А, 1998г.
17. Дудникова В. «Индивидуальный подоходный налог» Вестник МГД №1, 2001
18. Имжанова З. «Налоги и несостоятельность»
// Қаржы – Қаражат, 1998 №2
2. Әлiмов Ж. «Салық – халық несiбесi» /Қаржы – Қаражат/ №3, 1998ж.
3. Балапанов Е. «О налогообложеним доходов юридических лиц». // Қаржы – Қаражат №2, 1997ж.
4. Дербисов Е.Ж. «Налоги в Казахстане» А, 1994г.
5. Ержанова С.М. «Налогообложение юридических лиц в РК» А, 1997г.
6. Ильясов К.К. и др. «Налоги и налогооблажение» А, 1995г.
7. Илимжанова З. «Налоги и несостоятельность» // Қаржы – Қаражат №2, 1998ж.
8. Назарбаев Н.А. «Қазақстан - 2030» Ел Президентiнiң Қазақстан халқына жолдауы.
9. Серкебаев Б. «Салық саласына салмақ түстi» // Қаржы – Қаражат №2, 1998ж.
10. Сапарбаев Б. «Алар асулар алда» // Қаржы – Қаражат №2, 1998ж.
11. Таджияков Б. «Работа с налогоплательщиками требует переосмысления»
// Қаржы – қаражат №3, 1998ж.
12. Утебаев Б., Жунисова Р. «О реформе налоговой системы».
// Поиск №4, 1997г.
13. Худяков А.И. «Налоговая система Казахстана: подоходный налог». А, 1997г.
14. «Налоги» под ред. Черника Д.Г. М, 1995г.
15. «Салық және бюджетке төленетiн басқа да төлемдер» ҚР Заңы.
16. Сборник инструктивных и нормативных актов по налогам. А, 1998г.
17. Дудникова В. «Индивидуальный подоходный налог» Вестник МГД №1, 2001
18. Имжанова З. «Налоги и несостоятельность»
// Қаржы – Қаражат, 1998 №2
МАЗМҰНЫ
Кiрiспе
1. Корпоративтiк табыс салығын алудың теориялық негiздерi.
2. Табыс салығының жалпы сипаттамас
3. Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлерi мен салық салу объектiлерi
4. Жеңiлдiктер және салықты төлеу тәртiбi
5. Халықаралық салық салу
6. Салықтық бақылауды жетiлдiру
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi
Кiрiспе
Кез келген мемлекетке өз функцияларын атқару үшiн ақша
қаражаттарының қорлары қажет. Мемлекет өзiнiң жеке және заңды тұлғаларынан
жинақты қаражаттары осы қаржылық ресурстарының көзi болып табылады.
Мемлекеттiк заңдар негiзiнде мемлекетпен жүзеге асырылатын осы
мiндеттi алымдарды салықтар деп атайды. Осылайша салықтар табыс алатын
барлық заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттiк қаржылық ресурстарды, яғни
бюджеттi құруда қатысуға мiндетiн көрсетедi.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiлiгiн және егемендiгiн алу қысқа
мерзiмде қоғам қажеттiлiктерiне жауап беретiн өзiнiң салық жүйесiн құруды
талап етедi. Мұндай жүйе негiзiнен 1991 жылы салық сұрақтары бойынша заң
актiлерiнiң пакетiн қабылдау жолымен құрылды. Ол өзiнiң көптеген
ережелерiнде соңғы жылдары ССРО – да болған салық салу тәртiбiнен
айрықшаланған жоқ. Бұл объективтi түрде толығымен ақталады, өйткенi
республиканық экономикасы сол жылдары айтарлықтай өзгерiстерге ұшыраған
жоқ, және де нарықты қатынастардың дамуы алғышартты қалыпта болды.
Нарықтың қатынастардың дамуымен салық жүйесi нақты өзгерiстерден
өттi, салық салудың жекелей жағдайлары анықталды. Соның жүйесi өзгермелi
экономикалық жағдайларға ыңғайланғандай болды.
Әр жылы, әйтпесе жылына бiрнеше рет салық заңдары өзгерiп отырды.
Көптеген салықтың емес заңдарға салықтың сұрақтары, әдетте жеңiлдiктер беру
туралы, енгiзiле бастады. Осыған байланысты әртүрлi заңдар бiр–бiрiмен
қарама–қайшылықта болды, бұл тәртiпте салықтың ережелердi қолдаудың
шешiлмейтiн мәселелерiн тұғызды.
Нәтижесiнде жыл сайын салық жүйесi күрделi, қиын басқарылатын және
тиiмсiз бола бердi.
Салық жүйесiн реформалаудың басты себептерiнiң бiрi болып,
салықтардың үлкен санына және әртүрлi бөлiмдiлерге байланысты әрекеттегi
салық жүйесiнiң салық төлеушiлердi салық салудың тым жоғары деңгейiнен
қорғаушы болды, бұл барлық саладағы өндiрiске терiс әсер еттi.
Мұның бәрi салық жүйесi реформалау бойынша жұмысты кiдiртпей бастау
туралы қортындыға әкелдi және реформаларды тереңдеу Үкiметтiң экономикалық
дағдарыстан шығу бойынша iс – әрекеттер бағдарламасына осындай реформаны
жүргiзуге енгiзiлдi.
1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасы салық салудың
жаңа халықаралық стандарттар мен нарық жағдайындағы ұлттық экономикалық
даму ерекшелiктерiн есепке ала отырып жасалған жүйесiне көштi.
Корпоративтiк табыс салығын алудың теориялық негiздерi.
Табыс салығының жалпы сипаттамасы
Табыс салығы салықтың классикалық түрлерiнiң бiрi болып табылады.
Алғашқы рет ол 1798 жылы Англияда молшылыққа салынатын үш еселеген салық
түрiнде енгiзiлдi және таза сыртқы белгiлерiмен анықталатын. Бұл салық 1816
жылға дейiн әрекетте болады. 1842 жылы табыс салығынң негiзгi идеяларына
азды – көптi жауап беретiн түрде салық қайта (екiншi рет) енгiзiлдi. Басқа
елдерде табыс салығы XIX ғасырдың соңынан бастады (Пруссияда – 1891 жылы,
Францияда – 1914 жылы). Ресейде 1812 жылы қозғалмайтын мүлiктен алынатын
прогасивтi проценттiк алым (табыс салығының екiншi түрде) енгiзiлдi. Табыс
салығы турал заң Ресейде тек 1916 жылдың 6 сәуiрiнде қабылданды. Табыс
салығына арналған Қазақстан Республикасының бiрiншi заңы 1991 жылдың 24
желтоқсанында қабылданған Қазақ ССР – нiң Қазақстан ССР азаматтарынан,
шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ тұлғалардан алынатын табыс салығы
туралы заңға өзгерiстер енгiзу туралы заң болып табылады.
Табыс салығын басқа салықтың төлемдер жүйесiнде сипаттай отырып,
келесiлердi атап өтуге болады.
1. Табыс салығы тiкелей салықтар деп аталатын салықтар категориясына
жатады.
Осыған байланысты салықтар тiкелей және жанама деп бөлiнетiнiн атап
өту қажет.
Тiкелей салық – бұл салық салу субъектiсi бiруақытта оның нақты
төлеушiсi (салықты алып жүрушi) болып табылатын салық, яғни оның заңды және
нақты төлеушiсi болатын салық салу субъектiсiнiң өзi салық ауыртпалығын
алып жүредi, және де бұл жерде салықты төлеу салық төлеушiнiң мүлкiнiң
(ақшалай қаражат түрiндегi) нақты азаюына әкеледi. Мұндай салықтардың
мысалы ретiнде, табыс салығынан басқа, мүлiкке салынатын салықты алуға
болады.
Жанама салық кезiнде салық салу субъектiсi оны нақты төлеушiсi
(салықты алып жүрушi) болып табылатын тұлғаға салық ауыртпалығын аударады.
Мұндай салықтардың мысалы ретiнде ҚҚС (қосылған құнға салынатын салық),
акциздi және кеден баж салықтарын айтуға болады. Заңды түрде ҚҚС мен
акциздердiң төлеушiсi тауар сатушысы болғанымен, соңында олар тауар
тұтынушысымен төленедi, өйткенi бұл салықтар оның бағасына кiредi.
Сондықтан бұл салықтарды кейде тұтынуға салынатын салықтар деп атайды.
Тiкелей салықтардың артықшылықтары ретiнде, Г.Карагусова келесiлердi
атайды:
а) тiкелей салықтар мемлекетке мөлшер бойынша сенiмдi және нақты
салық бередi;
б) тiкелей салықтар жанама салықтарға қарағанда салық төлеушiнiң
шын (нақты) төлем қабiлетiн дәлiрек есептей алады;
в) тiкелей салықтарды төлеу кезiнде мемлекет салықты алып жүрушiмен
тiкелей қатынасқа кiредi және олардың мiндеттерiн тура анықтай алады;
г) тiкелей салықтар негiзiнде салық төлеушiнiң өзiнiң табысынан
алынады. Жанама салықтар экономикалық әртүрлi сфераларына әсер етудiң
болжамсыздығымен қауiптi.
Тiкелей салықтарды әдетте нақты және дербес деп бөлiнедi.Нақты
(реалды) салықтар – бұл мүлiкке салынатын салықтар, яғни заттық салықтар.
Оның атауы да осыдан: ағылшынның real сөзi мүлiк деп аударылды.
Дербес салықтар салық төлеушiнiң алған табысынан (пайдасынан)
төленедi. Сөйтiп, табыс салығы дербес салықтарға жатады.
Дербес салықтар нақты салықтарға қарағанда салық төлеушiнiң нақты
төлеу қабiлетiн есептеуге мүмкiндiк бередi, өйткенi олардың алған ақшалары
салықты төлеу көзi болып табылады. (яғни салық төлеушi өзiнiң алған
ақшасының бiр бөлiгiн бередi).
3. Қазақстан Республикасының салық заңына сәйкес табыс салығы жалпы
мемлекеттiк салықтар қатарына жатады.
4. Салықтарды жалпы (бюджетке түсiп және сол жерде даралығын
жоғалтатын) немесе ортақ және арнайы (нақты мемлеккеттiк шығындарды
қаржыландыруға арналған) салықтарға бөлiгенде, табыс салығы Қазақстан
Республикасындағы жалпы (ортақ) салық ролiн ойнайды. Дегенмен, басқа
мемлекеттерде табыс салығының арнайы түрлерi белгiленуi мүмкiн.
5. Табыс салығы жеке (яғни оның төлеушiлерi тек азаматтар болып
табылады) және корпоративтiк (яғни оның төлеушiлерi тек заңды тұлғалар
болып табылады) болуы мүмкiн.
Қазақстанда қазiргi жағдайда екеуi де табыс салығының төлеушiлерi
болып табылады, сондықтан оның ресми атауы корпоративтiк және индивидуалды
табыс салығы. Дегенмен, бұрын табыс салығының субъективтiсi болып тек
азаматтар алынатын, заңды тұлғалар пайдадан алынатын салықты төлеген.
Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлерi мен салық салу объектiлерi
Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлер салық жылында салық салынатын
табыс бар заңды тұлғалар болып табылады (мемлекеттiк кәсiпорындар,
шаруашылық серiктестiктер, өндiрiстiк кооперативтер, коммерциялық емес
ұйымдар), сонымен бiрге:
табыс салығын төлеушiлерге Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнен
басқа резидент заңды тұлғалар және резидент емес заңды тұлғалар;
кәсiпкерлiк iс – әрекеттен түсетiн табыстары бойынша коммециялық
емес және бюджеттiк ұйымдар.
Заңды тұлғаға өз қатысушыларын (құрылтайшыларынан) бөлек салық
салынады. Жай серiктестiктердiң, соның iшiнде консорционның шарты бойынша
алынған табыс оған қатысушылардың арасында бөлiнедi, әрi олардың
әрқайсысында сол табысқа салық салынады.
Шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң құқықтық мәртебесiн анықтау мүмкiн
болмаған жағдайда салық қызметi өздiгiнен оның жеке салық төлеушi ретiнде
белгiлеуге құқылы.
Мемлекеттiк салық комитетiнiң ұсынысымен Қазақстан Республикасының
қаржы министрлiгiмен келiсе отырып, Қазақстан республикасының үкiметi бiр
өндiрiстiк комплексте iс–әрекетiн жүзеге асыратын бiрнеше заңды тұлғаларды
бiр салық төлеушi ретiнде анықтауға құқылы.
Алматы қаласының Түркiсiб ауданы бойынша салық комитетiнде 2004
жылдың 1 қаңтарына 3600 төлеушi есепте тұр, олардың iшiнде 1729 төлеушi
салық төлеуге тартылған. 2003 жылдың 1 қаңтарына жасалған мәлiметтерiмен
салыстырғанда келесi нәтижелерге байланысты 76 төлеушiлер көбейдi:
- 30 қайта ашылған төлеушiлер есепке алды;
Мемлекеттiк кәсiпорындар бойынша есепке 260 төлеушi тұр, олардың
iшiнде 122 салық төлеуге тартылған.
Банктер бойынша есепке 8 төлеушi тұр, олардың iшiнде 3 салық төлеуге
тартылған.
Ауыл шаруашылық кәсiпорындар бойынша 8 төлеушi есепке алынған, олар
1 жылдан астам әрекетсiз тұр.
Қоғамдық ұйымдар бойынша есепте 95 төлеушi тұр, олардың iшiнде 80
салық төлеуге тартылған.
Шетел инвестициялары бар кәсiпорында бойынша 14 төлеушi есепте тұр,
олардың iшiнде 5 салық төлеуге тартылған.
Шетел заңды тұлғалар бойынша есепте 13 төлеушi тұр, олардың iшiнде 9
салық төлеуге тартылған.
Сақтандыру компаниялары бойынша есепте 10 төлеушi тұр, олардың
iшiнде салық төлеуге 3 төлеушi тартылған.
Өндiрiстiк коперативтер бойынша есепте 81 төлеушi тұр, олардың
iшiнде салық төлеуге 32 төлеушi тартылған.
Меншiк кәсiпорындар бойынша есепте 278 төлеушi тұр, олардың iшiнде
салық төлеуге 79 төлеушi тартылған.
Басқа меншiк формалары бойынша есепте 138 төлеушi тұр, олардың
iшiнде 102 төлеушi салық төлеуге тартылған.
Бұдан басқа, салық органдарында қаржы шаруашылық iс – әрекетiн
жүргiзбейтiн кәсiпорындар (олармен кәсiпорындарды iздеу бойынша нақты жұмыс
жүргiзiледi), заңды тұлғалардың алынатын табыс салығын төледен босатылған
және бюджетпен орталықтандыра есеп айырысатын кәсiпорындар мен ұйымдар
есепке алынған.
Қаржы – шаруашылық iс – әрекетiн 183 кәсiпорындар мен ұйымдар
жүргiзбейдi:
- 1 жылдан астам 63 төлеушi әрекетсiз тұр;
- 1,5 жылдан астам 198 төлеушi әрекетсiз тұр;
- жабылуға 9 төлеушi тұр;
- басқа есептер бойынша тiркеуге алудан бастап 58 төлеушi әрекетсiз
тұр.
Iздеуге тұрған заңды тұлғалардың жалпы саны - 10, сөйтiп ауданның
салық қызметiмен салық комитетi алдында есеп бермейтiн және салықтарды
төлемейтiн салық төлеушiлердi iздеу бойынша нақты шаралар қабылданды.
Бұдан басқа салық комитетi Алматы қаласының паспорт столына салық
төлеушiлердiң құрылтайшылары мен лауазымдары тұлғаларының нақты тұратын
жерлерiн анықтау бойынша 16 сұрау жiберiлдi.
Салық заңдарына сәйкес заңды тұлғалардан алынатын табыс салығын
төлеуден толық босатылған салық төлеушiлер саны 83 кәсiпорындар мен
ұйымдар.
Бюджетпен орталықтандыра есеп айырылысатын заңды тұлғалар саны 16
кәсiпорындар саны мен ұйымдар.
Табыс салығын салу объектiсi жылдың жиынтық табыс пен белгiленген
шегерiс жасау арасындағы айырма ретiнде есептелген салық салынатын табыс
болып табылады. Салық салынатын табыс (деңгейi) теңгемен белгiленедi. Салық
салатын табыс есептелген кезде түсiмi, басқа да кiрiстер, сондай–ақ шетел
валютасымен жеке шығын Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң операция
(төлем) жасалған күнгi ресми бағасы бойынша түгелмен қайта есептеледi.
Егер резидент емес заңды тұлға өзi iс – әрекетiн тек Қазақстан
Республикасында ғана жүргiзбеген жағдайда және сонымен бiрге оның тұрақты
мекеме арқылы жүргiзетiн iс – әрекетiнен алынатын табысын анықтауға
мүмкiндiк беретiн жеке есебiн жүргiзбесе, табыс саласы салық төлеушiнiң,
оның бюджетке төлейтiн төлемдерiн бақылайтын салық органдармен келiсiлген
есеп негiзiнде анықталуға мүмкiн.
әрбiр нақты жағдайда бұл мақсаттар үшiн келесi көрсеткiштердiң бiрi
алынады:
- Қазақстан Республиаксыныда өнiмдi (жұмыс, көрсетiлген қызмет)
өткiзуден түскен жалпы түсiмнiң резидентi емес заңды тұлғаның бүкiл
қызметiнен түскен жалпы түсiмiндегi үлес салмағы;
- Қазақстан Республикасының территориясындағы қызметiне байланысты
шығындардың резидент емес заңды тұлғаның жалпы шығындар сомасынадғы үлес
салмағы;
- Қазақстан Республикасының территориясында қызметiн жүзеге асыруда
жұмыскерлер саны резидент емес заңды тұлғаның жалпы жұмыскерлер санындағы
үлес салмағы.
Жеңiлдiктер және салықты төлеу тәртiбi
Салық қызметiмен салықтардың бюджетке толық түспеу себептерiн
зерттеу жұмыстарын жүргiзiледi. Ең iшкi жеңiлдiктердi пайдаланбаудың
нәтижесiнде бюджетке салықтар толық түспейдi.
Түркiсiб ауданының салық комитетiнiң мемлекеттерi бойынша Қазақстан
Республикасы Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
туралы қарастырылған жеңiлдiктердi пайдаланудың нәтижесiнде заңды
тұлғалардан алынатын табыс салығының толық түспеу сомасы 1032,8 мың теңгенi
құрады – заңды тұлғалардың жылдық жиынтық табысын кәсiпкерлiк қызметтен
алынатын табысқа салынатын салықтың 2 процентiнен аспайтын айналысатын
коммерциялық немесе ұйымдарға ақша қаражатын қоса алғанда қайтарусыз берген
мүлiгiнiң сомасына азайтылуының нәтижесiнде.
Пайдалы кәсiпорындар бойынша 2003 жыл iшiнде жеңiлдiктер сомасы
10320,8 мың теңгенi құрады, оның iшiнде қайырымдылық бойынша 10381 мың
теңгеге мүгедектер ұйымының табысы 301,3 мың теңгеге аударды. Барлығы
бюджетке 1332,8 мың теңгеге түспей қалды.
2002 жылдық мәлiметтерiмен салыстырғанда жеңiлдiктер пайдалану
нәтижесiнде табыс салығының толық түспеуi 1331,3 мың теңгеге ұлғайды, яғни
2002 жылы бұл сома 18,3 мың теңгенi құраған.
Сөйтiп, ТЭО акционерлiк қоғамы мен Казэноргоремонт бiрiккен
кәсiпорынға салынатын салықтың 2 процентi мөлшерiнде 100,3 мың теңгеге
жеңiлдiк қайтарусыз берiлген ақша қаражаттары сомасында берiлдi. Осының
нәтижесiнде бюджетке 16,8 мың теңгеге түспей қалды.
Сонымен қатар, жеңiлдiктердi пайдалану бойынша бұзушылықтардың жиi
кездесуiне атап өту қажет.
Мысалы, Инвар шағын меншiк кәсiпорын тексеру кезiнде заңды
тұлғаларда алынатын табыс салығының 10,3 мың теңгеге кемiтiлгенi
анықталады, бұл үшiн 20,8 мың теңге сомасында айыппұл санкциялары талап
етiлдi. Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының кемiтiлуi шығындар
құрамына дұрыс емес есептелуiнiң және жеңiлдiктердi негiссiз пайдалануы
нәтижесiнде анықталады.
Салық төлеушiлер берiлген жеңiлдiктер мен белгiленген ставкаларды
есепке алғандағы салық салынатын табыс мөлшерiнен салық сомасын өз бетiнше
анықтайды.
Салық салынатын табысты есептеу кезiнде шетел валютасындағы түсiм,
басқа да кiрiстер және шығындар операциялының жүзеге асырылу күшiне
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнiң белгiленген бағамы бойынша
теңгеге қайта есептеледi.
Салық қызметi салық салыну периодынан кейiнгi бес жыл iшiнде
салықтық есептелген сомасын қайта қарастыра немесе есептей алады.
Көбiнесе қолма – қол ақшалай қаражаттар мен жұмыс iстейтiн немесе
шектелген жұмыскерлер саны қызмет атқаратын заңды тұлғалар бойынша салық
қызметi салық төлеу тәртiбiн потенттер немесе салық базасымен жүргiзудiң
жеңiлдiгiмен жүйесi негiзiнде анықтайды.
Бухгалтерлiк есептi жүргiзуi тәртiбiн бұзу, есептi және де салық
салуының объектiсiн анықтау мүмкiн емес болған жағдайда салық қызметiнiң
органдары салық салыну объектiсiмен салықты тiкелей мен жанама әдiстер
(активтер, айналымдар, өндiрiс шығындар және тағы басқа) арқылы анықтайды.
Сонымен бiрге басқа тұлғалар мен басқа органдармен аталған табыстың
заңдылығы таласқа салынса да салық салынады.
Егер сот немесе арбитражды сот шешiмi бойынша табыс бюджетке
Қазақстан Республикасының заңдарымен қарастырылған жағдайлар бойынша
алынса, аталған табыс төленген табыс сомасын шегерiлiп тастағанна кейiн
алынады.
Егер салық төлеушi өөзiнiң коммерциялық немесе қаржылық
операцияларында тәуелсiз кәсiпорындар арасында қолданылатындардан көлiк
бағаларды қолданса, онда салық қызметi салық салу мақсатында салық
төлеушiнiң табысын бағалардағы пайда болған айырмасына түзетедi. Мұндай
операцияларды жүргiзу барысында салық қызметi бұл операцияларды олардың
нақты мәнiн анықтау үшiн және салық салу үшiн қайта мамандандыруы мүмкiн.
Барлық салықтарға қатысты баспа – бас операциялар бұл операцияларды
салықтық шот – фактураларымен мiндеттi түрде ресмiмдеумен қолданылатын
бағалар бойынша өнiмдердi (жұмыс, қызмет) өткiзу ретiнде қарастырылады.
Баспа – бас операциялардың құндарын салықтық шот – фактураларда кемiтуi
кезiнде салық қызметi салық төлеушi қолданатын бағаларды есепке ала отырып,
салық салу объектiлерiн түзетедi және салық заңдарын бұзғаны үшiн
белгiленген санкцияларды қолдана отырып, салықтар бойынша қайта есеп
жүргiзедi.
Мысалы, Түркісiб ауданы салық комитетiнiң заңды тұлғалардан алынатын
табыс салығының есептелуiнiң дұрыстығын тексерумен жауапкершiлiгi шектеулi
Траиссервис серiктестiгiне табыс салығы 383,381 мың теңге сомасында жете
есептеледi және 56,308 мың теңгеге қаржы санкциялары талап етiледi.
Қазақстан Республикасы президентiнiң Салық және бюджетке төленетiн басқа
да төлемдер туралы жарлығын бұзу жылдық жиынтық табысты құру кезiнде баспа
– бас операциялары есепке алынбаудың нәтижесiнде орпындалады.
Өнiмдi айырбастау немесе оның қайтарусыз беру кезiнде салық салу
мақсатында мәлiм сомасы заңды тұлғамен өткiзудiң орташа бағасын негiзге ала
отырып анықталады, бiрақ ол нақты өзiндiк құннан төменнен болмауы керек.
Мысалы, Алтын - диiрмен кәсiпорын тексеру кезiнде заңды
тұлғалардан алынатын табыс салығы 1203,8 мың теңге сомасында жете
есептеледi. Қазақстан Республикасы Салық және бюджетке төлөленетiн басқа
да мiндеттi төлемдер туралы заңын бұзу нәтижесiнде жылдық жиынтық табысқа
Асыл - айдар акционерлiк қоғамның 10023,1 мың теңге сомасындағы
акциялардың мемлекеттiк пакетiнiң 30 процентiн қайтарусыз берiлген табысқа
кiргiзiлмейдi, одан 10% табыс салығын ұстау керек болған, яғни 1003,31 мың
теңгенi.
Кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар
ависталған төлемдер сомасын әр айқын 20 – шы жұлдызынан кешiктiрiлмей,
салық қызметi органдарына мәлiмдеген салық жыл iшiндегi табыс салығының
болжамды сомасының 112 бөлiгiн негiзге ала отырып, бюджетке өткiзу керек.
Мерзiмдiк сипаттамадағы жұмыс пен басқа шарттары бар кәсiпкерлiк
қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар салық жыл iшiнде төленуге
тиiс авиастық төленiмдер сомасын салық қызметi органдарымен келiсу арқылы
анықтайды.
Табыс салығы бойынша алдын ала есептер заңды тұлғалармен қызметiнiң
органдарына тоқсан сайын есептi тоқсаннан кейiнгi екiншi айдың 15 – шi
жұлдызына дейiн (почтамен, курьермен) ұсынылады.
Табыс салығы бойынша аванталған төлемдердi есептеу үшiн салық
салынатын табыс төлем кезiнде салық салынған, шегерiске жататын салықтар
және шығындарды көшiрiлуi табыстарының сомаларына түзетiледi.
Заңды тұлға табысы салығының болжамды сомасы туралы мәлiметтi айлар
бойынша бөлiп, сәйкес соның жылының 20 – шы қаңтарына дейiн салық органның
ұсынуға мiндеттi (4 - қосымша).
Табыс салығының өткiзiлген авиасталған төлемдер сомасы салық жылына
салық төлеушiге есептелген табыс салығына есептелуге жатады. Қазақстан
Республикасының тыс жерлерде төленген табыс салығының сомалары Қазақстан
Республикасында табыс салығын төлеген есепке алынады. Есепке алынған
сомалардың мөлшерi Қазақстан Республикасында әрекет жасайтын ставкалар
бойынша есептелетiн сомалардан аспай керек.
Жылдық жиынтық табыс және жасалған шегерiстер туралы декларация
заңды тұлғалармен салық қызметi органдарына салықтық тiркеу орны бойынша
есептi жылдам кейiнгi жылдық 31 наурызына дейiн ұсынылады.
Жылдық жиынтық табыс және жасалған шегерiстер туралы декларация
заңды тұлғаның кәсiпкерлiк қызметтен алған табысын айқындап көрсету үшiн
арналған. Одан алынған табыстар, жасалған шегерiстер, көрсетiлген шығындар
мен салық салу мақсатында берiлген жеңiлдiктер бойынша алынған есептер
көрсетiледi, сонымен қатар ол заңды тұлғамен есептi кезең iшiндегi салық
мiндеттерiн есептеу үшiн арналған.
Декларация барлық заңды тұлғалармен меншiктi формасына, қызмет
түрлерiне және салық жылында салық салынатын табысты алу – алмауына
қарамастан салықтың тiркеу орны бойынша ұсынылды.
34 баптың ережелерi бойынша табыстары салық салудан толық басталған
заңды тұлғалар басқа заңды тұлғалармен бiрдей декларацияны ұсынады.
Салық қызметi салық төлеушiден декларацияны он екi айдан кем кезең
үшiн ұсынудың келесi жағдайлары талап ете алады:
- Қазақстан Республикасында кәсiпкерлiк қызметi бiткi кезiнде салық
төлеушi – заңды тұлғаға декларация қашан және қай кезде үшiн өткiзiлуi
керек, себебi мен мерзiмi белгiленген салық органының жазбаша мәлiмдемесi
берiледi;
- салық төлеушi – заңды тұлғаның линквидациясы кезiнде
Ликвидациялық комиссия немесе салық төлеушi бұл туралы салық органына
кiдiртпей жазбаша хабарлайды. Салық жылындағы өткен кезең қызмет үшiн
декларация ликвидация туралы шешiмi қабылданғаннан кейiн 15 күн iшiнде
ұсынылады.
Салық төлеушi Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгiнiң салық
комитетiне бiр салық жылына аспайтын кезеңге декларацияның ұсыу мерзiмiн
ұзарту туралы өтiнiш бере алады. Декларацияның ұсыну мерзiмiн ұзарту туралы
шешiмдi Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгiнiң салық комитетi
басқарушысымен қабылданады.
Сонымен бiрге, декларацияны ұсыну мерзiмiмен ұзарту салықты төлеу
немесе авиасталған төлемдердi өткiзу мерзiмiн өзгертпейтiнiнесте сақтау
керек.
Декларацияға басқарушы немесе өкiлеттi және басқа бухгалтер қол
қояды. Екiншi басқарушы және де ұйымның қаржы басқармасының басқарушысының
орынбасары өкiлеттi тұлға бола алады. Егер декларациялық құру бойынша
жұмысқа аудиоторлар қабылданса, онда аудиторияда қол қояды, сонымен қатар
ол өзiнiң салық төлешiнiң тiркеу нөмiрiн (СТН - РНН), аудитория куәлiгiнiң
нөмiрiн көрсетiп, мөрiн басу керек.
Декларацияда көрсетiлген мәлiметтер есептiк құжатпен расталуы керек.
заңды тұлғаның есептiк құжатты сақтау салық заңдылығымен бес жылға
белгiленген исктiк ұзақтылық мерзiмiмен анықталады. Декларацияда
көрсетiлген табыстар, шегерiстер, көшiрiлген шығындар және жеңiлдiктер
туралы мәлiметтердi растайтын құжаттарды салық төлеушi декларациялық
құрастырылу мен ұсыну күннен бастап бес жыл сақтауға мiндеттi. үзақ
мерзiмдi активтердiң алғашқы және ағымдағы құнын растайтын құжаттар салық
салу мақсатында анықталған бүкiл амортизациялық кезеңнiң iшiнде сақталу
керек.
Сонымен бiрге алдағы кезеңдердiң декларацияларын құру кезiнде және
қажет жағдайда исктiк ұсақтылық мерзiм шегiнде бұрын ұсынылған
декларацияларға түзетулер енгiзуге көмектесе алатын барлық ұсынылған
декларациялардың екiншi экземплярларын сақтау қажет.
Есептiк құжаттары электорндық және меншiктiк алып жүрушiлердi
сақталатын салық төлеушiлер салық қызметi ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Кiрiспе
1. Корпоративтiк табыс салығын алудың теориялық негiздерi.
2. Табыс салығының жалпы сипаттамас
3. Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлерi мен салық салу объектiлерi
4. Жеңiлдiктер және салықты төлеу тәртiбi
5. Халықаралық салық салу
6. Салықтық бақылауды жетiлдiру
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тiзiмi
Кiрiспе
Кез келген мемлекетке өз функцияларын атқару үшiн ақша
қаражаттарының қорлары қажет. Мемлекет өзiнiң жеке және заңды тұлғаларынан
жинақты қаражаттары осы қаржылық ресурстарының көзi болып табылады.
Мемлекеттiк заңдар негiзiнде мемлекетпен жүзеге асырылатын осы
мiндеттi алымдарды салықтар деп атайды. Осылайша салықтар табыс алатын
барлық заңды және жеке тұлғалардың мемлекеттiк қаржылық ресурстарды, яғни
бюджеттi құруда қатысуға мiндетiн көрсетедi.
Қазақстан Республикасының мемлекеттiлiгiн және егемендiгiн алу қысқа
мерзiмде қоғам қажеттiлiктерiне жауап беретiн өзiнiң салық жүйесiн құруды
талап етедi. Мұндай жүйе негiзiнен 1991 жылы салық сұрақтары бойынша заң
актiлерiнiң пакетiн қабылдау жолымен құрылды. Ол өзiнiң көптеген
ережелерiнде соңғы жылдары ССРО – да болған салық салу тәртiбiнен
айрықшаланған жоқ. Бұл объективтi түрде толығымен ақталады, өйткенi
республиканық экономикасы сол жылдары айтарлықтай өзгерiстерге ұшыраған
жоқ, және де нарықты қатынастардың дамуы алғышартты қалыпта болды.
Нарықтың қатынастардың дамуымен салық жүйесi нақты өзгерiстерден
өттi, салық салудың жекелей жағдайлары анықталды. Соның жүйесi өзгермелi
экономикалық жағдайларға ыңғайланғандай болды.
Әр жылы, әйтпесе жылына бiрнеше рет салық заңдары өзгерiп отырды.
Көптеген салықтың емес заңдарға салықтың сұрақтары, әдетте жеңiлдiктер беру
туралы, енгiзiле бастады. Осыған байланысты әртүрлi заңдар бiр–бiрiмен
қарама–қайшылықта болды, бұл тәртiпте салықтың ережелердi қолдаудың
шешiлмейтiн мәселелерiн тұғызды.
Нәтижесiнде жыл сайын салық жүйесi күрделi, қиын басқарылатын және
тиiмсiз бола бердi.
Салық жүйесiн реформалаудың басты себептерiнiң бiрi болып,
салықтардың үлкен санына және әртүрлi бөлiмдiлерге байланысты әрекеттегi
салық жүйесiнiң салық төлеушiлердi салық салудың тым жоғары деңгейiнен
қорғаушы болды, бұл барлық саладағы өндiрiске терiс әсер еттi.
Мұның бәрi салық жүйесi реформалау бойынша жұмысты кiдiртпей бастау
туралы қортындыға әкелдi және реформаларды тереңдеу Үкiметтiң экономикалық
дағдарыстан шығу бойынша iс – әрекеттер бағдарламасына осындай реформаны
жүргiзуге енгiзiлдi.
1995 жылдың 1 шiлдесiнен бастап Қазақстан Республикасы салық салудың
жаңа халықаралық стандарттар мен нарық жағдайындағы ұлттық экономикалық
даму ерекшелiктерiн есепке ала отырып жасалған жүйесiне көштi.
Корпоративтiк табыс салығын алудың теориялық негiздерi.
Табыс салығының жалпы сипаттамасы
Табыс салығы салықтың классикалық түрлерiнiң бiрi болып табылады.
Алғашқы рет ол 1798 жылы Англияда молшылыққа салынатын үш еселеген салық
түрiнде енгiзiлдi және таза сыртқы белгiлерiмен анықталатын. Бұл салық 1816
жылға дейiн әрекетте болады. 1842 жылы табыс салығынң негiзгi идеяларына
азды – көптi жауап беретiн түрде салық қайта (екiншi рет) енгiзiлдi. Басқа
елдерде табыс салығы XIX ғасырдың соңынан бастады (Пруссияда – 1891 жылы,
Францияда – 1914 жылы). Ресейде 1812 жылы қозғалмайтын мүлiктен алынатын
прогасивтi проценттiк алым (табыс салығының екiншi түрде) енгiзiлдi. Табыс
салығы турал заң Ресейде тек 1916 жылдың 6 сәуiрiнде қабылданды. Табыс
салығына арналған Қазақстан Республикасының бiрiншi заңы 1991 жылдың 24
желтоқсанында қабылданған Қазақ ССР – нiң Қазақстан ССР азаматтарынан,
шетел азаматтарынан және азаматтығы жоқ тұлғалардан алынатын табыс салығы
туралы заңға өзгерiстер енгiзу туралы заң болып табылады.
Табыс салығын басқа салықтың төлемдер жүйесiнде сипаттай отырып,
келесiлердi атап өтуге болады.
1. Табыс салығы тiкелей салықтар деп аталатын салықтар категориясына
жатады.
Осыған байланысты салықтар тiкелей және жанама деп бөлiнетiнiн атап
өту қажет.
Тiкелей салық – бұл салық салу субъектiсi бiруақытта оның нақты
төлеушiсi (салықты алып жүрушi) болып табылатын салық, яғни оның заңды және
нақты төлеушiсi болатын салық салу субъектiсiнiң өзi салық ауыртпалығын
алып жүредi, және де бұл жерде салықты төлеу салық төлеушiнiң мүлкiнiң
(ақшалай қаражат түрiндегi) нақты азаюына әкеледi. Мұндай салықтардың
мысалы ретiнде, табыс салығынан басқа, мүлiкке салынатын салықты алуға
болады.
Жанама салық кезiнде салық салу субъектiсi оны нақты төлеушiсi
(салықты алып жүрушi) болып табылатын тұлғаға салық ауыртпалығын аударады.
Мұндай салықтардың мысалы ретiнде ҚҚС (қосылған құнға салынатын салық),
акциздi және кеден баж салықтарын айтуға болады. Заңды түрде ҚҚС мен
акциздердiң төлеушiсi тауар сатушысы болғанымен, соңында олар тауар
тұтынушысымен төленедi, өйткенi бұл салықтар оның бағасына кiредi.
Сондықтан бұл салықтарды кейде тұтынуға салынатын салықтар деп атайды.
Тiкелей салықтардың артықшылықтары ретiнде, Г.Карагусова келесiлердi
атайды:
а) тiкелей салықтар мемлекетке мөлшер бойынша сенiмдi және нақты
салық бередi;
б) тiкелей салықтар жанама салықтарға қарағанда салық төлеушiнiң
шын (нақты) төлем қабiлетiн дәлiрек есептей алады;
в) тiкелей салықтарды төлеу кезiнде мемлекет салықты алып жүрушiмен
тiкелей қатынасқа кiредi және олардың мiндеттерiн тура анықтай алады;
г) тiкелей салықтар негiзiнде салық төлеушiнiң өзiнiң табысынан
алынады. Жанама салықтар экономикалық әртүрлi сфераларына әсер етудiң
болжамсыздығымен қауiптi.
Тiкелей салықтарды әдетте нақты және дербес деп бөлiнедi.Нақты
(реалды) салықтар – бұл мүлiкке салынатын салықтар, яғни заттық салықтар.
Оның атауы да осыдан: ағылшынның real сөзi мүлiк деп аударылды.
Дербес салықтар салық төлеушiнiң алған табысынан (пайдасынан)
төленедi. Сөйтiп, табыс салығы дербес салықтарға жатады.
Дербес салықтар нақты салықтарға қарағанда салық төлеушiнiң нақты
төлеу қабiлетiн есептеуге мүмкiндiк бередi, өйткенi олардың алған ақшалары
салықты төлеу көзi болып табылады. (яғни салық төлеушi өзiнiң алған
ақшасының бiр бөлiгiн бередi).
3. Қазақстан Республикасының салық заңына сәйкес табыс салығы жалпы
мемлекеттiк салықтар қатарына жатады.
4. Салықтарды жалпы (бюджетке түсiп және сол жерде даралығын
жоғалтатын) немесе ортақ және арнайы (нақты мемлеккеттiк шығындарды
қаржыландыруға арналған) салықтарға бөлiгенде, табыс салығы Қазақстан
Республикасындағы жалпы (ортақ) салық ролiн ойнайды. Дегенмен, басқа
мемлекеттерде табыс салығының арнайы түрлерi белгiленуi мүмкiн.
5. Табыс салығы жеке (яғни оның төлеушiлерi тек азаматтар болып
табылады) және корпоративтiк (яғни оның төлеушiлерi тек заңды тұлғалар
болып табылады) болуы мүмкiн.
Қазақстанда қазiргi жағдайда екеуi де табыс салығының төлеушiлерi
болып табылады, сондықтан оның ресми атауы корпоративтiк және индивидуалды
табыс салығы. Дегенмен, бұрын табыс салығының субъективтiсi болып тек
азаматтар алынатын, заңды тұлғалар пайдадан алынатын салықты төлеген.
Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлерi мен салық салу объектiлерi
Корпоративтiк табыс салығын төлеушiлер салық жылында салық салынатын
табыс бар заңды тұлғалар болып табылады (мемлекеттiк кәсiпорындар,
шаруашылық серiктестiктер, өндiрiстiк кооперативтер, коммерциялық емес
ұйымдар), сонымен бiрге:
табыс салығын төлеушiлерге Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнен
басқа резидент заңды тұлғалар және резидент емес заңды тұлғалар;
кәсiпкерлiк iс – әрекеттен түсетiн табыстары бойынша коммециялық
емес және бюджеттiк ұйымдар.
Заңды тұлғаға өз қатысушыларын (құрылтайшыларынан) бөлек салық
салынады. Жай серiктестiктердiң, соның iшiнде консорционның шарты бойынша
алынған табыс оған қатысушылардың арасында бөлiнедi, әрi олардың
әрқайсысында сол табысқа салық салынады.
Шаруашылық жүргiзушi субъектiнiң құқықтық мәртебесiн анықтау мүмкiн
болмаған жағдайда салық қызметi өздiгiнен оның жеке салық төлеушi ретiнде
белгiлеуге құқылы.
Мемлекеттiк салық комитетiнiң ұсынысымен Қазақстан Республикасының
қаржы министрлiгiмен келiсе отырып, Қазақстан республикасының үкiметi бiр
өндiрiстiк комплексте iс–әрекетiн жүзеге асыратын бiрнеше заңды тұлғаларды
бiр салық төлеушi ретiнде анықтауға құқылы.
Алматы қаласының Түркiсiб ауданы бойынша салық комитетiнде 2004
жылдың 1 қаңтарына 3600 төлеушi есепте тұр, олардың iшiнде 1729 төлеушi
салық төлеуге тартылған. 2003 жылдың 1 қаңтарына жасалған мәлiметтерiмен
салыстырғанда келесi нәтижелерге байланысты 76 төлеушiлер көбейдi:
- 30 қайта ашылған төлеушiлер есепке алды;
Мемлекеттiк кәсiпорындар бойынша есепке 260 төлеушi тұр, олардың
iшiнде 122 салық төлеуге тартылған.
Банктер бойынша есепке 8 төлеушi тұр, олардың iшiнде 3 салық төлеуге
тартылған.
Ауыл шаруашылық кәсiпорындар бойынша 8 төлеушi есепке алынған, олар
1 жылдан астам әрекетсiз тұр.
Қоғамдық ұйымдар бойынша есепте 95 төлеушi тұр, олардың iшiнде 80
салық төлеуге тартылған.
Шетел инвестициялары бар кәсiпорында бойынша 14 төлеушi есепте тұр,
олардың iшiнде 5 салық төлеуге тартылған.
Шетел заңды тұлғалар бойынша есепте 13 төлеушi тұр, олардың iшiнде 9
салық төлеуге тартылған.
Сақтандыру компаниялары бойынша есепте 10 төлеушi тұр, олардың
iшiнде салық төлеуге 3 төлеушi тартылған.
Өндiрiстiк коперативтер бойынша есепте 81 төлеушi тұр, олардың
iшiнде салық төлеуге 32 төлеушi тартылған.
Меншiк кәсiпорындар бойынша есепте 278 төлеушi тұр, олардың iшiнде
салық төлеуге 79 төлеушi тартылған.
Басқа меншiк формалары бойынша есепте 138 төлеушi тұр, олардың
iшiнде 102 төлеушi салық төлеуге тартылған.
Бұдан басқа, салық органдарында қаржы шаруашылық iс – әрекетiн
жүргiзбейтiн кәсiпорындар (олармен кәсiпорындарды iздеу бойынша нақты жұмыс
жүргiзiледi), заңды тұлғалардың алынатын табыс салығын төледен босатылған
және бюджетпен орталықтандыра есеп айырысатын кәсiпорындар мен ұйымдар
есепке алынған.
Қаржы – шаруашылық iс – әрекетiн 183 кәсiпорындар мен ұйымдар
жүргiзбейдi:
- 1 жылдан астам 63 төлеушi әрекетсiз тұр;
- 1,5 жылдан астам 198 төлеушi әрекетсiз тұр;
- жабылуға 9 төлеушi тұр;
- басқа есептер бойынша тiркеуге алудан бастап 58 төлеушi әрекетсiз
тұр.
Iздеуге тұрған заңды тұлғалардың жалпы саны - 10, сөйтiп ауданның
салық қызметiмен салық комитетi алдында есеп бермейтiн және салықтарды
төлемейтiн салық төлеушiлердi iздеу бойынша нақты шаралар қабылданды.
Бұдан басқа салық комитетi Алматы қаласының паспорт столына салық
төлеушiлердiң құрылтайшылары мен лауазымдары тұлғаларының нақты тұратын
жерлерiн анықтау бойынша 16 сұрау жiберiлдi.
Салық заңдарына сәйкес заңды тұлғалардан алынатын табыс салығын
төлеуден толық босатылған салық төлеушiлер саны 83 кәсiпорындар мен
ұйымдар.
Бюджетпен орталықтандыра есеп айырылысатын заңды тұлғалар саны 16
кәсiпорындар саны мен ұйымдар.
Табыс салығын салу объектiсi жылдың жиынтық табыс пен белгiленген
шегерiс жасау арасындағы айырма ретiнде есептелген салық салынатын табыс
болып табылады. Салық салынатын табыс (деңгейi) теңгемен белгiленедi. Салық
салатын табыс есептелген кезде түсiмi, басқа да кiрiстер, сондай–ақ шетел
валютасымен жеке шығын Қазақстан Республикасы Ұлттық банкiнiң операция
(төлем) жасалған күнгi ресми бағасы бойынша түгелмен қайта есептеледi.
Егер резидент емес заңды тұлға өзi iс – әрекетiн тек Қазақстан
Республикасында ғана жүргiзбеген жағдайда және сонымен бiрге оның тұрақты
мекеме арқылы жүргiзетiн iс – әрекетiнен алынатын табысын анықтауға
мүмкiндiк беретiн жеке есебiн жүргiзбесе, табыс саласы салық төлеушiнiң,
оның бюджетке төлейтiн төлемдерiн бақылайтын салық органдармен келiсiлген
есеп негiзiнде анықталуға мүмкiн.
әрбiр нақты жағдайда бұл мақсаттар үшiн келесi көрсеткiштердiң бiрi
алынады:
- Қазақстан Республиаксыныда өнiмдi (жұмыс, көрсетiлген қызмет)
өткiзуден түскен жалпы түсiмнiң резидентi емес заңды тұлғаның бүкiл
қызметiнен түскен жалпы түсiмiндегi үлес салмағы;
- Қазақстан Республикасының территориясындағы қызметiне байланысты
шығындардың резидент емес заңды тұлғаның жалпы шығындар сомасынадғы үлес
салмағы;
- Қазақстан Республикасының территориясында қызметiн жүзеге асыруда
жұмыскерлер саны резидент емес заңды тұлғаның жалпы жұмыскерлер санындағы
үлес салмағы.
Жеңiлдiктер және салықты төлеу тәртiбi
Салық қызметiмен салықтардың бюджетке толық түспеу себептерiн
зерттеу жұмыстарын жүргiзiледi. Ең iшкi жеңiлдiктердi пайдаланбаудың
нәтижесiнде бюджетке салықтар толық түспейдi.
Түркiсiб ауданының салық комитетiнiң мемлекеттерi бойынша Қазақстан
Республикасы Салық және бюджетке төленетiн басқа да мiндеттi төлемдер
туралы қарастырылған жеңiлдiктердi пайдаланудың нәтижесiнде заңды
тұлғалардан алынатын табыс салығының толық түспеу сомасы 1032,8 мың теңгенi
құрады – заңды тұлғалардың жылдық жиынтық табысын кәсiпкерлiк қызметтен
алынатын табысқа салынатын салықтың 2 процентiнен аспайтын айналысатын
коммерциялық немесе ұйымдарға ақша қаражатын қоса алғанда қайтарусыз берген
мүлiгiнiң сомасына азайтылуының нәтижесiнде.
Пайдалы кәсiпорындар бойынша 2003 жыл iшiнде жеңiлдiктер сомасы
10320,8 мың теңгенi құрады, оның iшiнде қайырымдылық бойынша 10381 мың
теңгеге мүгедектер ұйымының табысы 301,3 мың теңгеге аударды. Барлығы
бюджетке 1332,8 мың теңгеге түспей қалды.
2002 жылдық мәлiметтерiмен салыстырғанда жеңiлдiктер пайдалану
нәтижесiнде табыс салығының толық түспеуi 1331,3 мың теңгеге ұлғайды, яғни
2002 жылы бұл сома 18,3 мың теңгенi құраған.
Сөйтiп, ТЭО акционерлiк қоғамы мен Казэноргоремонт бiрiккен
кәсiпорынға салынатын салықтың 2 процентi мөлшерiнде 100,3 мың теңгеге
жеңiлдiк қайтарусыз берiлген ақша қаражаттары сомасында берiлдi. Осының
нәтижесiнде бюджетке 16,8 мың теңгеге түспей қалды.
Сонымен қатар, жеңiлдiктердi пайдалану бойынша бұзушылықтардың жиi
кездесуiне атап өту қажет.
Мысалы, Инвар шағын меншiк кәсiпорын тексеру кезiнде заңды
тұлғаларда алынатын табыс салығының 10,3 мың теңгеге кемiтiлгенi
анықталады, бұл үшiн 20,8 мың теңге сомасында айыппұл санкциялары талап
етiлдi. Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының кемiтiлуi шығындар
құрамына дұрыс емес есептелуiнiң және жеңiлдiктердi негiссiз пайдалануы
нәтижесiнде анықталады.
Салық төлеушiлер берiлген жеңiлдiктер мен белгiленген ставкаларды
есепке алғандағы салық салынатын табыс мөлшерiнен салық сомасын өз бетiнше
анықтайды.
Салық салынатын табысты есептеу кезiнде шетел валютасындағы түсiм,
басқа да кiрiстер және шығындар операциялының жүзеге асырылу күшiне
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнiң белгiленген бағамы бойынша
теңгеге қайта есептеледi.
Салық қызметi салық салыну периодынан кейiнгi бес жыл iшiнде
салықтық есептелген сомасын қайта қарастыра немесе есептей алады.
Көбiнесе қолма – қол ақшалай қаражаттар мен жұмыс iстейтiн немесе
шектелген жұмыскерлер саны қызмет атқаратын заңды тұлғалар бойынша салық
қызметi салық төлеу тәртiбiн потенттер немесе салық базасымен жүргiзудiң
жеңiлдiгiмен жүйесi негiзiнде анықтайды.
Бухгалтерлiк есептi жүргiзуi тәртiбiн бұзу, есептi және де салық
салуының объектiсiн анықтау мүмкiн емес болған жағдайда салық қызметiнiң
органдары салық салыну объектiсiмен салықты тiкелей мен жанама әдiстер
(активтер, айналымдар, өндiрiс шығындар және тағы басқа) арқылы анықтайды.
Сонымен бiрге басқа тұлғалар мен басқа органдармен аталған табыстың
заңдылығы таласқа салынса да салық салынады.
Егер сот немесе арбитражды сот шешiмi бойынша табыс бюджетке
Қазақстан Республикасының заңдарымен қарастырылған жағдайлар бойынша
алынса, аталған табыс төленген табыс сомасын шегерiлiп тастағанна кейiн
алынады.
Егер салық төлеушi өөзiнiң коммерциялық немесе қаржылық
операцияларында тәуелсiз кәсiпорындар арасында қолданылатындардан көлiк
бағаларды қолданса, онда салық қызметi салық салу мақсатында салық
төлеушiнiң табысын бағалардағы пайда болған айырмасына түзетедi. Мұндай
операцияларды жүргiзу барысында салық қызметi бұл операцияларды олардың
нақты мәнiн анықтау үшiн және салық салу үшiн қайта мамандандыруы мүмкiн.
Барлық салықтарға қатысты баспа – бас операциялар бұл операцияларды
салықтық шот – фактураларымен мiндеттi түрде ресмiмдеумен қолданылатын
бағалар бойынша өнiмдердi (жұмыс, қызмет) өткiзу ретiнде қарастырылады.
Баспа – бас операциялардың құндарын салықтық шот – фактураларда кемiтуi
кезiнде салық қызметi салық төлеушi қолданатын бағаларды есепке ала отырып,
салық салу объектiлерiн түзетедi және салық заңдарын бұзғаны үшiн
белгiленген санкцияларды қолдана отырып, салықтар бойынша қайта есеп
жүргiзедi.
Мысалы, Түркісiб ауданы салық комитетiнiң заңды тұлғалардан алынатын
табыс салығының есептелуiнiң дұрыстығын тексерумен жауапкершiлiгi шектеулi
Траиссервис серiктестiгiне табыс салығы 383,381 мың теңге сомасында жете
есептеледi және 56,308 мың теңгеге қаржы санкциялары талап етiледi.
Қазақстан Республикасы президентiнiң Салық және бюджетке төленетiн басқа
да төлемдер туралы жарлығын бұзу жылдық жиынтық табысты құру кезiнде баспа
– бас операциялары есепке алынбаудың нәтижесiнде орпындалады.
Өнiмдi айырбастау немесе оның қайтарусыз беру кезiнде салық салу
мақсатында мәлiм сомасы заңды тұлғамен өткiзудiң орташа бағасын негiзге ала
отырып анықталады, бiрақ ол нақты өзiндiк құннан төменнен болмауы керек.
Мысалы, Алтын - диiрмен кәсiпорын тексеру кезiнде заңды
тұлғалардан алынатын табыс салығы 1203,8 мың теңге сомасында жете
есептеледi. Қазақстан Республикасы Салық және бюджетке төлөленетiн басқа
да мiндеттi төлемдер туралы заңын бұзу нәтижесiнде жылдық жиынтық табысқа
Асыл - айдар акционерлiк қоғамның 10023,1 мың теңге сомасындағы
акциялардың мемлекеттiк пакетiнiң 30 процентiн қайтарусыз берiлген табысқа
кiргiзiлмейдi, одан 10% табыс салығын ұстау керек болған, яғни 1003,31 мың
теңгенi.
Кәсiпкерлiк қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар
ависталған төлемдер сомасын әр айқын 20 – шы жұлдызынан кешiктiрiлмей,
салық қызметi органдарына мәлiмдеген салық жыл iшiндегi табыс салығының
болжамды сомасының 112 бөлiгiн негiзге ала отырып, бюджетке өткiзу керек.
Мерзiмдiк сипаттамадағы жұмыс пен басқа шарттары бар кәсiпкерлiк
қызметпен айналысатын заңды және жеке тұлғалар салық жыл iшiнде төленуге
тиiс авиастық төленiмдер сомасын салық қызметi органдарымен келiсу арқылы
анықтайды.
Табыс салығы бойынша алдын ала есептер заңды тұлғалармен қызметiнiң
органдарына тоқсан сайын есептi тоқсаннан кейiнгi екiншi айдың 15 – шi
жұлдызына дейiн (почтамен, курьермен) ұсынылады.
Табыс салығы бойынша аванталған төлемдердi есептеу үшiн салық
салынатын табыс төлем кезiнде салық салынған, шегерiске жататын салықтар
және шығындарды көшiрiлуi табыстарының сомаларына түзетiледi.
Заңды тұлға табысы салығының болжамды сомасы туралы мәлiметтi айлар
бойынша бөлiп, сәйкес соның жылының 20 – шы қаңтарына дейiн салық органның
ұсынуға мiндеттi (4 - қосымша).
Табыс салығының өткiзiлген авиасталған төлемдер сомасы салық жылына
салық төлеушiге есептелген табыс салығына есептелуге жатады. Қазақстан
Республикасының тыс жерлерде төленген табыс салығының сомалары Қазақстан
Республикасында табыс салығын төлеген есепке алынады. Есепке алынған
сомалардың мөлшерi Қазақстан Республикасында әрекет жасайтын ставкалар
бойынша есептелетiн сомалардан аспай керек.
Жылдық жиынтық табыс және жасалған шегерiстер туралы декларация
заңды тұлғалармен салық қызметi органдарына салықтық тiркеу орны бойынша
есептi жылдам кейiнгi жылдық 31 наурызына дейiн ұсынылады.
Жылдық жиынтық табыс және жасалған шегерiстер туралы декларация
заңды тұлғаның кәсiпкерлiк қызметтен алған табысын айқындап көрсету үшiн
арналған. Одан алынған табыстар, жасалған шегерiстер, көрсетiлген шығындар
мен салық салу мақсатында берiлген жеңiлдiктер бойынша алынған есептер
көрсетiледi, сонымен қатар ол заңды тұлғамен есептi кезең iшiндегi салық
мiндеттерiн есептеу үшiн арналған.
Декларация барлық заңды тұлғалармен меншiктi формасына, қызмет
түрлерiне және салық жылында салық салынатын табысты алу – алмауына
қарамастан салықтың тiркеу орны бойынша ұсынылды.
34 баптың ережелерi бойынша табыстары салық салудан толық басталған
заңды тұлғалар басқа заңды тұлғалармен бiрдей декларацияны ұсынады.
Салық қызметi салық төлеушiден декларацияны он екi айдан кем кезең
үшiн ұсынудың келесi жағдайлары талап ете алады:
- Қазақстан Республикасында кәсiпкерлiк қызметi бiткi кезiнде салық
төлеушi – заңды тұлғаға декларация қашан және қай кезде үшiн өткiзiлуi
керек, себебi мен мерзiмi белгiленген салық органының жазбаша мәлiмдемесi
берiледi;
- салық төлеушi – заңды тұлғаның линквидациясы кезiнде
Ликвидациялық комиссия немесе салық төлеушi бұл туралы салық органына
кiдiртпей жазбаша хабарлайды. Салық жылындағы өткен кезең қызмет үшiн
декларация ликвидация туралы шешiмi қабылданғаннан кейiн 15 күн iшiнде
ұсынылады.
Салық төлеушi Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгiнiң салық
комитетiне бiр салық жылына аспайтын кезеңге декларацияның ұсыу мерзiмiн
ұзарту туралы өтiнiш бере алады. Декларацияның ұсыну мерзiмiн ұзарту туралы
шешiмдi Қазақстан Республикасы Қаржы Министрлiгiнiң салық комитетi
басқарушысымен қабылданады.
Сонымен бiрге, декларацияны ұсыну мерзiмiмен ұзарту салықты төлеу
немесе авиасталған төлемдердi өткiзу мерзiмiн өзгертпейтiнiнесте сақтау
керек.
Декларацияға басқарушы немесе өкiлеттi және басқа бухгалтер қол
қояды. Екiншi басқарушы және де ұйымның қаржы басқармасының басқарушысының
орынбасары өкiлеттi тұлға бола алады. Егер декларациялық құру бойынша
жұмысқа аудиоторлар қабылданса, онда аудиторияда қол қояды, сонымен қатар
ол өзiнiң салық төлешiнiң тiркеу нөмiрiн (СТН - РНН), аудитория куәлiгiнiң
нөмiрiн көрсетiп, мөрiн басу керек.
Декларацияда көрсетiлген мәлiметтер есептiк құжатпен расталуы керек.
заңды тұлғаның есептiк құжатты сақтау салық заңдылығымен бес жылға
белгiленген исктiк ұзақтылық мерзiмiмен анықталады. Декларацияда
көрсетiлген табыстар, шегерiстер, көшiрiлген шығындар және жеңiлдiктер
туралы мәлiметтердi растайтын құжаттарды салық төлеушi декларациялық
құрастырылу мен ұсыну күннен бастап бес жыл сақтауға мiндеттi. үзақ
мерзiмдi активтердiң алғашқы және ағымдағы құнын растайтын құжаттар салық
салу мақсатында анықталған бүкiл амортизациялық кезеңнiң iшiнде сақталу
керек.
Сонымен бiрге алдағы кезеңдердiң декларацияларын құру кезiнде және
қажет жағдайда исктiк ұсақтылық мерзiм шегiнде бұрын ұсынылған
декларацияларға түзетулер енгiзуге көмектесе алатын барлық ұсынылған
декларациялардың екiншi экземплярларын сақтау қажет.
Есептiк құжаттары электорндық және меншiктiк алып жүрушiлердi
сақталатын салық төлеушiлер салық қызметi ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz