Мәміле туралы ақпарат
КІРІСПЕ
1. Мәмiленiң ұғымы.
2. Мәмiленiң түрлерi.
3. Мәмiленiң жарамдылық шарттары.
4. Жарамсыз мәмiлелер.
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Мәмiленiң ұғымы.
2. Мәмiленiң түрлерi.
3. Мәмiленiң жарамдылық шарттары.
4. Жарамсыз мәмiлелер.
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
Мәміле ұғымы. Азаматтық кодекстің 147-бабында мәміле ұғымы азаматтар мен занды тұлғалардың азаматтық құқықтар мен міндетгерді анықтауға, өзгертуге немесе тоқтатуға бағыт-талған әрекеттері деп көрсетілген. Мәмілелерге мынадай төрт белгі тән:
Мәміле - адамдардың ықтиярлы актісі, яғни әрекеті. Әрекеттер мен оқиғаларды ажырата білу қажет, ол оқиғаларға адамның ықтиярына бағынбайтын мән-жайлар жатады. Мы-сал үшін дүлей апат сипатындағы құбылыстарды (дауыл, су тасқыны, өрт, сондай-ақ соғыс қимылдары, ереуіл) айтуға бо-лады. Мәміленін ырықты сипаты оның тиісті құқыктар мен міндегтер жасауға, оларды өзгерту мен тоқтатуға бағытталуы-мен айқындалады. Мәмілелерді құқықтардан — әлгіндей ны-саналы бағыты жоқ әрекеттерден соңдай белгілері бойынша ажырату қажет. Бұл арада Азаматгық кодекстін олжа жөне оған меншікті болу тәртібі жөніндегі ережелерді реттейтін 245-бабын мысалға келтіруге болады. Жоғалған затгы табушының оны табуды мақсат етпесе де, оның белгілі бір құқықтары мен міндеттері пайда болады.
Мәміле - занды әрекет, ол құқыққа қарсы (заңсыз), аза-маттық құқықтар мен міндеттерді туғызатын әрекеттерден — деликіілерден (азаматтардың өмірі мен денсаулығына, сондай-ақ басқа адамның мүлкіне зиян келтіру) сонысы арқылы ерекшеленеді.
Мәміле - адамдардың ықтиярлы актісі, яғни әрекеті. Әрекеттер мен оқиғаларды ажырата білу қажет, ол оқиғаларға адамның ықтиярына бағынбайтын мән-жайлар жатады. Мы-сал үшін дүлей апат сипатындағы құбылыстарды (дауыл, су тасқыны, өрт, сондай-ақ соғыс қимылдары, ереуіл) айтуға бо-лады. Мәміленін ырықты сипаты оның тиісті құқыктар мен міндегтер жасауға, оларды өзгерту мен тоқтатуға бағытталуы-мен айқындалады. Мәмілелерді құқықтардан — әлгіндей ны-саналы бағыты жоқ әрекеттерден соңдай белгілері бойынша ажырату қажет. Бұл арада Азаматгық кодекстін олжа жөне оған меншікті болу тәртібі жөніндегі ережелерді реттейтін 245-бабын мысалға келтіруге болады. Жоғалған затгы табушының оны табуды мақсат етпесе де, оның белгілі бір құқықтары мен міндеттері пайда болады.
Мәміле - занды әрекет, ол құқыққа қарсы (заңсыз), аза-маттық құқықтар мен міндеттерді туғызатын әрекеттерден — деликіілерден (азаматтардың өмірі мен денсаулығына, сондай-ақ басқа адамның мүлкіне зиян келтіру) сонысы арқылы ерекшеленеді.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы. А.,2000.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексi. А.,2000.
3. Тоитых С.в., Сергеев А.И., Гражданское право. М. 1998 г.
4. Төлеуғалив Ғ. ҚР Азаматтық құқығы., А. 2001 ж.
5. Андреев С.Е. Договор. Заключение, изменение. М. 1997 г.
2. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексi. А.,2000.
3. Тоитых С.в., Сергеев А.И., Гражданское право. М. 1998 г.
4. Төлеуғалив Ғ. ҚР Азаматтық құқығы., А. 2001 ж.
5. Андреев С.Е. Договор. Заключение, изменение. М. 1997 г.
ЖОСПАР.
КІРІСПЕ
1. Мәмiленiң ұғымы.
2. Мәмiленiң түрлерi.
3. Мәмiленiң жарамдылық шарттары.
4. Жарамсыз мәмiлелер.
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Мәміле ұғымы. Азаматтық кодекстің 147-бабында мәміле ұғымы азаматтар
мен занды тұлғалардың азаматтық құқықтар мен міндетгерді анықтауға,
өзгертуге немесе тоқтатуға бағыт-талған әрекеттері деп көрсетілген.
Мәмілелерге мынадай төрт белгі тән:
Мәміле - адамдардың ықтиярлы актісі, яғни әрекеті. Әрекеттер мен
оқиғаларды ажырата білу қажет, ол оқиғаларға адамның ықтиярына бағынбайтын
мән-жайлар жатады. Мы-сал үшін дүлей апат сипатындағы құбылыстарды (дауыл,
су тасқыны, өрт, сондай-ақ соғыс қимылдары, ереуіл) айтуға бо-лады.
Мәміленін ырықты сипаты оның тиісті құқыктар мен міндегтер жасауға, оларды
өзгерту мен тоқтатуға бағытталуы-мен айқындалады. Мәмілелерді құқықтардан —
әлгіндей ны-саналы бағыты жоқ әрекеттерден соңдай белгілері бойынша ажырату
қажет. Бұл арада Азаматгық кодекстін олжа жөне оған меншікті болу тәртібі
жөніндегі ережелерді реттейтін 245-бабын мысалға келтіруге болады. Жоғалған
затгы табушының оны табуды мақсат етпесе де, оның белгілі бір құқықтары мен
міндеттері пайда болады.
Мәміле - занды әрекет, ол құқыққа қарсы (заңсыз), аза-маттық құқықтар
мен міндеттерді туғызатын әрекеттерден — деликіілерден (азаматтардың өмірі
мен денсаулығына, сондай-ақ басқа адамның мүлкіне зиян келтіру) сонысы
арқылы ерекшеленеді.
1. Мәміле ұгымы.
Азаматтық кодекстің 147-бабында мәміле азаматтар мен занды тұлғалардың
азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға
бағыттал-ған әрекеттері деп белгіленген. Мәмілеге мынадай белгілер тән:
1) тұлғаның (тұлғалардың) ерік (тілек немесе ниет) білдіруі;
2) рұқсат етілген ерік білдіру, яғни құқыққа сәйкес әрекет;
3) қандай да бір занды құқық жасауға бағытталған (азаматтык-құқықтық
қатынастардың пайда болуы, өзгертілуі және тоқта-тылуы); 4) мәміле
әрқашанда құқықтық саддарды туғызады.
Мәміленің маңызы жақтардың еркі мен ерік (ниет, тілек) білдіруінен
тұрады. Ерік білдіруі ауызша, конклюденттік әрекеті арқылы жазбаша (жай
немесе нотариаддық) және үнде-мей қалу жолымен білдіріледі.
Мәмілеге қатысушылардың ерік білдіру әдісін мәміленің нысаны деп
атайды. Егер мәмілеге қатысушылар өздерінің еркін ауызша айтқан болса, онда
бұл ауызша жасалған мәміле бола-ды. Мысалы, телефонмен жасалған мәміле
ауызша жасалған болып есептеледі. Айталық, ауызша жасалған мәміле орында-
ғанын растайтын жазбаша құжат берілуі мүмкін (тауар чекі, затты сатып
алғанын айғақтайтын құжат және т.б.), сондай-ақ жетон, билет сияқты
растайтын белгілер ұсынылады. Бірақ бұдан ауызша жасалған мәмілеге келіп-
кетер ештеңе жоқ.
Конклюденттік әрекет (латынша сопсішіеге — жасау) — сол арқылы
тұлғаның мәмілеге қатысуға ниет білдіру әрекеті. Мәсе-лен, азамат автоматқа
ақша салу арқылы, ондағы тауарды алуға деген еркін білдіреді.
Үндемей қалу заңдарда немесе тараптардың келісімінде көзделген
реттерде мәміле жасауға ерік білдіру болып таньіла-ды (АК-тің 151-бабының 4-
тармағы). Мысалы, егер мүлікті жалға алушы шарт мерзімі бітіп кетсе де,
жалға берушінің та-рапынан қарсылық болмаса, овда жалға алушы бұрынғы шарт-
қа сүйене отырын мерзіміне қарамай-ақ пайдалана беруіне болады.
Азаматтық кодестің 152-бабына сәйкес мәміленің жазбаша түрі бұл орайда
мәмілелерді жасау кезінің өзінде орындала-тындарынан басқа жүз есептік
көрсеткіштен жоғары сомаға жасалуы тиіс.
Азаматтық кодекс мәміленің жазбаша түріне қатысты бірқатар маңызды
шарттарға мән бергенін айта кету керек. Азаматтық кодекстің 152-бабына
сәйкес, егер іскерлік қызмет өрісінің әдеттегі құқықтарынан өзгеше
туындамаса, жазбаша түрде жасалған мәмілеге тараптар немесе олардың
өкілдері қол қоюы тиіс.
Мәміле жасау кезінде қол қоюдың факсимилелік көшірме құраддарын
пайдалануға жол беріледі, мұның өзі заңға неме-се қатысушылардың бірінің
талабына қайшы келмесе ғана жүзеге асады.
Зандармен немесе тараптардың келісімімен қосымша талап-тар белгіленуі
мүмкін, оларға мәміле нысаны, атап айтқанда, белгіленген нысанды бланкіге
жазу, мермен бекіту сәйкес ке-луге және оларда осы талаптарды орывдамау
салдары көзде-луге тиіс.
Екі жақты мәмілелер әрқайсысына өзін жасаған тараптар қол қойған
құжаттарды алмасу арқылы жасауы мүмкін.
Хат, жеделхат, телефонжазба, телетайп-жазба, факс немесе субъектілерді
және олардың ерік білдіруінің мазмұнын ай-қындайтын өзге де құжаттар
алмасу, егер заңдармен немесе та-раптардың келісімімен өзгеше белгіленбесе,
жазбаша түрде жасалған мәмілеге теңестіріледі.
Егер азамат дене кемтарлығы, науқастығы немесе сауатсыздығы салдарынан
өзі қол қоя алмаса, оның өтініші бойынша мәмілеге басқа азамат қол қоя
алады. Соңғының қойған қолын, егер зандарда өзгеше көзделмесе, нотариат
немесе сондай но-тариалдық әрекет жасау құқығы бар басқа лауазымды адам,
мәміле жасаушының өзі қол қоя алмаған себептерін көрсете отырып,
куәлавдыруға тиіс.
Жазбаша түрде жасалған мәмілені орындаған тарап екінші тараптан оның
орындалғанын растайтын құжат талап етуге құқылы.
Мәмілелерді жасау кезінің өзіңде орындалатындарынан басқа, ауызша
кәсіпкерлік мәмілені орындаған тараптың да осындай қүқығы бар (АК-тің 152-
бабы).
Заң құжаттарында немесе тараптардың келісімімен белгіленген реттерде
жазбаша мәмілелер оларды нотариат куә-ландырғаннан кейін ғана жасадды деп
саналады. Мұндай та-лапгы сақтамау Азаматтық кодекстің 157-бабының 3-
тармағында көзделген салдармен мәміленің жарамсыз болып қалуына әкеліп
соқтырады.
Азаматтық кодекстің 155- бабына сәйкес кейбір мәмілелер заң
құжаттарында көрсетілуіне сәйкес мемлекеттік немесе өзге тіркелуге жатады.
Бүл мәмілелер тек оларды тіркелгеннен кейін жасалды деп саналады. Тіркеу
мүдделі тараптың тіркеуші органға табыс еткен немесе почта арқылы жолдаған
арызы бой-ынша жүргізіледі. Тіркеуден бас тарту жазбаша түрде рәсімделуге
тиіс және заң талаптарының бүзылуына сілтеме жасалғанда ғана мүмкін болады.
Егер мемлекеттік тіркеуді ке-рек ететін мәміле тиісті нысавда жасалса,
бірақ тараптардың бірі оны тіркеуден жалтарса, сот екінші тарагггың талап
етуімен мәмілені тіркеу туралы шешім шығаруға қүқылы. Бұл ретте мәміле
соттың шешіміне сәйкес тіркеледі. Тіркеуден бас тарт-қан жақ сот арқылы
мәмілені жарамсыз деп тануды талап ету-ге қүқылы.
2. Мәмілелердің түрлері.
Мәмілелер мынадай түрлерге бөлінеді: 1) бір жақты және екі немесе көп
жақты (шарттар); 2) ақылы және ақысыз; 3) нақты және консенсуалды; 4) казу-
алды және абстрактылы; 5) шартпен жасалған; 6) биржалық.
Біржақты мәміле дегеніміз, зандарға немесе тараптардың келісіміне
сәйкес жасалуы үшін бір тараптың ерік білдіруі қажет және сол жеткілікті
болатын мәміле. Бір жақты мәмілелердің анағүрлым жиі кездесетін түрі —
өсиет қалдыру. Әдетте, бір жақты мәмілелер тым көп бола бермейді. Азамат-
тық айналым көбінесе өзара мәмілелерден құралады. Шарт жасасу үшін екі
тараптың (екі жақты мәміле) не үш немесе одан да көп тараптың (көп жақты
мәміле) келісілген ерік білдіруі қажет.
Тарап ез міндеттемелерін орывдағаны үшін ақы алса неме-се тараптар бір-
біріне бір нәрсе беруі керек болса, бұл ақылы мәміле болып табылады
(мәселен, оған затты, ақшаны тапсы-ру жатады). Ал, бір тарап екінші тарапқа
одан ақы алмай неме-се ешнәрсе бермей бірнәрсені үсынуды міндетіне алған
мәміле ақысыз болып есептеледі.
Консенсуалды мәмілелер (латынша concenzum— келісім) — келісімге келген
сәттен бастап азаматтардың құқықтары мен міндеттері туындайтын мәмілелер.
Нақты мәмілені жүзеге асы-ру үшін (латынша гез — зат) келісімнің бір өзі
жеткіліксіз, оған қоса затты тапсыру қажет.
Мәмілелерді азамат құқықтану іліміңде каузалъдық (себепті) және
абстракциялық деп те бөледі. Әрбір мәміле жақтардың алға қойған мақсатына
орай құқықтық негіз бен құқықтық максатты (саша) еншілейді. Бірақ та бір
жағдайда мәміленің жа-раңцығы оның негізіне байланысты болса, екінші
жағдайда оған байланысты болмайды (абстракциялық). Абстракциялық мәмілелер
өзінің негізінен қол үзгендей көрінеді (abstraete — қол үзу, бөліну),
(мысалы, вексельді тапсыру).
Шартпен жасалған мәмілелер қандай да бір нәрсеге тәуедді болып келеді
(оқиға немесе үшінші жақтың әрекеті), ондай жағдай болуы да, болмауы да
мүмкін. Мәселен, егер тараптар құқықгар мен міндетгердің туыңдауын басталу-
басталмауы белгісіз мән-жайға байланысты етіпқойса, мәміле кейінге қал-
дырылатын шартаен жасадды деп есептеледі (АК-тің 150-бабы, 1-тармағы).
Азаматтық кодекстің 150-бабының 2-тармағына сәйкес, егер тараптар құқықтар
мен міндеттемелердің тоқта-тылуын басталу-басталмауы белгісіз мән-жайға
байланысты егіп қойса, мәміле кейін күші жойылатын шартаен жасадды деп
есептеледі.
Егер шарпың басталуы өзіне тиімсіз деп есептейтін тарап шарттың
басталуына теріс пиғылмен кедергі жасаса, шарт бас-талды деп танылады, ал
шарттың басталуы тиімді болатын тарап шарттың басталуына теріс пиғылмен
ықпал етсе, онда шарт басталмаған деп танылады.
Азаматтық кодексте (156-бап) биржалық мәмілелер қарал-ған. Биржада
айналысқа жіберілген тауарларға, бағалы қағаз-дар мен басқа мүлікке қатысты
құқықтар мен міндеттемелерді өзара беру туралы келісімдерді (биржалық
мәмілелер) биржаға қатысушылар тауар, қор және басқа биржалар туралы зандар-
да жөне биржа жаргыларында белгіленген тәртіп бойынша жасасады. Биржалық
мәмілелер делдалдық жазбалармен рөсщцелуі мүмкін және биржада тіркелуге
тиіс.
Биржалық мәмілелер жасауға байланысты даулар тиісті биржа жанындағы
биржа төрелігіңдеқаралады, оның шешіміне сотта дау айтылуы мүмкін.
3. Мәміленің жарамдылық шарттары
Мәміленің жарамдылығы заң талаптарына сәйкес айқындалады. Мәміленің
жарамды болуы шартгарына жататындар: мазмұны заң талаптарына сәйкестігі,
мәмілеге қатысатын және оны жүзеге асыратын адамның қабілетгілігі, еркі мен
ерік білдірудің сәйкесіігі, мәмілелердің нысанын сақтау. Мәміле шын мәнінде
заңға қайшы келмеуі тиіс, яғни кез келген құқықтық нормативтік құжаттарға
сай келуі қажет. Мысалы, азаматтық қүқық қабілетгілігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1. Мәмiленiң ұғымы.
2. Мәмiленiң түрлерi.
3. Мәмiленiң жарамдылық шарттары.
4. Жарамсыз мәмiлелер.
ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
КІРІСПЕ
Мәміле ұғымы. Азаматтық кодекстің 147-бабында мәміле ұғымы азаматтар
мен занды тұлғалардың азаматтық құқықтар мен міндетгерді анықтауға,
өзгертуге немесе тоқтатуға бағыт-талған әрекеттері деп көрсетілген.
Мәмілелерге мынадай төрт белгі тән:
Мәміле - адамдардың ықтиярлы актісі, яғни әрекеті. Әрекеттер мен
оқиғаларды ажырата білу қажет, ол оқиғаларға адамның ықтиярына бағынбайтын
мән-жайлар жатады. Мы-сал үшін дүлей апат сипатындағы құбылыстарды (дауыл,
су тасқыны, өрт, сондай-ақ соғыс қимылдары, ереуіл) айтуға бо-лады.
Мәміленін ырықты сипаты оның тиісті құқыктар мен міндегтер жасауға, оларды
өзгерту мен тоқтатуға бағытталуы-мен айқындалады. Мәмілелерді құқықтардан —
әлгіндей ны-саналы бағыты жоқ әрекеттерден соңдай белгілері бойынша ажырату
қажет. Бұл арада Азаматгық кодекстін олжа жөне оған меншікті болу тәртібі
жөніндегі ережелерді реттейтін 245-бабын мысалға келтіруге болады. Жоғалған
затгы табушының оны табуды мақсат етпесе де, оның белгілі бір құқықтары мен
міндеттері пайда болады.
Мәміле - занды әрекет, ол құқыққа қарсы (заңсыз), аза-маттық құқықтар
мен міндеттерді туғызатын әрекеттерден — деликіілерден (азаматтардың өмірі
мен денсаулығына, сондай-ақ басқа адамның мүлкіне зиян келтіру) сонысы
арқылы ерекшеленеді.
1. Мәміле ұгымы.
Азаматтық кодекстің 147-бабында мәміле азаматтар мен занды тұлғалардың
азаматтық құқықтары мен міндеттерін белгілеуге, өзгертуге немесе тоқтатуға
бағыттал-ған әрекеттері деп белгіленген. Мәмілеге мынадай белгілер тән:
1) тұлғаның (тұлғалардың) ерік (тілек немесе ниет) білдіруі;
2) рұқсат етілген ерік білдіру, яғни құқыққа сәйкес әрекет;
3) қандай да бір занды құқық жасауға бағытталған (азаматтык-құқықтық
қатынастардың пайда болуы, өзгертілуі және тоқта-тылуы); 4) мәміле
әрқашанда құқықтық саддарды туғызады.
Мәміленің маңызы жақтардың еркі мен ерік (ниет, тілек) білдіруінен
тұрады. Ерік білдіруі ауызша, конклюденттік әрекеті арқылы жазбаша (жай
немесе нотариаддық) және үнде-мей қалу жолымен білдіріледі.
Мәмілеге қатысушылардың ерік білдіру әдісін мәміленің нысаны деп
атайды. Егер мәмілеге қатысушылар өздерінің еркін ауызша айтқан болса, онда
бұл ауызша жасалған мәміле бола-ды. Мысалы, телефонмен жасалған мәміле
ауызша жасалған болып есептеледі. Айталық, ауызша жасалған мәміле орында-
ғанын растайтын жазбаша құжат берілуі мүмкін (тауар чекі, затты сатып
алғанын айғақтайтын құжат және т.б.), сондай-ақ жетон, билет сияқты
растайтын белгілер ұсынылады. Бірақ бұдан ауызша жасалған мәмілеге келіп-
кетер ештеңе жоқ.
Конклюденттік әрекет (латынша сопсішіеге — жасау) — сол арқылы
тұлғаның мәмілеге қатысуға ниет білдіру әрекеті. Мәсе-лен, азамат автоматқа
ақша салу арқылы, ондағы тауарды алуға деген еркін білдіреді.
Үндемей қалу заңдарда немесе тараптардың келісімінде көзделген
реттерде мәміле жасауға ерік білдіру болып таньіла-ды (АК-тің 151-бабының 4-
тармағы). Мысалы, егер мүлікті жалға алушы шарт мерзімі бітіп кетсе де,
жалға берушінің та-рапынан қарсылық болмаса, овда жалға алушы бұрынғы шарт-
қа сүйене отырын мерзіміне қарамай-ақ пайдалана беруіне болады.
Азаматтық кодестің 152-бабына сәйкес мәміленің жазбаша түрі бұл орайда
мәмілелерді жасау кезінің өзінде орындала-тындарынан басқа жүз есептік
көрсеткіштен жоғары сомаға жасалуы тиіс.
Азаматтық кодекс мәміленің жазбаша түріне қатысты бірқатар маңызды
шарттарға мән бергенін айта кету керек. Азаматтық кодекстің 152-бабына
сәйкес, егер іскерлік қызмет өрісінің әдеттегі құқықтарынан өзгеше
туындамаса, жазбаша түрде жасалған мәмілеге тараптар немесе олардың
өкілдері қол қоюы тиіс.
Мәміле жасау кезінде қол қоюдың факсимилелік көшірме құраддарын
пайдалануға жол беріледі, мұның өзі заңға неме-се қатысушылардың бірінің
талабына қайшы келмесе ғана жүзеге асады.
Зандармен немесе тараптардың келісімімен қосымша талап-тар белгіленуі
мүмкін, оларға мәміле нысаны, атап айтқанда, белгіленген нысанды бланкіге
жазу, мермен бекіту сәйкес ке-луге және оларда осы талаптарды орывдамау
салдары көзде-луге тиіс.
Екі жақты мәмілелер әрқайсысына өзін жасаған тараптар қол қойған
құжаттарды алмасу арқылы жасауы мүмкін.
Хат, жеделхат, телефонжазба, телетайп-жазба, факс немесе субъектілерді
және олардың ерік білдіруінің мазмұнын ай-қындайтын өзге де құжаттар
алмасу, егер заңдармен немесе та-раптардың келісімімен өзгеше белгіленбесе,
жазбаша түрде жасалған мәмілеге теңестіріледі.
Егер азамат дене кемтарлығы, науқастығы немесе сауатсыздығы салдарынан
өзі қол қоя алмаса, оның өтініші бойынша мәмілеге басқа азамат қол қоя
алады. Соңғының қойған қолын, егер зандарда өзгеше көзделмесе, нотариат
немесе сондай но-тариалдық әрекет жасау құқығы бар басқа лауазымды адам,
мәміле жасаушының өзі қол қоя алмаған себептерін көрсете отырып,
куәлавдыруға тиіс.
Жазбаша түрде жасалған мәмілені орындаған тарап екінші тараптан оның
орындалғанын растайтын құжат талап етуге құқылы.
Мәмілелерді жасау кезінің өзіңде орындалатындарынан басқа, ауызша
кәсіпкерлік мәмілені орындаған тараптың да осындай қүқығы бар (АК-тің 152-
бабы).
Заң құжаттарында немесе тараптардың келісімімен белгіленген реттерде
жазбаша мәмілелер оларды нотариат куә-ландырғаннан кейін ғана жасадды деп
саналады. Мұндай та-лапгы сақтамау Азаматтық кодекстің 157-бабының 3-
тармағында көзделген салдармен мәміленің жарамсыз болып қалуына әкеліп
соқтырады.
Азаматтық кодекстің 155- бабына сәйкес кейбір мәмілелер заң
құжаттарында көрсетілуіне сәйкес мемлекеттік немесе өзге тіркелуге жатады.
Бүл мәмілелер тек оларды тіркелгеннен кейін жасалды деп саналады. Тіркеу
мүдделі тараптың тіркеуші органға табыс еткен немесе почта арқылы жолдаған
арызы бой-ынша жүргізіледі. Тіркеуден бас тарту жазбаша түрде рәсімделуге
тиіс және заң талаптарының бүзылуына сілтеме жасалғанда ғана мүмкін болады.
Егер мемлекеттік тіркеуді ке-рек ететін мәміле тиісті нысавда жасалса,
бірақ тараптардың бірі оны тіркеуден жалтарса, сот екінші тарагггың талап
етуімен мәмілені тіркеу туралы шешім шығаруға қүқылы. Бұл ретте мәміле
соттың шешіміне сәйкес тіркеледі. Тіркеуден бас тарт-қан жақ сот арқылы
мәмілені жарамсыз деп тануды талап ету-ге қүқылы.
2. Мәмілелердің түрлері.
Мәмілелер мынадай түрлерге бөлінеді: 1) бір жақты және екі немесе көп
жақты (шарттар); 2) ақылы және ақысыз; 3) нақты және консенсуалды; 4) казу-
алды және абстрактылы; 5) шартпен жасалған; 6) биржалық.
Біржақты мәміле дегеніміз, зандарға немесе тараптардың келісіміне
сәйкес жасалуы үшін бір тараптың ерік білдіруі қажет және сол жеткілікті
болатын мәміле. Бір жақты мәмілелердің анағүрлым жиі кездесетін түрі —
өсиет қалдыру. Әдетте, бір жақты мәмілелер тым көп бола бермейді. Азамат-
тық айналым көбінесе өзара мәмілелерден құралады. Шарт жасасу үшін екі
тараптың (екі жақты мәміле) не үш немесе одан да көп тараптың (көп жақты
мәміле) келісілген ерік білдіруі қажет.
Тарап ез міндеттемелерін орывдағаны үшін ақы алса неме-се тараптар бір-
біріне бір нәрсе беруі керек болса, бұл ақылы мәміле болып табылады
(мәселен, оған затты, ақшаны тапсы-ру жатады). Ал, бір тарап екінші тарапқа
одан ақы алмай неме-се ешнәрсе бермей бірнәрсені үсынуды міндетіне алған
мәміле ақысыз болып есептеледі.
Консенсуалды мәмілелер (латынша concenzum— келісім) — келісімге келген
сәттен бастап азаматтардың құқықтары мен міндеттері туындайтын мәмілелер.
Нақты мәмілені жүзеге асы-ру үшін (латынша гез — зат) келісімнің бір өзі
жеткіліксіз, оған қоса затты тапсыру қажет.
Мәмілелерді азамат құқықтану іліміңде каузалъдық (себепті) және
абстракциялық деп те бөледі. Әрбір мәміле жақтардың алға қойған мақсатына
орай құқықтық негіз бен құқықтық максатты (саша) еншілейді. Бірақ та бір
жағдайда мәміленің жа-раңцығы оның негізіне байланысты болса, екінші
жағдайда оған байланысты болмайды (абстракциялық). Абстракциялық мәмілелер
өзінің негізінен қол үзгендей көрінеді (abstraete — қол үзу, бөліну),
(мысалы, вексельді тапсыру).
Шартпен жасалған мәмілелер қандай да бір нәрсеге тәуедді болып келеді
(оқиға немесе үшінші жақтың әрекеті), ондай жағдай болуы да, болмауы да
мүмкін. Мәселен, егер тараптар құқықгар мен міндетгердің туыңдауын басталу-
басталмауы белгісіз мән-жайға байланысты етіпқойса, мәміле кейінге қал-
дырылатын шартаен жасадды деп есептеледі (АК-тің 150-бабы, 1-тармағы).
Азаматтық кодекстің 150-бабының 2-тармағына сәйкес, егер тараптар құқықтар
мен міндеттемелердің тоқта-тылуын басталу-басталмауы белгісіз мән-жайға
байланысты егіп қойса, мәміле кейін күші жойылатын шартаен жасадды деп
есептеледі.
Егер шарпың басталуы өзіне тиімсіз деп есептейтін тарап шарттың
басталуына теріс пиғылмен кедергі жасаса, шарт бас-талды деп танылады, ал
шарттың басталуы тиімді болатын тарап шарттың басталуына теріс пиғылмен
ықпал етсе, онда шарт басталмаған деп танылады.
Азаматтық кодексте (156-бап) биржалық мәмілелер қарал-ған. Биржада
айналысқа жіберілген тауарларға, бағалы қағаз-дар мен басқа мүлікке қатысты
құқықтар мен міндеттемелерді өзара беру туралы келісімдерді (биржалық
мәмілелер) биржаға қатысушылар тауар, қор және басқа биржалар туралы зандар-
да жөне биржа жаргыларында белгіленген тәртіп бойынша жасасады. Биржалық
мәмілелер делдалдық жазбалармен рөсщцелуі мүмкін және биржада тіркелуге
тиіс.
Биржалық мәмілелер жасауға байланысты даулар тиісті биржа жанындағы
биржа төрелігіңдеқаралады, оның шешіміне сотта дау айтылуы мүмкін.
3. Мәміленің жарамдылық шарттары
Мәміленің жарамдылығы заң талаптарына сәйкес айқындалады. Мәміленің
жарамды болуы шартгарына жататындар: мазмұны заң талаптарына сәйкестігі,
мәмілеге қатысатын және оны жүзеге асыратын адамның қабілетгілігі, еркі мен
ерік білдірудің сәйкесіігі, мәмілелердің нысанын сақтау. Мәміле шын мәнінде
заңға қайшы келмеуі тиіс, яғни кез келген құқықтық нормативтік құжаттарға
сай келуі қажет. Мысалы, азаматтық қүқық қабілетгілігі ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz