Чжоу Эньлай мемлекет қайраткері

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3.7

I .ТАРАУ. Чжоу Энлайдың революциялық қызметі.
1. Чжоу Эньлайдың саяси портреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8.11
2. Вампуәскери мектебінің құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ...12.13
3. Біріккен майданның кұрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14.16

II .ТАРАУ.Чжоу Эньлай мемлекет қайраткері.
1. Ч.Эньлайдың мемлекеттік және саяси рөлі ... ... ... ... ...17.20
2. Ч.Эньлайдың дипломанттық рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ...21.41

Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .42.44
Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...45.47

Бұл тақырыпты алуымыздың негізгі себебі бүгінгі таңда дүние жүзінің терезесі тең елдерінің қатарыла ұзақ жылдар бойы антиманжурлық, антиимпериалистік және революциялық күрес жолымен жеткен Қытай Халық Республикасының мемлекет болып құрылуына ат салысқан революционер, мемлекет қайраткері, дипломат Чжоу Эньлай еңбегін көпшілік қауымға таныстырғымыз келеді. Қазіргі кезде өз егемендігін өз қолына алған Қазақстан 70 жылдан аса Советтік империяның бұғауылда болып келді. Ал, Қытай елі соңғы жүз жылда, әсіресе XIX ғасырдың соңы, XX ғасырдың басында Шығыста шиеленіске түскен елдің бірі болды. Мұны Қытай революционер қайраткері Чен Бода «Кытай халқы өз жеріне басқыншылық еткен барлық империалистік елдермен соғысты Қытай жері -революциялық күрес ең ұзақ уақыт жүрген жер»1. - деп жазды.
В.И.Ленин «Қытай халқы ғасырлар бойы жаншып келген құлдығына бас ұрмай, бостандық пен теңдігін армандап қана қоймай, Қытайдың қанаушыларына қарсы күреске шықты» - деп көрсетті.
Қытай - көп ғасыр бойы монархиялық дәстүр сақтаған, шарулар қауымы әлі де жойылмаған, жартылай феодалдық, жартылай орталық ел болды.
Қытай пролетариатының күреске шығуының да негізгі себебі осы болды. Халық манжурлық және өз жеріндегі феодалдық қанауда болды. Жұмысшылар өнеркәсіп орындарылда ұсталды. Деревнядағы кедейлер қанаушылыққа ұшырады.

1. Тихвинский С.Л. «Чжоу Эньлай» (Вопросы истории.1988. №6).
2. «Первый Премьер народного китая» (Известия. 1998. №48).
3. Казахстанская правда 1994 .№57.
4. Известия. 1956 27 июль.
5. Егеменді Қазақстан. 28 Сәуір. 1994ж.
6. Ө. Өмірзақов «Чжоу Эньлай - мемлекет -қайраткер мәмлегер». «Қазақстан мектебі» 2000-№8

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАРЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... .3-7

I -ТАРАУ. Чжоу Энлайдың революциялық қызметі.
1. Чжоу Эньлайдың саяси
портреті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...8-11
2. Вампуәскери мектебінің
құрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ...12-13
3. Біріккен майданның
кұрылуы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14-16

II -ТАРАУ.Чжоу Эньлай мемлекет қайраткері.
1. Ч.Эньлайдың мемлекеттік және саяси рөлі ... ... ... ... ...17-20
2. Ч.Эньлайдың дипломанттық
рөлі ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21-41

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..42-44
Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..4 5-47

КІРІСПЕ
Бұл тақырыпты алуымыздың негізгі себебі бүгінгі таңда дүние жүзінің
терезесі тең елдерінің қатарыла ұзақ жылдар бойы антиманжурлық,
антиимпериалистік және революциялық күрес жолымен
жеткен Қытай Халық Республикасының мемлекет болып құрылуына ат
салысқан революционер, мемлекет қайраткері, дипломат
Чжоу Эньлай еңбегін көпшілік қауымға таныстырғымыз келеді. Қазіргі кезде өз
егемендігін өз қолына алған Қазақстан 70 жылдан аса Советтік империяның
бұғауылда болып келді. Ал, Қытай елі соңғы жүз жылда, әсіресе XIX ғасырдың
соңы, XX ғасырдың басында Шығыста шиеленіске түскен елдің бірі болды. Мұны
Қытай революционер қайраткері Чен Бода Кытай халқы өз жеріне басқыншылық
еткен барлық империалистік елдермен соғысты Қытай жері -революциялық күрес
ең ұзақ уақыт жүрген жер1. - деп жазды.
В.И.Ленин Қытай халқы ғасырлар бойы жаншып келген құлдығына бас
ұрмай, бостандық пен теңдігін армандап қана қоймай, Қытайдың қанаушыларына
қарсы күреске шықты - деп көрсетті.
Қытай - көп ғасыр бойы монархиялық дәстүр сақтаған, шарулар қауымы әлі
де жойылмаған, жартылай феодалдық, жартылай орталық ел болды.
Қытай пролетариатының күреске шығуының да негізгі себебі осы болды.
Халық манжурлық және өз жеріндегі феодалдық қанауда болды. Жұмысшылар
өнеркәсіп орындарылда ұсталды. Деревнядағы кедейлер қанаушылыққа ұшырады.
Осындай себептен Қытай еңбекші бұқарасы революциялық күреске араласып,
әскери күшке айналды. Олар коммунистік партиясын құрды, ол партия Қытай
революциясында жетекші роль атқарды. Қазіргі кезде КХР-да Қытай революциясы
туралы көптеген зерттеулер мен мақалалар, бұрын бұл салада ғылыми талдаулар
аз жасалылған жаңа материалдар, сонымен қатар Қытай революциясындағы сол
кездегі басшы қайраткерлер рөлін ашу қолға алынды. Арада пікірталастар
пайда болды. Мұны Батысгерм ан тарихшысы Т.Шидер сөзімен айтқанда Тарихтың
жекелеген фазалары соңғы бөлшектеріне дейін түсіндірілсе де тарих жұмбақ
күйінде қала береді.
Тарих әдебиеттердің бір бөлігі, әсіресе 1979-1981 жылдардағы мәдени
революция кезіндегі Қытай коммунистерін ақтауға байланысты саяси
компаниялардың мақсаты мәдени революция , кезіндегі тарихи оқиғадан алыс
тұрудан бас тарту болды. Бұл Қытайдағы революциялық қозғалысты жаңаша тұрде
қарауды талап етіп отыр.
Соңғы кезде Қытайда Қытай Коммунистік партиясының тарихы туралы
лекция жарық көрді. Оны Шанхай, Пекин, Цзимин, Ханчжоу, Ухан, Гуанчжоу
сияқты ірі оқу орындарының орталықтары дайындады.
Бұл революция және оның жетекшілерінің тарихы
туралы концепция негізгі үш кезеңнен тұрады:
1. ҚКП-ның Орталық комитетінің III-VI пленумы аралығы.
2. VI пленумы мен XXI съезд аралығы.1981ж.07-1982ж.09.
3. Қытай коммунистік партиясының XXI съезінен кейінгі кез.
Бірінші кезеңнің ерекшелігі мәдени революция кезін ғана сынға
алушылық емес, сонымен бірге бір жақты пікірде болған 50 жылдардағы
көзқарасты қайта қарау. Мұның ең бір шарықтау кезі 1980 жыл және 1981
жылдың бас кезі. Бұл кезде Қытай тарихшыларының көп жылғы еріксіз
үнсіздіктерін жеңіп, тарихи шындыққа бет бұру болды.
Орыс тарихшысы А.И.Данилов Тарихи әлем - оқиғаларға толы әлем. Олар
жоқ жерде өзгеріс, қозғалыс, даму тіпті тарихи шындық та жоқ - деп жазды.
Шындығында, Қытай революциясының жеңісі дүние жүзінде халқы жағынан
көп қоныстанған Қытай елінің көп жылдар бойы күреспен жеңіп алған
бостандығы болды. Қазан революциясынан үлгі алды, достық ықыласпен қол
созды.
Соңғы жылдары Қытай революциялық қозғалысындағы коммунистік партия
жетекшілерінің рөлін ашу үшін Батыстың прогрессивті тарихшылары қолға
алды. Ол Франциуз тарихшысы Жан Шэно, Итальян тарихшысы Энрика
Мишель және басқалары.
Орыс тарихшылары Қытай революциясын үшке бөледі: 1903-1917, 1917-
1927, 1928-1949.
Бірінші кезеңде буржуазиялық деп сипаттауға болады, онын қозғаушы күші
болып антициндік, антимонархистік 1911-1913ж. Синхай революциясы болды.
Екінші кезең - буржуазиялық - демократиялық деп аталынды. Бұл кезде
халық белсенділігі артты, оның шарықтау шегі 1925-1927 ж, бірқатар
әлеуметтік мәселені алға қойған жаңа типті өкімет әкелді.
Үшінші кезең - революциялық процесс, буржуазиялық қоғамды төңкерген
капиталистік жолдан шыкқан уақыт болды. Әр кезеңнің өз алдыла қойған
мақсаты болды. Революцияның соңғы кезеңі халықтық -демократиялық сипат
болды. Бұл халықтық демократиялық өкімет түсінігі біздің қоғамымызда
әртүрлі пікірге тап болды.
Орыс тарихшылары В.И.Гунин мен А.В.Милексетов Бұл
революция - демократиялық революция - деп жазды.
Ал, тарихшы В.Ф.Ли Социальная революция и власть в странах Востока
еңбегінде Халықтық демократияның пайда болуы социалистік қайта құрудың
алғы шарты - деп түсіндіреді.
Менің пікірімше бұл революция халықтық - демократиялық революция. Осы
революцияда өз елінің ұлттық тәуелсіздігі үшін күреске революционер,
мемлекет қайраткері, дипломант Чжоу Эньлай өмірі мен қызметі Қытай халқының
ұлт-азаттық қозғалысымен тығыз байланысты.
Ч.Эньлай - өмірінің соңына дейін совет халқының шылайы досы болды.
Академик, қытайтанушы С.Л.Тихвинский 1919 ж. 4-май қозғалысынан
бастап 1976 ж. өмірінің соңына дейін 60 жылдан аса уақытты Қытайдағы XX
ғасырдың барлық оқигалары Ч.Энлаймен бірге өтті- деп жазады.
Кеңес тарихшылары да, Қытай тарихшылары да Ч.Эньлайдың сыртқы
саясаттағы көзқарасы, өз отанының ішкі саясатьгадағы рөлі туралы осы күнге
дейін монография, журналдық статья өте аз жазғанын айту қажет. Осы жұмысты
жазу барысында қажетті мағлұматтарды академик С.Л.Тихвинскийдің және басқа
да кеңес тарихшыларының еңбектерінен алдым.
Қытай Коммунистік партиясы 1921 жылы құрылды. Оның көрнекті
қайраткерлері Мао Цзе- Дун, Чжоу Эньлай, Чжу Дэ және Лю Щаоци және тағы да
басқалар болды. Бұл қайраткерлердің өмірі мен бүкіл қызметі Қытай
революциясының ірі оқиғаларымен және жас Қытай мемлекеті құрылғаннанкейінгі
оның кұрылысымен тығыз байланысты. ҚХР жарияланғаннан кейін Америка
интервенциясын және Қытайдың өз ішіндегі азамат соғысын біржолата тоқтатып
демократиялық үкімет құруға өз үлестерін қосты. Халықаралық Коммунистік
және жұмысшы қозғалысымен тығыз байланыста болды. Бұрылғы кеңес және Қытай
тарихи саяси шығармаларында Ч.Эньлай өмірі Мао Цзе-Дунмен ұқсас болса да
мәдени революция көлеңкесінде қалып қойды.
С.Л.Тихвинский өзінің естеліктерінде Қытайдың басқа мемлекет
қайраткерлеріне қарағанда Ч.Эньлаймен 1949-1950 және 1957 жылдары,
одан кейін де бірнеше рет кездескенін жазады. 1988 жылы Беймарда
өткен Еуропа қытайтанушыларының кон-Ференциясында академик
С.Л.Тихвинский Қытай халқының ұлт-азаттық күресіндегі Ч.Эньлай рөлі
туралы баяндама жасады. 1990 жылы С.Л.Тихвинский Токиода болып,
Ч.Эньлайдың 1918-1919ж. Жапонияда болғаны туралы деректерді жинау
барысында Жапонияның марксист-профессоры Кавака Хадзимнің Чжоу
Эньлай туралы еңбектерімен танысты.
Қазіргі кезде Қытай профессоры Цзи Чжунцзидің Биография Чжоу Эньлая
еңбегінің 1-томы Пекинде жарық көрді. Ол 1898-1949ж. Аралығын қамтиды.
ҚХР жарияланғаннан кейін Чжоу Эньлай мемлекет және
партияның басшы органдарында қызмет атқарды.
Елдің экономикасын, ғылымын, мәдениетін, қорғанысын нығайтуға,
социализмнің негізін салуға үлкен күш атқарды.
Қытай Халық Республикасының дүниежүзіндегі дамыған
мемлекеттермен терезесі тең мемлекет болуға Чжоу
Эньлайдың экономика мен саясаттағы еңбегі орасан зор.
І-ТАРАУ
ЧЖОУ ЭНЬЛАЙДЫҢ РЕВОЛЮЦИЯЛЫҚ ҚЫЗМЕТІ ЧЖОУ ЭНЬЛАЙДЫҢ САЯСИ ПОРТРЕТІ
Әрбір тарихи тұлғаның әлеуметтік - саяси еңбегін дүрыс түсіну үшін ең
алдымен оның өмірін, өмір сүрген дэуірін және өскен ортасын анықтап алу
қажет.
Осыған орай мен де Қытай халқының көрнекті саяси қайраткері Чжоу
Эньлай өміріне қышқаша тоқталып өткім келеді.
Чжоу Эньлай 1898 жылы 5 наурызда Цзянсу провинциясының Хуайань
қаласында кедейленген шэныпэнь семьясында дүниеге келді. Әкесі
провинциядағы қаржы басқармасының ұсақ чиновнигі
болды. Шешесінен ерте айрылды. Он жасынан бастап Солтүстік - Шығыс
Қытайдағы Маньчжурия полицейлік офицер қызметін атқарушы атасының
қолында тәрбиеленді. Осы жылдары ол шетел миссионерлерінің қолдауымен
ашылған бастауыш мектепке барды. Бірқатар Қытай классикалық
әдебиеттерімен бірге, Еуропа авторларының еңбектерін, Ч.Дарвин, Ж.Ж.Руссо
және тағы басқаларды оқыды. Осы жерде алғаш рет Қытайдың Маньчжурларға
қарсы патриоттық публицистикасымен танысты. Мектепте ағылшын тілін оқыды.
1913 жылы Ч.Эньлай Америка миссионерлеріне қарасты Нанкиндегі орта мектепті
төрт жыл оқыды. Бұл Қытайдағы революцияның басылыл қалған жылдары еді. Елде
Солтүстіктің шетел империалистерімен біріккен реакциалық күші болды.
Бірінші дүниежүзілік соғыста Еуропа державаларының қатысуын падаланып
Жапон үкіметі Қытайдың Экономикалық және саяси жағдайына ене бастады.
1915ж. Қаңтар айындағы Жапон үкіметінің Қытайға 21 талап қоюы,
Қытайдың алдыңғы қатарлы азаматтарына, соның ішінде оқушы, студент
жастардың қарсылығына тап болды. Антижапондық қозғалыс өріс алды. Бұл
қозғалысқа өзіндік үлесін Ч.Эньлай да қосты. Ол коллективпен бірге болу
және еңбекті бағалау керек деген мектептегі ассоциацияны
ұйымдастырыл, осы жерде шығатын журналдың редакторы болды.
Журнал Қытай үкіметінің жапон агрессорларына қарсы шықпайтынын қатты
сынға алды. Сун-Ятсеннің еңбектерін оқыды. Демократиялық идеяларын
таратты.
1917ж. Жазында Ч.Эньлай Нанкин орта мектебін өте жақсы аяқтады.
Жапонияға барды, осы жерде К.Маркстің Капитал еңбегімен танысты.
Университетке дайындығын тастап, Жапониядағы Қытай
студенттерінің өміріне белсене араласты.
Олармен бірігіп Жапон үкіметінің Қытай армиясымен Қиыр Шығысқа және
Сібірге, Совет Одағына қарсы интервенция жасау әрекеттеріне қарсылық
білдірді. Ч.Эньлай орыс революциясы туралы хабарларды, В.И.Лениннің
қайраткерлік жолын қызыға оқыды. Бұларды Жапонияның социалистік
баспасөз орталықтарынан алды.
1919ж. Апрельде Ч.Эньлай Тяньцзинге оралды. Осы жылы Версаль бітіміне
және оның шарттарына қарсы шығушылардың бірі болды.
Бұл осы жылғы Қытай студент жастарының баскөтеруімен болған
4 - май қозғапысы еді. Бұл қозғалысқа белсене қатысушылардың
ішінде кейін Қытай Коммунистік партиясының көрнекті
қайраткері болған Мао Цзедун, Ли Да Чжао, Цой Цю Бо, Ч.Эньдай т.б.
болды.
Революция - деп жазды В.И.Ленин 1919ж.- пролетариаттың өз еліндегі,
өз ішіндегі буржуазияға ғана күресі емес, ол барлық қаналушы халықтың
империализмге қарсы күресі. - деген.
1919ж. Күз айында Ч.Эньлай жаңадан ашылған
Нанькан университетінің студенті болды. Студенттік газетте, ол социализм
идеяларын, шетел империалистерінің Қытай жұмысшыларының арзан еңбегін
пайдаланыл отырғанын, лоардың жалақысын көтеру
жолындағы күресін жазды.
1919ж. 6 сентябрьде Тяньцзинде патриоттық студенттер Ассоциациясының
құрылуына байланысты жиналыс өтті. Оған Қытайдың алғашқы марксистерінің
бірі, Пекин университетінің профессоры Ли Да Чжао шақырылды. Осы кезде
Ч.Эньлай Коммунистік Манифесті және марксизм ілімінің негізін салушылар
еңбегін оқуды жалғастырды, Қытай Коммунистік партиясының негізін
салушылардың бірі Чэнь Дусюмен кездесті.
1920 жылдың январь айында Жапон товарларына байкот жариялауға митингі
болды. Басқа студенттермен бірге Ч.Эньлай да тұтқыңдалды. Тұрмеде ол өзінің
жолдастарына марксизмді, экономика және право жөнінде сабақ берді,
өздігінен білім алды. Сот барысында Ч.Эньлай өкіметтің жүргізіп отырған
саясатын ашык айтты. Бұл оның тұрмеден шығуына бірден-бір себеп болды.
Бұдан кейін Ассоциация студенттері Еуропада үлгі ала бастады. Артта қалған
Қытай үшін күресті.
1920 ж. Ч.Эньлай студенттермен бірге Францияға барды. Бұл студенттерге
Қытай үкіметі субсидиямен уэде берді. Бірақ Францияға келген студенттер
қиын жағдайға тап болды. Өкіметтің субсидия дегені жалған болып шықты.
Жоғары оку орындары туралы тіпті сөз де болмады. Жастардың көшпілігі
Парижде және Лиондағы, Лилльдегі көмір шахталарына жұмысқа орналасты.
Ч.Эньлай Париждегі жұмысшы қалашығы Бийянкурге орналасты. Бірінші күннен
бастап - ақ Еуропадағы жұмыс істеп жүрген немесе оқып жүрген Қытай
жастарының арасында ұйымдастырушылық және революциялық үгіт жұмысын
жүргізуге ат салысты. Өзі де заводта, шахталарда жұмыс істеді. Бельгияда,
Германияда болды. Берлинде болашақ Қытай Қызыл Армиясының колбасшысы, сол
жерде білім алып жүрген Чжу Дэмен кездесті. Осы жылдары Ч.Эньлай
Тяньцзиндегі Ишибао газетінің штаттан тыс тілшілік қызметін атқарды.
Газеттің беттерінде Францияға оқуға келген Қытай жастарының
қиылшылыгын, Еуропа державаларылың Советтік Ресейге қарсы саясатын,
Германиядағы жағдайды, Еуропа елдеріндегі жұмысшы қозғалысын,
Версаль конференциясындағы Жапон үкіметінің қойған мәселесі туралы
мақалалар жариялап отырды. Тихвинский С.Л. Францияда Ч.Эньлай жанындағы
Цой Хәсэнь, Ли Лисань, Дэн Сяопин, Ле Фучунь, Чэнь И және тағы басқа
марксизм идеяларын үгіттеді. Бұл қайраткерлер Қытай Коммунистік партиясының
құрылуына дейін-ақ Парижде Коммунистік Лиганың негізін салды , Лиганың
ұйымдастыру бөлімін Ч.Эньлай жүргізді. Жастар журналының редакторы
болды.
1922ж. Қытай Коммунистік Партиясының құрылуына байланысты Лига
мүшелері Бұлон орманындағы конференцияда ҚКП- ның құрамына кіруге және
Еуропада оның секциясын ашуға шешім қабылдады. Сондықтан да Қытай Халық
Республикасында Ч.Эньлайды ҚКП-ның негізін салушылардың алғашқы
адамдарының бірі деп санайды. Ұлттық революция жыңдарылда
Коминтерннің нұсқауымен Гомьиндан партиясының құрамына кірді. Осы
кезде Қытайда Гоминьдан мен ҚКП бірігіп жұмыс атқарды.
1924 жылы сентябрьде ҚКП - ның шешімімен Ч.Эньлай Еуропадан Қытайға
келді. Ол Гуанчжоудағы Сун Ятсен басқарған революциялық үкіметтің құрамына
кірді. Ч.Эньлай ҚКП - ның Гуандун - Гуанский комитетінде секретарь және
әскери бөлімнің басшысы болды.
Тихвинский С.Л. 1925ж. 27 жастағы Ч.Эньлай Дэн Инчоға үйленді. 1919
жылдан бастап хат алысып тұрған Дэн Инчаомен өмірдің ауыртпалығын елу
жылдан аса бірге көрді. Балалары болмаған. Олар революция үшін күрестегі
қаза болған достарының балаларын өздері тәрбиеледі. Солардың бірі Қытай
мемлекеттік советінің төрағасы Ли Пэнді айтуға болады.

2. ВАМПУ ӘСКЕРИ МЕКТЕБІНІҢ ҚҰРЫЛУЫ
1924ж. Май айында құрылған Вампу әскери мектебінің саяси бөлімінің
басшысы болды. Мектептегі Чан Кайши басқарды. Оңтүстіктегі Қытайдың
милитаристеріне қарсы соғыста, ұлттық революциядағы операцияларда Ч.Эньлай
әскери тәжірибе жинақтады. Мектеп курсанттарылың арасында беделді болды.
1923ж. Қытайдың революциялық үкіметі шақыруы бойынша барған бірінші совет
әскери маманы А.И.Черепанов өз естелігінде : Гуанчжоуда
коммунистер ерекше аудандар құрды, олар революциялық пункттер құрды. Бұл
аудандар Гоминьданның Орталық Комитетіне тікелей бағынышты болды,- деп
жазды. Коммунистер көшелерде, қаланың кәсіподақтарылда белсенді жұмыс
атқарды. Әртүрлі клубтар мен жұмыс орындарында жұмысшыларды
ұйымдастырды. Үгіт коммунистердің социалистік одақтары арқылы студенттер
арасында жүрді.
Сол кезде Қытай Коммунистік Партиясының саны көп болмады: барлығы 500-
600 адам - деп жазды А.И.Черепанов. Партияның көптеген мүшелері өзіндік
саяси іс жүргізуге әлі дайындықтары болмады. ҚКП- ның Орталық Комитетіне
ұйымдастырушылық және тәрбиелік жұмысты көп жүргізуіне тура келді. Ол үшін
коммунистердің идеологиялық дәрежесін көтеру керек болды. Коммунистердің
партия Гуанчжоу мен Шанхайдағы халық арасына үгіт жұмысы жеткілікті
уақытты талап етті. 1924 жылы 1 ноябрьде Вампу мектебінде 1500 адам болды.
Олардың ішінде мұғалімдер мен офицерлер саны - 62, әкімшілік кұрамы-131,
ауыспалы құрамы-950, қызмет көрсетушілер-237 болды. Мектептің негізгі
мақсаты алты ай мерзімде жаяу әскер дайындау керек болды. Арнайы
артиллерия, саперлік, байланыс, пулеметшілер дайындайтын класы болды,
Кейінірек мектепте саяси қызметшілер дайылдайтын бөлім ұйымдастырылды. Ол
кейін Орталық әскери- саяси училище деген атқа ие болды. Мұғалімдер
құрамындағы офицерлер әртүрлі жерден әскери дайындықтан өткендер
болды: бірі Жапонияда, тіпті көпшілігі, бірі, БАОдиндегі ескі типтегі Қытай
әскери мектебін немесе провинциядағы әскери мектепті аяқтағандар болды.
Курсанттар көбінесе жоғары және орта оқу орындарынан , Гуанчжоу, Шанхай
және т.б. қалалардан алынды. Мектептің бірінші түлегінен отыз тоғыз
коммунист шықты. Жұмысшы өкілдері болмады. Кейін мектептің жанылан халықтың
өз еркімен күреске шығатындары үшін арнайы курстар ұйымдастырылды. Шаруалар
мен қала кедейлері болды. Білімдері болмады. А.И.Черепанов: 1925 жылы
аяқтағанда 2500 курсанттардың 1640- шаруалардан шықты, 100-жұмысшы, 400-
саудагерлер, 400- оқушылар, 10- солдат, 15- чиновник, 12-интеллигенция
өкілдері болды.
Коммунистер армияны тәрбиелеуде және әскери қабілеттілікті арттьфуда
зор еңбек сіңірді. Саяси бөлімнің жұмысы коммунистік топтардың
белсенділігін арттырды.

3. БІРІККЕН МАЙДАННЫҢ ҚҰРЫЛУЫ
1924 жылы сентябрьде ҚКП- ның шешімімен Ч.Эньлай Еуропадағы Қытайға
келді. Осы жылы Сун Ят Сенмен Компартияның қатарында болды. Революциялық
үкімет Гуанчжоуда болды. Ч.Эньлай 1924 жылы Коммунистік партияның Гуагдун -
Гуанский комитетінде секретарь және бөлімнің басшысы болды. Осы жылдарда
ҚКП- ның тікелей өкілеттілігін атқарды.
1924 жылы май айында құрылған Вампу әскери мектебінің саяси бөлімін
басқарды. Бұл 1937 жылы Гомньдан мен ҚКП - ның біріккен ұлгтық
майданыныңашылуына себеп болды. 1925 жылы ақпан - наурыздағы Чэнь Цзюнминге
қарсы бірінші Шығыс жорықтарындағы әскери қимылдардың нәтижесінде Қытайда
жаңа ұлттық - революциялық армия (НРА) құрылды.
1927жылы 1 августе Наньчань қаласында Гоминьдан әскери басшыларылың
арасында көтеріліс болды. Оған Е.Тин, Чжу Дэ және Хэ Лун, Ч.Эньлай
оңтүстікке, Гуандунге кетті. Осыдан кейін бірінші август Қытайда ұлт -
азаттық күні ретінде аталып өтіледі.
Ч.Эньлайдың Гоминьданнан шығу себебі: 1925-1926ж. Оңтүстік
революциялық армияның солтүстік жоғары Қытайда революциялық жеңіске жетті.
1927 жылы 21 наурызда пролетариатқа Қытайдың өнеркәсіп орталығын басыл алу
мүмкіндігі туды және үш апта бойы ұлттық армия келгенше Чан Кайши басқарып
тұрды. Бірақ ол он екінші сәуірде Шанхайға армия әкеліп, империалистермен
ымыраға келді. Көтерілісшілерге сатқындық әрекет жасады. ҚКП-ның
құрамынан Гоминьданның оңшыл қанаты бөлінді. Нанкинде Чан Кайшидің
контрреволюциялық үкіметі құрылды. Бұл окиға Ч.Эньлайдың Гоминьданнан
шығуына үлкен себеп болды. 1924 жылдың аяғында жұмысшы шаруалар қозғалысы
біршама белсенді бола бастады, бірқатар провинцияларда аз ғана тұрақты
Қызыл армиялар құрылды.
Бірінші Шығыс жорығындағы (1925ж. Февраль-март) әскери қимылдардың
нәтижесінде ( Чэнь Цзюминге қарсы) Қытайда жаңа ұлттық- революциялық
армия қалыптасты.
ҚКП - ның 1927 жылғы көктеміндегі V съезде Ч.Эньлай Орталық Комитеттің
мүшесі болыл қабылданды. Әскери бөлімнің басшысы болды. 1927 жылғы 1
августегі Наньчан қаласындағы революцияда Е.Тин, Чжу Дэ, және Хэ Лун сияқты
басшылары өз сенімдерін ақтады.
1928 жылы Ч.Эньлай Коминтерннің бірігуімен болған Москвадағы июнь-
июль айларында ҚКП- ның VI съезіне келеді. Съезд 1925-1927 жылғы
революцияға қорытынды жасайды, және ұлт- азаттық күрестің одан әрі даму
жолын көрсетті. Съезде Ч.Эньлай жұмысшыларды ұйымдастыру және әскери
мәселе бойынша есеп берді. Ол ұйымдастыру бөлімінің басшылығына
ауысты. Осы жылы Москвадағы Коминтерннің VI конгресінің жұмысына
қатынасты. Коминтерннің Атқару Комитетінің мүшелігіне кандидаттыққа ілінді.
Гоминьданның, ҚКП - ның Біріккен Ұлттық майданынан бөлінуі , елде қатаң
репрессия жүргізді. Ол коммунистерге, жұмысшыларға, жастарға ауыр соққы
болды.
Мұндай жағдайда Ч.Эньлай партияның жұмысын астыртын
атқаруға мәжбұр болды. 1928 жылы октябрьде Ч.Эньлай Шанхайға келіп,
коммунистік партияны жаңа жағдайда ұйымдастыруға кірісті.
1930 жылы 5 июньде Москвага Ч.Эньлай келді. ВКП (б) - ның XVI съезіне
қатынасушыларға Қытайдағы революциялық қозғалысты айта келіп: Қытай
революциясы және Қытай Коммунистік Партиясы Ұлы Октябрь революциясының
әсерінен пайда болды, дүниеге келді. Дүниежүзілік экономикалық
дағдарыс , революциялық қозғалыстың өрлеуі және әсіресе, СССР- дегі
социалистік құрылыстың нәтижелі табыстары - мұның бәрі Қытайдағы
революциялық қозғалысқа өзіңдік әсерін тигізбей қоймайды- деп
көрсетті.
1934 жылдың көктемінде Чан Кайши үлкен армия жасақтап , авиация мен
артеллерияны пайдаланып, бес рет Гоминьданның құрсауын бұзу жоспарын жасау
және оған басшылық ету тапсырылды. Жасырын резерв үшін мобилизация
жүргізілді. Октябрь айында Қызыл армияның негізгі күші Гоминьдан Армиясының
қоршауын бұзып, Цзянси провинцияларына, Қытайдың батысына жылжыды. Ондағы
мақсат басқа согыс базаларымен бірігу еді. Бұл жорық өте қиын болды. Адам
баспаған орман, жол, дала, сазды балшық, қар басқан таулы жерлер, жаудың
оғының астымен Қытайдың он бір провинциясын басып өтуге тура келді. Бұл
ұлт азаттық күрестегі Қытай халқының ұмытылмас тарихының беттері болып
қалды. Ч.Эньлай осы қиыншылықты әскерлермен бірге көрді, ерлік пен батырлық
көрсетті. Бұл қиындықтарды оның өмірлік серігі, елу жылдан аса уақыт бірге
болған жұбайы Дэн Инчао бірге көрді, жанында болды.

І-ТАРАУ
ЧЖОУ ЭНЬЛАЙДЫҢ САЯСИ МЕМЛЕКЕТТІК ЖӘНЕ ДИПЛОМАНТТЫҚ РӨЛІ
1).Ч.ЭНЬЛАЙДЫҢСАЯСИМЕМЛЕКЕТТІК РОШ
1935 жылы Жапон үкіметінің агрессиясы Қытайға айқын көрінді. Бұл кезде
Ч.Эньлай штаб басшылығының міндетін атқарды. Қытай Коммунистік
Партиясының атынан бірнеше рет Гоминьдан
армиясындағы солдаттар мен офицерлерді империалистік Жапониядан қорғану
үшін бірігушілікке шақырды. Коммунистік Интернационалдың VII конгресінде
1935 жылы ҚКП - ның жұмысына жоғары баға берді. Антиимпериалистік
Біріккен майданның ашылуына үндеу жариялағанын құлтады. Коминтерннің
Орталық Атқару Комитетінің секретары Г.Дмитрев, Фашизмнің енуі және
интернационалдық жұмысшы табының мақсатыл айта келіп Қытайда Жапон
империалистерінің тонаушылық әрекеті және Нанькин үкіметінің сатқындығы
Қытай халқына қорқыныш пен үрей әкелді.
Қытайдағы совет аудандары мұндай әрекетті
басуға және Қытайды империалистерден бөліп алулары керек. Қытай
үкіметі өзінің бостандығы мен тәуелсіздігі үшін күресуде. Барлық істе Қытай
Коммунистік Партиясы басшы болуы керек ...
Қытай Коммунистік Партиясының шешімімен Ч.Эньлай Чжан Сюәлян Нанькин
үкіметінің бүйрығы бойынша Жапон армиясының Маньчжурияны басып алуына қарсы
шықпай , Солтүстік Батыс Қытайдан кері шегіну керек деді. 1936 жылы
январьда Ч.Эньлай, Мао Цзе Дун және Чжу Дэ, Чжан Сюәлян басқарған
армиясымен арнайы тұрде Жапон агрессиясына қарсы шығуға шақырды. Бұл жұмыс
ҚКП- сы мен Гоминьданның 17-ші армиясының басшысы генерал Ян Кучэмен
бірігіп жасалды. Осы жылы 9 апрельде Ч.Эньлай Ч.Сюәлянмен кездесіп, оған
ҚКП -ның саясатын түсіндірді. Арадағы хат алысудан соң Ч.Сюәлян Ч.Эньлаймен
бірге болып, азамат соғысын аяқтауға бет алды.
Чан Кайши бұйрығын орындаудан бас тартты.Сияньдағы 17-ші армиямен бірігіп
Жапон агрессорларына қарсы шықты. Чан Кайши Сияньға келгенде екі басшыға да
азамат соғысын тоқтату керектігін түсіндірді. Бірақ, Ч.Кайши одан бас
тартты. 12декабрь күні офицерлер Чан Кайшиді тұтқындады. Сияньдағы бұл
мәселені шешуге Ч.Эньлай жіберілді. Ол бұл жерде Чан Кайшимен кездесіп,
елдің барлық күшін Жапон агрессорларына қарсы күресуге шақырды.
Сыртқы жаудан қорғанып, азамат соғысын тоқтату мүмкіндігін қарастырды.
1936 ж. 25 декабрьде Ч.Кайши Сияньнан кетуге мәжбұр болды.
Сиянь мәселесінің бейбіт шешілуі Қытайда Жапон үкіметіне қарсы ҚКП мен
Гоминьданның бірігіп Біріккен ұлттық майдан құруына жол ашты.
1935 ж. 7 июльде Жапон үкіметі Қытайға ірі масштабтағы соғыс жариялауына
байланысты Ч.Эньлай шұғыл Солтүстік Қытайға кетті. Бұл жерде халыққа үгіт
насихат жұмысын жүргізді, партизан соғысының әдістерін үйретті,
патриотизмді қалыптастыруға күш жұмсады.
Осы жылдың аяғында ҚКП- ның шешімімен Уханға келді. Нанькинді Жапония
аккупациялағаннан кейін астана уақытша Ухань болды. Осы кезде ҚКП органы
Синьхуа Жибао газетін шығарды. Уханьда 1937 жылы Ч.Эньлай Коммунистік
партияның қолдауымен алғаш рет дипломатиялық ұйым құрды. Уханьдағы 8- ші
далалық армияның ішінен халықаралық үгіт насихат тобын құрды. Топтың
мақсаты шетел журналистерімен байланыс жасап, информациялық
хабар жинау болатын. Осыған орай Ч.Эньлай Жұмыстың 5 ережесін жасап
барді: 1) Көзбен жұмыс істеу керек оқумен, соның ішінде Марксизм ленинизм
еңбектерін ; 2)Құлақпен жұмыс істеу халық соғыс туралы, Гоминьдан,
болашақ Қытай туралы не айтып жатыр және оны өзінің қызметінде пайдалану;
3) Тілмен жұмыс істеу партияның саясатын және жағдайын насихаттау, дұрыс
емес идеялар мен көзқарастарға сокқы беру; 4) Қолмен жұмыс істеу не талап
қойса, соның барлығын өзі істеуі; 5) Аяқпен жұмыс істеу достарды жүре
отырып іздеу, есікті жауып алып, кім қашан келер екен деп күтіп отырмау
керек.
Ч.Эньлай және оның дипломатиялық кадрларының саяси белсенділігі
Чунцинде де көрінді. Жапондардың соққысынан кейін Гоминьдан үкіметі
Чунцинге орналасқан еді. Осы жерде Ч.Эньлайдың дипломатиялық әдістері
қалылтасты. 1938 жылы март айында Ч.Эньлай Қытайдағы
әскери Комитеттің саяси басқармасын және мобилизациялау ісін
басқарды. Бұл қызметте Ч.Эньлай өнер шеберлерінің, мәдениет
қызметкерлерінің, жазушылар мен басқа да зиялы қауым арасында жауға қарсы
тұруға барынша үгіт жүргізді. Әсіресе, Ч.Эньлай жұмысы Уханьды қорғау
жұмысын ұйымдастырудан көрінді. Жұмсалатын қаржы мен материалдың ресурсты
сауда палатасына, жұмысшы күшін бөлуді провинциялық үкіметке
тапсырды. Заводтар мен өнеркәсіп орындарындағы жұмысшыларды Қорғаныс
жұмысына жіберді. Бірақ, Уханды ұстап тұру мүмкін болмады.
Жапон әскерлерінің алдыңғы бөлімі қалаға кіргеннен кейін, Ч.Эньлай
туралы Қытай жазушысы және тарихшысы,1938 жылы Қытайдың ұлттық армиясының
саяси бөлімін басқарған Го Можо: Ч.Эньлай кез келген істі соңына дейін
ойланып істейтін. Онда темірдей қатаң ойлау логикасы болады.
Кез келген мәселені өте жылдамдықпен шеше білетін, сол іске барынша
берілгені соншалық, бірнеше күн ұйықтамайтын. Бірақ, келесі күні жұмысын
жалғастыра беретін - деп жазды. 1938 жылдың аяғында Ч.Эньлай
Чуньциньдегі 8 армияны басқарды. Гоминьдан партиясының тізе
бүгушілік элементтерін жойды.
Біртұтас майдан құру жұмысын жалғастырды. Сонымен бірге ҚКП -ның
Оңтүстік Қытайдағы Орталық Комитетінің бөлімін басқарды және Синхуа Жибао
газетінің бас редакторы болды. Ол үлкен ұйымдастырушылық және партияның
үгіт насихаттық жұмысын жүргізді.
Коммунистік Интернационал көп тілде шығатын және үнемі көрнекті
Қытай Коммунистерінің статьяларын, ҚКП -ның документтерін жариялап
отырды. 1940 жылы журналда Ч.Эньлайдың Қытайдың тізе бүгушілігі және
жіктелу қаупіне қарсы деген мақаласы жарияланды.
1943 жылы июнь мен 1944 жылдың ноябрь аралығында Ч.Эньлай Яньада
болды. Мао Цзе Дун Ч.Эньлайды Елді тәртіпке салу қозғалысына шақырды. Бұл
қозғалыс 1943 жылдың апрель айында ҚКП - ның қатарынадағы мүшелерін тазарту
мақсаты деп түсіндірілді.. ҚКП- ның Орталық Комитетінің: Мао Цзе Дунның
идеологиялық жүйесі мен партияның ішіндегі менылевиктік идеологияны
тұншықтыру мәселесі еді.
Қозғалыстың барысында партияға берілген коммунистер өз істерінен бас
тартуға мәжбұр болды. Мао Цзе Дун нұсқауымен барлау органының басшысы Кан
Шэнь Жапон агентурасымен бірігіп жаппай репрессияны бастады. Бұл кейін Мао
Цзе Дунның жеке басқа табылушылығына әкелді.
Бірақ Яндағы ҚКП - ның Орталық Комитетінде Ч.Эньлай Кан Шэнъ саясатына
қарсылық көрсетті, оның коммунистерді заңсыз тұлқындау, жалған жаламен
айыптау әдістеріне ашықтан ашық соққы берді. Бұл ісі Ч.Эньлайдың
партияның алдындағы даңқын арттыра түсті.
1944 жылы ноябрьде Ч.Эньлай Чунцинге Гоминьдан үкіметі мен АҚШ
өкілдерімен келіссөз жүргізуге жіберілді. 1945 жылы апрельде Ч.Эньлай
Яньандағы ҚКП- ның VII съезінің жұмысына қатынасты. Біртұтас майдан құру
жөнінде баяндама жасады. 1945 жылы 28 августе Жапонияның тізе бүгу
қарсаңында Ч.Эньлай Мао Цзе Дун мен Чунцинге Гоминьдандармен келіссөз
жүргізуге келді. 10 октябрьде ҚКП- ның атынан келіссөз жасалды. 1946 жылы
январьда Ч.Эньлай ҚКП- ның үш жақты, ҚКП- сы Гоминьдан және АҚШ -тың соғыс
жанжалдарын шегу, байланыс торабын орнату мәселесін шешуде елшілік қызметін
атқарды. 1948-49 жылдарда Ляоси Шэньян, Бэйпин-Тянь- Цзин және Хуайхай ірі
- ірі операцияларына қатысып, басшылық жасады. Басштабты басқарды.

2) Чжоу Эньлайдың дипломанттық рөлі
1949 жылы 1 октябрьде Ч.Эньлай Қытай Халық Республикасының Сыртқы
Істер Министрі болды. Бұл Қызметте оның ұйымдастырушылық және дипломатиялық
қабілеті айқын көрінді. 20 январьда 1950 жылы Ч.Эньлай Москваға келіп, Мао
Цзе Дунмен бірге Совет -Қытай келіссөзіне қатысты. Осы жылы 14 ақпанда
Қытай Халық Республикасының атынан Достық.
Одақтастық және Өзаракөмек туралы келісімге қол қойды. Шарт бойынша
Қытай Совет Одагынан ең қабілетті финанстық, экономикалық, ғылыми -
техникалық және әскери көмек алатын болды. Қытай өкіметінің
өтінішімен Совет Одағынан экономика, әскери істер жөнінен кеңесшілер,
өнеркәсіптің әр саласынан маман кадрлар, транспорт, финанстық, мәдени,
ғылыми және білім беру үшін білікті мамандар жіберілді.
1949 жылдан кейінгі Ч.Эньлай өмірі Қытайдағы ауылшаруашылық құрылысын
қалпына келтіру, елдің сыртқы саясатымен тығыз байланыста еді. Ол Совет
Одағымен және басқа да социалистік елдермен достың қарым қатынасты орнатуға
аянбай еңбек етті. 1960 жылдың басына дейін Ч.Эньлай ҚКП- ның VIII
съезінде, бүкіл қытай халықтары қатынасқан сессияларда, қоғамдық
жиналыстарда, газет-журналдарда, үлкен, кең мағынадағы баяндамалар жасап,
оларды жариялап отырды. Қай жерде болмасын Қытай мен Совет Одағы арасындағы
достықты, бірлесіп бейбітшілік орнатуды мақсат етті. Ч.Эньлай 1956
жылы ҚКП - ның VIII съезіндегі баяндамасында: Совет Одағы КХР- ның алғашқы
бесжылдық жоспарын орындау барысында жеңілдік шаралармен кредит берді. 205
өнеркәсіп объектілерін жоспарлауға көмек берді, олардың көп бөлігін
құрал - жабдықтармен қамтамасыз етті.
Арнайы маман кадрларын жіберді, басқа облыстарға техникалық көмек
жасады. Біз осы жағдайды пайдаланып, Совет Одағына шынайы ағалық
көмектеріне шексіз алғысымызды білдіреміз. - деп көрсетті.
Социалистік елдердің бірлігі КХР- ның социалистік құрылысын одан әрі
дамытудың басты құралы болды. Бұл үшін тек сөз және үндеу ғана емес,
материалдық және идеялық базаны нығайту керек болды.
Ч.Эньлай 1950 жылы Совет Одағы мен КХР - ның және ынтымақтастық
арақатынасын дүниежүзінің бейбітшілік кілтіндей көрді. Екі елдің
арақатынасының нашарлауы деп көрсетті Ч.Эньлай, ол құбылыстың жағымсыз
кезеңі болады. Ешкім де Совет Одағының шынайы көмегін жоққа шығармайды.
1957 жылы мұндай сөздерді Ч.Эньлай тек Қытайдағы антисоветтік және
антисоциалистік бағытқа қарсы тұрған оңшыл әлементтерге ғана емес,
сонымен бірге Қытай басшыларының ішіндегі ұлттық пиғылдағы адамдарға, Қытай
мен Совет үкіметі достығын үзгісі келетін көзқарастағыларға ашықтан- ашық
жеткізіп отырды. Ол өз елінде Қазан революциясының 40 жылдық
мерекесін зор қуанылшен қарсы алды. Қытай халқына Қазан
революциясының әсерін, қол жеткізген табыстарын айтып отырды. Совет Одағы
КХР- на 10 жыл мерзім ішінде 10800 аса экономикалық, мәдениет, ағарту т.б.
салаларына маман кадрларын жіберді. Ч.Эньдай СССР- дің сыртқы саясаты
мен инициативасын, қарусыздану саясатын, Азия мен Тынық мұхиттының
қауіпсіздігін қамтамасыз етуін қолдап отырды. СССР- дің Жапониямен бейбіт
келісімін, Таяу Шығыс пен Батыс Берлиндегі жағдайды реттеуіне ат салысты.
Бұл мәселенің барлығы 1951 жылы 22 майда
Қытайдағы Совет елшілігіне нотадан көрінді. Ешбір мемлекетке Жапонияда
қарулы күшін немесе әскери базасын тастап кетуге рұқсат берілмейді.
Ч.Эньлай Тайваньды Қытайға қосу мәселесіне зор күш жұмсады.
Тайваньдағы Гоминьдан қайраткерлерінен үшінші жалпы ұлттық біртұтас
майданның құрылуына шақырды. Ч.Эньлай еңбегінің нәтижесінде Қытай
дипломатиясы зор табысқа жетті. Оның дипломатиялық таланты Женевада өткен
бес ұлы державаның ( 1954ж. 26 апрель- 21 июнь) Сыртқы істер Министрлері
қатысқан конференциядан көрінді. Қытай мен Совет Одағы конференцияда
Въетнам демократиялық республикасының тәуелсіздігін алуға,
Комбоджия мен Лаосқа тәуелсіздіктерін алуға қолдау білдірді. Осы жылы Индия
мен Бирмада болды. Осы елдермен бес принципті бекітті.
Территориялық егемендігін сақтау, шабуыл жасамау,
бір- бірінің ішкі саясатына араласпау, теңдік пен өзара көмек және
бейбітшілік мәселесін шешу. Қазіргі Қытай және Батыс тарихшылары осы бес
принциптің бас көтерушісі Ч.Эньлай болды деп есептейді. Индия мен Бирманың
рөлін көрсетпейді. 50- жылдардың ортасында бейбітшілік принциптері Шығыс
пен Батыс арасында, соның ішінде Қытай ішінде маңызы зор болды. Қытайдың
капиталистік елдер бұғауынан дипломатиялық жолмен шыққысы келді. Ерте ме,
кеш пе - деп көрсетті Ч.Эньлай 1965 жылы июньде, Қытай халқы мен АҚШ
арасында дәстүрлі достық қарым - қатынас орнайды деген.
1955 жылы апрельде Азия және Африка елдері қатынасқан Бандунг
конференциясы өтті. Делегацияны Ч.Эньлай басқарды. Осы жерде ол
дипломатияның сан қырлы сырын жете түсінді. Делегация басшылары және
бірқатар елдердің өкілдерімен байланыс
жасағанда, алдын- ала дайындалып қойған текстің іске аспайтылына көзі
жетті.
КХР - ның саясаты туралы баяндама жасады.
Бейбітшілікті сақтау мен соғысты болдырмау үшін басты фактор бейбітшілік
сақтаушы елдермен арадағы қарым қатынасты жақсарту, тығыз байланыста болуды
түсінді. Ч.Эньлай Тайваньды Қытайдың бір бөлігі ретінде қосуға ат салысты.
Тайваньдағы Гоминьдан қайраткерлерін ҚКП бірігіп үшінші біріккен
майдан құруға шақырды.
Бірқатар Батыс тарихшылары КХР, соның ішінде Ч.Эньлайды қазіргі
терминмен Азиядағы Орталық күш болды деп
көрсетті.
Бірақ, Ч.Эньлай 1950 жылы аймақтық қауіпсіздік мәселесін көтерді,
елді бөліп қарастырмады. Ол өз сөзінде : Азия
мемлекеттерінде бейбітшілік пен ынтымақтастық керек. Азия елдері
жалпы Азияның қауіпсіздігі мен коллективтік қауіпсіздікті орнатуға күш
салулары қажет.
Біздің бұл саясатымызды Азия елдері жоққа шығармайды деп сенемін
деген. Бұған мысал: 1) 1954ж. 26 апрельде Женевада Корея және Үндіқытай
мәселесі туралы конференция өтті. Конференцияда Қытай Совет Одағымен
бірге Въетнамның, Камбоджидің және Лаос елдерінің
тәуелсіздігін алуға зор үлес қосты. Үндіқытайда француз интервенциясы
тоқтатылды.
2) 1954 жылы Ч.Эньлай Индия премьер министрі ДЖ Неру, Египет басшысы
Г.Абдель - Насырмен бірігіп бейбіт жағдайда Бес принцип ( Панша - Шила
д.а.) мәселесін жүзеге асырды. Ол: территориялық егемендікті сақтау, шабуыл
жасамау, бір- бірінің ішкі саясатына араласпау, теңдік пен өзара көмек және
бейбітшілік мәселесін шешу.
Мұны Азия және Африканың 29 мемлекеті қолдап, 1955 жылы
апрельде Баудинг конференпиясы шақырылды. Бұл конференция
бейтараптық бейбітшілік жолы болды. Қазіргі Қытай және Батыс тарихшылары
осы бес принциптің бас көтерушісі Ч.Эньлай болды деп, Индия, Египет,
Бирманың рөлін көрсетпейді. 3) 1961 жылы Қазанда КПСС -
тің XXII съезіне Ч.Эньлай Қытай делегациясын басқарып келді. 1956 жылдың
ноябры мен 1957 жылдың февраль айына дейін Ч.Эньлай Азиядағы - Въетнам,
Камбоджи, Бирма, Индия, Пакистан, Ауғанстан, Неаполь, және
Цейлонға Қытаймен достық қарым қатынасты жақсарту үшін барыл
қайтты. 1960 жылы МХР- на барды. 1963 жылдың декабрынен 1964 жылдың
февралыне дейін Африканың 10 елінде болды.
КХР құрылған күннен бастап оның алғашқы айларында Ч.Эньлай күрделі
ішкі саясат мәселесін шешумен бірге, жаңа дипломатиялық қызметтің
құрылуына көп мән берді. Бұл дипломатиялық қызметтің ядросы
Чунцзиндегі сыртқы істер мәселесімен айналысатын топ болды.
Олардың алдында мынандай мақсаттар қойды: Дишюматиялық жұмыс үшін
кезектен жаңа кадрлар дайындау және сыртқы саяси
проблемалар, яғни, Гоминьдандық күштерден, барлық территориялар азат
етілген соң зерттеу жұмысын бастау.
Ч.Эньлай КХР сыртқы саясатындағы негізгі әлементтерін
көрсетті:
1)Барлық елдермен теңдік негізінде өзара көмек және егемендікті
құрметтеу үшін дипломатиялық қатынас орнату.
2) Бір бағытта тұру яғни, СССР- дің басшыларымен бейбітшілікпен
және демократияландырумен қарулану.
3) КХР жаулық көзқараста емес, капиталистік елдермен жақсы қарым -
қатынас орнату.
4) Өзара сауда орнату.
5) Дүние жүзі халықтарымен бірігушілікті нығайту. СССР - мен және
басқа да демократиялық елдермен қатынасты нығайту. Ч.Эньлай
дипломатияның алдына дұшпан мен досты ажырата білу керек деген мәселе
қойды. Ч.Эньлайдың дипломатиялық жұмыстағы идеологиялық принциптері көп
жылдар бойы өз ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.