Шағын кәсіпкерлік қызметі
КІРІСПЕ
1 тарау. Шағын кәсіпкерліктің басқарудың теориялық негізі
1.1. Шағын көсіпкерліктің маңызы және негізі
1.2. Шағын бизнестің даму кезеңцері
2 тарау. Шағын кәсіпкерлік қызметінің мемлекеттік қолдауы
2.1. Шағын кәсіпкерлік қызметінің үйымдық.қүқықтық аспектілері.
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары
2.3. Банктің шағын кәсіпкерліктің субъектілерін несиелеу бағдарламасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1 тарау. Шағын кәсіпкерліктің басқарудың теориялық негізі
1.1. Шағын көсіпкерліктің маңызы және негізі
1.2. Шағын бизнестің даму кезеңцері
2 тарау. Шағын кәсіпкерлік қызметінің мемлекеттік қолдауы
2.1. Шағын кәсіпкерлік қызметінің үйымдық.қүқықтық аспектілері.
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары
2.3. Банктің шағын кәсіпкерліктің субъектілерін несиелеу бағдарламасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Нарықтық экономика өту бәсекелесті дамыту және монополизмді болдырмауға бағытталған қоғамдық өндіріс қүрылымын радикальді қалыптастыруды талап етеді. Әр-түрлі меншік нысандарына негізделген шағын кәсіпкерліктің дамуынсыз, әлемдік тәжірибеде бүл мәселені шешу мүмкін емес.
Дамыған елдердің экономикалық қүрылымдарында шағын және орта бизнес нысандарының үлесі 80-90 процентке дейін қүрады. Осы елдердегі ЖҮҒ-нің 56 процентке жуығын өндіріспен қамтамасыз етеді. Шағын кәсіпорындардың мобильділігі түтынушылық сүранысты қанағаттандырудың негізгі көзі, экономикалық өсудің және ҒТП-ның жол бастаушысы болып келеді. Оның дамуы қажетті сападағы тауарлар мен нарықты (түтынушылырға) толтыруға, жаңа қосымша жүмыс орнын қүруға ,яғни көптеген экономикалық -әлеуметтік және тағы басқа мәселелерді шешеді. Барлық экономикасы дамыған елдер шағын және орта бизнесті қолдауда жүмысқа қабілетті түрғындар бірте-бірте шағын бизнеспен айналыса бастады.
Курс жүмысы кіріспеден, 2 тарау, қорытынды бөлімдерінен түрады.
Бүл жүмыстың теориялық бөлімінде, ел экономикасындағы шағын және орта кәсіпкерліктің ролін сипаттайтын фактілі ақпараттар және оның дамуына кедергі болған себептер келтірілген.
Көсіпкерлік қызметі ойлауға қабілетті азаматтардың төуелсіз, иниациативалар және тәуекел іс-әрекет болып табылады.
Сондықтан да бүл жүмыста кім шағын бизнестің субъектісі бола алады және мемлекеттік қолдау механизімін қандай екені туралы айтылады. Іс жүзіндегі заңды қолдану негізінде және көптегеннормативтік актілерінде мемлекеттік қолдау және шағын бизнесті реттеу жүйесі, қаржылық-несие негізгі нысандарын және жолдарын математикалық-техникалық және қолдаулары көрсетілген.
Сонымен қатар шағын бизнес және экономикалық қатынастар өзара байланыстылығын да қарастырылған, өйткені шағын бизнес біртіндеп әлемдік экономикаға кіреді және ол сферада ерекше роль атқарады.
Курс жүмысының практикалық бөлімінде "Түран Алем Банкінің"ААҚ-ның шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеудің аймақтық бағдарламасы көрсетілген. Осы тараудың 2 параграфында шағын және орта бизнес субъектілеріне несие беру шарттары және несиелеу нысандарына кеңірек шолу жасалған.
Дамыған елдердің экономикалық қүрылымдарында шағын және орта бизнес нысандарының үлесі 80-90 процентке дейін қүрады. Осы елдердегі ЖҮҒ-нің 56 процентке жуығын өндіріспен қамтамасыз етеді. Шағын кәсіпорындардың мобильділігі түтынушылық сүранысты қанағаттандырудың негізгі көзі, экономикалық өсудің және ҒТП-ның жол бастаушысы болып келеді. Оның дамуы қажетті сападағы тауарлар мен нарықты (түтынушылырға) толтыруға, жаңа қосымша жүмыс орнын қүруға ,яғни көптеген экономикалық -әлеуметтік және тағы басқа мәселелерді шешеді. Барлық экономикасы дамыған елдер шағын және орта бизнесті қолдауда жүмысқа қабілетті түрғындар бірте-бірте шағын бизнеспен айналыса бастады.
Курс жүмысы кіріспеден, 2 тарау, қорытынды бөлімдерінен түрады.
Бүл жүмыстың теориялық бөлімінде, ел экономикасындағы шағын және орта кәсіпкерліктің ролін сипаттайтын фактілі ақпараттар және оның дамуына кедергі болған себептер келтірілген.
Көсіпкерлік қызметі ойлауға қабілетті азаматтардың төуелсіз, иниациативалар және тәуекел іс-әрекет болып табылады.
Сондықтан да бүл жүмыста кім шағын бизнестің субъектісі бола алады және мемлекеттік қолдау механизімін қандай екені туралы айтылады. Іс жүзіндегі заңды қолдану негізінде және көптегеннормативтік актілерінде мемлекеттік қолдау және шағын бизнесті реттеу жүйесі, қаржылық-несие негізгі нысандарын және жолдарын математикалық-техникалық және қолдаулары көрсетілген.
Сонымен қатар шағын бизнес және экономикалық қатынастар өзара байланыстылығын да қарастырылған, өйткені шағын бизнес біртіндеп әлемдік экономикаға кіреді және ол сферада ерекше роль атқарады.
Курс жүмысының практикалық бөлімінде "Түран Алем Банкінің"ААҚ-ның шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеудің аймақтық бағдарламасы көрсетілген. Осы тараудың 2 параграфында шағын және орта бизнес субъектілеріне несие беру шарттары және несиелеу нысандарына кеңірек шолу жасалған.
1. Блинов А.О. "Малое предпринимательство" М., 1998 год.
2. Бусыгин А.В. "Предпринимательство" М., Инфо-М.,1997 год.
3. Битемиров Қ.Т. "Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік кызметтің даму жолдары және құқықтық негіздері" А.,1998 жыл.
4. Гражданский кодекс РК.
5. Горфинкель "Курс предпринимательства", Учебник Москва.
6. Закон о поддержке малого предпринимательство 10.10.1997 год.
7. Закон РК "О товариществах с огранич. И дополнительн. Ответственостью", 23.04.1998 год.
8. Иришев Б. "Малое и среднее предприятия за 24 часа" Панорама-1999
год.
9. Кузьмина Т."Экономика малого бизнеса" М., 1994 год.
10. Мамедов О.Ю. "Современная экономика", Учебное пособие, Ростов-на-Дону1998г.
11. Малый исредний бизнес: Законодательство РК,Алматы 1999г.(часть 4).
12. Назарбаев Н.А. „Қазақстан-2030" (Ел Президентінің Қазақстанның халқына Жолдауы).Алматы: Білім-1997,506,816.
13. Николас К. Сирополис „Управление малым бизнесом",16б.
14. Окаев „Развитие предпринимательства в РК " 526.
15. „Современный Казакстан" А.,1997г.
16. Умбетов А. „Кредиты для малого бизнеса" Азия экономика и Жизнь -
1998г.
17. Акмулдина А.У.,Елбисилов С.Б. "Поддержка предпринимательства -одно из основных направлении государственной политики" / Сборник научных трудов молодых ученых А., 2000г.
18. Аль-Пари "Предпринимательство", 726. "Проблемы развития малого бизнеса в РК".19. Адасбаев Е. "Господдержка предпринимательства в РК: первые шаги на новом этапе" 1997г. 6 апрель.
20. Банки Казахстана 2002/11.196. "Кредитования Банками малого и среднего бизнеса".
21. Катенова С.А. "К вопросу о выроботке стратегии внешнеэкономической деятельности малой фирмы" /Вестник КазГу, 2000/2, 1156.
22. Колесова Л. "У малого бизнеса много проблем" Қаржы-қаражаты, 1998/5, 696.
23. Мамедов А.Н. "Развитие малого и среднего бизнеса" /Вестник КазГУ,2000/4.5-96.
2. Бусыгин А.В. "Предпринимательство" М., Инфо-М.,1997 год.
3. Битемиров Қ.Т. "Қазақстан Республикасындағы кәсіпкерлік кызметтің даму жолдары және құқықтық негіздері" А.,1998 жыл.
4. Гражданский кодекс РК.
5. Горфинкель "Курс предпринимательства", Учебник Москва.
6. Закон о поддержке малого предпринимательство 10.10.1997 год.
7. Закон РК "О товариществах с огранич. И дополнительн. Ответственостью", 23.04.1998 год.
8. Иришев Б. "Малое и среднее предприятия за 24 часа" Панорама-1999
год.
9. Кузьмина Т."Экономика малого бизнеса" М., 1994 год.
10. Мамедов О.Ю. "Современная экономика", Учебное пособие, Ростов-на-Дону1998г.
11. Малый исредний бизнес: Законодательство РК,Алматы 1999г.(часть 4).
12. Назарбаев Н.А. „Қазақстан-2030" (Ел Президентінің Қазақстанның халқына Жолдауы).Алматы: Білім-1997,506,816.
13. Николас К. Сирополис „Управление малым бизнесом",16б.
14. Окаев „Развитие предпринимательства в РК " 526.
15. „Современный Казакстан" А.,1997г.
16. Умбетов А. „Кредиты для малого бизнеса" Азия экономика и Жизнь -
1998г.
17. Акмулдина А.У.,Елбисилов С.Б. "Поддержка предпринимательства -одно из основных направлении государственной политики" / Сборник научных трудов молодых ученых А., 2000г.
18. Аль-Пари "Предпринимательство", 726. "Проблемы развития малого бизнеса в РК".19. Адасбаев Е. "Господдержка предпринимательства в РК: первые шаги на новом этапе" 1997г. 6 апрель.
20. Банки Казахстана 2002/11.196. "Кредитования Банками малого и среднего бизнеса".
21. Катенова С.А. "К вопросу о выроботке стратегии внешнеэкономической деятельности малой фирмы" /Вестник КазГу, 2000/2, 1156.
22. Колесова Л. "У малого бизнеса много проблем" Қаржы-қаражаты, 1998/5, 696.
23. Мамедов А.Н. "Развитие малого и среднего бизнеса" /Вестник КазГУ,2000/4.5-96.
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1 тарау. Шағын кәсіпкерліктің басқарудың теориялық негізі
1.1. Шағын көсіпкерліктің маңызы және негізі
1.2. Шағын бизнестің даму кезеңцері
2 тарау. Шағын кәсіпкерлік қызметінің мемлекеттік қолдауы
2.1. Шағын кәсіпкерлік қызметінің үйымдық-қүқықтық аспектілері.
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары
2.3. Банктің шағын кәсіпкерліктің субъектілерін несиелеу бағдарламасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Нарықтық экономика өту бәсекелесті дамыту және монополизмді
болдырмауға бағытталған қоғамдық өндіріс қүрылымын радикальді
қалыптастыруды талап етеді. Әр-түрлі меншік нысандарына негізделген шағын
кәсіпкерліктің дамуынсыз, әлемдік тәжірибеде бүл мәселені шешу мүмкін емес.
Дамыған елдердің экономикалық қүрылымдарында шағын және орта бизнес
нысандарының үлесі 80-90 процентке дейін қүрады. Осы елдердегі ЖҮҒ-нің 56
процентке жуығын өндіріспен қамтамасыз етеді. Шағын кәсіпорындардың
мобильділігі түтынушылық сүранысты қанағаттандырудың негізгі көзі,
экономикалық өсудің және ҒТП-ның жол бастаушысы болып келеді. Оның дамуы
қажетті сападағы тауарлар мен нарықты (түтынушылырға) толтыруға, жаңа
қосымша жүмыс орнын қүруға ,яғни көптеген экономикалық -әлеуметтік және
тағы басқа мәселелерді шешеді. Барлық экономикасы дамыған елдер шағын және
орта бизнесті қолдауда жүмысқа қабілетті түрғындар бірте-бірте шағын
бизнеспен айналыса бастады.
Курс жүмысы кіріспеден, 2 тарау, қорытынды бөлімдерінен түрады.
Бүл жүмыстың теориялық бөлімінде, ел экономикасындағы шағын және орта
кәсіпкерліктің ролін сипаттайтын фактілі ақпараттар және оның дамуына
кедергі болған себептер келтірілген.
Көсіпкерлік қызметі ойлауға қабілетті азаматтардың төуелсіз,
иниациативалар және тәуекел іс-әрекет болып табылады.
Сондықтан да бүл жүмыста кім шағын бизнестің субъектісі бола алады
және мемлекеттік қолдау механизімін қандай екені туралы айтылады. Іс
жүзіндегі заңды қолдану негізінде және көптегеннормативтік актілерінде
мемлекеттік қолдау және шағын бизнесті реттеу жүйесі, қаржылық-несие
негізгі нысандарын және жолдарын математикалық-техникалық және қолдаулары
көрсетілген.
Сонымен қатар шағын бизнес және экономикалық қатынастар өзара
байланыстылығын да қарастырылған, өйткені шағын бизнес біртіндеп әлемдік
экономикаға кіреді және ол сферада ерекше роль атқарады.
Курс жүмысының практикалық бөлімінде "Түран Алем Банкінің"ААҚ-ның
шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеудің аймақтық бағдарламасы
көрсетілген. Осы тараудың 2 параграфында шағын және орта бизнес
субъектілеріне несие беру шарттары және несиелеу нысандарына кеңірек шолу
жасалған.
I тарау. Шағын кәсіпкерліктің басқардудың теориялық негізі
1.1. Шағын кәсіпкерліктің маңызы және негізі
Әлеуметтік - экономикалық дамудың қазіргі кезеңі экономика қүрылымының
қайта қүрылуын алдын - ала айқындайды, өз кезегінде кәсіпкерліктің жылдам
дамуына бағытталған. Қоғамдық қажеттіліктерін және өндіріс қүралдарының
нақты жалпылануының әр-түрлі деңгейіндегі әр-түрлі сипаттамалары әр-түрлі
өндіріс түрлерінің тиімділігі экономикалық масштабын объективті түрде
күшейтеді. Белгілі бір шарттарға байланысты экономикалық пайдалылық жөне
тиімділік ірі және үсақ өндірісте бола алады.
Әр - түрлі саладағы шағын және орта кәсіпорындарды біріктіретін бүл
сфера әлемдік және біздің тәжірибеде жалпылама шағын бизнес немесе шағын
кәсіпкерлік деген атауға ие болды.
"Шағын кәсіпкерлік" түсінігі әр-түрлі меншік нысандарын және
шаруашылық жүргізуін ерекше көрсететін экономикалық субъектілерін қоса
көрсетеді. Бүл кооперативті және жеке, ашық-жабық жөне ашық типтегі,
жанүялық және үжымдық кәсіпорындыр және т.б.
Шағын кәсіпкерлік-нарықтық экономика негізі. Ол экономикалық
реформалардың магистральді бағыты бола алады.
Біздің шартармен жақын шет елдерде шағын кәсіпкерлік нарықтық
экономиканың негізі болып саналады, негізгі шаруашылық жүргізу нысаны болып
табылады. Оған қолайлы кестесін қүрады, яғни:
- әр - түрлі экономикалық ынталар;
- шаруашылық қызметтерге ауқымды еркінділікпен қамтамасыз ету;
бәсекелесті қолдау;- жеңілдетілген несиелер;
- еркін түрде баға қүру;
- инвестицияларға қолайлы жағдай жасау.
Шағын кәсіпкерліктің дамыған сферасын қүру бүл экономикадағы нарықты
салықты реформалаудың қажетті шарты және компаненті болвп табылады. Шағын
бизнес осы уақытқа дейін экономика қазіргі экономикадағы жаңа жүмыс
орындарын қүрудың негізгі алғышарты екені анықталды. Сытртқы экономикалық
орта белгісіздігінің өсуі, бәсекелес күрестің глобализациялануы мен кҮбеюі,
салалық қүрылымының прогресивті ғылыми көрінісі технологияның қайта
қалыптасуы ірі корпорацияларды екінші жоспарға шеттетті.
Жетістікке жетудің маңызды факторлары жаңалықтарға деген икемділік,
мобильділік және нарықтық орта өзгерістеріне жылдам бейімделу болып
табылады. Шағын және орта кәсіпкерліктің негізін талдау кезінде елдегі
экономикалық қатынасты дамыған елдердің шаруашылық тәжірибесін зерттеуге
қызмет ету тәжірибесі және қазіргі экономикасы жоғарғы дамыған елдердегі
шағын фирмалардың алатын орны мен роліне сүйенген жөн.
Шағын және орта кәсіпорындардың нарық жағдайында дамуын ірі
кәсіпорындармен салыстыра отырып талдайтын болсақ, тек қана әлсіз жақтарын
емес (мүмкіндігі шектелген нарықтың көп деңгейлілігі, басқа фирмаларға
тәуелділігі, менеджмент деңгейінің жоғары еместігі, бейімделу деңгейінің
төмендігі, әріптестердің сенімсіздігі т.б.), сонымен қатар күшті жақтарына
тоқталған жөн.
Қытай экономистерінің бағалауын ескере отырып шағын кәсіпорындардың
келесі қасиеттерін атап өтуге болады:
шағын кәсіпорын нарықтары түрақты өзгерістерге бейімделу қабілеті
мен икемділігі жоғары және нарықтық бәсекелестік дамуындамаңызды орын
алады. Сонымен қатар кәсіпкерлік қүрылымның нарықтық бәсекеге қабілетті
звеносы, көп профильді өндірісті жүзеге асыруға қабілетті;
Ірі өндіріске қарағанда шағын кәсіпорындар шикізат және материалды
қолдану коэффициенті неғүрлым жоғары;
У өндіріс жауапкершілік жүйесін жүзеге асыру мүмкіндіктері зор;
Жүмысшылардың еңбекақысының жоғарғы деңгейі соңғы нәтижеге
байланысты.
Шағын және орта кәсіпкерлік ірі массалық өндіріске қарағанда ең
алджымен сүраныстың әр-түрлілігін және өзгергіштігімен байланысты, сонымен
қатар шағын кәсіпорындар ірі кәсіпорындардың қызығушылықтарын тудырмайтын
нарықтағы сегменттерге негізделген.
Шағын және орта кәсіпорындардың нарық жағдайында дамуын ірі
кәсіпорындармен салыстыра отырып талдайтын болсақ, тек қана әлсіз жақтарын
емес (мүмкіндігі шекткелген нарықтың көп деңгейлігі, басқа фирмалардан
тәуелділігі, менеджмент деңгейінің жоғары еместігі, бейімделу деңгейінің
төмендігі, әріптестердің сенімсіздігі т.б.), сонымен қатар күшті жақтарына
тоқталған жөн.
Қазіргі батыс әдебиеттерінде кәсіпкерліктің 3 қызметін бҮліп
көрсетеді:
Ресурстық (еңбекшілердің капиталын мобилизациялау, материалдық және
ақпараттық ресурстар);
^ Үйымдық (Үткізу өндірісін үйымдастыру, маркетинг, жарнамалар);
Шығармашылық (жаңашылдық және иниациативаларды қолдану, тәуекелге
бой үру );
Шағын және орта көсіпкерлік нарық коньюнктурасының өзгерістеріне
оперативті әсер ала отырып нарықтық экономикағақажетті икемділік береді,
түрғындардың өндірістік және қаржы ресурстарын қайта іске қосады. Бүл
қатынастардың мүмкіндіктері туралы экономикадағы көрсеткіштері бойынша
жетекші және маңызды орын алатын өнеркәсібі дамыған елдердің тәжірибесі
бойынша айтуға болады.
Шағын бизнес қызмет көрсету және сауда сфераларының дамуында, сонымен
қатар жүмыспен қамтамасыз мәселелерін шешуде ролі ерекше және де
бәсекелестік ортасының қалыптасуында маңызды үлес қосады. Ол өз кезегінде
экономикада бірінші кезекті мәселе болып табылды.
Бір жағынан, шағын өзінің қосымша элементтерімен және олардың жоғарғы
қозғалысы аз мөлшерде монополизацияға үшырайды, басқа жағынан, -
мамандандырылуды және жаңа технологияны қолдануды шектеуде ең күшті
бәсекелес ретінде болады, әлеуметтік шиеленісуді жеңілдетеді жөне нарықтык,
қатынастарды демократияландырады.[1]
Кәсіпкерліктің аса маңызды міндеті — шағын іскерлікті жүзеге асыру
және шағын кәсіпорынды қажет етеді, бүл ҒТП және оның нәтижелерін өндіріске
тез енгізу, жаңа идеяларды іздеу және өңдеу (қүру), жаңа технологияларды
қүру және игеру, осы облыстағы делдалдық және жаңа идеялар, технологиялар,
өнімдер нарығын игеру және өндіріс.
Шағын кәсіпорын қазіргі технологиялық негізде жүмыс істесе, яғни жаңа
өндірістік қатынастар қүрылады.
1.2. Шағын кәсіпкерліктің даму кезеңдері
70 жылдардың ортасы 80 жылдардың басында экономикада әр-түрлі ел
топтары белсенді түрде әр-түрлі саладағы шағын кәсіпорындардың жылдам даму
есебінен экономика қүрылымын өзгеріске алып келеді. Кейбір елдерде оның
үлесі 70-90 процент жалпы санынан шағын кәсіпорынның экономикалық
тиімділігі бір долларға шығындардың ірі масштабты кәсіпорындармен
салыстырғанда орта шамамен 17 рет жаңалықтарды енгізеді; 90 процент жаңа
технологияны шағын фирмалар және тәуелсіз ойлап табушылар.
Нарықтық экономика қүрылымындағы шағын бизнестің орнын анықтау үшін
келесі алғы сөзді білу қажет: шағын жөне орта бизнес әр-түрлі әлеуметтік-
экономикалық шарттарға, сонымен қатар нарықтың шаруашылық жүйеге бейімделу
мүмкіншілігін және өмір қабіліеттілігін дәлелдей отырып және өз дамуында
бірнеше кезеңдерден өткен өндірістің обьективті үйымдастыру нысандары.
Шағын бизнестің негізгі эволюциялық кезеңдерін келесі түрде көрсетуге
болады.
Бірінші кезең (1873-1929) - экономикада монополистік қүрылымдарының
қалыптасуымен байланысты. Осы кезде шағын және орта кәсіпкерлік
динамикасының негізгі векторы монополия бәсекелесі болған кезде
шаруашылықтан асырып тастау түрінде болды. Бүл кезеңде монополистік
меншіктің калыптасуы аяқталды, оны жүзеге асыру монопольді пайда табумен
байланысты болды және де шағын және орта аутсайдерлерді шеттетуді талап
етті.
Бірақ сол кездің өзінде үсақ масштабты өндірістің пайда болуының жалпы
алғы шарттары түрінде болатын, шағын бизнестің "аралдар" жетістікпен қызмет
етті. Осы кезеңде (20-3 Ожж.) АҚШ-тафирмалық тауарларды сату бойынша
контракттар жүйесі, яғни "франчайз" пайда болды, ол келесі этаптарда сауда
және қызмет сфераларында шағын мекемелердің көбісіне қызмет ету үшін
үйымдық негіз берді.
Екінші кезең (1929-1974) ҒТП басталуымен сәйкес келді. Техника және
технологиялық өзгерістер кішігірім кәсіпорындардың тиімді қызметіне ықпал
етті. Лизингтің кең түрде таралуы шағын фирмаларға күрделі машиналар және
приборларды алуға мүмкіндік берді. ҒТП-ның әсер етуімен өнімдердің
дифференцициясы және ассортиментінің кеңеюіне алып келді. Инфражүйе
қүрылды. Бүл факторлардың кәсіпорындырдың оптимальді мөлшерінің төменгі
шегінің азаюына алып келеді, өсіресе жоғарғы мамандандыру деңгейі және өнім
ассортименттерінің түрақты өзгерісіне бағытталған.
Сондықтан бүл кезең Үтпелі болып табылады. Оның аяғында шағын және
орта кәсіпкерліктің динамикасының негізгі векторы қайта қүрылуына және
дамуына бет бүрыс алды.
Үшінші кезең—шағып және орта іскерліктің монополия қатынастарының
қайтақүрылуын тездетіп, 1980-1986 жж. сияқты 1974-1975жж. Экономикалық
дағдарыс кезеңі болды, яғни шағын және орта кәсіпкерлік дамыды. Бүл кезеңде
шағын іскерліктің дамуы екі бағытпен болды. Біріншісі, негізгісі,
монополияға қызмет көрсететін "бағытталған" немесе шектелген кәсіпкерлік
қызмет сфераларының кеңеюімен байланысты. Ал, екіншісі, кәсіпкерліктің
тәуелсіз жеке категорияларының өсуімен байланысты (әсіресе, қызмет көрсету
сферасы). Шағын және орта фирмалар жүйесіне ену үшін жоспарлайтын орталық
қызметін атқаратын меншіктік монополия болатын "сеттік корпорациялар
"тәжірибеге енді.Осы жоспарлаумен байланысты жапониялық "канбан" жүйесі
(Нақты уақытта жеткізу ) т.б. елдерде де кең түрде тарады. Шағын
компаниялар негізінде фирмалардың экономикалық кешені қүрыла бастады, яғни
шағын капиталдың ассоцияциялануы басталады. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдаудың күшеюі 70 жылдардың аяғында көріне бастады, ол өз кезегінде ірі
корпорациялар шығаратын "нақты жүмысшы күштерінің үйіне" айналыумен
байланысты болды. 1976-1984 жылдар кезеңінде жаңа жүмыс орындары АҚШ-та 80
проценттен астамы және Батыс Европада 60 процент 500 адамды жүмыспен
қамтамасыз ететін компанияларында қүрылды. Үшіншікезеңнің шағын бизнестің
дамуындағы ерекшелігі, жоғарыда айтылып кеткендей екі экономикалық
дағдарыстан түрады. Атап айтқанда, ірі корпорациялар сүранысқа бизнес
белсенділіктің пайда нормаларының төмендеуі кезінде абайлау саясатына
сүйенеді. Сонымен қатар, шағын жөне орта фирмалардың қызмет тәжірибесін
анықтаумен тактикасын анықтайды. Бүл компаниялар үшін "тәуелді" болу тек
жалғыз өмір сүру факторы болып табылады. Көптеген жағдайларда тәуекел
банкротт альтернативасы болып табылады. Мүндай жағдайларда үлкен
компаниялар мен бәсекеге түсе отыра немесе бүрыннан шығарылып жатқан
өнімнің сату көлемін кеңейтуге мүмкіндік бар. Жоғарыда көрсетілгеннің
барлығын жалпылай отырып, шағын іскерліктің дамуына және экономикадағы
роліне әсер ететін негізгі факторларды бҮліп қарастыруға болады.
1. бизнесАдшдардыц жалпы білімділік деңгейі жоғарлады, олардың көбісі
ірі компаниялар мектеп білімін Үтті;
2. Инфракүрылымдардың және байланыс қүралдардың дамуында ауытқу
өзгерісі болды;
3. Шағын және орта кәсіпорындар және технологиялардың дамуы бәсекеге
қабілетті болады. Ақпараттық жүйелерін қүру,микрокомпьютерлерді қолдану
шағын және орта кәсшорындарда қүруда және жаңа технология фирмалар артық
бюрократиялық аппараттардың қосымша шығындардың төмендеуіне және жалақаның
аз ауытқуына негізделген үлкен бәсекеге қабілетті екенін көрсетті фирмалар
артық бюрократиялық аппараттардың болмауына, қосымша шығындардың
төмендеуіне және жалақының аз ауытқуына негізделген үлкен бәсекеге
қабілетті екенін көрсетті;
4. Шағын және орта фирмаларды қүру негізінде қалыптасатын
экнономиканың қызмет көрсету сферасының көбеюіне қайта бейімделді;
Шағын және орта қызметінің түрлері.
Шағын кәсіпкерліктің кез-келген әйгілі тауарлары және қызметтері
әйтеуір бір кәсіпкерлік фирма үсынады. Тауарлар өндіріледі және таратылады,
көтерме саудагерлер тауарларды көптеген көздерден жинайды, содан кейін
қажетті мөлшерде өзі сатып алушыларына сатады. Ал бөлшек саудагерлер
түтынушылар үшін қолайлы дүкендерде көптеген тауарлар ассортименттерін
жинайды және шағын фирмалардың көбісі жергілікті нарықта жүмыс істейді, ал
басқалары үлттық және халықаралық нарықтарда жүмыс істейді.[2]
Шағын фирмалар материалдық өнімдерді сатумен, ал басқа фирмалар қызмет
көрсетумен айналысады.
Бірақ қызмет көрсетумен айналысатын компаниялардың көбісі ішкі нарықта
жүмыс істейді, ал менеджменттегі консультация, медициналыә тексеріс,
технологиялық кҮмек және білім де экспорталады.
Тауарларды өндіруші фирмалар.
Өндіріс және жинау бойынша фирмалар соңғы өнімді өндірушілер болып
табылады. Олар шикізатты материалды өнімдер үшін қолданады немесе түтыну
өнімдерін немесе ағымдағы шикізаттарды өндіретін тағыда басқа факторлаының
компонеттерін жинаумен айналысады.
Тау - кен және бүрғылайтын компаниялар шикізаттарды жерден өндіреді.
Олардың көбісі өздерінің алғандарын өңдеумен айналысса, басқалары шикізатты
өндіру үшін немесе өңдеуші фирмаларға немесе делдалдарға сататын содан
кейін материалдарды соңғы түтынушыларға сатады. Мысалы, кейбір түз өндіруші
фирмалар өзінің өндіргенін өңдеумен айналысса, үсақ мүнай өндіруші
компаниялар мүнайды өңдеуші компанияларға сатады.
Ауыл шаруашылық фирмалары кез-келген мөлшерді және барлық өнімдердің
түрлерін өндіреді, яғни бидайдың кең ассортиментін кез-келген жеміс
түрлерінң сорттары, көкөністің ондаған түрлері.
Фермалар және ранчолар сиыр етінің, шошқа етін, қой етін, қүс етін,
және т.б. өндіреді.
Шөп, жүн, емдік Үсімдіктер, тері, жүн, мақта, дикаративтік Үсімдіктер,
тамырлар және т.б.
Қызмет кешенін және тауарларын өндіретін фирмалар.
Көтерме фирмалар тауарларды Үткізуге дайындау жүмыстарын жүргізуде
және сонымен қатар оларды жеткізу қызметін қамтамасыз ете отырып өндірістік
және өндірістік емес басқа үйымдарға бекіту арқылы жүзеге асырылады.
Көтерме қызмет тауар өндірушілер және әр түрлі түтынуға тауар сататын
фирмалар үшін Үте қажет.
Мысал ретінде консервіленген су өнімдері зауытын қарастырайық, яғни
барлық магазиндерге өз тауарларын үсынады.Көтермешілер, консерв зауыт
қызметтерін пайдалана отырып тауарды Үткізу шығындарын едәуір төмендетуге
болады. Сонымен қатар көтерме сатушы әр - түрлі консервілер және т.б.
тауарларды үсынады, ол өз негізінде көп тауар түрлері болғандықтан әр-түрлі
дүкендерге сатуға болады.
Бөлшек сатушылар шағын фирма персоналдарының көптеген пайызын қүрайды.
Олар барлық өнімдер түрлерін сатады жөне барлық қажет қызметті көрсетеді.
Қызмет көрсететін фирмалар.
Қызмет көрсететін көптеген әр-түрлі фирмаларға қарамастан, олардың
үсынған қызметтері түтыну өнімі емес, материалдық емес қызмет болып
табылады. Қызметті жабдықтаушыларға дәрігерлерді кез-келген консултаттарды
бухгалтерлер, туристік агенстваларды электриктерді жатқызуға болады.
Сонымен қатар, яғни сатып алушылар иелігіндегі тауарлармен жүмыс істейтін
сервистік фирмалар. Оларға үй қүралдарымен немесе теледидарды жөндеу
бойынша компаниялар және киімдерді химиялық жолмен тазалау. Компаниялар,
яғни соңғы жылдарда түрақты түрде американдықтардың қызметтке жүмсайтын
ақша сомасы өсіп отырды, ал қазіргі кезде ол түтынушылар шығындарының елу
процентін қүрайды.
Қаржылъщ фирмалар.
Қаржылық фирмалар әдетте үлкен емес. Оларға: коммерциялық банктері,
қаржы компаниялар, ипотекалық компаниялар жатады. Мүндай шағын қаржылық
үйымдар ақшаны, жүмыс капиталын және т.б. көптеген шағын үлттық
компанияыларының қаржы қызметін жабдықтаушысы болып табылады.
Кез-келген компания оның қызметін қолдайтын қаржылық үйымды қажет
етеді.Оған келесі банктік қызметтер, яғни бухгалтерлік есебін тексеру және
оған инвестицияны қаржыландыру үшін заем қажет болуы мүмкін, дебеторлық
қарызды сату, қүрал-жабдықты сатып алу және жаңарту халықаралық
келісімдерді бекіту және қаржылық міндеттерді орындау өз фирмаларына
төзімді қаржылық қүрылыммен қамтамасыз ету үшін қарапайым және пүрсатты
акцияларды сату немесе бағалы қағаздар бойынша банктік қызмет көрсету
корпарациялар үшін қажет болуы мүмкін.
Шағын кәсіпкерліктің күшті және әлсіз жақтары.
а) Күшті жақтары:
- Қаржы жоспарларын орындау.Орташа шағын өндірушілерірі өндірушілермен
салыстырғанда үлкен пайда алады. Басқа сөзбен айтқанда, әр салынған доллар
үшін шағын бизнесинвесторлары ірі бизнес инвесторларымен салыстырғанда, көп
пайда алады. Шағын кәсіпорындыр көптеген салаларда жылдам және аз
шығындармен, ірі кәсіпорындармен салыстырғанда нарықтағы және технологиялық
процесстеріндегі, қызметтеріндегі және тауар өзгерістеріндегі тездетілген
темпіне әсеретеді. Шағын бизнесжаңа идеялары бар адамдар үшін пайда көзі
болып табылады.
- Инновациялъщ цызмет. Көптеген зертеулердің көрсетуі бойынша шағын
жөне орта бизнесжәне ірі кәсіпорындардағы негізгі ойлап шығару бірдей
болатынын көрсетеді. Бірақ та көптеген ірі кәсіпорындардың мөлшері жаңа
ашуларға кедкергі болуы мүмкін. Сонымен қатар ірі кәсіпорындар жаңа ашулар
енгізуге жағдайы жоқ.
- Ірі бизнестің шағын кәсіпкерліктен байланыстылығы. Шағын
кәсіпорындар жүздеген адамдарды жүмысқа алады, түтынушыларға көптеген өнім
бҮлігін сатады. Сонымен қатар, ірі кәсіпорындарды көптеген қажетті
материалдармен, қызметтермен, шикізаттарменқамтамасыз етеді. Мысалы,
"Дженерал Моторс" үш мың жабдықтаушылардан сатып алады, көбісі шағын
кәсіпкерлер. Here? Өйткені, ірі кәсіпорындар жабдықтауды арзан сатады, яғни
шағын кәсіпорындар сияқты.
б) Әлсіз жақтары:
Көптеген шағын кәсіпорындар өздерінің қызметтерін бастамас бүрын
қүлдырайды. Оның себептері келесі:
Сәтсіздіктердің жоғарғы деңгейі. Here? Қазір әр кәсіпкер
квалификациясы-на қарамастан өз ісін қүруға қүқығы бар. Бірақ бүл жетістік
еркіндігін ғана емес, сәтсіздіктердің де еркіндігін көрсетеді.
Алдыңғы төрт себеп нашар басқарумен түсіндіріледі, істегі 92 процент
сәтсіздік осымен байланысты.[3]
II тарау. Шағын кәсіпкерлік қызметін мемлекеттік қолдау
2.1 Шағын кәсіпкерлік кызметінің үйымдық-құқықтык аспектілері
Шағын кәсіпкерлік өрісіндегі дағдарыс процесстері, шағын
кәсіпкерлердің және оған алынған жүмысшылардың санының түрақсыздығынан
шығады, шағын іскерліктің рационалды емес сомасының және аймақтық
қүрылымның қалыптасуынан және заңсыздығынан, шағын кәсіпкерлердің
өндіріспен инвестициялардан дамуынан біз Қазақстан экономикасының
басқарылмайтынды-ғы байқалады. Осының себебі болып тек кәсіпкерлікті
қолдайтын қаржы мүліктерінің аз бөлінуі, оның дамыған инфра қүрылымының
жоқтығында ғана емес. Олардың бірі ол шағын бизнесті қолдау стратегиясының
дамымағандығы.
Туындаған мәселелерді шешу көзі шағын кәсіпкерлік дамыту процестерін
басқаруды басынан жақсарту болып табылады, ең маңызды алғышарт болып оны
зерттеуге жүйелі түрде жақындау болып табылады. Себебі, "шағын
кәсіпкерліктің дамуы және өмір сүруі біртүтас жүреді, үлттық, аймактық,
жергілікті масштаб экономикасының айрықша секторы: бірдей уақытта шағын
іскерлік әрқайсысы бір микросистема сияқты кәсіпорындар" түрінде берілген.
Микродеңгейдегі жүйенің жақындаудың соңғы шешімі болып шағын кәсіпкерліктің
қызмет ету механизмін мемлекеттік қолдау жүйесін жүзеге асырушы бола алады.
Яғни бизнестің шағын нысандарын дамыту үшін шағын кәсіпорын түріндегі
кәсіпкерліктің кейбір сапалы айырмашылықтары бар. Біріншіден, меншік
қүқығының бірлігіне және кәсіпкер тура (тікелей) басқару. Екіншіден,
кәсіпорынның шағын болуы, басқарушы мен жүмысшы арасындағы жақсырақ
байланыс.Өшіншіден, ресурс және сату нарықтарының кішкентай болуы, яғни
фирманың сатылатын тауардың бағасына және салалық көлеміне әсер етуі.
Төртіншіден менеджермен клиент арасындағы персоналдық қатынас, себебі шағын
кәсіпорын аз адамға қызмет көрсетуге арналған. Бесіншіден басқарушының
кәсіпорындағы ролі: ол шаруашылық жүргізуге, мүліктік тәуекелге және басқа
мекемелермен жүргізілетін қатынастарға жауап береді. Алтыншыдан, істі
жанүялық әдіспен жүргізу ол басқарушының туыстарына мүрагерлікке берілуі,
Жетіншіден, қаржыландыру түрі. Егерде адамдар қаржы ресурстарын қор
биржалары арқылы алатын болса, шағын кәсіпорындар көбінесе банктен
берілетін кішігірім несиелерге, жеке мүлікке және формальды емес қаржыларға
үміттенеді. Шағын керлікті талдайтын болсақ біз мынандай бөліктерді көне
аламыз: Материалды-техникалық ресурстар (құрылыс, жер, шикізат, күрал
жабдықтар) ақшалай қүрал; идеалды рет элементтері (интеллектуалды мүлік,
мақсаттар, концепциялар, білімдер, әр түрлі мәліметтер); экономикалық,
әлеуметтік, техникалық, қүқықтық және басқа процестер (қатынастар);
адамдардың әлеуметтік типтері мен топтары (жекеменшік иесі, кәсіпкерлермен
жалдамалы жүмысшылыр; басқарушылар, мамандар т.б.)- Шағын кәсіпкерліктің
субъектілерін анықгау үшін компоненттердің мінездемелері қолданылады.
Әлемдегі тәжірибеде тандаудың да белгілі бір көрсеткіштердің үлкендігіне
арналған ыңғайлы жолдар бар. Біздің елде "Қазақстандағы кәсіпкерлікті
мемлекеттік қорғау және дамыту" заңы бойынша шағын кәсіпкерліктің
субъектілері болып коммерциялық мекемелер табылады, олардың жарлық
капиталындағы үлес, шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылмайтын "бір
немесе бірнеше заңды адамдардың үлесі 25 пайыздан аспауы қажет және орташа
жүмысшылар саны мынандайкөрсеткіштерден аспауы қажет: өндірісте, қүрылыста,
және көлікте 100 адам, көтерме сауда баға саудасында 50, бөлшек сауда мен
түрмыс қызметінде 30, ал басқа қызметтерде жүзеге асыратын салаларда 50
адам болуы керек".
Шағын кәсіпкерлік субъектілері
Заңды түлға кұрмайтын жеке адамдар және қызметкерлердің орташа
жылдық саны 50 адамнан аспайтын және активтерінің жалпы құны орта есеппен
бір жыл ішінде 60 мың еселенген есептік көрсеткіштен аспайтын, кәсіпкерлік
қызметпен айналысатын занды тұлғалар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып
табылады;
Шағын кәсіпкерлік субъектілері Қазақстан Республикасының қолданылып
жүрген зандарына сәйкес кәсіпкерлік қызметтің кез-келген түрін жүзеге
асырады;
Заңды тұлға қүрмайтын жеке кәсіпкерлер, сондай-ақ мынадай үйымдық-
қүқықтық нысандардағы заңды түлғалар:
толық серіктестік;
- коммандиттік серіктестік;
- жауапкершілігі шектеулі серіктестік; қосымша жауапкершілігі бар
серіктестік;
- өндірістік кооператив-шағын кәсіпкерлік субъектілері болуы мүмкін.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлерінің орташа жылдық саны
барлық қызметкерлерді, оның ішінде келісім-шарт және мердігерлік шарттары
бойынша, жүмысты қоса атқару бойынша жүмыс істейтіндері, осы субъект
филиалдарының, өкілдіктерінің және басқа окдіауланған бөлімшелерінің
қызметкерлерін ескере отырып анықталады.
Қызметтің бірнеше түрін жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік
субъектілері ондайларға жылдық айналым көлемінде үлесі ең көп қызмет
түрінің өлшемдері бойынша жатқызылады. Егер бір немесе бірнеше заңцы тұлға
шағын кәсіпкерлік субъектісінің өлшеміне сай келетін шаруашылық
серіктестігін құрған жағдайда құрылатын субъектінің жарғылық қорындағы
олардың үлесі 25 пайыздан аспауға тиіс.
Қызметтің ойын бизнесмен шоу-бизнес саласында жүзеге асыратын
коммерциялық үйымдар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылуға тиіс
емес.
2.2 Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары.
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік дамытудың басымдығы:
шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
шағын кәсіпкерлікті қолдау инфроқүрылымның және жүзеге асырылатын
шаралардың шағын кәсіпкерліктің барлық субъектілері үшін қол жеткізерлік
болуы;
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы халықаралық
ынтымақгастық болып табылады.
Шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы:
1. шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шағын кәсіпкерлікті қолдау
мен дамытудың мемлекеттік және аймақтық бағдарламалары негізінде жүзеге
асырылады.
2. Үйымдар мен азаматтар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
КІРІСПЕ
1 тарау. Шағын кәсіпкерліктің басқарудың теориялық негізі
1.1. Шағын көсіпкерліктің маңызы және негізі
1.2. Шағын бизнестің даму кезеңцері
2 тарау. Шағын кәсіпкерлік қызметінің мемлекеттік қолдауы
2.1. Шағын кәсіпкерлік қызметінің үйымдық-қүқықтық аспектілері.
2.2. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары
2.3. Банктің шағын кәсіпкерліктің субъектілерін несиелеу бағдарламасы
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Нарықтық экономика өту бәсекелесті дамыту және монополизмді
болдырмауға бағытталған қоғамдық өндіріс қүрылымын радикальді
қалыптастыруды талап етеді. Әр-түрлі меншік нысандарына негізделген шағын
кәсіпкерліктің дамуынсыз, әлемдік тәжірибеде бүл мәселені шешу мүмкін емес.
Дамыған елдердің экономикалық қүрылымдарында шағын және орта бизнес
нысандарының үлесі 80-90 процентке дейін қүрады. Осы елдердегі ЖҮҒ-нің 56
процентке жуығын өндіріспен қамтамасыз етеді. Шағын кәсіпорындардың
мобильділігі түтынушылық сүранысты қанағаттандырудың негізгі көзі,
экономикалық өсудің және ҒТП-ның жол бастаушысы болып келеді. Оның дамуы
қажетті сападағы тауарлар мен нарықты (түтынушылырға) толтыруға, жаңа
қосымша жүмыс орнын қүруға ,яғни көптеген экономикалық -әлеуметтік және
тағы басқа мәселелерді шешеді. Барлық экономикасы дамыған елдер шағын және
орта бизнесті қолдауда жүмысқа қабілетті түрғындар бірте-бірте шағын
бизнеспен айналыса бастады.
Курс жүмысы кіріспеден, 2 тарау, қорытынды бөлімдерінен түрады.
Бүл жүмыстың теориялық бөлімінде, ел экономикасындағы шағын және орта
кәсіпкерліктің ролін сипаттайтын фактілі ақпараттар және оның дамуына
кедергі болған себептер келтірілген.
Көсіпкерлік қызметі ойлауға қабілетті азаматтардың төуелсіз,
иниациативалар және тәуекел іс-әрекет болып табылады.
Сондықтан да бүл жүмыста кім шағын бизнестің субъектісі бола алады
және мемлекеттік қолдау механизімін қандай екені туралы айтылады. Іс
жүзіндегі заңды қолдану негізінде және көптегеннормативтік актілерінде
мемлекеттік қолдау және шағын бизнесті реттеу жүйесі, қаржылық-несие
негізгі нысандарын және жолдарын математикалық-техникалық және қолдаулары
көрсетілген.
Сонымен қатар шағын бизнес және экономикалық қатынастар өзара
байланыстылығын да қарастырылған, өйткені шағын бизнес біртіндеп әлемдік
экономикаға кіреді және ол сферада ерекше роль атқарады.
Курс жүмысының практикалық бөлімінде "Түран Алем Банкінің"ААҚ-ның
шағын және орта бизнес субъектілерін несиелеудің аймақтық бағдарламасы
көрсетілген. Осы тараудың 2 параграфында шағын және орта бизнес
субъектілеріне несие беру шарттары және несиелеу нысандарына кеңірек шолу
жасалған.
I тарау. Шағын кәсіпкерліктің басқардудың теориялық негізі
1.1. Шағын кәсіпкерліктің маңызы және негізі
Әлеуметтік - экономикалық дамудың қазіргі кезеңі экономика қүрылымының
қайта қүрылуын алдын - ала айқындайды, өз кезегінде кәсіпкерліктің жылдам
дамуына бағытталған. Қоғамдық қажеттіліктерін және өндіріс қүралдарының
нақты жалпылануының әр-түрлі деңгейіндегі әр-түрлі сипаттамалары әр-түрлі
өндіріс түрлерінің тиімділігі экономикалық масштабын объективті түрде
күшейтеді. Белгілі бір шарттарға байланысты экономикалық пайдалылық жөне
тиімділік ірі және үсақ өндірісте бола алады.
Әр - түрлі саладағы шағын және орта кәсіпорындарды біріктіретін бүл
сфера әлемдік және біздің тәжірибеде жалпылама шағын бизнес немесе шағын
кәсіпкерлік деген атауға ие болды.
"Шағын кәсіпкерлік" түсінігі әр-түрлі меншік нысандарын және
шаруашылық жүргізуін ерекше көрсететін экономикалық субъектілерін қоса
көрсетеді. Бүл кооперативті және жеке, ашық-жабық жөне ашық типтегі,
жанүялық және үжымдық кәсіпорындыр және т.б.
Шағын кәсіпкерлік-нарықтық экономика негізі. Ол экономикалық
реформалардың магистральді бағыты бола алады.
Біздің шартармен жақын шет елдерде шағын кәсіпкерлік нарықтық
экономиканың негізі болып саналады, негізгі шаруашылық жүргізу нысаны болып
табылады. Оған қолайлы кестесін қүрады, яғни:
- әр - түрлі экономикалық ынталар;
- шаруашылық қызметтерге ауқымды еркінділікпен қамтамасыз ету;
бәсекелесті қолдау;- жеңілдетілген несиелер;
- еркін түрде баға қүру;
- инвестицияларға қолайлы жағдай жасау.
Шағын кәсіпкерліктің дамыған сферасын қүру бүл экономикадағы нарықты
салықты реформалаудың қажетті шарты және компаненті болвп табылады. Шағын
бизнес осы уақытқа дейін экономика қазіргі экономикадағы жаңа жүмыс
орындарын қүрудың негізгі алғышарты екені анықталды. Сытртқы экономикалық
орта белгісіздігінің өсуі, бәсекелес күрестің глобализациялануы мен кҮбеюі,
салалық қүрылымының прогресивті ғылыми көрінісі технологияның қайта
қалыптасуы ірі корпорацияларды екінші жоспарға шеттетті.
Жетістікке жетудің маңызды факторлары жаңалықтарға деген икемділік,
мобильділік және нарықтық орта өзгерістеріне жылдам бейімделу болып
табылады. Шағын және орта кәсіпкерліктің негізін талдау кезінде елдегі
экономикалық қатынасты дамыған елдердің шаруашылық тәжірибесін зерттеуге
қызмет ету тәжірибесі және қазіргі экономикасы жоғарғы дамыған елдердегі
шағын фирмалардың алатын орны мен роліне сүйенген жөн.
Шағын және орта кәсіпорындардың нарық жағдайында дамуын ірі
кәсіпорындармен салыстыра отырып талдайтын болсақ, тек қана әлсіз жақтарын
емес (мүмкіндігі шектелген нарықтың көп деңгейлілігі, басқа фирмаларға
тәуелділігі, менеджмент деңгейінің жоғары еместігі, бейімделу деңгейінің
төмендігі, әріптестердің сенімсіздігі т.б.), сонымен қатар күшті жақтарына
тоқталған жөн.
Қытай экономистерінің бағалауын ескере отырып шағын кәсіпорындардың
келесі қасиеттерін атап өтуге болады:
шағын кәсіпорын нарықтары түрақты өзгерістерге бейімделу қабілеті
мен икемділігі жоғары және нарықтық бәсекелестік дамуындамаңызды орын
алады. Сонымен қатар кәсіпкерлік қүрылымның нарықтық бәсекеге қабілетті
звеносы, көп профильді өндірісті жүзеге асыруға қабілетті;
Ірі өндіріске қарағанда шағын кәсіпорындар шикізат және материалды
қолдану коэффициенті неғүрлым жоғары;
У өндіріс жауапкершілік жүйесін жүзеге асыру мүмкіндіктері зор;
Жүмысшылардың еңбекақысының жоғарғы деңгейі соңғы нәтижеге
байланысты.
Шағын және орта кәсіпкерлік ірі массалық өндіріске қарағанда ең
алджымен сүраныстың әр-түрлілігін және өзгергіштігімен байланысты, сонымен
қатар шағын кәсіпорындар ірі кәсіпорындардың қызығушылықтарын тудырмайтын
нарықтағы сегменттерге негізделген.
Шағын және орта кәсіпорындардың нарық жағдайында дамуын ірі
кәсіпорындармен салыстыра отырып талдайтын болсақ, тек қана әлсіз жақтарын
емес (мүмкіндігі шекткелген нарықтың көп деңгейлігі, басқа фирмалардан
тәуелділігі, менеджмент деңгейінің жоғары еместігі, бейімделу деңгейінің
төмендігі, әріптестердің сенімсіздігі т.б.), сонымен қатар күшті жақтарына
тоқталған жөн.
Қазіргі батыс әдебиеттерінде кәсіпкерліктің 3 қызметін бҮліп
көрсетеді:
Ресурстық (еңбекшілердің капиталын мобилизациялау, материалдық және
ақпараттық ресурстар);
^ Үйымдық (Үткізу өндірісін үйымдастыру, маркетинг, жарнамалар);
Шығармашылық (жаңашылдық және иниациативаларды қолдану, тәуекелге
бой үру );
Шағын және орта көсіпкерлік нарық коньюнктурасының өзгерістеріне
оперативті әсер ала отырып нарықтық экономикағақажетті икемділік береді,
түрғындардың өндірістік және қаржы ресурстарын қайта іске қосады. Бүл
қатынастардың мүмкіндіктері туралы экономикадағы көрсеткіштері бойынша
жетекші және маңызды орын алатын өнеркәсібі дамыған елдердің тәжірибесі
бойынша айтуға болады.
Шағын бизнес қызмет көрсету және сауда сфераларының дамуында, сонымен
қатар жүмыспен қамтамасыз мәселелерін шешуде ролі ерекше және де
бәсекелестік ортасының қалыптасуында маңызды үлес қосады. Ол өз кезегінде
экономикада бірінші кезекті мәселе болып табылды.
Бір жағынан, шағын өзінің қосымша элементтерімен және олардың жоғарғы
қозғалысы аз мөлшерде монополизацияға үшырайды, басқа жағынан, -
мамандандырылуды және жаңа технологияны қолдануды шектеуде ең күшті
бәсекелес ретінде болады, әлеуметтік шиеленісуді жеңілдетеді жөне нарықтык,
қатынастарды демократияландырады.[1]
Кәсіпкерліктің аса маңызды міндеті — шағын іскерлікті жүзеге асыру
және шағын кәсіпорынды қажет етеді, бүл ҒТП және оның нәтижелерін өндіріске
тез енгізу, жаңа идеяларды іздеу және өңдеу (қүру), жаңа технологияларды
қүру және игеру, осы облыстағы делдалдық және жаңа идеялар, технологиялар,
өнімдер нарығын игеру және өндіріс.
Шағын кәсіпорын қазіргі технологиялық негізде жүмыс істесе, яғни жаңа
өндірістік қатынастар қүрылады.
1.2. Шағын кәсіпкерліктің даму кезеңдері
70 жылдардың ортасы 80 жылдардың басында экономикада әр-түрлі ел
топтары белсенді түрде әр-түрлі саладағы шағын кәсіпорындардың жылдам даму
есебінен экономика қүрылымын өзгеріске алып келеді. Кейбір елдерде оның
үлесі 70-90 процент жалпы санынан шағын кәсіпорынның экономикалық
тиімділігі бір долларға шығындардың ірі масштабты кәсіпорындармен
салыстырғанда орта шамамен 17 рет жаңалықтарды енгізеді; 90 процент жаңа
технологияны шағын фирмалар және тәуелсіз ойлап табушылар.
Нарықтық экономика қүрылымындағы шағын бизнестің орнын анықтау үшін
келесі алғы сөзді білу қажет: шағын жөне орта бизнес әр-түрлі әлеуметтік-
экономикалық шарттарға, сонымен қатар нарықтың шаруашылық жүйеге бейімделу
мүмкіншілігін және өмір қабіліеттілігін дәлелдей отырып және өз дамуында
бірнеше кезеңдерден өткен өндірістің обьективті үйымдастыру нысандары.
Шағын бизнестің негізгі эволюциялық кезеңдерін келесі түрде көрсетуге
болады.
Бірінші кезең (1873-1929) - экономикада монополистік қүрылымдарының
қалыптасуымен байланысты. Осы кезде шағын және орта кәсіпкерлік
динамикасының негізгі векторы монополия бәсекелесі болған кезде
шаруашылықтан асырып тастау түрінде болды. Бүл кезеңде монополистік
меншіктің калыптасуы аяқталды, оны жүзеге асыру монопольді пайда табумен
байланысты болды және де шағын және орта аутсайдерлерді шеттетуді талап
етті.
Бірақ сол кездің өзінде үсақ масштабты өндірістің пайда болуының жалпы
алғы шарттары түрінде болатын, шағын бизнестің "аралдар" жетістікпен қызмет
етті. Осы кезеңде (20-3 Ожж.) АҚШ-тафирмалық тауарларды сату бойынша
контракттар жүйесі, яғни "франчайз" пайда болды, ол келесі этаптарда сауда
және қызмет сфераларында шағын мекемелердің көбісіне қызмет ету үшін
үйымдық негіз берді.
Екінші кезең (1929-1974) ҒТП басталуымен сәйкес келді. Техника және
технологиялық өзгерістер кішігірім кәсіпорындардың тиімді қызметіне ықпал
етті. Лизингтің кең түрде таралуы шағын фирмаларға күрделі машиналар және
приборларды алуға мүмкіндік берді. ҒТП-ның әсер етуімен өнімдердің
дифференцициясы және ассортиментінің кеңеюіне алып келді. Инфражүйе
қүрылды. Бүл факторлардың кәсіпорындырдың оптимальді мөлшерінің төменгі
шегінің азаюына алып келеді, өсіресе жоғарғы мамандандыру деңгейі және өнім
ассортименттерінің түрақты өзгерісіне бағытталған.
Сондықтан бүл кезең Үтпелі болып табылады. Оның аяғында шағын және
орта кәсіпкерліктің динамикасының негізгі векторы қайта қүрылуына және
дамуына бет бүрыс алды.
Үшінші кезең—шағып және орта іскерліктің монополия қатынастарының
қайтақүрылуын тездетіп, 1980-1986 жж. сияқты 1974-1975жж. Экономикалық
дағдарыс кезеңі болды, яғни шағын және орта кәсіпкерлік дамыды. Бүл кезеңде
шағын іскерліктің дамуы екі бағытпен болды. Біріншісі, негізгісі,
монополияға қызмет көрсететін "бағытталған" немесе шектелген кәсіпкерлік
қызмет сфераларының кеңеюімен байланысты. Ал, екіншісі, кәсіпкерліктің
тәуелсіз жеке категорияларының өсуімен байланысты (әсіресе, қызмет көрсету
сферасы). Шағын және орта фирмалар жүйесіне ену үшін жоспарлайтын орталық
қызметін атқаратын меншіктік монополия болатын "сеттік корпорациялар
"тәжірибеге енді.Осы жоспарлаумен байланысты жапониялық "канбан" жүйесі
(Нақты уақытта жеткізу ) т.б. елдерде де кең түрде тарады. Шағын
компаниялар негізінде фирмалардың экономикалық кешені қүрыла бастады, яғни
шағын капиталдың ассоцияциялануы басталады. Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік
қолдаудың күшеюі 70 жылдардың аяғында көріне бастады, ол өз кезегінде ірі
корпорациялар шығаратын "нақты жүмысшы күштерінің үйіне" айналыумен
байланысты болды. 1976-1984 жылдар кезеңінде жаңа жүмыс орындары АҚШ-та 80
проценттен астамы және Батыс Европада 60 процент 500 адамды жүмыспен
қамтамасыз ететін компанияларында қүрылды. Үшіншікезеңнің шағын бизнестің
дамуындағы ерекшелігі, жоғарыда айтылып кеткендей екі экономикалық
дағдарыстан түрады. Атап айтқанда, ірі корпорациялар сүранысқа бизнес
белсенділіктің пайда нормаларының төмендеуі кезінде абайлау саясатына
сүйенеді. Сонымен қатар, шағын жөне орта фирмалардың қызмет тәжірибесін
анықтаумен тактикасын анықтайды. Бүл компаниялар үшін "тәуелді" болу тек
жалғыз өмір сүру факторы болып табылады. Көптеген жағдайларда тәуекел
банкротт альтернативасы болып табылады. Мүндай жағдайларда үлкен
компаниялар мен бәсекеге түсе отыра немесе бүрыннан шығарылып жатқан
өнімнің сату көлемін кеңейтуге мүмкіндік бар. Жоғарыда көрсетілгеннің
барлығын жалпылай отырып, шағын іскерліктің дамуына және экономикадағы
роліне әсер ететін негізгі факторларды бҮліп қарастыруға болады.
1. бизнесАдшдардыц жалпы білімділік деңгейі жоғарлады, олардың көбісі
ірі компаниялар мектеп білімін Үтті;
2. Инфракүрылымдардың және байланыс қүралдардың дамуында ауытқу
өзгерісі болды;
3. Шағын және орта кәсіпорындар және технологиялардың дамуы бәсекеге
қабілетті болады. Ақпараттық жүйелерін қүру,микрокомпьютерлерді қолдану
шағын және орта кәсшорындарда қүруда және жаңа технология фирмалар артық
бюрократиялық аппараттардың қосымша шығындардың төмендеуіне және жалақаның
аз ауытқуына негізделген үлкен бәсекеге қабілетті екенін көрсетті фирмалар
артық бюрократиялық аппараттардың болмауына, қосымша шығындардың
төмендеуіне және жалақының аз ауытқуына негізделген үлкен бәсекеге
қабілетті екенін көрсетті;
4. Шағын және орта фирмаларды қүру негізінде қалыптасатын
экнономиканың қызмет көрсету сферасының көбеюіне қайта бейімделді;
Шағын және орта қызметінің түрлері.
Шағын кәсіпкерліктің кез-келген әйгілі тауарлары және қызметтері
әйтеуір бір кәсіпкерлік фирма үсынады. Тауарлар өндіріледі және таратылады,
көтерме саудагерлер тауарларды көптеген көздерден жинайды, содан кейін
қажетті мөлшерде өзі сатып алушыларына сатады. Ал бөлшек саудагерлер
түтынушылар үшін қолайлы дүкендерде көптеген тауарлар ассортименттерін
жинайды және шағын фирмалардың көбісі жергілікті нарықта жүмыс істейді, ал
басқалары үлттық және халықаралық нарықтарда жүмыс істейді.[2]
Шағын фирмалар материалдық өнімдерді сатумен, ал басқа фирмалар қызмет
көрсетумен айналысады.
Бірақ қызмет көрсетумен айналысатын компаниялардың көбісі ішкі нарықта
жүмыс істейді, ал менеджменттегі консультация, медициналыә тексеріс,
технологиялық кҮмек және білім де экспорталады.
Тауарларды өндіруші фирмалар.
Өндіріс және жинау бойынша фирмалар соңғы өнімді өндірушілер болып
табылады. Олар шикізатты материалды өнімдер үшін қолданады немесе түтыну
өнімдерін немесе ағымдағы шикізаттарды өндіретін тағыда басқа факторлаының
компонеттерін жинаумен айналысады.
Тау - кен және бүрғылайтын компаниялар шикізаттарды жерден өндіреді.
Олардың көбісі өздерінің алғандарын өңдеумен айналысса, басқалары шикізатты
өндіру үшін немесе өңдеуші фирмаларға немесе делдалдарға сататын содан
кейін материалдарды соңғы түтынушыларға сатады. Мысалы, кейбір түз өндіруші
фирмалар өзінің өндіргенін өңдеумен айналысса, үсақ мүнай өндіруші
компаниялар мүнайды өңдеуші компанияларға сатады.
Ауыл шаруашылық фирмалары кез-келген мөлшерді және барлық өнімдердің
түрлерін өндіреді, яғни бидайдың кең ассортиментін кез-келген жеміс
түрлерінң сорттары, көкөністің ондаған түрлері.
Фермалар және ранчолар сиыр етінің, шошқа етін, қой етін, қүс етін,
және т.б. өндіреді.
Шөп, жүн, емдік Үсімдіктер, тері, жүн, мақта, дикаративтік Үсімдіктер,
тамырлар және т.б.
Қызмет кешенін және тауарларын өндіретін фирмалар.
Көтерме фирмалар тауарларды Үткізуге дайындау жүмыстарын жүргізуде
және сонымен қатар оларды жеткізу қызметін қамтамасыз ете отырып өндірістік
және өндірістік емес басқа үйымдарға бекіту арқылы жүзеге асырылады.
Көтерме қызмет тауар өндірушілер және әр түрлі түтынуға тауар сататын
фирмалар үшін Үте қажет.
Мысал ретінде консервіленген су өнімдері зауытын қарастырайық, яғни
барлық магазиндерге өз тауарларын үсынады.Көтермешілер, консерв зауыт
қызметтерін пайдалана отырып тауарды Үткізу шығындарын едәуір төмендетуге
болады. Сонымен қатар көтерме сатушы әр - түрлі консервілер және т.б.
тауарларды үсынады, ол өз негізінде көп тауар түрлері болғандықтан әр-түрлі
дүкендерге сатуға болады.
Бөлшек сатушылар шағын фирма персоналдарының көптеген пайызын қүрайды.
Олар барлық өнімдер түрлерін сатады жөне барлық қажет қызметті көрсетеді.
Қызмет көрсететін фирмалар.
Қызмет көрсететін көптеген әр-түрлі фирмаларға қарамастан, олардың
үсынған қызметтері түтыну өнімі емес, материалдық емес қызмет болып
табылады. Қызметті жабдықтаушыларға дәрігерлерді кез-келген консултаттарды
бухгалтерлер, туристік агенстваларды электриктерді жатқызуға болады.
Сонымен қатар, яғни сатып алушылар иелігіндегі тауарлармен жүмыс істейтін
сервистік фирмалар. Оларға үй қүралдарымен немесе теледидарды жөндеу
бойынша компаниялар және киімдерді химиялық жолмен тазалау. Компаниялар,
яғни соңғы жылдарда түрақты түрде американдықтардың қызметтке жүмсайтын
ақша сомасы өсіп отырды, ал қазіргі кезде ол түтынушылар шығындарының елу
процентін қүрайды.
Қаржылъщ фирмалар.
Қаржылық фирмалар әдетте үлкен емес. Оларға: коммерциялық банктері,
қаржы компаниялар, ипотекалық компаниялар жатады. Мүндай шағын қаржылық
үйымдар ақшаны, жүмыс капиталын және т.б. көптеген шағын үлттық
компанияыларының қаржы қызметін жабдықтаушысы болып табылады.
Кез-келген компания оның қызметін қолдайтын қаржылық үйымды қажет
етеді.Оған келесі банктік қызметтер, яғни бухгалтерлік есебін тексеру және
оған инвестицияны қаржыландыру үшін заем қажет болуы мүмкін, дебеторлық
қарызды сату, қүрал-жабдықты сатып алу және жаңарту халықаралық
келісімдерді бекіту және қаржылық міндеттерді орындау өз фирмаларына
төзімді қаржылық қүрылыммен қамтамасыз ету үшін қарапайым және пүрсатты
акцияларды сату немесе бағалы қағаздар бойынша банктік қызмет көрсету
корпарациялар үшін қажет болуы мүмкін.
Шағын кәсіпкерліктің күшті және әлсіз жақтары.
а) Күшті жақтары:
- Қаржы жоспарларын орындау.Орташа шағын өндірушілерірі өндірушілермен
салыстырғанда үлкен пайда алады. Басқа сөзбен айтқанда, әр салынған доллар
үшін шағын бизнесинвесторлары ірі бизнес инвесторларымен салыстырғанда, көп
пайда алады. Шағын кәсіпорындыр көптеген салаларда жылдам және аз
шығындармен, ірі кәсіпорындармен салыстырғанда нарықтағы және технологиялық
процесстеріндегі, қызметтеріндегі және тауар өзгерістеріндегі тездетілген
темпіне әсеретеді. Шағын бизнесжаңа идеялары бар адамдар үшін пайда көзі
болып табылады.
- Инновациялъщ цызмет. Көптеген зертеулердің көрсетуі бойынша шағын
жөне орта бизнесжәне ірі кәсіпорындардағы негізгі ойлап шығару бірдей
болатынын көрсетеді. Бірақ та көптеген ірі кәсіпорындардың мөлшері жаңа
ашуларға кедкергі болуы мүмкін. Сонымен қатар ірі кәсіпорындар жаңа ашулар
енгізуге жағдайы жоқ.
- Ірі бизнестің шағын кәсіпкерліктен байланыстылығы. Шағын
кәсіпорындар жүздеген адамдарды жүмысқа алады, түтынушыларға көптеген өнім
бҮлігін сатады. Сонымен қатар, ірі кәсіпорындарды көптеген қажетті
материалдармен, қызметтермен, шикізаттарменқамтамасыз етеді. Мысалы,
"Дженерал Моторс" үш мың жабдықтаушылардан сатып алады, көбісі шағын
кәсіпкерлер. Here? Өйткені, ірі кәсіпорындар жабдықтауды арзан сатады, яғни
шағын кәсіпорындар сияқты.
б) Әлсіз жақтары:
Көптеген шағын кәсіпорындар өздерінің қызметтерін бастамас бүрын
қүлдырайды. Оның себептері келесі:
Сәтсіздіктердің жоғарғы деңгейі. Here? Қазір әр кәсіпкер
квалификациясы-на қарамастан өз ісін қүруға қүқығы бар. Бірақ бүл жетістік
еркіндігін ғана емес, сәтсіздіктердің де еркіндігін көрсетеді.
Алдыңғы төрт себеп нашар басқарумен түсіндіріледі, істегі 92 процент
сәтсіздік осымен байланысты.[3]
II тарау. Шағын кәсіпкерлік қызметін мемлекеттік қолдау
2.1 Шағын кәсіпкерлік кызметінің үйымдық-құқықтык аспектілері
Шағын кәсіпкерлік өрісіндегі дағдарыс процесстері, шағын
кәсіпкерлердің және оған алынған жүмысшылардың санының түрақсыздығынан
шығады, шағын іскерліктің рационалды емес сомасының және аймақтық
қүрылымның қалыптасуынан және заңсыздығынан, шағын кәсіпкерлердің
өндіріспен инвестициялардан дамуынан біз Қазақстан экономикасының
басқарылмайтынды-ғы байқалады. Осының себебі болып тек кәсіпкерлікті
қолдайтын қаржы мүліктерінің аз бөлінуі, оның дамыған инфра қүрылымының
жоқтығында ғана емес. Олардың бірі ол шағын бизнесті қолдау стратегиясының
дамымағандығы.
Туындаған мәселелерді шешу көзі шағын кәсіпкерлік дамыту процестерін
басқаруды басынан жақсарту болып табылады, ең маңызды алғышарт болып оны
зерттеуге жүйелі түрде жақындау болып табылады. Себебі, "шағын
кәсіпкерліктің дамуы және өмір сүруі біртүтас жүреді, үлттық, аймактық,
жергілікті масштаб экономикасының айрықша секторы: бірдей уақытта шағын
іскерлік әрқайсысы бір микросистема сияқты кәсіпорындар" түрінде берілген.
Микродеңгейдегі жүйенің жақындаудың соңғы шешімі болып шағын кәсіпкерліктің
қызмет ету механизмін мемлекеттік қолдау жүйесін жүзеге асырушы бола алады.
Яғни бизнестің шағын нысандарын дамыту үшін шағын кәсіпорын түріндегі
кәсіпкерліктің кейбір сапалы айырмашылықтары бар. Біріншіден, меншік
қүқығының бірлігіне және кәсіпкер тура (тікелей) басқару. Екіншіден,
кәсіпорынның шағын болуы, басқарушы мен жүмысшы арасындағы жақсырақ
байланыс.Өшіншіден, ресурс және сату нарықтарының кішкентай болуы, яғни
фирманың сатылатын тауардың бағасына және салалық көлеміне әсер етуі.
Төртіншіден менеджермен клиент арасындағы персоналдық қатынас, себебі шағын
кәсіпорын аз адамға қызмет көрсетуге арналған. Бесіншіден басқарушының
кәсіпорындағы ролі: ол шаруашылық жүргізуге, мүліктік тәуекелге және басқа
мекемелермен жүргізілетін қатынастарға жауап береді. Алтыншыдан, істі
жанүялық әдіспен жүргізу ол басқарушының туыстарына мүрагерлікке берілуі,
Жетіншіден, қаржыландыру түрі. Егерде адамдар қаржы ресурстарын қор
биржалары арқылы алатын болса, шағын кәсіпорындар көбінесе банктен
берілетін кішігірім несиелерге, жеке мүлікке және формальды емес қаржыларға
үміттенеді. Шағын керлікті талдайтын болсақ біз мынандай бөліктерді көне
аламыз: Материалды-техникалық ресурстар (құрылыс, жер, шикізат, күрал
жабдықтар) ақшалай қүрал; идеалды рет элементтері (интеллектуалды мүлік,
мақсаттар, концепциялар, білімдер, әр түрлі мәліметтер); экономикалық,
әлеуметтік, техникалық, қүқықтық және басқа процестер (қатынастар);
адамдардың әлеуметтік типтері мен топтары (жекеменшік иесі, кәсіпкерлермен
жалдамалы жүмысшылыр; басқарушылар, мамандар т.б.)- Шағын кәсіпкерліктің
субъектілерін анықгау үшін компоненттердің мінездемелері қолданылады.
Әлемдегі тәжірибеде тандаудың да белгілі бір көрсеткіштердің үлкендігіне
арналған ыңғайлы жолдар бар. Біздің елде "Қазақстандағы кәсіпкерлікті
мемлекеттік қорғау және дамыту" заңы бойынша шағын кәсіпкерліктің
субъектілері болып коммерциялық мекемелер табылады, олардың жарлық
капиталындағы үлес, шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылмайтын "бір
немесе бірнеше заңды адамдардың үлесі 25 пайыздан аспауы қажет және орташа
жүмысшылар саны мынандайкөрсеткіштерден аспауы қажет: өндірісте, қүрылыста,
және көлікте 100 адам, көтерме сауда баға саудасында 50, бөлшек сауда мен
түрмыс қызметінде 30, ал басқа қызметтерде жүзеге асыратын салаларда 50
адам болуы керек".
Шағын кәсіпкерлік субъектілері
Заңды түлға кұрмайтын жеке адамдар және қызметкерлердің орташа
жылдық саны 50 адамнан аспайтын және активтерінің жалпы құны орта есеппен
бір жыл ішінде 60 мың еселенген есептік көрсеткіштен аспайтын, кәсіпкерлік
қызметпен айналысатын занды тұлғалар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып
табылады;
Шағын кәсіпкерлік субъектілері Қазақстан Республикасының қолданылып
жүрген зандарына сәйкес кәсіпкерлік қызметтің кез-келген түрін жүзеге
асырады;
Заңды тұлға қүрмайтын жеке кәсіпкерлер, сондай-ақ мынадай үйымдық-
қүқықтық нысандардағы заңды түлғалар:
толық серіктестік;
- коммандиттік серіктестік;
- жауапкершілігі шектеулі серіктестік; қосымша жауапкершілігі бар
серіктестік;
- өндірістік кооператив-шағын кәсіпкерлік субъектілері болуы мүмкін.
Шағын кәсіпкерлік субъектілері қызметкерлерінің орташа жылдық саны
барлық қызметкерлерді, оның ішінде келісім-шарт және мердігерлік шарттары
бойынша, жүмысты қоса атқару бойынша жүмыс істейтіндері, осы субъект
филиалдарының, өкілдіктерінің және басқа окдіауланған бөлімшелерінің
қызметкерлерін ескере отырып анықталады.
Қызметтің бірнеше түрін жүзеге асыратын шағын кәсіпкерлік
субъектілері ондайларға жылдық айналым көлемінде үлесі ең көп қызмет
түрінің өлшемдері бойынша жатқызылады. Егер бір немесе бірнеше заңцы тұлға
шағын кәсіпкерлік субъектісінің өлшеміне сай келетін шаруашылық
серіктестігін құрған жағдайда құрылатын субъектінің жарғылық қорындағы
олардың үлесі 25 пайыздан аспауға тиіс.
Қызметтің ойын бизнесмен шоу-бизнес саласында жүзеге асыратын
коммерциялық үйымдар шағын кәсіпкерлік субъектілері болып табылуға тиіс
емес.
2.2 Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шаралары.
Қазақстан Республикасында шағын кәсіпкерлік дамытудың басымдығы:
шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдаудың кешенділігі;
шағын кәсіпкерлікті қолдау инфроқүрылымның және жүзеге асырылатын
шаралардың шағын кәсіпкерліктің барлық субъектілері үшін қол жеткізерлік
болуы;
шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамыту саласындағы халықаралық
ынтымақгастық болып табылады.
Шағын кәсіпкерлікті қолдау мен дамытудың мемлекеттік бағдарламасы:
1. шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау шағын кәсіпкерлікті қолдау
мен дамытудың мемлекеттік және аймақтық бағдарламалары негізінде жүзеге
асырылады.
2. Үйымдар мен азаматтар ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz